1.1 Vaardigheden en deelvaardigheden Situaties, rollen, tekstsoorten, (taal)functies, taalhandelingen, taalmiddelen 25 1.

Transcriptie

1 Inhoud Voor het lezen 15 Deel I Achtergronden 1 Belangrijke begrippen Vaardigheden en deelvaardigheden Situaties, rollen, tekstsoorten, (taal)functies, taalhandelingen, taalmiddelen Strategieën 27 2 Vreemdetalenonderwijs en natuurlijke vreemdetaalverwerving Vaardigheden binnen en buiten het vto Is vto beter dan natuurlijke vreemdetaalverwerving? Wat vto minder goed kan Wat vto wel goed kan Taken en feedback doseren Feedback- c.q. correctietechnieken bij productieve taken Taalgerichte aandacht en taalanalyse Oefenen Hulpvaardigheden en strategieën Invloed van de school als leeromgeving en van (taal)onderwijstradities Een goede mix en de doeltaal als voertaal 47 3 Luisteren en lezen: hoe dat werkt, en oefenparameters Taal begrijpen: bottom-up en top-down Weergeven, samenvatten, interpreteren Zoekend (selectief) luisteren of lezen en structurerend luisteren of lezen Verschillen tussen luisteren en lezen Oefenparameters bij luisteren en lezen Oefenparameter 1: lees- of luistertempo, herhaling, onderbreking Oefenparameter 2: inhoudelijke moeilijkheidsgraad Oefenparameter 3: talige moeilijkheidsgraad Oefenparameter 4: lees-/luisterdoel 63

2 8 Deel I Achtergronden 4 Spreken en schrijven: hoe dat werkt, en oefenparameters Een taalproductiemodel Waarom is spreken moeilijker dan schrijven? Oefenparameters bij spreken en schrijven Oefenparameter 1: tijd (tempo) Oefenparameter 2: communicatief gericht of taalgericht Oefenparameter 3: vrij, geleid of (sterk) gestuurd Oefenparameter 4: monologisch tegenover dialogisch Oefenparameter 5: reproductief tegenover productief Oefenparameter 6: gefingeerde situatie tegenover reële (klassen)situatie Oefenparameter 7: makkelijk tegenover moeilijk inhoudelijk en talig 77 5 Toetsen Toetsen versus oefenen Meten en beoordelen; functies van beoordelen Meten Validiteit Betrouwbaarheid Beoordelen Weging Cesuur: cijfers op basis van goede en foute items Cesuur: cijfers op basis van aftrekpunten Cesuur: indrukscijfers, al of niet in combinatie met aftrekpunten Gevaren bij toetsing Pedagogisch cijferen Halo-effect De leraar die zijn eigen onderwijs toetst Meer toetsen dan je onderwijst, en meer onderwijzen dan je toetst Tips bij toetsing 96 6 Curriculum en leergang Curriculum, leerplan, examenprogramma, kerndoelen, plan van toetsing en afsluiting Examenprogramma s, leergangen Methode, aanpak, benadering Drempelniveaus en Europees Referentiekader Leerlijnen Leerganganalyse en -beoordeling 118

3 7 Het vto in maatschappelijk perspectief Waarom eigenlijk vto? Geschiedenis van het vto in Nederland: een korte schets De moderne vreemde talen als schoolvakken De opleiding tot leraar Frans, Duits, Engels Meer dan honderd jaar grammatica-vertaalmethode Jaren zeventig: de Mammoetwet en de audiolinguale methode Vanaf de tweede helft van de jaren tachtig: de communicatieve aanpak Kwaliteit en vernieuwing in het vto De onderwijskundigen, de vto-deskundigen, de leergangauteurs De overheid, de leergangauteurs De schoolleidingen, de leerlingen en hun ouders De leraren, de collega s, de leerlingen De leraren tegenover de andere groepen 134 Deel II Vaardigheden 8 Leesvaardigheid Lezen en leren lezen Functie van het lezen bij het leren van een vreemde taal Van hardop naar stil lezen Manieren van lezen Zoekend en structurerend lezen Lineair en concentrisch lezen Intensief en extensief lezen Omgang met onbekende woorden Leesvaardigheidsmethodiek Fasemodel Vormen van begripscontrole: weergeven, samenvatten en interpreteren Weergeven Samenvatten Interpreteren Leesvaardigheid toetsen 164

4 9 Luistervaardigheid Luisteren en leren luisteren Manieren van luisteren Tweezijdig en eenzijdig luisteren, kijkluisteren Zoekend en structurerend luisteren Intensief en extensief luisteren Omgang met onbekende woorden Luistervaardigheidsmethodiek Fasemodel Vormen van begripscontrole: weergeven, samenvatten, interpreteren Weergeven Samenvatten Interpreteren Luistervaardigheid toetsen Schrijfvaardigheid Schrijven en leren schrijven Schrijfvaardigheid en deelvaardigheden Tradities bij het oefenen van schrijfvaardigheid Manieren van schrijven Tekstsoorten Analyseren Plannen en reviseren Opzoeken Herformuleren Schrijfvaardigheidsmethodiek Fasemodel Analyseoefeningen Deelvaardigheidsoefeningen Strategieoefeningen Schrijfopdrachten Schrijfvaardigheid toetsen Gespreks- en spreekvaardigheid Spreken en leren spreken Tradities en problemen bij het oefenen van gespreks- en spreekvaardigheid Verschillen tussen natuurlijke taalleerprocessen en vto Manieren van spreken Dialogisch en monologisch spreken Presentaties Over iets praten en iets gedaan krijgen, situaties binnen en buiten de klas 223

5 Analyseren Onderhandelen over betekenis Herformuleren en omschrijven Gespreks- en spreekvaardigheidsmethodiek Fasemodellen Analyseoefeningen Deelvaardigheidsoefeningen Strategieoefeningen Spreekopdrachten en feedback Gespreks- en spreekvaardigheid toetsen 245 Deel III Deelvaardigheden 12 Uitspraak en spelling Functie van uitspraak en spelling in de vaardigheden Uitspraak en spelling leren Uitspraak en spelling: natuurlijk en onnatuurlijk Leerlingen: van schriftafhankelijkheid tot lees- en spellingproblemen Uitspraak en spelling onderwijzen Uitspraak onderwijzen Spelling onderwijzen Uitspraak en spelling oefenen Oefeningstypes Klankonderscheidingsoefeningen Klankbewustmakingsoefeningen Uitspraakoefeningen (klankvorming, intonatie) Leesoefeningen: hardop en stil Spellingbewustmakingsoefeningen Spellingoefeningen en schrijfoefeningen Feedback, correctie Uitspraak en spelling toetsen Uitspraak en spelling apart toetsen Uitspraak en spelling geïntegreerd toetsen Woordenschat Functie van woordenschat in de taalvaardigheden Woordenschat leren Vergeten en herhalen Natuurlijke en onnatuurlijke woordverwerving 283

6 Leerlingen: vertalers en strategen Beheersingsniveaus en parameters Woordenschat onderwijzen Selectie, aanbiedingsvolgorde en -tempo voor receptieve en productieve beheersing Manieren van aanbieding in woordenlijst, idioomboek of woordleerprogramma Gesproken en geschreven woord, mondelinge en schriftelijke beheersing Woordbetekenissen afleiden uit context en uit woorddelen Omschrijven, herformuleren Opzoekvaardigheid Woordenschat oefenen Parameters en fasemodel Woordraadoefeningen en contexthints Woorden leren uit lijsten Receptieve inprentoefeningen Productieve inprent- en contextualiseringsoefeningen Omschrijvings- en herformuleringsoefeningen Opzoekoefeningen Geleide oefeningen Feedback, correctie Woordenschat toetsen Woordenschat apart toetsen Woordenschat geïntegreerd toetsen Grammatica Functie van grammatica in de vaardigheden Grammatica leren Verouderde en moderne inzichten Beheersingsniveaus Leerlingen: taalaanleg, behoeften en houding tegenover taal Grammatica onderwijzen Aanbiedingstempo en aanbiedingsvolgorde Spreekgrammatica en schrijfgrammatica Manieren van aanbieding: deductief, inductief Vormen van regels Grammaticale vaardigheden: inductievaardigheid, opzoekvaardigheid Grammatica oefenen Oefenen: parameters en fasemodel Analyseoefeningen (inductieoefeningen) 356

7 Vormgerichte oefeningen Inhoudgerichte oefeningen Opzoekoefeningen Transfer en feedback (correctie) Grammatica toetsen Grammatica apart toetsen Grammatica geïntegreerd toetsen 373 Deel IV Kennis van land en volk, literatuur 15 Kennis van land en volk Rol van klv Kennis Keuze Volgorde, opbouw Vaardigheden Zoeken Afleiden Verwerken, toepassen Houdingen Klv toetsen Doelen en beoordeelbaarheid Constructie van toets en beoordelingsinstrument Literatuur Benaderingen van literatuur en doelen van literatuuronderwijs Ordeningsmogelijkheden Leeractiviteiten Literatuur toetsen Doelen en beoordeelbaarheid Constructie van toets en beoordelingsinstrument 407 Literatuurverwijzingen 411 Register 413 Bij deze hoofdstukken staan op extra voorbeelden van oefeningen uit leergangen voor Duits, Engels, Frans en Spaans.