Spoorzones. Integrale gebiedsontwikkeling en ruimtelijke kwaliteit. Drs. Robert Lautenbach
|
|
- Marleen Ine de Haan
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Spoorzones Integrale gebiedsontwikkeling en ruimtelijke kwaliteit Drs. Robert Lautenbach
2 Master thesis, Amsterdam School of Real Estate, Universiteit van Amsterdam. Trefwoorden: integrale gebiedsontwikkeling, ruimtelijke kwaliteit, procesmanagement, Winterswijk, s-hertogenbosch. ISBN: Teksten R. Lautenbach, Amsterdam Niets uit deze uitgave mag vermenigvuldigd worden en / of openbaar gemaakt worden door middel van druk, fotokopie, microfilm of welke andere wijze dan ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de auteur. auteur: lautenbachrobert@hotmail.com Foto s omslag: DS Landschapsarchitecten, Gemeente Winterswijk, Gemeente s-hertogenbosch, Movares. Drukwerk: Gildeprint Drukkerijen, Enschede. 2
3 Spoorzones Integrale gebiedsontwikkeling en ruimtelijke kwaliteit Drs. Robert Lautenbach Onder begeleiding van: Prof. dr. G.P.M.R. Dewulf Professor Planvorming en Conceptontwikkeling Universiteit Twente Thesis Master of Science in Real Estate (MSRE) Augustus 2008 Universiteit van Amsterdam 3
4 4
5 Kwaliteit is geen toneel. Het is een gewoonte. Aristoteles 384vC-322vC, Grieks filosoof en wetenschapper, leerling van Plato en leraar van Alexander de Grote 5
6
7
8 8 Inhoudsopgave
9 Inhoudsopgave Inhoudsopgave DEEL 1. ONDERZOEKSKADER INLEIDING AANLEIDING VOOR HET ONDERZOEK DOEL- EN PROBLEEMSTELLING VAN HET ONDERZOEK LEESWIJZER...17 DEEL 2. METHODOLOGIE METHODOLOGISCHE VERANTWOORDING INLEIDING ONDERZOEKSSTRATEGIE ONDERZOEKSOPTIEK VOORONDERZOEK: DE PROBLEEMANALYSE MODELMATIGE OPBOUW BETROUWBAARHEID EN VALIDITEIT VAN HET ONDERZOEK TOT SLOT: DE VERWERKING...27 DEEL 3. CONCEPTUEEL KADER INTEGRALE GEBIEDSONTWIKKELING: EEN RELATIEF NIEUW ACADEMISCH BEGRIP INLEIDING INTEGRALE GEBIEDSONTWIKKELING: EEN NADERE VERKENNING HERONTWIKKELING VAN EEN SPOORZONE; EEN COMPLEXE OPGAVE Inhoud Proces & partijen Context Sturing Ambitieuze plannen Economische omstandigheden STAPPEN IN DE PLANVORMING Initiatief Voorbereiding of planvormingsfase Realisatie Exploitatie / gebruik BELANGEN IN HET PROCES VAN INTEGRALE GEBIEDSONTWIKKELING Stakeholders en shareholders Private belanghebbenden Publieke belanghebbenden Burgers en belangengroeperingen TOT SLOT: INTEGRALE GEBIEDSONTWIKKELING; EEN COMPLEX PROCES WAT IS RUIMTELIJKE KWALITEIT? EEN NADERE VERKENNING INLEIDING KWALITEIT VAN SPOORZONES RUIMTELIJKE KWALITEIT, NADER VERKEND VERSCHILLENDE DEFINITIES VAN RUIMTELIJKE KWALITEIT: EEN VERGELIJKING REALISEREN VAN RUIMTELIJKE KWALITEIT Hoge kwaliteit via het realiseren van een verleidelijk beeld Hoge kwaliteit via een integraal plan Hoge kwaliteit via een objectieve checklist Hoge kwaliteit via procesmanagement Hoge kwaliteit via kwaliteitsmanagement TOT SLOT: PLAATSBEPALING VAN RUIMTELIJKE KWALITEIT BINNEN HET ONDERZOEK
10 Inhoudsopgave 5. ORGANISATIE VAN RUIMTELIJKE KWALITEIT INLEIDING ORGANISATIESTRUCTUREN EN RUIMTELIJKE KWALITEIT MANAGEMENTSTRUCTUREN EN DE GEVOLGEN VOOR DE BEHEERSING VAN RUIMTELIJKE KWALITEIT PROCESMANAGEMENT, NADER VERKEND Procesmanagement, nader gedefinieerd Procesmanagement en het managen van ruimtelijke kwaliteit De stake- en shareholders: verschillende percepties en doelen Organisatie, procedures en verschillende benaderingswijzen Inhoudsniveau PROCESMANAGEMENT EN RUIMTELIJKE KWALITEIT IN SAMENHANG TOT SLOT: HET FRAMEWORK OF ANALYSIS...54 DEEL 4. DE ONDERZOEKSRESULTATEN CASUS WINTERSWIJK INLEIDING ONTSTAANSGESCHIEDENIS SPOORZONE WINTERSWIJK STAPPEN IN DE PLANVORMING IN WINTERSWIJK Initiatief Voorbereiding of planvormingsfase Realisatie Exploitatie- / gebruik BELANGEN IN HET PROCES VAN INTEGRALE GEBIEDSONTWIKKELING IN WINTERSWIJK De stake- en shareholders De private belangen De publieke belangen RUIMTELIJKE KWALITEIT IN WINTERSWIJK Analyse van ruimtelijke kwaliteit Het realiseren van ruimtelijke kwaliteit ORGANISATIE VAN RUIMTELIJKE KWALITEIT IN WINTERSWIJK Organisatiestructuur en ruimtelijke kwaliteit Procesmanagement TOT SLOT: DE ORGANISATIE VAN RUIMTELIJKE KWALITEIT TER DISCUSSIE CASUS S-HERTOGENBOSCH INLEIDING STAPPEN IN DE PLANVORMING IN S-HERTOGENBOSCH Initiatief Voorbereiding of planvormingsfase Realisatie Exploitatie / gebruik BELANGEN IN HET PROCES VAN INTEGRALE GEBIEDSONTWIKKELING IN S-HERTOGENBOSCH De stake- en shareholders De private belangen De publieke belangen RUIMTELIJKE KWALITEIT IN S-HERTOGENBOSCH Analyse van de ruimtelijke kwaliteit Het realiseren van ruimtelijke kwaliteit ORGANISATIE VAN RUIMTELIJKE KWALITEIT IN S-HERTOGENBOSCH Organisatiestructuur en ruimtelijke kwaliteit Procesmanagement TOT SLOT: RUIMTELIJKE KWALITEIT IN WINTERSWIJK EN S-HERTOGENBOSCH, EEN VERGELIJKING
11 Inhoudsopgave DEEL 5. CONCLUSIES EN AANBEVELINGEN CONCLUSIES EN AANBEVELINGEN INLEIDING TERUGKOPPELING VAN DE ONDERZOEKSRESULTATEN NAAR DE CENTRALE ONDERZOEKSVRAGEN AANBEVELINGEN Ruimtelijke kwaliteit via een ambitieus plan of juist een bescheiden concept? Heroriëntatie op de projectaanpak en organisatie- en besturingsstructuur Synthese: op weg naar een nieuw proces van gebiedsontwikkeling IMPLEMENTEREN VAN DE AANBEVELINGEN: VERBEREN OF VERNIEUWEN? Barrières en voorwaarden TOT SLOT DEEL 6. SAMENVATTING EN DANKWOORD SAMENVATTING DANKWOORD DEEL 7. LITERATUUR EN BIJLAGEN LITERATUUR BIJLAGE 1: OVERZICHT GESPREKSPARTNERS EN VRAGENLIJST BIJLAGE 2: GEBRUIKTE BRONNEN BIJLAGE 3: MASTERPLAN, ONDERDEEL SPOORZONE
12 Deel 1
13 Onderzoekskader Deel 1 Onderzoekskader 13
14 14 Deel 1- Onderzoekskader
15 Onderzoekskader Deel 1 Deel 1. Onderzoekskader 1. Inleiding Dit eerste hoofdstuk van de master thesis heeft een inleidend karakter. Eerst wordt ingegaan op de aanleiding tot het onderzoek. Vervolgens worden de centrale onderzoeksvragen en de doelstelling van het onderzoek weergegeven. Afgesloten wordt met een leeswijzer Aanleiding voor het onderzoek Ontwikkeling van spoorzones, ook wel stationslocaties genoemd, staat in de belangstelling. Op 15 oktober 2007 werd door het Ministerie van VROM het volgende persbericht uitgevaardigd: Minister Cramer (Ruimte en Milieu) en president-directeur Aad Veenman van de Nederlandse Spoorwegen hebben de handen ineen geslagen om ontwikkeling van verouderde spoorzones op gang te brengen. Zij nemen het initiatief om samen met betrokken gemeenten en ProRail de haalbaarheid van binnenstedelijke ontwikkeling te onderzoeken. Door efficiënt om te gaan met de beschikbare ruimte en oude (bedrijven)terreinen te herstructureren kan extra ruimte worden gemaakt voor woningbouw, kantoren, winkels en andere voorzieningen (Ministerie van VROM, 2007). Een goed voorbeeld van zo n verouderde spoorzone ligt in Winterswijk. Vanuit het centrum, rondom de markt, is Winterswijk in het verleden gegroeid in de richting van het spoor en (in een later stadium) naar het noorden. De stad heeft een concentrische opbouw waarbij de bebouwing als taartpunten wijzen naar het centrum. De spoorzone raakt aan de zuidzijde het centrumgebied en doorsnijdt als het ware de concentrische ruimtelijke opbouw. In de eerste helft van de vorige eeuw was de spoorzone de economische motor van Winterswijk doordat Winterswijk zich had ontwikkeld tot een spoorwegknooppunt op de verbinding tussen Nederland en het Ruhrgebied. Nu deze spoorwegfunctie is komen te vervallen en het spoor slechts wordt gebruikt voor personenvervoer naar Zutphen en Arnhem, resteert een kale open plek in het stedelijk weefsel. De spoorzone is hierdoor te beschouwen als een verstoring in de ruimtelijke opbouw van Winterswijk, zeker gezien de maat die de spoorzone inneemt in de kern. Deze verstoring van de ruimtelijke opbouw wordt daarnaast versterkt door de barrièrewerking en het monotone karakter dat van de spoorzone uitgaat. Er zijn weinig verbindingen met omliggende gebieden en woonfuncties zijn elders in de stad ontwikkeld. Er resteert slechts een enkele grootschalige bedrijfsfunctie. Dit is een ontwikkeling die in vele plaatsen in Nederland in de tweede helft van de vorige eeuw heeft plaatsgevonden. Woon- en werkfuncties zijn veelal gescheiden van elkaar ontwikkeld. Werkfuncties hebben een plaats gekregen op bedrijventerreinen aan de rand van de stad. Er resteren woonwijken waar weinig tot geen bedrijvigheid is en bedrijventerreinen waar s avonds de beveiligingsbedrijven voor de enige activiteit zorgen. Deze bedrijventerreinen worden al langer slecht gewaardeerd door gebruikers en ook investeerders (Jacobs, 1989; Louw, 2004). Ook in Winterswijk. Vanuit deze ontwikkelingen en het feit dat de milieudruk van veel bedrijfscategorieën daalt, wil de gemeente de spoorzone herontwikkelen van een gebied met hoofdzakelijk bedrijfsmatige functies naar een gebied waar zowel woon-, werk- als maatschappelijke functies een plaats krijgen 1. Door o.a. het binnenstedelijke karakter van deze opgave en het toepassen van functiemenging ontstaat een 1 Voor herontwikkeling van o.a. de spoorzone heeft de gemeente Winterswijk in 2005 een Masterplan (Gemeente Winterswijk, 2005) opgesteld en ter realisatie een overeenkomst met private partijen afgesloten (een zogenaamd Publiek Privaat Samenwerkingsverband, PPS). 15
16 Deel 1- Onderzoekskader complexe gebiedsontwikkeling, waarbij zware eisen worden gesteld aan het proces. Dit wordt versterkt door het hoge ambitieniveau op het gebied van ruimtelijke kwaliteit. Winterswijk heeft echter nog niet veel ervaring met een dergelijke complexe opgave. Alvorens de herontwikkeling van de spoorzone verder op te pakken is de gemeente dan ook zeer geïnteresseerd in aanbevelingen om het proces van gebiedsontwikkeling goed in te richten ten einde de spoorzone te kunnen herontwikkelen tot een gemengd gebied met een hoge ruimtelijke kwaliteit. Met onderliggende master thesis wordt getracht hier een bijdrage aan te leveren Doel- en probleemstelling van het onderzoek In de vorige paragraaf werd al omschreven dat de gemeente Winterswijk nog geen ervaring heeft met grootschalige binnenstedelijke herstructurering waarbij sprake is van functiemenging. Dit terwijl de ambities ten aanzien van functiemenging en de na te streven ruimtelijke kwaliteit hoog zijn. Er kan gesproken worden van een handelings- en kennisprobleem. Een handelingsprobleem omdat adequate aanbevelingen voor de inrichting van het gebiedsontwikkelingsproces ontbreken en een kennisprobleem omdat onduidelijk is hoe ruimtelijke kwaliteit in het proces van gebiedsontwikkeling verankerd cq. geborgd kan worden. Om het handelings- en kennisprobleem op te lossen zal op de eerste plaats literatuuronderzoek moeten worden gedaan. Onderwerpen zoals integrale gebiedsontwikkeling, ruimtelijke kwaliteit en procesmanagement staan hierbij centraal. Het bestuderen van relevante literatuur zal worden aangevuld met het bestuderen van een praktijksituatie. Op deze manier worden niet alleen op basis van theorie, maar ook op basis van de praktijk aanbevelingen gedaan voor het inrichten van het gebiedsontwikkelingsproces in Winterswijk. Hierbij is gekozen voor analyse van de herontwikkeling van de spoorzone in s-hertogenbosch. In s-hertogenbosch is sprake van één van de verst gevorderde binnenstedelijke herontwikkelingsprocessen in Nederland. Hierdoor leent deze praktijksituatie zich goed voor evaluatie. Daarnaast is er in s-hertogenbosch, net als in Winterswijk sprake van een complex, integraal gebiedsontwikkelingsproces, waarbij functiemenging een grote rol heeft gespeeld. In het volgende hoofdstuk, de methodologische verantwoording, wordt dieper ingegaan op de keuze voor s-hertogenbosch. De probleemstelling Zoals hiervoor werd beschreven, kampt de gemeente Winterswijk met een kennis- en een handelingsprobleem. Dit duale karakter van het onderzoek komt ook tot uiting in de centrale onderzoeksvragen die sturend zijn voor dit onderzoek. Hieronder worden de centrale vragen weergegeven: 1. Hoe kan ruimtelijke kwaliteit in het proces van integrale gebiedsontwikkeling van de spoorzone in Winterswijk verankerd cq. geborgd worden? 2. Welke aanbevelingen voor het gebiedsontwikkelingsproces in Winterswijk kunnen op basis van de conclusies van de analyse gemaakt worden? Uit de centrale onderzoeksvragen vloeien de onderstaande vragen voort: 1. Wat is ruimtelijke kwaliteit? 2. Wat is integrale gebiedsontwikkeling? 3. Uit welke facetten bestaat het proces van integrale gebiedsontwikkeling? 4. Wat is functiemenging? 5. Wat bepaalt de complexiteit van de herontwikkeling van spoorzones? 6. Hoe kan ruimtelijke kwaliteit in het proces van gebiedsontwikkeling geborgd worden? 7. Hoe is ruimtelijke kwaliteit in het proces van gebiedsontwikkeling in s-hertogenbosch geborgd? 8. Welke aanbevelingen voor de inrichting van het gebiedsontwikkelingsproces in Winterswijk kunnen worden gemaakt? 9. Aan welke randvoorwaarden moeten de aanbevelingen voldoen om te kunnen worden toegepast in de Winterswijkse situatie, rekening houdende met de uitkomsten van de analyse van het gebiedsontwikkelingsproces in s-hertogenbosch? 10. Welke acties moeten in Winterswijk, gelet op de aanbevelingen, gerealiseerd worden? 16
17 Onderzoekskader Deel 1 De doelstelling Om relevante antwoorden op de onderzoeksvragen te kunnen geven zal gericht gewerkt moeten worden. De nadruk van dit onderzoek ligt op het ontwerpen van aanbevelingen voor de gemeente Winterswijk. Om te komen tot relevante aanbevelingen is het noodzakelijk relevante literatuur, op het gebied van o.a. integrale gebiedsontwikkeling, ruimtelijke kwaliteit en het borgen van ruimtelijke kwaliteit in het gebiedsontwikkelingsproces, te bestuderen. Deze literatuurstudie vormt de basis voor een analyse van de praktijksituaties in s-hertogenbosch en Winterswijk. Na onderlinge vergelijking van deze praktijksituaties kunnen op basis van de totale analyse vervolgens aanbevelingen worden gedaan, ten aanzien van de ontwikkeling van de spoorzone in Winterswijk (strategisch advies). In die zin is hier sprake van een functionalistisch paradigma (Morgan, 1980): het uitgangspunt is dat een organisatie of proces stuurbaar is. Op basis van bovenstaande beschrijving van de richting van het onderzoek is de volgende doelstelling geformuleerd: Het ontwerpen van aanbevelingen voor de inrichting van het gebiedsontwikkelingsproces van de spoorzone in Winterswijk. Voor de opdrachtgever (het Team Projecten van de gemeente Winterswijk) is het nastreven van de hierboven weergegeven doelstelling van groot belang. Tot nog toe ontbreken namelijk relevante aanbevelingen en is het nog niet duidelijk hoe ruimtelijke kwaliteit in het gebiedsontwikkelingsproces geborgd kan worden. Er is dus sprake van een praktijkgericht onderzoek met een hoge relevantie voor de opdrachtgever Leeswijzer Hierboven is in deel 1 van deze master thesis al kort gesproken over de opbouw van het onderzoek. Hierbij werd duidelijk dat relevante literatuur en een praktijksituatie zullen worden bestudeerd. In deel 2 van deze master thesis zal deze opbouw methodologisch worden verantwoord. Aan de orde komen o.a. de onderzoeksstrategie, het vooronderzoek, de geraadpleegde bronnen, de betrouwbaarheid en validiteit en de ontsluiting van de bronnen. In deel 3, het conceptuele kader, worden de relevante theoretische kaders uitgewerkt. Hierbij komen achtereenvolgens de begrippen integrale gebiedsontwikkeling, ruimtelijke kwaliteit en de organisatie van ruimtelijke kwaliteit aan de orde. Het resultaat is een conceptueel kader dat de basis vormt voor analyse van zowel het herontwikkelingsproces in Winterswijk als in s-hertogenbosch. De resultaten van deze analyse worden weergegeven in deel 4; het praktijkonderdeel van deze master thesis. Allereerst wordt hier de spoorzone van Winterswijk nader geanalyseerd om de probleemstelling verder uit te diepen. Hierbij komen onderwerpen aan de orde zoals de ontstaansgeschiedenis van de spoorzone, de fase waarin de herontwikkeling van de spoorzone zich bevindt en de wijze waarop wordt getracht ruimtelijke kwaliteit in het proces van gebiedsontwikkeling te verankeren. Deze onderdelen komen ook aan de orde bij de analyse van de spoorzone in s- Hertogenbosch. Afgesloten wordt met een vergelijking van de onderlinge analyseresultaten, zodat eventuele knelpunten en kansen voor de casus Winterswijk geformuleerd kunnen worden. Na de analyse van de praktijksituaties worden vervolgens in deel 5 conclusies getrokken en aanbevelingen geformuleerd. Hierbij worden praktische aanbevelingen gedaan voor het proces van herontwikkeling van de spoorzone in Winterswijk. 17
18 Deel 2
19 Methodologie Deel 2 Methodologie 19
20 20 Deel 2 Methodologie
21 Methodologie Deel 2 Deel 2. Methodologie 2. Methodologische verantwoording 2.1. Inleiding Bij een ontwerpgericht onderzoek ontstaan bij de opdrachtgever verwachtingen en eisen ten aanzien van de uitkomst van het onderzoek. In dit hoofdstuk wordt de richting die tijdens het onderzoek is gevolgd uitgewerkt. Op deze manier wordt duidelijk dat het onderzoek als een doelgericht handelen, bestaande uit een samenhangend geheel van activiteiten, plaats heeft gevonden. Hierbij staat de methodologie centraal: langs welke weg zijn de gepresenteerde resultaten bereikt. Aan de orde komen de onderzoeksstrategie, onderzoeksoptiek, probleemanalyse, modelmatige opbouw van het onderzoek en de betrouwbaarheid en validiteit van het onderzoek Onderzoeksstrategie De keuze van de aanpak van het onderzoek, ofwel de onderzoeksstrategie, is misschien wel de meest bepalende keuze in het ontwerp van het onderzoek. Een onderzoeksstrategie is een geheel van met elkaar samenhangende beslissingen over de wijze waarop het onderzoek uitgevoerd gaat worden (Verschuren en Doorewaard, 2000). De keuze voor een bepaalde strategie volgt uit enkele kernbeslissingen, waaruit vervolgens weer andere beslissingen voortvloeien. Ten eerste zal gekozen moeten worden tussen breedte of diepgang. Daarnaast zal gekozen moeten worden tussen kwantificering of kwalificering. Tot slot moet worden bepaald of een empirisch onderzoek of een bureauonderzoek uitgevoerd zal worden. Gezien de aard van de doelstelling is gekozen voor diepgang: er worden niet tal van gebiedsontwikkelingen onderzocht, maar twee specifieke: te weten de herontwikkeling van de spoorzones in Winterswijk en s-hertogenbosch. Er zullen uitspraken volgen over het proces van gebiedsontwikkeling en de wijze waarop ruimtelijke kwaliteit in dit proces verankerd is. Het onderzoek zal daarom een interpreterende en kwalificerende benadering hebben, waarbij vooral analyserend en ontwerpend wordt gerapporteerd (strategisch advies). Daarnaast moet worden bepaald of er sprake is van een empirisch onderzoek of bureauonderzoek. Onderhavig onderzoek is uitgevoerd aan de hand van bestaande literatuur en interviews. Het is niet de intentie geweest nieuwe theorieën te ontwikkelen, maar om te kijken welke aanbevelingen gedaan kunnen worden door op basis van relevante literatuur de bestaande praktijk exploratief te analyseren. In dit onderzoek is hierbij gekozen voor de strategie van de case studie, waarbij gebruik is gemaakt van bureauonderzoek. De case studie is een onderzoek waarbij een diepgaand inzicht wordt verkregen in een object of proces. Een case studie heeft de volgende kenmerken: een klein aantal onderzoekseenheden; een arbeidsintensieve benadering; meer diepte dan breedte; een selectieve of strategische steekproef; kwalitatieve gegevens en dito onderzoeksmethoden; en een open waarneming op locatie. (Strauss & Corbin, 1990 en Yin, 1989). Hier is sprake van een tweevoudige case studie. Om aanbevelingen te kunnen doen moet allereerst op basis van relevante literatuur, inzicht worden verkregen in het gebiedsontwikkelingsproces van de spoorzone in Winterswijk. Dit om de probleemstelling scherp te stellen. Daarnaast wordt op basis van dezelfde relevante literatuur de praktijksituatie in s-hertogenbosch geanalyseerd. Door de gebiedsontwikkelingen onderling te vergelijken kunnen niet alleen op basis van de theorie, maar ook op basis van de praktijk, aanbevelingen worden gedaan voor het inrichten van het gebiedsontwikkelingsproces in Winterswijk. 21
22 Deel 2 Methodologie Bij de keuze voor de casus s-hertogenbosch heeft een aantal inhoudelijke en pragmatische uitgangspunten centraal gestaan: er moet, net zoals in Winterswijk, sprake zijn van (her-) ontwikkeling van een binnenstedelijke spoorzone. er moet sprake zijn van een ver gevorderd (her-)ontwikkelingstraject zodat evaluatie mogelijk is; er moet sprake zijn van een complexe, integrale gebiedsontwikkeling waarbij meerdere aspecten op o.a. het gebied van ruimte, economie, infrastructuur en voorzieningen een rol spelen; er moet, net als in Winterswijk, sprake zijn van functiemenging. In Winterswijk zullen namelijk in de spoorzone meerdere functies (wonen, werken en voorzieningen) in samenhang worden ontwikkeld (Gemeente Winterswijk, 2005); de te kiezen casus moet de mogelijkheid bieden praktijkdeskundigen, die betrokken waren bij de (her-)ontwikkeling van de betreffende spoorzone, te betrekken bij onderhavig onderzoek. In s-hertogenbosch is sprake van één van de verst gevorderde binnenstedelijke herontwikkelingsprocessen in Nederland. Hierdoor leent deze praktijksituatie zich goed voor evaluatie. Bovendien is in s-hertogenbosch sprake van een complex, integraal gebiedsontwikkelingsproces, waarbij functiemenging een grote rol heeft gespeeld. Daarbij was ook het ambitieniveau op het gebied van ruimtelijke kwaliteit, net als in Winterswijk, erg hoog. In het verlengde hiervan valt in s-hertogenbosch bijvoorbeeld, vanuit een gebruikersgeoriënteerde benadering van ruimtelijke kwaliteit 2 op, dat bewoners van deze spoorzone hier een appartement hebben gekocht vanwege de hoge omgevingskwaliteit. Deze omgevingskwaliteit bestaat uit de ligging nabij het centrum, de voorzieningen, de aanwezigheid van (sociaal - veilige) parkeergelegenheid en (in minder mate) de aanwezigheid van het OV- station (Mulder en Van der Flier, 2004). Dit sluit goed aan bij de ambities in Winterswijk waarbij de nadruk bij de herontwikkeling van de spoorzone niet zozeer op de aanwezigheid van het OV-station ligt als wel op het creëren van voldoende parkeergelegenheid, aantrekkelijke voorzieningen en het opheffen van de barrière die de spoorzone nu vormt tussen het centrum en zuidelijk Winterswijk (Gemeente Winterswijk, 2005). In hoofdstuk zes zal hier in de uitwerking van de casus dieper op in worden gegaan. Omdat ook proceskenmerken van gebiedsontwikkelingen vaak overeenkomen kunnen op basis van analyse van de Bossche casus voor Winterswijk relevante uitspraken en aanbevelingen worden gedaan. Door de literatuurstudie aan te vullen met een analyse van deze praktijksituaties ontstaat meer diepgang in het onderzoek. Het proces van integrale gebiedsontwikkeling en het verankeren van ruimtelijke kwaliteit in dit proces wordt daardoor beter begrijpbaar. In die zin is hier geen sprake van een nomothetisch verklaringsmodel, maar van een ideografisch verklaringsmodel. Strategie van de case studie Eén van de voordelen van de case studie is het diepgaande, integrale inzicht en beeld dat van het onderzoeksobject ontstaat. Op deze manier beperkt het onderzoek zich niet alleen tot aspectkennis. Een ander voordeel is dat de case studie als strategie veel wendbaarder is in vergelijking tot andere strategieën waar meer structurering voor nodig is. Een potentieel nadeel van de case studie is de soms beperkte geldigheid van de resultaten buiten de onderzochte case. Dat nadeel is inherent aan een praktijkgericht onderzoek. Om dit nadeel zoveel mogelijk te beperken is gewerkt vanuit de bestaande literatuur en de conclusies die op basis van de literatuur zijn getrokken. Deze conclusies hebben aan de basis gestaan van het formuleren van een zogenaamd framework of analysis (analysekader). Met behulp van dit analysekader en face to face interviews zijn daaropvolgend de praktijksituaties van s-hertogenbosch en Winterswijk bestudeerd en met elkaar geconfronteerd. Door vanuit de bestaande literatuur te werken en het feit dat voor s-hertogenbosch is gekozen (omdat er vele overeenkomsten zijn met Winterswijk) kan voorzichtig worden geconcludeerd dat het eerder beschreven nadeel van de case studie deels teniet wordt gedaan. Ook geldt dat er geen harde argumenten zijn waarom s-hertogenbosch niet gebuikt kan worden om aanbevelingen te ontwerpen voor Winterswijk. Zo staat s-hertogenbosch in de bouw- en vastgoedwereld niet bekend als een extreme casus. 3 De conclusies zijn dus niet per se lokaal georiënteerd. Daarnaast geeft onderhavig 2 Er zijn meerdere benaderingen om ruimtelijke kwaliteit te definiëren. In deel 3 van deze master thesis (het conceptueel model) wordt hier nader op ingegaan. 3 Zie de vergelijkende studie van Nijkamp, Van der Burch en Vindigni (2002) naar negen gevallen van gebiedsontwikkeling, waaronder de spoorzone van s-hertogenbosch. 22
23 Methodologie Deel 2 onderzoek naar het proces van gebiedsontwikkeling voorbeelden van do s and don ts. Hierbij gelden de conclusies die op basis van de situatie in s-hertogenbosch gemaakt worden ter inspiratie en lering voor de herontwikkeling van de spoorzone in Winterswijk. Hiermee vormt onderhavig onderzoek een eerste stap naar verdere generalisatie. Andere, toekomstige case studies zouden in vervolgonderzoek toegevoegd kunnen worden. Naast bovengenoemde voor- en nadelen is algemeen bekend dat de case studie vooral voor de beginnende onderzoeker zeer interessante mogelijkheden biedt (Strauss & Corbin, 1990 en Yin, 1989). Hiervoor zijn drie pragmatische voordelen aan te voeren. Een eerste voordeel is dat dit type onderzoek voor de beginnende onderzoeker gemakkelijker binnen haalbare proporties is te houden. Een tweede praktisch voordeel kan zijn dat bij een case studie in principe met weinig methodologische kennis en training toch heel zinvolle onderzoeksresultaten kunnen worden verkregen. Een derde en laatste praktisch voordeel is dat de case studie, anders dan de meeste andere strategieën, in nagenoeg elke situatie is toe te passen. De diepgang in dit onderzoek, die kenmerkend is voor de case studie, wordt in dit onderzoek bereikt door een arbeidsintensieve vorm van kennisgeneratie, namelijk het face to face interview en inhoudsanalyse van literatuur. In de volgende paragraaf wordt deze wijze van bronontsluiting verder uitgewerkt Onderzoeksoptiek Het object van onderzoek moet adequaat worden onderzocht. De onderzoeksoptiek, zoals die in deze paragraaf is beschreven, moet leiden tot de gewenste inzichten, gelet op het bereiken van de doelstelling en het beantwoorden van de centrale onderzoeksvragen. De onderzoeksoptiek bestaat uit twee onderdelen, te weten: 1. aard van de optiek en 2. de ingrediënten waaruit de optiek is opgebouwd. Ad 1. De aard van de onderzoeksoptiek, zoals die toegepast zal gaan worden, is drieledig: diagnostisch, exploratief en ontwerpgericht. Allereerst moet de bestaande wetenschappelijke literatuur geanalyseerd worden. De conclusies van deze analyse worden samengevat in een framework of analysis. Tijdens dit onderdeel van de master thesis is het onderzoek meer diagnostisch van aard. In overleg met leden van het Team Projecten is er voor gekozen begrippen als integrale gebiedsontwikkeling, ruimtelijke kwaliteit en de organisatie van ruimtelijke kwaliteit uit te diepen, waarbij wordt getracht de relatie tussen deze begrippen zichtbaar te maken. De nadruk ligt hierbij op de analyse van het gebiedsontwikkelingsproces en het borgen van ruimtelijke kwaliteit in dit proces. De aandachtspunten die volgen uit deze theoretische verkenning vormen aldus de onderzoeksoptiek en zullen leidend zijn in de analyse van de praktijksituaties. Tijdens de analyse van de praktijksituaties zal het moeilijk worden om veel causale verbanden tussen bijvoorbeeld procesmanagement en ruimtelijke kwaliteit aan te tonen. In deze fase zal het onderzoek dan ook veel meer exploratief van aard zijn. De waarom vraag in relatie tot bijvoorbeeld een bepaalde procesinrichting en ruimtelijke kwaliteit komt hierbij meer centraal in de analyse te staan. Daarbij is niet zozeer sprake van een toetsend onderzoek, maar veel meer van een verklarend onderzoek. Vragen als wie, wanneer en hoe betrokken werd bij het proces van gebiedsontwikkeling zijn belangrijk. Met de opdrachtgever binnen de gemeente Winterswijk is ook afgesproken om naast een analyse van de literatuur en de praktijk ook relevante aanbevelingen te doen. De aanbevelingen moeten een bijdrage leveren aan het proces van gebiedsontwikkeling in Winterswijk. De onderzoeksoptiek zal in deze fase van het onderzoek vooral ontwerpgericht van aard zijn. Het onderzoek moet namelijk leiden tot een strategisch advies aan het Team Projecten van de gemeente Winterswijk. Op deze wijze wordt getracht een bijdrage te leveren aan de voorbereidende fase van herontwikkeling van de spoorzone in Winterswijk. Ad 2. Tijdens het onderzoek zullen verschillende informatiebronnen worden gehanteerd. Zo zijn diverse documenten van belang geweest voor het onderzoek. Hierbij moet gedacht worden aan masterplannen, projectplannen, jaarverslagen, stedenbouwkundige - en beeldkwaliteitsplannen etc. Naast relevante documenten is wetenschappelijke literatuur een erg belangrijke bron gebleken. Waar 23
Het gebruik van wetenschappelijke kennis bij het managen van vastgoed in de gemeentelijke sector
Het gebruik van wetenschappelijke kennis bij het managen van vastgoed in de gemeentelijke sector 1 Inhoudsopgave Introductie Onderzoekskader Methodologie Resultaten Conclusie Aanbevelingen 2 Introductie
Nadere informaties t r u c t u u r v i s i e G o o r Goor 202
VISIEKAART 8 9 s t r u c t u u r v i s i e G o o r 2 0 2 5 structuu Goor 202 rvisie 5 1. Structuurvisie Goor 2025 2. Analyse 3. Visie en ambitie: Goor in 2025 4. Ruimtelijke kwaliteit 5. Wonen 6. Economie
Nadere informatieShaking up the Cost Benefit Analysis process. Issues and directions for improvement when assessing integrated spatial transport plans through a cost
Shaking up the Cost Benefit Analysis process. Issues and directions for improvement when assessing integrated spatial transport plans through a cost benefit analysis E. Beukers Samenvatting Het maatschappelijke
Nadere informatieBeveiligingsaspecten van webapplicatie ontwikkeling met PHP
RADBOUD UNIVERSITEIT NIJMEGEN Beveiligingsaspecten van webapplicatie ontwikkeling met PHP Versie 1.0 Wouter van Kuipers 7 7 2008 1 Inhoud 1 Inhoud... 2 2 Inleiding... 2 3 Probleemgebied... 3 3.1 Doelstelling...
Nadere informatieOnderzoeksmethodologie van praktijkgericht en toegepast onderzoek. Jac Christis, 14 februari 2013
Onderzoeksmethodologie van praktijkgericht en toegepast onderzoek Jac Christis, 14 februari 2013 Onderzoeksopzet 1. Formuleer je onderzoeksvraag 2. Bepaal welke gegevens je nodig hebt 3. Bepaal hoe je
Nadere informatieOnderzoeksmethodologie van praktijkgericht en toegepast onderzoek. Jac Christis, 29 januari 2014
Onderzoeksmethodologie van praktijkgericht en toegepast onderzoek Jac Christis, 29 januari 2014 Onderzoeksopzet 1. Formuleer je onderzoeksvraag 2. Bepaal welke gegevens je nodig hebt 3. Bepaal hoe je die
Nadere informatieEen brede kijk op onderwijskwaliteit Samenvatting
Een brede kijk op onderwijskwaliteit E e n o n d e r z o e k n a a r p e r c e p t i e s o p o n d e r w i j s k w a l i t e i t b i n n e n S t i c h t i n g U N 1 E K Samenvatting Hester Hill-Veen, Erasmus
Nadere informatieBeoordelingscriteria scriptie Nemas HRM
Beoordelingscriteria scriptie Nemas HRM Instructie Dit document hoort bij het beoordelingsformulier. Op het beoordelingsformulier kan de score per criterium worden ingevuld. Elk criterium kan op vijf niveaus
Nadere informatieOnderzoek in het kader van de interventiecyclus. Jac Christis, 11 september 2013
Onderzoek in het kader van de interventiecyclus Jac Christis, 11 september 2013 Onderzoeksopzet 1. Formuleer je onderzoeksvraag 2. Bepaal welke gegevens je nodig hebt 3. Bepaal hoe je die gegevens verzamelt
Nadere informatiePlan van Aanpak. Auteur: Roel Konieczny Docent: Stijn Hoppenbrouwers Plaats, datum: Nijmegen, 7 mei 2004 Versie: 1.0
Plan van Aanpak Auteur: Roel Konieczny Docent: Stijn Hoppenbrouwers Plaats, datum: Nijmegen, 7 mei 2004 Versie: 1.0 Plan van Aanpak Roel Konieczny Inhoudsopgave 1 INLEIDING... 3 2 PROBLEEMGEBIED EN DOELSTELLING...
Nadere informatieSlimme zet! Vindingrijk in vastgoedopgaven!
Slimme zet! Vindingrijk in vastgoedopgaven! Postbus 711 3900 AS Veenendaal Kerkewijk 26 3901 EG Veendaal (T) 0318-55 19 60 (F) 0318-55 19 61 (M) info@ingeniousvastgoed.nl (I) www.ingeniousvastgoed.nl Haar
Nadere informatiePeter Smulders Ruimtelijke Ordening en Planologie Juni 2010
Peter Smulders Ruimtelijke Ordening en Planologie Juni 2010 Bedrijfsbegeleider: Harro Verhoeven, projectleider leefomgeving, CROW nationale kennisplatform voor infrastructuur, verkeer, vervoer en openbare
Nadere informatieLocatiesynergie. (de noodzaak van) verknopen bij de herontwikkeling van stationslocaties
Locatiesynergie (de noodzaak van) verknopen bij de herontwikkeling van stationslocaties Inhoud 2 < Waardeketens < Multidisciplinaire benadering < Meerwaarde van samenhang < Samenhang door samenwerking
Nadere informatieInhoudsopgave. Voorwoord 7
Inhoudsopgave Voorwoord 7 1 Beginselen van academisch-juridisch onderzoek 9 1.1 Academisch-juridisch onderzoek 9 1.2 Verschillen met ander juridisch onderzoek 10 1.3 Het onderzoeksproces 11 1.4 Eisen waaraan
Nadere informatieWorkspace Design Onderzoeksopzet voor SOZAWE
Workspace Design Onderzoeksopzet voor SOZAWE Datum: 16 december 2010 Ir. Jan Gerard Hoendervanger Docent-onderzoeker Lectoraat Vastgoed Kenniscentrum Gebiedsontwikkeling NoorderRuimte Hanzehogeschool Groningen
Nadere informatieOntwerpgericht onderzoek in het HBO: onderzoeken door te adviseren
Management, finance en recht Ontwerpgericht onderzoek in het HBO: onderzoeken door te adviseren KWALON Conferentie Kwalitatief onderzoek in het hoger onderwijs: lessen leren van elkaar 13 december 2012
Nadere informatieBeoordelingscriteria scriptie Nemas HRM
Beoordelingscriteria scriptie Nemas HRM Instructie Dit document hoort bij het beoordelingsformulier. Op het beoordelingsformulier kan de score per criterium worden ingevuld. Elk criterium kan op vijf niveaus
Nadere informatieInleiding 15 Waarom deze methode? 15 Voor de student 16 Legenda gebruikte icoontjes 18 Personages: wie is wie? 18. In de startblokken 19
Inleiding 15 Waarom deze methode? 15 Voor de student 16 Legenda gebruikte icoontjes 18 Personages: wie is wie? 18 In de startblokken 19 STAP 1 Van interesse tot brainstormen over het onderwerp 29 Beschrijvende
Nadere informatieSchema van een praktijkgericht juridisch onderzoek 18 Schema s van vier typen beroepsproducten 20
Schema van een praktijkgericht juridisch onderzoek 18 Schema s van vier typen beroepsproducten 20 1 Een onderzoeksmodel voor praktijkgericht juridisch onderzoek 23 1.1 Inleiding 23 1.2 Begripsbepalingen
Nadere informatieBeoordelingscriteria scriptie CBC: instructie en uitwerking
Nederlandse Associatie voor Examinering 1 Beoordelingscriteria scriptie CBC: instructie en uitwerking Met de scriptie voor Compensation & Benefits Consultant (CBC) toont de kandidaat een onderbouwd advies
Nadere informatieBeleggers in gebiedsontwikkeling
Beleggers in Incentives en belemmeringen voor een actieve rol van institutionele beleggers bij de herontwikkeling van binnenstedelijke gebieden P5 presentatie april 2015 Pelle Steigenga Technische Universiteit
Nadere informatieConferentie Netwerk Vrede, Veiligheid, en Ontwikkeling Donderdag 28 Mei 2009 Malietoren, Den Haag
Conferentie Netwerk Vrede, Veiligheid, en Ontwikkeling Donderdag 28 Mei 2009 Malietoren, Den Haag 09.00 9.30 uur Ontvangst 9.30 10.00 uur Welkomstwoord, kennismaking en openingwoord door dagvoorzitter
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/32003 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Yuanyuan Zhao Title: Modelling the dynamics of the innovation process : a data-driven
Nadere informatieIMPRESSIE WORKSHOP 4. praktijkgericht juridisch onderzoek. G.A.F.M. van Schaaijk
IMPRESSIE WORKSHOP 4 praktijkgericht juridisch onderzoek G.A.F.M. van Schaaijk AANKONDIGING VAN EEN NIEUW BOEK: PRAKTIJKGERICHT JURIDISCH ONDERZOEK DOOR GEERTJE VAN SCHAAIJK Verwachte verschijningsdatum:
Nadere informatieMethoden van Organisatieonderzoek. ABK 34 Januari Maart 2012. Hans Doorewaard (coördinator) Brian Tjemkes Arnoud van de Ven
Methoden van Organisatieonderzoek ABK 34 Januari Maart 2012 Hans Doorewaard (coördinator) Brian Tjemkes Arnoud van de Ven Faculteit der Managementwetenschappen Radboud Universiteit Nijmegen Tentamen *
Nadere informatieNederlandse samenvatting (Summary in Dutch)
Nederlandse samenvatting (Summary in Dutch) 159 Ouders spelen een cruciale rol in het ondersteunen van participatie van kinderen [1]. Participatie, door de Wereldgezondheidsorganisatie gedefinieerd als
Nadere informatieCover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/33081 holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/33081 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Stettina, Christoph Johann Title: Governance of innovation project management
Nadere informatieBELEIDSEFFECTMETING - HANDLEIDING VOOR STATENCOMMISSIES
BELEIDSEFFECTMETING - HANDLEIDING VOOR STATENCOMMISSIES 26 APRIL 2006 CONTEXT EN AANLEIDING Sinds maart 2003 is de Wet dualisering provinciebestuur van kracht. Mede in dit kader heeft het Presidium van
Nadere informatieOnderzoeksontwerp. Module 1 (29 sept 2015) Jac Christis en Annet Jantien Smit
Onderzoeksontwerp Module 1 (29 sept 2015) Jac Christis en Annet Jantien Smit De cursus Module 1: Overzicht plus empirische cyclus Module 2: Interventiecyclus (beroepsproducten) Diagnostisch onderzoek Ontwerpgericht
Nadere informatieFiguren 8 Tabellen 9 Boxen 10 Foto s 11. Voorwoord 13
Inhoud Figuren 8 Tabellen 9 Boxen 10 Foto s 11 Voorwoord 13 1 Introductie 15 1.1 Inleiding 15 1.2 Het Vinex-beleid 17 1.3 De rol van private partijen 21 1.4 PPS een self-fulfilling prophecy? 24 1.5 Waarom
Nadere informatie- Geplaatst in VISUS EBM IN DE OPTOMETRIE: HOE PAS JE HET TOE?
- Geplaatst in VISUS 4-2017 - EBM IN DE OPTOMETRIE: HOE PAS JE HET TOE? Om de verschillen tussen de kennis uit het laatste wetenschappelijk bewijs en de klinische praktijk kleiner te maken is de afgelopen
Nadere informatieOntwerpgericht Wetenschappelijk Onderzoek wat is dat?
Ontwerpgericht Wetenschappelijk Onderzoek wat is dat? DSRG congres, 3 november 2011 Prof dr ir Joan van Aken TU/e ontwerpgericht wetenschappelijk onderzoek ofwel DSR (Design Science Research): brug tussen
Nadere informatieEvaluatie National Contact Point-werking van het Vlaams Contactpunt Kaderprogramma
Evaluatie National Contact Point-werking van het Vlaams Contactpunt Kaderprogramma Departement Economie, Wetenschap en Innovatie Afdeling Strategie en Coördinatie Koning Albert II-laan 35 bus 10 1030 Brussel
Nadere informatieHogeschool van Arnhem en Nijmegen Faculteit Educatie Instituut voor Leraar en School
Hogeschool van Arnhem en Nijmegen Faculteit Educatie Instituut voor Leraar en School Beoordeling Afstudeeronderzoek eindfase 2014-2015 VT-DT ONDERZOEKSVERSLAG 1 Bijlage 5c Beoordelingsformulier onderzoeksverslag
Nadere informatieLocatiesynergie bepalend in stationsontwikkelingen
Locatiesynergie bepalend in stationsontwikkelingen ing. W. Dijkmans, s1656066 Dilemma s in de vastgoedsector F3, Individueel, week 7 Master Vastgoedkunde Oktober 2007 Colofon Gegevens onderwijsinstelling:
Nadere informatieProjectplan Herinrichting van het Zuidelijk Stationsgebied Gouda
Projectplan Herinrichting van het Zuidelijk Stationsgebied Gouda Bewonersinitiatief Versie 1.1 augustus 2013 Inhoudsopgave A Inleiding... 2 B Aanpak van het project... 2 1 Vaststellen plangebied en uitgangssituatie...
Nadere informatieZelfdiagnostische vragenlijst verandercompetenties
Zelfdiagnostische vragenlijst verandercompetenties Het gaat om de volgende zeven verandercompetenties. De competenties worden eerst toegelicht en vervolgens in een vragenlijst verwerkt. Veranderkundige
Nadere informatieBeweging in veranderende organisaties
Beweging in veranderende organisaties Kilian Bennebroek Gravenhorst Werken met vragenlijsten voor versterking van veranderingsprocessen PROFESSIONEEL ADVISEREN 5 Inhoud Voorwoord 7 Opzet van het boek 9
Nadere informatieDe algemene probleemstelling van dit afstudeeronderzoek heb ik als volgt geformuleerd:
Inleiding Mijn afstudeeronderzoek richt zich op het bepalen van de juiste sourcingadvies per IT-proces van een organisatie. Voorlopig hanteer ik de definitie van Yang en Huang (2000) met betrekking tot
Nadere informatieMethodologie. NWO promotiebeurs leraren. dr Frits van Engeldorp Gastelaars docent Hora est! Promoveren kun je leren (Erasmus Academie)
Methodologie NWO promotiebeurs leraren dr Frits van Engeldorp Gastelaars docent Hora est! Promoveren kun je leren (Erasmus Academie) Introductie Wetenschap: Een systematisch geheel van kennis verworven
Nadere informatieOpleidingsprofiel MPPM
Opleidingsprofiel MPPM De ontwikkelingen in het beroepenveld Fysiek vooruitgangsdenken op basis van een eindontwerp in de ruimtelijke inrichting heeft in de loop van de afgelopen eeuw moeten plaatsmaken
Nadere informatieDoelen Praktijkonderzoek Hogeschool de Kempel
Doelen Praktijkonderzoek Hogeschool de Kempel Auteurs: Sara Diederen Rianne van Kemenade Jeannette Geldens i.s.m. management initiële opleiding (MOI) / jaarcoördinatoren 1 Inleiding Dit document is bedoeld
Nadere informatieHet onderzoeksverslag
Het onderzoeksverslag Rian Aarts & Kitty Leuverink Onderzoeksverslag (zie ook handboek blz. 306) Titel en Titelpagina Voorwoord Inhoudsopgave Samenvatting Inleiding (ook wel: Aanleiding) Probleemstelling
Nadere informatiePalliatieve Zorg. Onderdeel: Kwalitatief onderzoek. Naam: Sanne Terpstra Studentennummer: 500646500 Klas: 2B2
Palliatieve Zorg Onderdeel: Kwalitatief onderzoek Naam: Sanne Terpstra Studentennummer: 500646500 Klas: 2B2 Inhoudsopgave Inleiding Blz 2 Zoekstrategie Blz 3 Kwaliteitseisen van Cox et al, 2005 Blz 3 Kritisch
Nadere informatieFormat beoordelingsformulier FEM voor geschreven afstudeerwerk: de afstudeeropdracht Toelichting over het gebruik van het formulier:
Bijlage bij Andriessen, D. en Van der Marel, I. (2015) Beoordelingsmodel voor eindwerkstukken voor een Faculteit Economie & Manage-ment in het hbo. Tijdschrift voor Hoger Onderwijs, Jaargang 33, Nr. 2,
Nadere informatieAdvies van de Wetenschappelijke Commissie Wijkaanpak
Advies van de Wetenschappelijke Commissie Wijkaanpak De Wetenschappelijke Commissie Wijkaanpak is in 2010 ingesteld door de Minister van Wonen, Wijken en Integratie met als opdracht de Minister te adviseren
Nadere informatieCompetenties Luuk van Paridon. Analyseren
Competenties Luuk van Paridon Overzicht waar ik nu sta: Afbeelding 1: Spinnenweb competenties De groene lijn geeft aan welke competenties ik tot nu toe behaald heb (zie Afbeelding 1). De competenties die
Nadere informatieHoofdstuk 2: Kritisch reflecteren 2.1. Kritisch reflecteren: definitie Definitie: Kritisch reflecteren verwijst naar een geheel van activiteiten die
Hoofdstuk 2: Kritisch reflecteren 2.1. Kritisch reflecteren: definitie Definitie: Kritisch reflecteren verwijst naar een geheel van activiteiten die worden uitgevoerd om uit het gevonden bronnenmateriaal
Nadere informatie- Ideeënconsultatie Circuit Zandvoort -
- Ideeënconsultatie Circuit Zandvoort - De Provincie Noord-Holland vraagt om: Ideeën uit de markt Aanleiding De provincie Noord-Holland roept marktpartijen en maatschappelijke organisaties op om mee te
Nadere informatieonderwerp Aanvraag initiatievenbudget herontwikkeling winkelcentrum Lorentzplein Badhoevedorp
gemeente Haarlemmermeer Nota van B&W onderwerp Aanvraag initiatievenbudget herontwikkeling winkelcentrum Lorentzplein Badhoevedorp Portefeuilehouder A. Elzakalai, J.J. Nobel, C.J. Loggen Collegevergadering
Nadere informatietudievragen voor het vak TCO-2B
S tudievragen voor het vak TCO-2B 1 Wat is fundamenteel/theoretisch onderzoek? 2 Geef een voorbeeld uit de krant van fundamenteel/theoretisch onderzoek. 3 Wat is het doel van fundamenteel/theoretisch onderzoek?
Nadere informatiePaper beschrijft het probleem (de wens) en motiveert de keuze hiervoor, zij het enigszins schetsmatig.
Paper 1 Ontwerpplan Criterium Onvoldoende Voldoende Ruim voldoende Excellent Probleembeschrijving Paper maakt niet duidelijk welk probleem (welke wens) centraal staat en om welke reden. Paper beschrijft
Nadere informatieSociale wijkzorgteams Den Haag
Sociale wijkzorgteams Den Haag Onderzoek naar voorwaarden voor doeltreffend en doelmatig functioneren De rekenkamer heeft onderzoek gedaan naar de sociale wijkzorgteams in Den Haag. Daarbij is gekeken
Nadere informatiePresenteer je eigen onderzoek op de Mbo Onderzoeksdag op 12 november 2015!
Voorstellen voor onderzoekspresentaties Mbo Onderzoeksdag Presenteer je eigen onderzoek op de Mbo Onderzoeksdag op 12 november 2015! Indienen van een voorstel kan tot en met 15 mei 2015 via e-mailadres:
Nadere informatieIN ZES STAPPEN MVO IMPLEMENTEREN IN UW KWALITEITSSYSTEEM
IN ZES STAPPEN MVO IMPLEMENTEREN IN UW KWALITEITSSYSTEEM De tijd dat MVO was voorbehouden aan idealisten ligt achter ons. Inmiddels wordt erkend dat MVO geen hype is, maar van strategisch belang voor ieder
Nadere informatieKey success actors. De rol van middenmanagement bij strategische veranderingen. Onderzoek door Turner en de Rotterdam School of Management
Key success actors De rol van middenmanagement bij strategische veranderingen Onderzoek door Turner en de Rotterdam School of Management 1 Key success actors De rol van middenmanagement bij strategische
Nadere informatieArnoud van de Ven Hogeschool Arnhem Nijmegen 7 april 2016
Navolgbaarheid bij kwalitatief onderzoek: consistentie van vraagstelling tot eindrapportaged van de Ven Arnoud van de Ven Hogeschool Arnhem Nijmegen 7 april 2016 Piet Verschuren en Hans Doorewaard (2015)
Nadere informatieVeelgestelde vragen Transformatie Schieoevers-Noord
Veelgestelde vragen Transformatie Schieoevers-Noord Wat is het plan voor Schieoevers? In 2010 heeft het college van B&W van de gemeente Delft de gebiedsvisie Schieoevers 2030 vastgesteld. De gebiedsvisie
Nadere informatieCompetentie niveaus HHS TIS opleiding Werktuigbouwkunde
Competentie niveaus HHS TIS opleiding Werktuigbouwkunde 1. BoE domeincompetentie Analyseren (minimaal niveau eind major W: 3) (toelichting: deze omschrijving komt uit de Bachelor of Engineering (BoE))
Nadere informatieModulaire opleiding risico & incidentonderzoek
Inhoud training Ontwikkel uzelf tot de risico- en incidentenanalist binnen uw organisatie. Leer de kennis en vaardigheden die een professionele onderzoeker nodig heeft om incidenten & risico s te analyseren.
Nadere informatieRekenkamercommissie gemeente Bloemendaal
Rekenkamercommissie gemeente Bloemendaal Evaluatie onderzoek Externe Inhuur Overveen, 25 januari 2018 Aanleiding De Rekenkamercommissie Bloemendaal evalueert al haar onderzoeken om na te gaan in hoeverre
Nadere informatieDe Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA 's-gravenhage. Geachte Voorzitter,
Directie Regionale Zaken De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA 's-gravenhage uw brief van uw kenmerk ons kenmerk datum 21 december 2006 DRZ. 2007/256 30 januari 2007
Nadere informatieOnderzoeksopzet. Marktonderzoek Klantbeleving
Onderzoeksopzet Marktonderzoek Klantbeleving Utrecht, september 2009 1. Inleiding De beleving van de klant ten opzichte van dienstverlening wordt een steeds belangrijker onderwerp in het ontwikkelen van
Nadere informatieTijdschrift voor Didactiek der B-wetenschappen 7 (1989) nr.1 79
Tijdschrift voor Didactiek der B-wetenschappen 7 (1989) nr.1 79 Boekbespreking Techniek in het natuurkunde-onderwijs M.J. de Vries, Uitg.: Technische Universiteit Eindhoven, 1988 Dissertatie, 278 p. De
Nadere informatieCulture, Organization and Management Vrije Universiteit Amsterdam - Faculteit der Sociale Wetenschappen - P Culture Organization and Management -
Culture, Organization and Management Vrije Universiteit Amsterdam - der Sociale Wetenschappen - P Culture Organization and Management - 2014-2015 Vrije Universiteit Amsterdam - der Sociale Wetenschappen
Nadere informatieArchitecture Governance
Architecture Governance Plan van aanpak Auteur: Docent: Stijn Hoppenbrouwers Plaats, datum: Nijmegen, 14 november 2003 Versie: 1.0 Inhoudsopgave 1. INLEIDING... 3 2. PROBLEEMSTELLING EN DOELSTELLING...
Nadere informatieBetekenisvol Leren Onderwijzen: van visie naar opleidingspraktijk door studentevaluaties
Betekenisvol Leren Onderwijzen: van visie naar opleidingspraktijk door studentevaluaties Helmond, september 2015 Verine Vissers, WO-student Universiteit Utrecht, Onderzoeker in opleiding KOC dr. Louise
Nadere informatieVerstedelijkingsopgave Delft: We geven de stad een kwaliteitsimpuls :36
Verstedelijkingsopgave Delft: We geven de stad een kwaliteitsimpuls 30-05-2018 12:36 Delft heeft de ambitie om tot 2040 maar liefst 15.000 woningen, 10.000 banen en bijbehorende voorzieningen aan de stad
Nadere informatieIntroductie. De onderzoekscyclus; een gestructureerde aanpak die helpt bij het doen van onderzoek.
Introductie Een onderzoeksactiviteit start vanuit een verwondering of verbazing. Je wilt iets begrijpen of weten en bent op zoek naar (nieuwe) kennis en/of antwoorden. Je gaat de context en content van
Nadere informatieDE STURING OP RUIMTELIJKE KWALITEIT IN DE ONTWIKKELING VAN NIEUWBOUWWIJKEN. 22 juni P5 - Roelof Achterveld
DE STURING OP RUIMTELIJKE KWALITEIT IN DE ONTWIKKELING VAN NIEUWBOUWWIJKEN 22 juni 2016 Inhoud 2 Aanleiding Probleemstelling Onderzoeksvragen Onderzoeksmethoden Beoogde resultaten Bevindingen Literatuurstudie
Nadere informatieBijeenkomst afstudeerbegeleiders. 13 januari 2009 Bespreking opzet scriptie
Bijeenkomst afstudeerbegeleiders 13 januari 2009 Bespreking opzet scriptie Doel deel II bijeenkomst vandaag Afstudeerbegeleiders zijn geinformeerd over inhoud Medmec jaar vier (scriptievaardigheden) Afstudeerbegeleiders
Nadere informatieAuditmethodologie, meta-tool voor klantgericht auditen
Auditmethodologie, meta-tool voor klantgericht auditen J.H.M. Otten, P.A. Hartog en A. Babeliowsky Om een waardevolle, significante bijdrage te leveren aan de kennisbehoefte van de organisatie, dient de
Nadere informatieCompetenties van de procesmanager in relatie met het procesverloop
Modelontwerp: Competenties van de procesmanager in relatie met het procesverloop Aan de hand van het Stationsplein West, Fietsparkeren en de Rabobrug binnen het stationsgebied Utrecht Centraal Wessel W.
Nadere informatieAfstudeeronderzoek van E. van Bunningen BSc (Het volledige Engelstalige onderzoeksrapport kunt downloaden via deze link)
CONCENTRATIE VAN MAATSCHAPPELIJKE DIENSTEN IN GEMEENTELIJK VASTGOED NAAR AANLEIDING VAN DEMOGRAFISCHE TRANSITIE Een casestudie in landelijke gemeenten in Noord-Brabant, Nederland Afstudeeronderzoek van
Nadere informatieOnderzoeksontwerp. (wo 16 sept 2015) Jac Christis
Onderzoeksontwerp (wo 16 sept 2015) Jac Christis Interventie projecten Praktijkstroom: interventies bij bedrijven 1 2 3 4 E D V O Standaard werkwijze Empirisch onderzoek Kwantitatief Kwalitatief (Survey)
Nadere informatieBantopa Terreinverkenning
Bantopa Terreinverkenning Het verwerven en uitwerken van gezamenlijke inzichten Samenwerken als Kerncompetentie De complexiteit van producten, processen en services dwingen organisaties tot samenwerking
Nadere informatieKleine scholen en leefbaarheid
Kleine scholen en leefbaarheid Een samenvatting van de resultaten van een praktijkonderzoek onder scholen en gemeenten in Overijssel over de toekomst van kleine scholen in relatie tot leefbaarheid Inleiding
Nadere informatieVerkoop kavels Dolderseweg
ONDERZOEKSOPZET Verkoop kavels Dolderseweg Utrecht april 2018 Inhoudsopgave 1. AANLEIDING EN ACHTERGROND... 3 2. PROBLEEMSTELLING EN WERKWIJZE... 4 3. UITWERKING ONDERZOEKSVRAGEN... 4 4. ORGANISATIE, RAPPORTAGE,
Nadere informatieBijlagen ( ) Eisen aan het onderzoeksvoorstel
Bijlagen (2008-2009) Eisen aan het onderzoeksvoorstel Het onderzoeksvoorstel dat na vier weken bij de begeleider moet worden ingediend omvat een (werk)titel, een uitgewerkte probleemstelling (die een belangrijke
Nadere informatie1 Problematische (jeugd)groepen in woonwijken
INHOUDSOPGAVE 1 Problematische (jeugd)groepen in woonwijken... 15 1.1 Inleiding...15 1.2 Problematische (jeugd)groepen...16 1.2.1 Definities jeugdgroepen...17 1.2.2 Dagelijkse bezigheden...19 1.2.3 Factoren
Nadere informatieNieuwe Kijk. Wegen. in het. Landschap. Ontwerponderzoek december 2011
Nieuwe Kijk op Wegen in het Landschap Ontwerponderzoek december 2011 14 1. Inleiding 15 16 1.1 AANLEIDING Infrastructuur is de ruggengraat van het landschap. De komende jaren wordt er veel geïnvesteerd
Nadere informatieThe role of interpersonal conflict between top and middle managers in top-down and bottom-up initiatives. Rein Denekamp
Samenvatting Inleiding In de huidige dynamische en complexe omgeving waarin veel organisaties opereren, wordt corporate entrepreneurship vaak gezien als een noodzaak. Het goed doorgronden van het ondernemend
Nadere informatie1. Doel profielschets Functie van de Raad van Commissarissen Algemeen Kwaliteitsprofiel 2
Stichting Mozaïek Wonen Profielschets Raad van Commissarissen Met ingang van 12-05-2016 Inhoudsopgave 1. Doel profielschets 1 2. Functie van de Raad van Commissarissen 1 3. Algemeen Kwaliteitsprofiel 2
Nadere informatieBeslisdocument en plan van aanpak
Beslisdocument en plan van aanpak TIENDEVEEN Inleiding In oktober 2006 heeft de gemeenteraad ingestemd met het plan van aanpak Woningbouw dorpen. Het project bestaat uit drie fasen. Deze fasen worden telkens
Nadere informatiePAPER IMPLEMENTATIE ICT INFRASTRUCTURE PROJECT 3
INSTITUTE OF MANAGEMENT & INFORMATION TECHNOLOGY R E A D E R PAPER IMPLEMENTATIE ICT INFRASTRUCTURE PROJECT 3 MODEL STRUCTUUR EN INDELING VAN DE ITP3 PAPER VERSIE 3.0 PARAMARIBO 21 OKTOBER 2016 BY MCT
Nadere informatiedoordat er op dat moment geen leeftijdsgenootjes aanwezig zijn. Als ze iets mochten veranderen gaven ze aan dat de meeste kinderen iets aan de
SAMENVATTING Er is onderzoek gedaan naar de manier waarop kinderen van 6 8 jaar het best kunnen worden geïnterviewd over hun mening van de buitenschoolse opvang (BSO). Om hier antwoord op te kunnen geven,
Nadere informatieTraining Energietransitie voor ambtenaren
Training Energietransitie voor ambtenaren Ambtenaren Fysieke leefomgeving 20 Deelnemers 3 Aantal dagen 995.00 Investering Locatie Voor wie? Ambtenaren De komende jaren gaat de transitie in de gebouwde
Nadere informatieFunctiefamilie ET Thematische experten
Functiefamilie ET Thematische experten DOEL Expertise in een materie* en verstrekken aan de administratieve en politieke instanties teneinde hen te ondersteunen bij de besluitvorming en de uitvoering van
Nadere informatieGebiedsontwikkeling. The Missing Link. Een gebied op de kaart zetten met identiteit
Gebiedsontwikkeling Een gebied op de kaart zetten met identiteit Overtuigende plannen met het verhaal van de plek Een plek met een herkenbare identiteit draagt bij aan het welzijn van de mensen die er
Nadere informatie1. Voorkennis 2. Recente inzichten en dilemma s 3. Begeleiding 4. Uitwisseling in groepjes 5. Slot: visie op ontwerpgericht onderzoek in de eigen
* 1. Voorkennis 2. Recente inzichten en dilemma s 3. Begeleiding 4. Uitwisseling in groepjes 5. Slot: visie op ontwerpgericht onderzoek in de eigen begeleiding/organisatie * Studentonderzoek? Eigen onderzoek?
Nadere informatieISO9001:2015, in vogelvlucht. Door Tjarko Vrugt
ISO9001:2015, in vogelvlucht Door Tjarko Vrugt 18-11-2015 - Qemc - Tjarko Vrugt Bron: NEN - Delft 2 DE NIEUWE NEN EN ISO 9001 : 2015 Deze presentatie beperkt zich tot de essentie Sktb besteed in 2016
Nadere informatieDe SYSQA dienst auditing. Een introductie. Algemene informatie voor medewerkers van SYSQA B.V.
De SYSQA dienst auditing Een introductie Algemene informatie voor medewerkers van SYSQA B.V. Organisatie SYSQA B.V. Pagina 2 van 8 Inhoudsopgave 1 INLEIDING... 3 1.1 ALGEMEEN... 3 1.2 VERSIEBEHEER... 3
Nadere informatieVoorwoord... iii Verantwoording... v
Inhoudsopgave Voorwoord... iii Verantwoording... v INTRODUCTIE... 1 1. Wat is onderzoek... 2 1.1 Een definitie van onderzoek... 2 1.2 De onderzoeker als probleemoplosser of de onderzoeker als adviseur...
Nadere informatieDatum 19 december 2017 Onderwerp Brief ter aanbieding van het onderzoek naar de beschikbaarheid van het tapsysteem van politie
1 > Retouradres Postbus 20301 2500 EH Den Haag Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Turfmarkt 147 2511 DP Den Haag Postbus 20301 2500 EH Den Haag www.rijksoverheid.nl/jenv
Nadere informatieOnderzoek Module 10.3 Het empirisch onderzoek ontwerpen. Master Innovation & Leadership in Education
Onderzoek Module 10.3 Het empirisch onderzoek ontwerpen Master Innovation & Leadership in Education Leerdoelen Aan het eind van deze lesdag heb je: Kennis van de dataverzamelingsmethodes vragenlijstonderzoek,
Nadere informatieDuurzame inzetbaarheid in de HR praktijk Onderzoeksrapport 2012
Duurzame inzetbaarheid in de HR praktijk Onderzoeksrapport 2012 Zicht krijgen op duurzame inzetbaarheid en direct aan de slag met handvatten voor HR-professionals INHOUDSOPGAVE 1. Duurzame inzetbaarheid
Nadere informatieStrategisch sturen in stedelijke gebiedsontwikkeling MCD. master city developer
Strategisch sturen in stedelijke gebiedsontwikkeling MCD master city developer Ontwikkel een eigen visie Werk je in stedelijke gebiedsontwikkeling of herstructurering dan is de MCD opleiding voor jou een
Nadere informatieKennisdeling in lerende netwerken
Kennisdeling in lerende netwerken Managementsamenvatting Dit rapport presenteert een onderzoek naar kennisdeling. Kennis neemt in de samenleving een steeds belangrijker plaats in. Individuen en/of groepen
Nadere informatieLeergang Regiegemeente worden: effectiever (be)sturen
Leergang Regiegemeente worden: effectiever (be)sturen De gemeentelijke regierol Veel gemeenten ontwikkelen zich vandaag de dag tot regiegemeente. Dat betekent veelal dat ze meer taken uitbesteden, waarbij
Nadere informatieSamenvatting. Inleiding
Inleiding Overgewicht en obesitas bij kinderen is een serieus volksgezondheidsprobleem. Het wordt veroorzaakt door een complex geheel van onderling samenhangende persoonlijke, sociale en omgevingsfactoren.
Nadere informatie