Workshop. Bewegen met pijn en dat op je oude dag! Albère Köke

Transcriptie

1 Workshop Bewegen met pijn en dat op je oude dag! Albère Köke Kenniscentrum Adelante Hoensbroek Vakgroep revalidatiegeneeskunde Universiteit Maastricht Zuyd Hogeschool Heerlen

2 Mag iemand met chronische rugpijn alles doen; rennen, springen, tillen etc? Bestaat pijn zonder weefselschade? Wat is pijn?

3 Biomedisch georiënteerde behandelaren hebben minder goede behandelresultaten en een slechtere compliance (Nicklas et al., 2010) hebben een groter gevoel van onzekerheid omtrent behandeling, en volgen richtlijnen minder(simmonds 2012) adviseren patiënten vaker om fysieke activiteiten en/of werk te beperken, wat vaak inhoudt dat ze patiënten leren om voorzichtig te zijn en daardoor maakt men patiënten angstiger (Houben et al., 2005; Coudeyre2006, Holden et al., 2009; Darlowet al., 2012)

4 Pijn bij ouderen; wat is anders? Maak groepje van 5 personen en bespreek kort wat jij vindt dat anders is bij pijn bij ouderen t.o.v. pijnpatientenvan middelbare leeftijd

5 Pijn bij ouderen; wat is anders? Komt meer voor! Degeneratieve afwijkingen centraal zenuwstelsel Cognitieve problematiek/dementie Meer gewrichtsproblemen Minder hoofd-, buikpijnen; rugpijn(?) Fysieke beperkingen op voorgrond; psychosociale problematiek lijkt wat minder belangrijk (bij een deel van populatie) Meer co-morbiditeit/ meer gegeneraliseerde pijn (?) Behandeling vooral medicatie; weinig fysiotherapie Ouderen klagen minder over pijn

6 Pijn en bewegen Bewegen heeft een pijndempendeeffect; ook bij ouderen (Koltyn 2002, Kuss 2015) Bewegen heeft veel gezondheidbevorderende effecten; ook bij ouderen Bewegen met (chronische) pijn is niet schadelijk; ook bij ouderen Ouderen met pijn zijn minder actief/bewegen minder dan ouderen zonder pijn (Stubbs 2013)

7 Barrières fysiek actief zijn Pijn; m.n. aantal pijnlokaties en niet zozeer pijnintensiteit Co-morbiditeit ( COPD/rugpijn, migraine/inflammatoir,, COPD/nier, COPD/inflammatoir, RA/inflammatoir, RA/OA) De opvatting dat pijn bij bewegen slecht is 50% van ouderen denkt dat je met pijn niet moet/mag bewegen maar 20% is overtuigd van goede effecten bewegen, ook met pijn Geen interesse in bewegen (bewegen niet leuk vinden) Gebrek aan sociale steun Hoge body mass index Hoge mate van fear-avoidance Lage self-efficcay Angst voor vallen Slecht ervaren gezondheid Tijdsgebrek Toegang tot trainingssfaciliteiten

8 Behandeling: Wat moeten wij fysiotherapeuten dan bieden?

9 Bevorderen van een actieve leefstijl met pijn Anders denken, stimuleren en ondersteunen bereidheid tot veranderen: Educatie Anders doen, reactiveren: Graded Activity

10 Oefening patiënt X Maak groepjes van ± 5 personen Vertel elkaar hoe jij, aan een zelfstandig wonende patiënt X van 75 jaar met artrose in meerdere gewrichten, die ook diabetes heeft, uitlegt wat pijn is en dat deze meer moet gaan bewegen? Pijn afgelopen week gemiddeld 6 (0-10) Wat voor onderwerpen komen aan bod? Waar hou je rekening mee? Wat is lastig?

11 Onderwerpen educatie Uitleg over de ziekte Mogelijke gezondheidswinst van bewegen Winst van meer kunnen bewegen/actieve leefstijl Exercise self efficacy / plezier in bewegen Sociale steun (omgeving) Bewegen aanbevolen door dokter De vorm waarin een oefenprogramma wordt aangeboden (thuis, groep/individueel) Inhoud/werkwijze behandeling Shared decision making eigen inbreng Kosten (financieel, reisafstand, bereikbaarheid)

12 Stadia van gedragsverandering Prochaska & DiClemente permanent exit Aard van informatie/educatie verschilt per stadium maintenance relapse action contemplation precontemplation preparation

13 Pijn-gevolgen model Bio-medis che benaderi ng, focus op diagnostiek en behandeling pijn Revalidat ie, focus op gevolgen en beïnvloedende f actoren van de pijn minder actief sensitisatie? oorzaak stap 1 PIJN diagnostiek en behande ling pijn beï nvloedend = sensitisate doorgaan gevolgen op lange termijn: fysiek cognitief + emotio neel sociaal niets kunnen verloop in tijd

14 Pijn-gevolgen model Bio-medis che benaderi ng, focus op diagnostiek en behandeling pijn stap 2 Revalidat ie, focus op gevolgen en beïnvloedende f actoren van de pijn minder actief sensitisatie oorzaak stap 1? PIJN diagnostiek en behande ling pijn beï nvloedend = sensitisate doorgaan stap 2 niets kunnen gevolgen op lange termijn: fysiek cognitief + emotio neel sociaal verloop in tijd

15 Pijn-gevolgen model Bio-medis che benaderi ng, focus op diagnostiek en behandeling pijn Revalidat ie, focus op gevolgen en beïnvloedende f actoren van de pijn minder actief sensitisatie oorzaak stap 1? PIJN diagnostiek en behande ling pijn beï nvloedend = sensitisate stap 2 doorgaan stap 3 gevolgen op lange termijn: fysiek cognitief + emotio neel sociaal niets kunnen verloop in tijd

16 Pijn-gevolgenmodel, patiëntversie Vul onderstaand schema voor jezelf in Wat heeft dit met mij gedaan? Gevolgen voor mijn dagelijkse activiteiten; wat ben ik minder gaan doen, wat doe ik nu niet meer? Lichamelijk: Mijn gedachten en gevoelens: pijn Mijn relatie met anderen: Hoe beïnvloedt dit mijn pijn?

17 Pijn-gevolgen model Bio-medis che benaderi ng, focus op diagnostiek en behandeling pijn stap 2 Revalidat ie, focus op gevolgen en beïnvloedende f actoren van de pijn minder actief sensitisatie oorzaak stap 1? PIJN diagnostiek en behande ling pijn beï nvloedend = sensitisate stap 4 doorgaan stap 3 gevolgen op lange termijn: fysiek cognitief + emotio neel sociaal niets kunnen verloop in tijd

18 Pijn-gevolgen model stap 5 = uitleg behandelaanpak Bio-medis che benaderi ng, focus op diagnostiek en behandeling pijn stap 2 Revalidat ie, focus op gevolgen en beïnvloedende f actoren van de pijn minder actief sensitisatie oorzaak stap 1? PIJN diagnostiek en behande ling pijn beï nvloedend = sensitisate stap 4 doorgaan stap 3 gevolgen op lange termijn: fysiek cognitief + emotio neel sociaal niets kunnen verloop in tijd

19 vuile pijn beliefs verdriet conditieverlies verlies werk verlies vrienden schone pijn geen afleiding minder bewegen onzekerheid overbezorgde partner angst

20 Pijnuitleg pijneducatie Empathie, patiënt serieus nemen, actief luisteren Sluit aan bij verhaal / behoefte patiënt / stadia gedragsverandering Gebruik lekentaal Gebruik voorbeelden, metaforen Visualiseer ( maak schema s tekeningen) Vat regelmatig samen, check of patiënt nog volgt Geen goed/fout Geef een biologische verklaring Maak onderscheidt in pijn en gevolgen van pijn Neem de tijd, herhaal gedurende de behandeling Ga niet in discussie met patiënt

21 Er moet een gemeenschappelijke visie op het probleem zijn!

22 Educatie legt basis, maar dan. Anders denken, stimuleren en ondersteunen bereidheid tot veranderen: educatie Anders doen, reactiveren: Graded Activity Pengel Ann Intern Med 2007

23 GradedActivity Behandelvorm die zich richt op gradueel opbouwen van activiteiten volgens een tijdcontingent schema, waarbij patiënt leert zelfstandig het activiteitenniveau op te bouwen en te handhaven. Uiteindelijk doel is verbeteren activiteitenniveau en verminderen van functionele beperkingen.

24 Hoe stel je vast wat iemand nu kan of hoe beperkt iemand is? Vragenlijsten bv. PASE, Norm GB, IPAQ meet ervaren beperkingen/ subjectieve inschatting (grote kans op onderschatting). geen goede maat voor wat iemand doet! Activiteitenmonitors Basislijn maken (graded activity) Is

25 Basislijn maken Om trainingsintensiteit te bepalen leg je eerst vast hoeveel de patiënt nu in staat om van de gewenste activiteit uit te veoren Opdracht aan patiënt: oefening of activiteit zo vaak uitvoeren als kan vanwege de pijn, dit meerdere dagen achter elkaar Laat patiënt dit schriftelijk bijhouden Zet resultaten in grafiek en bespreek dit: geeft inzicht in hoe patient met pijn en actief zijn omgaat (pijngedrag) Gemiddelde score is de basislijn

26 Basislijn Lopen patiënt X Maandagmorgen: 6 minuten Maandagmiddag: 10 minuten Dinsdagmorgen: 4 minuten Dinsdagmiddag: 5 minuten Woensdagmorgen: 0 minuten (regende!, niet gelopen) Woensdagmiddag: 13 minuten Dondermorgen: 2 minuten (veel pijn) Donderdagmiddag: 4 minuten (pijn en moe) Vrijdagmorgen: 6 minuten Vrijdagmiddag: 8 minuten Opdracht in groepjes van 5 personen 1. Bereken het basisniveau van patiënt X? 2. Patiënt X wil weer 45 minuten kunnen lopen. Je hebt 10 behandelsessies; Hoe bouw je op?

27 A B C D

28 Uitgangspunten formuleren doelen Value based goalsetting Patiënt bepaalt zelf de inhoud van de doelen ( buiten lopen, minstens een uur, ) Context waarin activiteit wordt uitgevoerd? ( het liefst met anderen, en in de natuur ) Wat is drijfveer? ( omdat ik ook de sociale contacten zeer belangrijk vindt )

29 Niet alleen focussen op stoornissen, maar vooral ook op activiteiten en participatie!!

30 Actieplan Wat ga ik precies doen? Hoeveel ga ik daarvan doen? Wanneer ga ik dat doen, op welk tijdstip van de dag? Hoeveel dagen per week ga ik dat doen? Bijvoorbeeld: Deze week ga ik buiten wandelen (wat), een half uur (hoeveel), iedere doordeweekse dag (hoeveel dagen), na het avondeten (wanneer) Actieplan voor week nr: Deze week ga ik: (wat).. (hoeveel).. (hoeveel dagen).. (wanneer). Hoe zeker ben ik dat mij dat ook lukt? (geef jezelf een cijfer van 0-10) Ik ben er. van overtuigd dat mij dat lukt. Hoe ga je jezelf belonen wanneer het is gelukt? Zet een kruisje achter elke dag waarop je de opdracht hebt uitgevoerd. Opmerkingen: Maandag:... Dinsdag:. Woensdag:. Donderdag: Vrijdag: Zaterdag: Zondag:..

31 Actieplan Wat ga ik precies doen? Hoeveel ga ik daarvan doen? Wanneer ga ik dat doen, op welk tijdstip van de dag? Hoeveel dagen per week ga ik dat doen? Bijvoorbeeld: Deze week ga ik buiten wandelen (wat), een half uur (hoeveel), iedere doordeweekse dag (hoeveel dagen), na het avondeten (wanneer) Actieplan voor week nr: Deze week ga ik: Bevordert context specifiek oefenen!! (wat).. (hoeveel).. (hoeveel dagen).. (wanneer). en Hoe zeker ben ik dat mij dat ook lukt? (geef jezelf een cijfer van 0-10) Ik ben er. van overtuigd dat mij dat lukt. Hoe ga je jezelf belonen wanneer het is gelukt? Zet een kruisje achter elke dag waarop je de opdracht hebt uitgevoerd. zelfmanagement Opmerkingen: Maandag:... Dinsdag:. Woensdag:. Donderdag: Vrijdag: Zaterdag: Zondag:..

32 Vraag: Welke aanpassingen zouden jullie maken aan GA voor ouderen?

33 Adaptatie GA bij ouderen t.o.v. Standaard GA - rekening houden met co-morbiditeit - risico voor vallen/angst voor vallen meenemen - aangepaste educatie - 9 weken; 12 sessies van 45 minuten % onder basislijn starten; eerste 2 weken geen opbouw, daarna 10-20% - eerst basisoefenprogramma - dan ook specifieke activiteiten - Pilot uitvoerbaarheid: 16 patienten - Patienten zeer tevreden; oefenintensiteit sommige als zwaar ervaren - Educatie werd zeer gewaardeerd en als zeer belangrijk ervaren door patienten - Therapeuten waren verbaasd over effect van educatie - Positieve effecten tavpijnvermindering, functieverbetering en verbetering dagelijks functioneren.

34 Samenvattend Pijn wordt ook bij ouderen bepaald door combinatie van fysieke, psychologische en sociale factoren Er bestaat geen behandeling die probleem oplost Interactie patient behandelaar bepaalt succes: denk aan je eigen opvattingen over pijn!!! Leren omgaan met pijn mbv gedragsgeoriënteerde aanpak (graded activity) is dan een optie Daarbij geldt dat: Pijneducatie de basis legt maar door doen : stelt de patiënt de misopvatting bij dat fysieke inspanning slecht is En daardoor leert patiënt dat hij meer actief kan zijn mèt pijn

35 Bedankt voor jullie aandacht