Stichting Apeldoorns Kanaal

Transcriptie

1 Stichting Apeldoorns Kanaal Reactie op rapport Ecorys Datum: 20 november 2016 Inleiding Enkele van de vele (beleids)rapporten en besluiten In 2007 ging het Algemeen Bestuur van het Waterschap Veluwe akkoord met een totaal bevaarbaar Apeldoorns Kanaal, van Hattem naar Dieren) voor alle recreatievaart, dus inclusief gemotoriseerde recreatietoervaart van de BM-categorie. Dit besluit is nog steeds van kracht. Maart 2009 Gelders Debat over Apeldoorns Kanaal. Meer dan 90% van de ca. 300 aanwezigen was voorstander van het bevaarbaar maken van het Apeldoorns Kanaal voor de recreatietoervaart (groot publiek draagvlak). November 2010 Gebiedsagenda 5 e en 6 e pand Apeldoorns Kanaal Het kanaal terug in beeld Juli 2012 Samenwerkingsovereenkomst Gebiedsontwikkeling Apeldoorns Kanaal ondertekend door de provincie Gelderland, het waterschap Veluwe en de kanaalgemeenten Hattem en Heerde. 15 april 2013 Ambitiedocument Veluwekroon vastgesteld: Naast de mogelijkheid van roeien en kanoën, moeten volgens dit document motorboten van de BM-categorie en schepen van het varend erfgoed op het kanaal kunnen varen. Veluwekroon omvat het gebied tussen Hattem en Heerde (5 e en 6 e pand). 30 oktober 2013 Ondertekening Realisatieovereenkomst.

2 -2- In de nieuwe Beleidsvisie Recreatietoervaart Nederland ( ) staat het bevaarbaar maken van het hele Apeldoorns Kanaal, van Hattem naar Dieren, voor de BM-categorie op de kaart. Voor het tot stand komen van de definitieve versie van de nieuwe BRTN is door de Stichting Waterrecreatie Nederland overleg gevoerd met alle 12 provincies en heeft ook de provincie Gelderland deze visie op 16 november 2016 onderschreven. De vrijetijdseconomie is voor de provincie Gelderland erg belangrijk en leidt tot een verhoging van de inkomsten uit toerisme en recreatie. In het coalitieakkoord Ruimte voor Gelderland wordt onder recreatie en toerisme benoemd dat watergebonden recreatie belangrijk is. Op 1 juli 2016 besluit de Stuurgroep Veluwekroon de ambitie om het kanaal bevaarbaar te maken voor de recreatietoervaart en het varend erfgoed te verlaten. Ingezet wordt nu op bevaarbaarheid voor kano s, roeiboten en kleine sloepjes met een maximale doorvaarthoogte van slechts 1,30 m. N.B. Kleine sloepjes die onder vaste bruggen met een hoogte van 1,30 m kunnen doorvaren zijn er niet op het Apeldoorns Kanaal. Ze zullen ook niet van elders komen, omdat de IJssel een te groot vaarwater is voor dit type bootjes. Een tweetal bruggen zal echter opgehoogd worden voor een categorie (sloepjes) niet zich niet zal laten zien; in onze visie een vorm van kapitaalverspilling. Alleen kano s en roeiboten zullen van het kanaal gebruik kunnen maken, dat is in feite de huidige situatie. Het 5 e pand van het kanaal is in 2014/2015 gebaggerd tot op de oorspronkelijke diepte van 2,10 m, mede met het oog op toekomstige recreatietoervaart en varend erfgoed. Als er uiteindelijk alleen met kano s en roeiboten gevaren gaat worden heb je zo n vaardiepte niet nodig en was het baggeren aanzienlijk goedkoper geweest. Reactie op rapport Ecorys Het onderzoek in opdracht van de provincie Gelderland - richt zich met name op de baten van een bevaarbaar kanaal voor kano s, roeiboten en kleine sloepjes. Hierdoor hoeft een tweetal bruggen niet beweegbaar te worden gemaakt, waardoor de recreatietoervaart (BM-categorie) en schepen van het varend erfgoed, die de grootste spin-off zullen genereren, het kanaal niet kunnen bevaren. Eigenaardig, als er gesproken wordt over de baten van een bevaarbaar kanaal. Er wordt in het rapport duidelijk ingezet op gebiedsontwikkeling. Daar is op zich niets mis mee, maar het belang van de recreatietoervaart en varend erfgoed op het kanaal wordt in onze visie bewust gemarginaliseerd.

3 -3-1. Onderzochte mogelijkheden bevaarbaarheid a b c Basisvariant (kano s, roeiboten, sloepen 5e en 6 e pand); Hattem-Heerde; Verlengde variant (kano s, roeiboten, sloepen 2 e t/m 6 e pand); Hattem-Apeldoorn; Plus variant (motorboten BM-categorie klasse 5 e en 6 e pand); Hattem-Heerde Opmerking: Er is in de opdrachtformulering sprake van een bestuurlijke breuk m.b.t. het beweegbaar maken van de bruggen. Op voorhand wordt de BMcategorie buiten beschouwing gelaten, behalve in de zgn. plus variant. Geconstateerd wordt, dat het ingezette beleid vanaf 2012/2013 inconsistent is en dat bestuurlijk gewekte verwachtingen niet worden nagekomen. Feit: Voor het bevaarbaar maken van het hele Apeldoorns Kanaal is in de loop der jaren reeds een bedrag van ca. 25 mln uitgegeven (renovatie 4 sluizen, voorbereiding van een zevental bruggen op toekomstige beweegbaarheid, 5 e pand: sanering vervuilde kanaalbodem, nieuwe beschoeiing, natuurvriendelijke oever, aanlegplaatsen). Feit: Voor het beweegbaar en bedienbaar maken van enkele bruggen in het 5e en 6 e pand is in 2015 door Provinciale Staten een bedrag van 3,1 mln beschikbaar gesteld. Dit bedrag is helaas niet meer toereikend, doordat er ca. 3,5 ton is verdampt door allerlei voorbereidende onderzoeken. De onderbouwing van de benodigde publieke investeringen voor de uitvoering van de maatregelen om het kanaal weer bevaarbaar te maken ontbreekt. a. Basisvariant: 2,5 mln; b. Verlengde variant: - 6,8 mln; c. Plusvariant: - 13,0 mln Waar zijn deze bedragen op gebaseerd? Roeiboten, kano s, fluisterboten en gemotoriseerde sloepen worden onder de noemer kleinere, c.q. lagere boten geplaatst. De doorvaarthoogte van fluisterboten en gemotoriseerde sloepen wordt niet aangegeven. Waarschijnlijk wordt er van uit gegaan, dat deze onder de huidige vaste bruggen door kunnen varen. Niets is echter minder waar! N.B. Gemotoriseerde sloepen, bv. een Jan van Gent 1035, hebben een opbouwhoogte van ca. 1,50 m. Conclusie: Ten onrechte wordt de noodzaak voor te lage doorvaarthoogten niet genoemd noch in de raming van vereiste kosten meegenomen. Zo worden appels met peren vergeleken.

4 -4- Overzicht van de huidige doorvaarthoogte van de bruggen op het 5 e en 6 e pand: 6 e pand 53,8 Hattem Hattemerbrug 2,40 m bij MR IJssel + 0,43 NAP ophaalbrug beweegbaar 52,4 Hattem Keersluis Het Bastion 4,30 m bij MR IJssel + 0,43 NAP vaste brug 51,4 Hattem Hezenbergerbrug 2,00 m bij MR IJssel + 0,43 NAP ophaalbrug beweegbaar 51,4 Hattem Hezenbergersluis verval ca. 3,60 m 5 e pand 50,7 Wapenveld vml.. Berghuizer Papierfabriek zwaaiplaats max. 22 m 49,8 Wapenveld Kloosterbrug 0,90 m laagste vaste brug 48,4 Wapenveld Manenbergerbrug 1,25 m vaste brug 47,6 Wapenveld Flessenbergerbrug 1,10 m vaste brug 46,9 Wapenveld Suikerbrug 1,25 m vaste brug 44,9 Hoorn Oostindische brug 1,50 m ophaalbrug, niet bew.b. 43,0 Heerde Griftbrug 1,70 m vaste brug Conclusie: Ook voor gemotoriseerde sloepen en fluisterboten zullen bruggen beweegbaar moeten worden gemaakt. Deze investeringen zijn niet in het rapport opgenomen. 2. Vaarbewegingen Rapport: Bij ramingen vaarbewegingen wordt uitgegaan van aantallen boten. a. Basisvariant: (kleinere boten) b. Verlengde variant: (kleinere boten) c. Plus variant: (BM-categorie) Hierbij wordt nota van de Stichting Apeldoorns Kanaal aangehaald (zie blz. 7 ) (Verwachte vaarbewegingen Apeldoorns Kanaal (traject Hattem Heerde)); Het Ecorys-rapport betreft echter alleen boten van de BM-categorie in de plus-variant. Hattem-Heerde (5 e en 6 e pand): 600 tot 750 per jaar Hattem-Apeldoorn (2 e t/m 6 e pand): per jaar; Hattem-Dieren (1 e t/m 6e pand) tot per jaar. In het rapport wordt in de basisvariant en de verlengde variant alleen uitgegaan van kleinere boten (kano s, roeiboten en sloepen). In de Plus variant wordt uitgegaan van uitsluitend motorboten van de BM-categorie. Vergeten wordt, dat er dan tevens ook kleinere boten kunnen varen (jaarlijks zie Basis variant). Daar komen dan 600 à 750 motorboten bij; totaal dus tot vaartuigen. In de verlengde variant is alleen onderzoek gedaan naar bevaarbaarheid voor kleinere boten. Het vaarseizoen loopt van 1 april tot 1 november. 80% van de vaarbewegingen zal in de maanden juni, juli en augustus plaatsvinden (92 dagen). Dat zijn in de Plus variant dus tot vaarbewegingen (all-in), resp. 480 tot 600

5 vaarwegingen alleen van de BM-categorie Bestedingen aan de wal Rapport: Bij geraamde bestedingen wordt uitgegaan van een bedrag per persoon per dag. Ook het liggeld in een jachthaven wordt per persoon per nacht berekend. Bij geraamde bestedingen van watersporters wordt uitgegaan van een bedrag per persoon per dag. De bestedingen van watersporters zullen naar verwachting beperkt zijn. Het gaat op jaarbasis om een bedrag tussen en a. Basisvariant: ; b. Verlengde variant: ; c. Plus variant Het is onduidelijk en niet transparant waarop deze bedragen zijn gebaseerd. Het heeft er alle schijn van, dat de bestedingen in de plus variant (BMcategorie) bewust laag zijn gehouden. Ter informatie onderstaande informatie: Praktijkvoorbeeld: IJsseldelta Marina (jachthaven Hattem) liggeld 10 meter motorboot 1,20 per meter+ 2,00 elektra = totaal 14,00 per overnachting. Onderzoek Waterrecreatie Advies Lelystad (2014). Zie hiervoor ook de nieuwe Basisvisie Recreatietoervaart Nederland Gemiddelde bestedingen per dag aan de wal. Enquête onder 511 passanten en 73 ligplaatshouders in IJsselmeergebied; totaal 584 boten van de BM-categorie. Liggeld jachthaven 18,84 (16%); Brug- en sluisgeld - 0,24 ( 0%); Brandstof - 11,86 (10%); Boodschappen/supermarkt - 27,53 (24%); Recreatief winkelen - 12,53 (11%); Cultuur/musea - 1,22 ( 1%); Horeca - 40,79 (35%); Overig - 3,81 ( 3%). Totaal 116,82 (100%) per dag*) De 584 respondenten hebben op één dag bijna uitgegeven, het meeste aan de horeca. Er zijn geen cijfers beschikbaar over bestedingen door kano s, roeiboten en sloepen (kleinere boten). Met uitzondering wellicht van de categorie sloepen zullen deze echter minimaal zijn, daar het hoofdzakelijk dagtochtjes betreft (geen recreatietoervaart). Vertaald naar bestedingen van alleen de BM-categorie in de Plus variant betekent een totale jaarlijkse besteding van (600 boten) tot (750 boten).

6 Daar komen dan nog de verwachte bestedingen van de kleinere boten (1.000) bij. Geschat wordt, dat de totale jaarlijkse bestedingen dan ca kunnen bedragen. Scheepvaart op het kanaal ( reuring bij sluizen en bruggen en aanlegplaatsen) zal ook de nodige aantallen landtoeristen aantrekken (bootjes kijken) die ook weer het nodige geld uitgeven in de onmiddellijk omgeving van het kanaal Stijging waarde onroerend goed Verder mag niet onvermeld worden gelaten, dat de WOZ-waarde van woningen aan bevaarbaar water voor motorboten met 30 pct zal stijgen. De belevingswaarde van het wonen aan het kanaal wordt erdoor vergroot. Dit komt ook weer via de OZB ten goede aan de kanaalgemeenten. (Bron: Stichting Recreatietoervaart Nederland, BRTN ) 5. Tenslotte over het Ecorys rapport Dat het Apeldoorns Kanaal toevallig door het gebied loopt, is mooi meegenomen, maar volgens het rapport is dat in wezen volstrekt onbelangrijk, want er wordt niets of nauwelijks iets mee gedaan en de kansen worden op een onvoorstelbare wijze gebagatelliseerd. Hoe anders is dat in Drenthe en Groningen! Frappant is bovendien, dat in het rapport diverse malen gebruik wordt gemaakt van de woorden raming, geraamde, naar verwachting, inschatting ; ook wordt er veel met aannames gewerkt. Rapport: Het bevaarbaar maken van het kanaal is geen doel op zich, maar een middel om de beleving van het gebied vanaf en langs het water te versterken en daarmee een extra cultuurhistorische dimensie toe te voegen aan het bestaande toeristisch recreatief product. Stichting Apeldoorns Kanaal Nota Verwachte vaarbewegingen Apeldoorns Kanaal Apeldoorns Kanaal traject Hattem Heerde) Dit kanaaltraject heeft een lengte van ca. 12 km. Het gebied ligt tussen de IJsselvallei en de Veluwe en heeft veel natuurschoon met veel fietsen wandelroutes. Kleinschalige kernen (Wapenveld en Heerde) met voldoende winkelaanbod. Bezienswaardigheden: Nationaal Zuivelmuseum en molencomplex Vrieze s Erfgoed in Wapenveld, landgoederen, locatie klooster Hulsbergen (in ontwikkeling). Prachtige historische stadskern van Hattem met ruime jachthaven (Waterpoort naar de Veluwe).

7 Het aantal jaarlijkse vaarbewegingen op dit traject is vooralsnog moeilijk te bepalen, maar wordt geschat op 600 tot à 80 pct van deze vaarbewegingen vindt plaats in de vakantiemaanden juli en augustus. Dat betekent, dat er in die periode naar verwachting dagelijks tussen 8 en 10 vaarbewegingen op dit traject plaatsvinden. In het voor- en naseizoen -7- zullen vooral rust zoekende oudere watersporters ( de grijze golf ) dit kanaaldeel bevaren. Wanneer het kanaal verder bevaarbaar wordt gemaakt en Apeldoorn bereikbaar is, zal het aantal vaarbewegingen naar schatting stijgen tot ca , zeker als d.m.v. een boat conveyor de A50 moet worden gepasseerd (uniek in Europa). Het maximaal aantal vaarbewegingen, naar schatting à per jaar, zal worden bereikt wanneer het gehele Apeldoorns Kanaal weer bevaarbaar is. Waarom zou een watertoerist het Apeldoorns Kanaal bevaren? 1. Doelbestemming (Oostelijke Veluwe en Apeldoorn) 2. Alternatieve route voor de Gelderse IJssel De Gelderse IJssel is een belangrijke Noord-Zuid route in het Nederlandse toervaartnet. Per jaar passeren rond de recreatievaartuigen de IJsselkop bij Arnhem (bron: Rijkswaterstaat). Voor een aantal watertoeristen, met name uit Duitsland, is deze route in de afvaart (stroom mee) een snelle verbinding met de watersportgebieden IJsselmeer en Friesland. De beroepsvaart op een deel van de Gelderse IJssel (IJsselkop-Twenthekanaal) zal de komende jaren belangrijk toenemen, zeker wanneer de 2 e sluis bij Eefde in het Twenthekanaal gerealiseerd is. Dat maakt het varen op dit relatief smalle deel van de rivier voor de recreatievaart minder aantrekkelijk en minder veilig. Een belangrijk deel van de recreatievaart zal in verband hiermee, zeker in de opvaart met veel tegenstroom, dan ook kiezen voor de alternatieve route via het Apeldoorns Kanaal. Hoe verder het kanaal bevaarbaar wordt gemaakt, des te hoger zullen de baten zijn, mede door de interactie tussen water- en landtoeristen. Het traject Hattem-Heerde is daartoe een eerste aanzet.

8 Recreatietoervaart BM-categorie -8- Rapport Ecorys Baten van een bevaarbaar Apeldoorns Kanaal Enkele kanttekeningen Voorwoord 1 e alinea, laatste regel, toevoegen: plus aanlegplaatsen en steigers voor motorboten van de BM-categorie. Voor het bevaarbaar maken van het Apeldoorns Kanaal voor de recreatietoervaart is in de loop der jaren reeds een bedrag van ca. 25 mln uitgegeven. 2 e alinea, 3 e en 4 e regel ( ) zijn nieuwe investeringen nodig., wijzigen in: ( ) zijn nog enkele aanvullende investeringen nodig voor het beweegbaar en bedienbaar maken van enkele bruggen; hiervoor is reeds een bedrag van 3,1 mln beschikbaar gesteld. Blz. 7

9 Samenvatting 1 Aanleiding en doel Aanpak van 5 e en 6 e pand Apeldoorns Kanaal 1 e regel: De aanvankelijke plannen om het gehele kanaal van Hattem naar Dieren weer bevaarbaar te maken bleken te ambitieus vanwege de (te) hoge kosten. Reactie: Deze zin is in hoge mate suggestief; De plannen om het hele kanaal uiteindelijk bevaarbaar te maken zijn nooit van tafel geweest. Deze zin als volgt wijzigen: Teneinde de aanvankelijke plannen om het gehele kanaal van Hattem naar Dieren weer bevaarbaar te maken een aanzet te geven werd besloten om als eerste de aandacht te richten op de aanpak van het 5 e en 6 e pand. In 2007 ging het Algemeen Bestuur van het Waterschap Veluwe akkoord met een totaal bevaarbaar Apeldoorns Kanaal, van Hattem naar Dieren) voor alle recreatievaart, dus inclusief motorboten van de BM-categorie. Dit besluit is nog steeds van kracht. Op de kaart behorende bij de nieuwe Beleidsvisie Recreatie Toervaart Nederland staat het hele kanaal ingetekend als toekomstige vaarweg voor motorboten van de BM-categorie. Deze Beleidsvisie is tot stand gekomen na afzonderlijke goedkeuring van de 12 provinciebesturen. 6 e regel: Wisselse Poort. Deze ligt niet in het 5 e of 6 e pand, maar in het 4 e pand. -9- Na laatste regel van deze alinea toevoegen: Opgemerkt zij, dat een tweetal ophaalbruggen in het verleden reeds werden gerenoveerd en handmatig bedienbaar zijn. Ook de Hezenbergersluis is gerenoveerd en weer passeerbaar voor motorboten. Inzicht baten wenselijk om verdere stappen te kunnen zetten Eigenaardig uitgangspunt: Bij de aanleg van fietspaden, klompenpaden, wandelpaden, e.d. wordt nooit de vraag gesteld wat daarvan de baten zijn. De kosten van het luxe Rijn-Waal fietspad (tussen Arnhem en Nijmegen) hebben in totaal 70 mln bedragen. Welke baten staan daar tegenover? Blz.8 2 Inkadering en werkwijze Afbakening varianten Roeiboten, kano s, fluisterboten en gemotoriseerde sloepen worden onder de noemer kleinere, c.q. lagere boten geplaatst. De benodigde doorvaarthoogte

10 van fluisterboten en gemotoriseerde sloepen wordt niet aangegeven (zie verder overzicht doorvaarthoogte bruggen). Waarom ook geen onderzoek naar het bevaarbaar maken van het 2 e t/m het 6 e pand voor motorboten van de BM-categorie? Referentiesituatie Vaag omschreven met veel grijstinten. 3 Investeringen Omvang investeringen De onderbouwing van de benodigde publieke investeringen voor de uitvoering van de maatregelen om het kanaal weer bevaarbaar te maken ontbreekt. a. Basisvariant: 2,5 mln; b. Verlengde variant: - 6,8 mln; c. Plusvariant: - 13,0 mln. Waar zijn deze bedragen op gebaseerd? Motorboten van de BM-categorie hebben maximale opbouwhoogte van 2,75 m. Gemotoriseerde sloepen, bv. een Jan van Gent 1035, heeft een opbouwhoogte van ca. 1,50 m Conclusie: Ten onrechte wordt de noodzaak voor te lage doorvaarthoogten niet genoemd, noch in de raming van de te maken kosten meegenomen. Zo worden appels met peren vergeleken. Blz. 9 4 Structurele effecten Bestedingsimpuls 2 e alinea. De bestedingen van watersporters zullen naar verwachting beperkt zijn. Het gaat op jaarbasis om een bedrag tussen en Waar is die verwachting op gebaseerd? De investeringen voor een bevaarbaar kanaal voor motorboten van de BMcategorie komen niet alleen ten goede aan de watersporters. Een bevaarbaar kanaal voor dit type boten brengt meer reuring op het kanaal dan een bevaarbaarheid alleen voor kano s en roeiboten. Aangezien er reeds fietsroutes langs het kanaal aanwezig zijn zal dit extra toeristen naar het kanaal trekken

11 om bv. te kijken naar het schutten van de boten in de sluizen. Fietsen langs een kanaal waarop echt gevaren wordt is vele malen interessanter en levendiger dan langs een dood kanaal waar af en toe een kano zich tussen hoge rietoevers zal vertonen. Er ontstaat interactie tussen watertoeristen en landtoeristen; deze beide vormen versterken elkaar. De meeste watersporters hebben fietsen aan boord en gaan vanaf hun ligplaats de omgeving verkennen. Voorbeeld: De nieuwe vaarroutes in Zuidoost-Drenthe (Veenkanaal en Koning Willem Alexander Kanaal). Verder mag niet onvermeld worden gelaten, dat de WOZ waarde van woningen aan bevaarbaar water voor motorboten met pct zal stijgen. Dit komt ook via de OZB weer ten goede aan de kanaalgemeenten (Bron BRTN) 6 Tenslotte Frappant is, dat in het rapport diverse malen gebruik wordt gemaakt van de woorden raming, geraamde, naar verwachting, inschatting ; ook wordt er veel met aannames gewerkt. Opvallend is ook, dat er in het rapport veel onderzoek is gedaan naar ontwikkelingen rond het kanaal, maar niets of nauwelijks iets aan activiteiten op het kanaal. Ook komt de maritieme cultuurhistorie van het kanaal niet uit de verf. Het lijkt erop, dat alles wat met scheepvaart te maken heeft bewust wordt gemarginaliseerd Opmerkelijk is, dat t.a.v. ontwikkelingen rond de effecten van een bevaarbaar kanaal geen of weinig onderzoek is gedaan. Er wordt gesproken van een jongerenboot op het kanaal, zonder dit nader te omschrijven. Voorbeeld van activiteit op het kanaal: Het jagen (trekken door mensen) van een oud binnenvaartschip door het kanaal als toeristische attractie. De uitkomsten van deze studie laten zien dat het gebied rondom het Apeldoorns Kanaal veel toeristische kansen bevat die, wanneer deze benut worden, omvangrijke economische effecten kunnen hebben. Dat het Apeldoorns Kanaal toevallig door dit gebied loopt, is mooi meegenomen, maar in wezen is dat volstrekt onbelangrijk, want er wordt niets of nauwelijks iets mee iets gedaan en de kansen worden op een onvoorstelbare wijze gebagatelliseerd. Hoe anders is dat in Drenthe en Groningen! Blz Inkadering en werkwijze

12 Versterking van de beleving van het gebied is het belangrijkste doel van dit onderzoek Hiermee is eigenlijk alles gezegd. Het gaat niet om het kanaal, het gaat om het omringende gebied. Het kanaal maakt er slechts deel van uit, maar fungeert niet als katalysator! Het bevaarbaar maken van het kanaal is geen doel op zich, maar een middel om de beleving van het gebied vanaf en langs het water te versterken en daarmee een extra dimensie toe te voegen aan het bestaande toeristisch recreatief product.