Jaren zestig, de tweede bevrijding
|
|
- Erik Hendrickx
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Acta Universitatis Wratislaviensis No 3410 Neerlandica Wratislaviensia XX Wrocław 2011 Roel VAN DUIJN (Amsterdam) Jaren zestig, de tweede bevrijding Abstract This article refers back to the 60s of the 20th century, describing these restless times in the Netherlands. The Dutch revolt of that period, where the Provo-movement played the first fiddle, is touched briefly. Then, in order to put those circumstances in current context, the text interweaves recent topics into the story of the Dutch cultural, political and social events of the 60s (demonstrations against the arms race, brutal actions of the Dutch police, the generation gap). From this point of view one can perceive the 60s as a mirror reflecting the modern times: fight for peace and democracy, care about environment, respect for the individual human beings. In this manner the ideas of Provo remain timeless; the striving for the modern revolution (a Third Liberation) is necessary. Den Haag Mijn schoolvrienden en ik zagen tijdens een pauze een foto van de filosoof Bertrand Russell, die door politieagenten van Trafalgar Square werd getild. Omdat hij een sit down-demonstratie tegen de atoombom aanvoerde. Niet veel later blokkeerden wij de ochtendspits, zittend op het asfalt van een druk kruispunt. Ban de bom! Ik zie voor me hoe wij, scholieren, s ochtends in de spits het verkeer op het asfalt zaten en met onze spandoeken de auto s blokkeerden en een uur later door de politie letterlijk voor de rechter werden gesleept. Ik voelde een schok van opstandigheid, toen ik las dat de atoombom ook in Nederland zou worden ondergebracht. Wij waren oorlogskinderen, opgevoed met de overtuiging dat we, na het fascisme en het geweld, nu een tijdperk van vrede moesten inslaan. We werden door de politie in vrachtwagens geleid. Binnen een uur was speciaal voor ons bijeengeroepen. Daar beriep ik me, ontleend aan Cicero, op de ongeschreven wetten van het geweten. Indruk op de rechters maakte dat weinig. In een valse winterkou knetterden mijn vriend Hans Korteweg en ik vervolgens, op zijn Puch, naar Amsterdam, om er de volgende demonstratie te organiseren. Spijbelend. Verkouden. In Amsterdam bezochten we politieke coryfeeën, die we opstookten. Vanuit een woonboot telefoneerde ik naar mijn radeloze vader.
2 186 ROEL VAN DUIJN Jongen, kom terug! kraakte zijn stem, ik heb nog maar vierhonderd gulden op de bank en ik ben ziek. Ik ben opgebeld door de curator van je school. En die had gezegd dat ik kan kiezen: jou naar een psychiater sturen of je van school nemen. Dus als je nu niet terugkomt, gooien ze je van school. Nee, antwoordde ik vreemd vastberaden, ik heb een belangrijke politieke opdracht. Kapot was ik er niet van, dat Hans en ik van het gymnasium werden verwijderd, ook al was het een paar maanden voor het eindexamen. Ik verhuisde naar Amsterdam en daar werd ik iets wat ik zelf uitvond, een Provo. Ik ging in de Amstelbrouwerij aan de lopende band doppen op flessen schroeven om het geld voor een schrijfmachine te verdienen. Van de anarchisten had ik geleerd dat de arbeidersklasse de revolutie brengen zou. Maar toen ik mijn nieuwe collega s vroeg hoe zij het zouden vinden hun geld thuis gestuurd te krijgen zonder ervoor te hoeven arbeiden, stelde hun antwoord me teleur. Zij zouden hun werk, hun levens zin, missen Met het proletariaat maken we geen revolutie, concludeerde ik. We hebben daarvoor iets anders nodig: het provotariaat. De massa van opstandige jongeren, het arbeidsschuwe tuig. Toen ik de schrijfmachine eenmaal had, flitsten de pamfletten en manifesten mijn huis uit. We organiseerden nachtelijke happenings tegen de verslaafde consument van morgen en gaven het anarchisme een nieuw leven. In het eerste nummer van Provo plakte ik een klappertje, in alle driehonderd exemplaren. Pak een hamertje en maak met een ontploffing een begin van de revolutie in je eigen leven! schreef ik eronder. Meteen stond de politie voor de deur. Wegens opruiing werd de voorraad, inclusief de stencilmachine in beslag genomen. Van nu af konden we de vraag naar ons nieuwe blad niet meer bijbenen. We lanceerden het Witte Fietsenplan. Een plan om duizenden leenfietsen op straat te zetten, voor iedereen beschikbaar. Volgens ons moest de gemeente hen onderhouden. Maar toen wij de eerste fietsen op straat publiekelijk, bij het Lieverdje, wit schilderden, nam de politie ze in beslag. Vertrouwden wij Provo s niet al te zeer op een natuurlijke neiging van de mens naar het goede? Al in hete eerste nummer van Provo stond het geschreven: Provo ziet in dat het de uiteindelijke verliezer zal zijn, maar we zullen klappen uitdelen zolang het nog kan. Provo heeft gewaarschuwd wat het kon. Tegen de Verslaafde Consument van Morgen. Tegen de atoombom en militarisme. Het heeft een keur van alternatieve plannen gemaakt, zoals het Witte Fietsenplan en het Witte Schoorstenenplan. Niet zonder succes en invloed. Dankzij het Witte Fietsenplan is de fiets niet door de auto verjaagd. In Amsterdam is een mooi fietspadennet aangelegd en Parijs wordt nu gered door witte fietsen. Het Witte Schoorstenenplan is ongeveer 5 jaar
3 JAREN ZESTIG, DE TWEEDE BEVRIJDING 187 na de lancering omgezet in de Wet op de Milieuhygiëne en ter bescherming van o.m. de luchtkwaliteit. En tegen de klimaatverandering hebben wij al vanaf 1969 gewaarschuwd. Niemand die het toen geloven wou, dat de Noordpool zou gaan smelten, zoals wij, de Kabouters, de autoriteiten al vanaf 1969 hebben voorgehouden. Provo s, kabouters en de daaraan verwante bewegingen waren behalve utopistisch dus ook realistisch, want niet bevangen door een dromerig optimisme en ook niet zonder een praktisch oog voor de werkelijkheid. Beroepsrevolutionair, kan je dat nog worden? Niet dat het toen gewoon was, maar het was binnen de kringen van provo s, kabouters en andere linkse mensen iets waar opwinding van uitging en daarom was ik het graag. Een beroepsrevolutionair ontleende zijn aanzien niet alleen aan het houden van vlammende redevoeringen, opruiende artikelen en het bijeenroepen van demonstraties en happenings. Als je niet tenminste een maal in de maand huiszoeking van de politie kreeg, op zoek naar subversieve lectuur en ledenlijsten, dan wierp dat een verdacht licht op je betrouwbaarheid. Er hoorde ook bij dat je van tijd tot tijd in de gevangenis zat, vanwege het organiseren van verboden bijeenkomsten of het opruien tot subversief gedrag. Bijvoorbeeld omdat je bij wijze van happening op straat krenten (immers symbolen van liefde) uitgedeeld had. Of omdat je met een blanco spandoek op straat gelopen had, terwijl demonstreren nu eenmaal verboden was. Of omdat je een rookbom naar de koets van een trouwende prinses geworpen had. Of omdat je een gerucht verspreid had dat je van plan was leeuwenpoep voor de paarden van diezelfde koets te gaan werpen, opdat die paarden zouden gaan steigeren. In de gevangenis was niet het ergste. Behalve dan de onheilspellende aankondiging van de rechter-commissaris dat op opruiing een maximumstraf stond van zes jaar en dat je daarna in voorlopige hechtenis ging, niet wetend of het zes weken of zes jaar zou worden. Ik heb eens vijf weken in het Huis van Bewaring gezeten. Daar kon je bijlezen werken hoefde ik niet want er was van onze kant recidive te duchten, namelijk nog meer opruiing tegen bv. de Vietnamoorlog. Buiten hoorde je je naam scanderen en alle gevangenen trommelden op dit ritme op de verwarmingsbuizen zodat het gebouw trilde en ik een warm gevoel kreeg van al die saamhorigheid. Je mocht eens in de week een gecensureerde brief schrijven en ook eens in de week een half uur je vriendin ontvangen, in het bijzijn van een cipier. In het brood dat we te eten kregen zat kamfer, bedoeld om de seksuele lusten te onderdrukken; hetgeen mislukte. Het voordeel van dit alles was dat wanneer je weer vrij op het Leidseplein stond, je met een diep gevoel van vrijheidsgeluk naar de voorbijgangers kon staren. Een beroepsrevolutionair ging dan echter onmiddellijk weer aan het werk; het volgende nummer van Provo moest uit, er moesten krenten worden uitgedeeld bij het Lieverdje, het symbool van de Verslaafde Consument van Morgen of er moest een concilie worden bijeengeroepen voor het internationale provotariaat. Als beroepsrevolutionair nam je allerlei functies op je. Ik was schrijver, raadslid, wethouder en boer. Als wethouder moest ik er wel een theorie bij beden-
4 188 ROEL VAN DUIJN ken, namelijk de twee-handenleer. Dat betekent met de ene hand in het systeem werken, met de andere hand via buitenparlementaire bewegingen de beweging opzwepen. Wij stieten op regenten als burgemeester van Hall en andere autoriteiten die een beetje fout in de jaren zestig waren. Van Hall ten val! was onze leus. Inderdaad zette de regering hem af: Den Haag vond dat van Hall er niet hard genoeg op los liet ranselen. De verkeerde reden, vonden wij, en we begonnen de omgekeerde actie: Van Hall moet blijven! Hetgeen een einde maakte aan de laatste illusies van medestanders van van Hall dat hij misschien toch nog een kans zou krijgen. Het uitgelachen stadsbestuur kon nu niets anders doen dan voortaan de happenings en demonstraties toelaten. Het was eind 1966, anderhalf jaar voor de revolutionaire gebeurtenissen in Berlijn en Parijs. Nu en dan kregen wij in die winter bezoek van belangstellende studenten en andere geestverwanten uit zulke buitenlandse hoofdsteden. Vaak hadden zij onze Oproep aan het Internationale Provotariaat om in opstand te komen gelezen: een gestencild pamflet dat wij in verschillende talen, tot in Rusland toe, hadden verspreid. Toen Provo opgeheven was, in mei van 1967, werd ik ziek. Provo is dood rouwde ik, koortsachtig zoekend naar het vervolg. Ik kroop in bed. Was het wel verstandig geweest Provo op te heffen? Hoe moet het verder met de revolutie? Het was het begin van een zoektocht die uitliep op de Kabouterbeweging, beginnend in Aan het eind van een decennium dat Nederland in een levende democratie veranderd heeft. Een decennium waarin wij ook een onverwachte, maar inspirerende invloed in meerdere Europese landen hebben uitgeoefend. De jaren zestig betekenden voor velen een tweede bevrijding. Nadat we in 1945 van de bezetting bevrijd waren, hadden wij nu onszelf van de bedompte, formele sfeer van de Autoriteiten bevrijd. Het meest direct is de invloed van die vermaledijde bewegingen geweest op het punt van democratie. Inspraak, referenda, actiegroepen: het zou in Nederland nu allemaal niet bestaan zonder het politieke werk wat toen verzet is. Getuigde deze beweging met haar utopistische idealen van een te romantische mensbeeld? Men is geneigd dit zo te zien in het licht van de nu gangbare, cynische machtspolitiek in de wereld. Maar we mogen niet vergeten dat grote problemen zoals klimaatverandering, schendingen van mensenrechten en nóg krankzinniger bewapening, juist het gevolg zijn van de cynische kijk op de mens en de autoritaire politiek die daardoor gerechtvaardigd lijkt. Onze beweging was realistisch in die zin dat deze grote problemen nopen tot een radicaal antwoord, dat slechts mogelijk is met een greep naar de volle vrijheid voor de individuele mens. Als morele plicht. Heeft dan niet juist de individualisatie niet geleid tot massaal egoïsme? Tot die Dikke Ik die nu vaak geen enkele gemeenschapszin lijkt te bezitten? Een goede vraag lijkt me, waarop echter het antwoord is dat die Ik, die op ongekende schaal
5 JAREN ZESTIG, DE TWEEDE BEVRIJDING 189 met dikke auto s rondragt, met vliegtuigen de atmosfeer vervuilt of arme kinderen slachtoffers van seksuele vraatzucht maakt, zich ontwikkelt in de consumptiemaatschappij die wij bevochten en bevechten. Het is de consumptieverslaving die het individu aanpraat dat hij lekker zichzelf is als hij maar koopt en koopt, laat zien dat hij heeft en nog meer heeft. Onze oproep tot individualisme was onlosmakelijk verbonden met onze waarschuwing tegen de Verslaafde Consument van Morgen. Individualisme dat zich volstopt met gevaarlijke en milieuschadelijke producten is een vermomd egoïsme dat een ontwrichtende, asociale uitwerking heeft. Het individualisme van de jaren 60 is daarentegen gericht op geestelijke, artistieke en sociale zelfstandigheid. Eigenschappen die een voorwaarde zijn voor alle nodige oplossingen. Was het niet vreselijk naïef van ons om te denken dat er een samenleving zonder gezag kan bestaan? Zo eenvoudig dachten wij nu ook weer niet. Wat wij voor mogelijk hielden was een samenleving die van onder op georganiseerd wordt. Door en door democratisch is. En daardoor een moreel gezag heeft, in plaats van een op macht berustend autoritair gezag. Volgens mij zijn de uitgangspunten van toen nog altijd uiterst actueel. Maar om een werkelijke kans van slagen te hebben zouden zij moeten worden gedragen door een veel breder moreel réveil dan toen. Ook door de machthebbers in deze wereld. Want zij zijn het die zouden moeten inzien dat de zich opstapelende dreigingen niet zonder grote maatschappelijke veranderingen, zowel structurele als mentale, kunnen worden gekeerd. Zij zijn het die de oproep tot geestelijke vrijheid gecombineerd met materiële bescheidenheid zouden moeten overnemen. De toenmalige revolutie van onderop moet nu van boven af worden voortgezet.
Inhoud. Inleiding...4 Hoofdstuk 1 Het ontstaan van mensenrechten...6 Hoofdstuk 2 Dertig mensenrechten...14
Inhoud Inleiding...4 Hoofdstuk 1 Het ontstaan van mensenrechten...6 Hoofdstuk 2 Dertig mensenrechten...14 Inleiding Je hoort of leest vaak over mensenrechten. Maar kun je ook een paar mensenrechten opnoemen?
Nadere informatieDe wereld op zijn kop! Kan de wereld op zijn kop staan? Met gym heb je het vast wel eens geprobeerd Op je kop staan, bedoel ik, soms lukt het
De wereld op zijn kop! Kan de wereld op zijn kop staan? Met gym heb je het vast wel eens geprobeerd Op je kop staan, bedoel ik, soms lukt het Maar het duurt maar heel even dat op de kop staan De wereld
Nadere informatieOpdracht Levensbeschouwing Goed en kwaad
Opdracht Levensbeschouwing Goed en kwaad Opdracht door een scholier 2131 woorden 11 januari 2007 6,6 35 keer beoordeeld Vak Levensbeschouwing Opdracht 1 Kaïn & Abel. Vraag 1: Denk jij dat er meer slechte
Nadere informatieInhoud. Aan jou de keuze 7. Niet alleen maar een boek 187. Auteurs 191. Dankwoord 197
Inhoud Aan jou de keuze 7 1 Je ouders zijn ook maar mensen 11 2 Eerst ruzies, nu ook nog de scheiding 21 3 Dit is niet eerlijk! 31 4 Wat cijfers ons leren 41 5 En toen veranderde mijn wereld 51 6 Bij wie
Nadere informatieOVERDENKING Wij volgen een leesrooster en daarin staat de tekst uit Deuteronomium aangegeven. Ik heb dat netjes gevolgd. Maar ik heb twee verzen meer
OVERDENKING Wij volgen een leesrooster en daarin staat de tekst uit Deuteronomium aangegeven. Ik heb dat netjes gevolgd. Maar ik heb twee verzen meer gelezen dan eigenlijk stond aangegeven. Die gaan over
Nadere informatieGemeente van onze Heer Jezus Christus, lieve mensen,
Gemeente van onze Heer Jezus Christus, lieve mensen, Twee weken geleden zijn we begonnen met lezingen uit het Marcus-evangelie. Een bijzonder evangelie waarin de vraag centraal staat: wie is Jezus? Hoe
Nadere informatieSamenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 2
Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 2 Samenvatting door S. 1030 woorden 18 mei 2017 0 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Geschiedenis samenvatting H2 1: Wetenschappelijke Revolutie 17 e eeuw Kenmerken: Observeren
Nadere informatieLezing bij de opening van de tentoonstelling over de Nederlandse protestbeweging in Moskou, 24 october 2013
Lezing bij de opening van de tentoonstelling over de Nederlandse protestbeweging in Moskou, 24 october 2013 Beste vrienden in Moskou, Voor mij is het een geweldig plezier om jullie iets te mogen vertellen
Nadere informatieSamenvatting Geschiedenis Module 5
Samenvatting Geschiedenis Module 5 Samenvatting door een scholier 1332 woorden 26 maart 2006 10 1 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Geschiedenis module 5 Hoofdstuk 1 1918, Troelstra wilde een revolutie
Nadere informatieWat mevrouw verteld zal ik in schuin gedrukte tekst zetten. Ik zal letterlijk weergeven wat mevrouw verteld. Mevrouw is van Turkse afkomst.
Interview op zaterdag 16 mei, om 12.00 uur. Betreft een alleenstaande mevrouw met vier kinderen. Een zoontje van 5 jaar, een dochter van 7 jaar, een dochter van 9 jaar en een dochter van 12 jaar. Allen
Nadere informatieFilippenzen 1. Begin van de brief
Filippenzen 1 Begin van de brief Paulus groet de christenen in Filippi 1 Dit is een brief van Paulus, aan alle mensen in de stad Filippi die dankzij Jezus Christus bij God horen. De brief is ook voor de
Nadere informatieJohannes 8 : 11. dia 1
Johannes 8 : 11 in de wet van Mozes stond het duidelijk (Deut. 22:22) als een man wordt betrapt met een getrouwde vrouw moeten beiden ter dood gebracht worden zowel de man als de vrouw met wie hij geslapen
Nadere informatieRuth 1 - God gaat altijd met je mee!
Ruth 1 - God gaat altijd met je mee! Gezinsdienst en Doop Norah Maaike Kloeze Liturgie Welkom Eerste adventskaars aansteken plus gedichtje Zingen 1. Groot en machtig is Hij (Opwekking 387) 2. God kent
Nadere informatie6,3. Boekverslag door M woorden 9 maart keer beoordeeld
Boekverslag door M. 1754 woorden 9 maart 2013 6,3 137 keer beoordeeld Auteur Mel Wallis de Vries Genre Jeugdboek, Thriller & Detective Eerste uitgave 2011 Vak Nederlands Titel: Verstrikt Schrijver: Mel
Nadere informatieBoekverslag Nederlands Het zwarte licht door Harry Mulisch
Boekverslag Nederlands Het zwarte licht door Harry Mulisch Boekverslag door een scholier 1381 woorden 18 januari 2004 5,2 8 keer beoordeeld Auteur Genre Harry Mulisch Roman Eerste uitgave 1956 Vak Nederlands
Nadere informatieStem dan ChristenUnie. André Rouvoet ChristenUnie
Over een paar weken kiest Nederland een nieuwe regering. Op 22 november. Jij kunt ook kiezen. Stemmen noemen we dat. Als je stemt, kies je voor de politieke partij die jij het beste vindt. Jij kunt straks
Nadere informatieSpreekbeurt Maatschappijleer Seksuele Intimidatie
Spreekbeurt Maatschappijleer Seksuele Intimida Spreekbeurt door een scholier 1814 woorden 23 maart 2003 6,3 99 keer beoordeeld Vak Maatschappijleer Seksuele Intimida: Ik wil mijn spreekbeurt houden over
Nadere informatieBezinning. Je mag op de bloem die je gekregen hebt een wens zetten, een voornemen voor deze vastentijd.
Bezinning Thema Andes, harmonie, schepping Aankleding Op de grond ligt een Wipalavlag of een mooie doek met erop een ondiepe schaal. Bij het binnenkomen krijgt iedereen een kommetje water, een brandend
Nadere informatieAndré Rouvoet ChristenUnie. Foto: Marie Cecile Thijs
Over een paar weken kiest Nederland een nieuwe regering. Op 9 juni. Jij kunt ook kiezen. Stemmen noemen we dat. Als je stemt, kies je voor de politieke partij die jij het beste vindt. Jij kunt straks ook
Nadere informatieDe zesde mei. Naam: Esmee van Sark. Klas: 4G4. Docente: Mevr.Scholten. Titel: De zesde mei. Auteur: Tomas Ross. Uitgever: De bezige bij
De zesde mei Naam: Esmee van Sark Klas: 4G4 Docente: Mevr.Scholten Titel: De zesde mei Auteur: Tomas Ross Uitgever: De bezige bij Jaar van verschijnen: 2003 Aantal blz.: 295 Welke druk: 8ste Welk niveau:
Nadere informatieOp weg met Jezus. eerste communieproject. Hoofdstuk 5 Bidden. H. Theobaldusparochie, Overloon
Op weg met Jezus eerste communieproject H. Theobaldusparochie, Overloon Hoofdstuk 5 Bidden Eerste communieproject "Op weg met Jezus" hoofdstuk 5 blz. 1 Joris is vader aan het helpen in de tuin. Ze zijn
Nadere informatieGemeente van onze Heer Jezus Christus, lieve mensen,
Gemeente van onze Heer Jezus Christus, lieve mensen, Als Johannes vertelt over het laatste Pesachfeest van Jezus, het laatste Avondmaal, dan geeft hij een bijzondere invulling aan de betekenis van dit
Nadere informatieInstructie: Landenspel light
Instructie: Landenspel light Korte omschrijving werkvorm In dit onderdeel vormen groepjes leerlingen de regeringen van verschillende landen. Ieder groepje moet uiteindelijk twee werkbladen (dus twee landen)
Nadere informatieToespraak Jet Bussemaker, Lid College van Bestuur van de UvA/Hva en voormalig staatssecretaris van VWS, op 11 april 2012.
Toespraak Jet Bussemaker, Lid College van Bestuur van de UvA/Hva en voormalig staatssecretaris van VWS, op 11 april 2012. Dames en heren, Op 11 april 1945, begin van de middag, werd Buchenwald door het
Nadere informatieInleiding regeerakkoord Vertrouwen in de toekomst
Inleiding regeerakkoord 2017-2021 Vertrouwen in de toekomst Inleiding Mensen in Nederland hebben veel vrijheid. Nederlanders vormen een sterke groep. Iedereen kan proberen om verder te komen in zijn leven.
Nadere informatieWie is de Heilige Geest?
Wie is de Heilige Geest? De Heilige Geest is God, net als God de Vader en God de Zoon. Soms lijkt het of we over drie personen praten, maar het is allemaal dezelfde God. Hij is één. Net als water dat er
Nadere informatieThomas d Ansembourg en David Van Reybrouck. Vrede kun je leren. Vertaald door Reintje Ghoos en Jan Pieter van der Sterre de bezige bij amsterdam
Thomas d Ansembourg en David Van Reybrouck Vrede kun je leren Vertaald door Reintje Ghoos en Jan Pieter van der Sterre 2017 de bezige bij amsterdam We moeten leren samenleven als broeders, of samen ten
Nadere informatieWat vindt de ChristenUnie belangrijk
Wat vindt de ChristenUnie belangrijk Verkiezingsprogramma in eenvoudige taal Tweede Kamer 2017-2021 Verkiezingsprogramma 2017-2021 Eenvoudige taal Over een paar weken kiest Nederland een nieuwe regering.
Nadere informatieGemeente van onze Heer Jezus Christus, lieve mensen, Het gaat om aanraken vandaag. Aanrakingen die mensen beter maken. Heilzame, helende aanrakingen.
Gemeente van onze Heer Jezus Christus, lieve mensen, Het gaat om aanraken vandaag. Aanrakingen die mensen beter maken. Heilzame, helende aanrakingen. De verhalen van vandaag uit het evangelie van Marcus
Nadere informatieDit is het verkiezingsprogramma van de ChristenUnie. Dit vindt de ChristenUnie belangrijk voor Nederland. Lees maar!
Over een paar weken kiest Nederland een nieuwe regering. Op 12 september Jij kunt ook kiezen. Stemmen noemen we dat. Als je stemt, kies je voor de politieke partij die jij het beste vindt. Jij kunt straks
Nadere informatieIn de eeuwigheid van het leven waarin ik ben is alles volmaakt, heel en compleet en toch verandert het leven voortdurend. Er is geen begin en geen
14 In de eeuwigheid van het leven waarin ik ben is alles volmaakt, heel en compleet en toch verandert het leven voortdurend. Er is geen begin en geen einde, alleen een voortdurende kringloop van materie
Nadere informatieToespraak 4 mei 2010 dodenherdenking Ds. A.J. Haak 1
Toespraak 4 mei 2010 dodenherdenking Ds. A.J. Haak 1 Beste mensen, De meimaand is een mooie maand. Mei betekent zon en voorjaar, het betekent weer buiten kunnen zitten. Maar de maand mei betekent ook denken
Nadere informatieMEMORY WOORDEN 1.1. TaalCompleet A1 Memory Woorden 1 1
MEMORY WOORDEN 1.1 TaalCompleet A1 Memory Woorden 1 1 ik jij hij zij wij jullie zij de baby het kind ja nee de naam TaalCompleet A1 Memory Woorden 1 2 MEMORY WOORDEN 1.2 TaalCompleet A1 Memory Woorden
Nadere informatieJongerenkerk Venlo overweging zondag 25 september Hub van den Bosch
Overweging zondag 25 september 2011. Zelfs de allerduurste auto kan niet zwemmen En als het nat is heeft 'ie moeite om te remmen Daarom is er met het asfalt iets gedaan Waardoor er nooit een druppel water
Nadere informatieEen leerling van Jezus vertelt ('walking sermon' langs kunstwerken)
Een leerling van Jezus vertelt ('walking sermon' langs kunstwerken) Doek achter de tafel Even kijken hoor. U en jullie hebben er al naar kunnen kijken, maar ik nog niet. Nu wil ik het goed zien. Ja, zo
Nadere informatieKarma, Voortzetting en het Edele Achtvoudige Pad
Karma, Voortzetting en het Edele Achtvoudige Pad Augustus 2005, Plum Village Vandaag wil ik graag spreken over reïncarnatie, wedergeboorte en voortzetting. Als we een sinaasappelboom bekijken, dan kunnen
Nadere informatieOver onze waarden van toewijding
Over onze waarden van toewijding De kleine koning, Jay C. I. Nederlandse versie www.littlekingjci.com Help ons alstublieft ons kleine verhaal in zoveel mogelijk talen te vertellen. Vertaal deze tekst alstublieft
Nadere informatieInhoud. Aan jou de keuze 7. Niet alleen maar een boek 187. Auteurs 191. Dankwoord 197
Inhoud Aan jou de keuze 7 D/2012/45/239 - isbn 978 94 014 0183 8 - nur 248 Tweede druk Vormgeving omslag en binnenwerk: Nanja Toebak, s-hertogenbosch Illustraties omslag en binnenwerk: Marcel Jurriëns,
Nadere informatieHoe ik talent voor het leven kreeg
Hoe ik talent voor het leven kreeg in makkelijke taal Rodaan Al Galidi Dit boek heeft het keurmerk Makkelijk Lezen 1 Mijn naam is Semmier Kariem. Ik ben in 1991 gevlucht uit Irak. Daar was Saddam Hoessein
Nadere informatieVRIJHEID IN CHRISTUS. Les 11 voor 9 september 2017
VRIJHEID IN CHRISTUS Les 11 voor 9 september 2017 Ten eerste schreef Paulus over de vrijheid die we in Christus hebben. Vervolgens vergeleek hij die vrijheid met de slavernij van wettisisme die de valse
Nadere informatieDE DEMOCRATIE-INDEX GROEP 1: 1815-1848. 3. Hebben alle partijen min of meer gelijke kansen in de campagneperiode?
DE DEMOCRATIE-INDEX GROEP 1: 1815-1848 ACHTERGRONDINFORMATIE PERIODE 1815-1848 DE EERSTE JAREN VAN HET KONINKRIJK DER NEDERLANDEN Tussen 1795 en 1813 was Nederland overheerst geweest door de Fransen. In
Nadere informatie2 Petrus 1. Begin van de brief
2 Petrus 1 Begin van de brief Petrus groet alle christenen 1 Dit is een brief van Simon Petrus, een dienaar en apostel van Jezus Christus. Aan alle mensen die zijn gaan geloven. Jullie geloof is net zo
Nadere informatieWat vindt de ChristenUnie belangrijk. Verkiezingsprogramma in eenvoudige taal
Wat vindt de ChristenUnie belangrijk Verkiezingsprogramma in eenvoudige taal Hallo Ik ben Lukas Scheijgrond Ik zit in de gemeenteraad voor de politieke partij ChristenUnie. In deze folder leg ik op een
Nadere informatieIk besloot te verder te gaan en de zeven stappen naar het geluk eerst helemaal af te maken. We hadden al:
Niet meer overgeven Vaak is de eerste zin die de klant uitspreekt een aanwijzing voor de hulpvraag. Paula zat nog maar net toen ze zei: ik ben bang om over te geven. Voor deze angst is een mooie naam:
Nadere informatieU leert in deze les om een mening vragen. U wilt dan weten wat iemand vindt.
UW MENING GEVEN spreken inleiding en doel Een mening is wat iemand denkt of vindt. U leert in deze les om een mening vragen. U wilt dan weten wat iemand vindt. U leert ook uw mening geven. Uw mening geven
Nadere informatie2 Het is ook niet zo dat de Februaristaking die we hier vandaag herdenken een halt heeft kunnen toeroepen aan de deportatie van en de moord op de Jode
1 Dames en heren, Zoals de Zaanstreek elk jaar de Februaristaking herdenkt, zo heeft Heusden, waar ik hiervoor burgemeester was, ook een jaarlijkse herdenking van een bepalend moment uit de Tweede Wereldoorlog.
Nadere informatieDoorbraak.eu. De tronie van wethouder Jan-Jaap de Haan naast de ballen die hem kort daarop zouden treffen.
De slopers... Vandaag hebben activisten en sympathisanten van Doorbraak in Leiden actie gevoerd tegen dwangarbeid, en voor een leefbaar inkomen en de mogelijkheid om zelf je eigen leven te kunnen bepalen.
Nadere informatieKijk nog eens in het boek op bladzijde 80 naar Werkwoorden in een andere tijd.
Grammaticaoefeningen 3 Wonen en vervoer Werkwoorden in een andere tijd Oefening 1 Kijk nog eens in het boek op bladzijde 80 naar Werkwoorden in een andere tijd. 1 Begrijp je deze informatie? ja / nee,
Nadere informatieWANDELINGEN BLOK 2 GESPREK 1-3
WANDELINGEN BLOK 2 GESPREK 1-3 OPBOUW WANDELING 1. Gebed (samen) Open met een kort gebed 2. Bijbellezing (samen) Lees samen het bijbelgedeelte 3. Verhalen delen (2-tal) Wat houdt je bezig? Is in beweging
Nadere informatieWelke wapens worden voor het eerst gebruikt in de Eerste Wereldoorlog? 1. Geweren en gifgas. 2. Machinegeweren en gifgas. 3. Gifgas en pistolen.
Tussen welke twee landen is de Eerste Wereldoorlog begonnen? 1. Engeland en Frankrijk 2. Duitsland en Frankrijk 3. Duitsland en Engeland Nederland blijft neutraal. Wat betekent dat? 1. Nederland kiest
Nadere informatieInterview met voormalig provo en kabouter Roel van Duijn
Interview met voormalig provo en kabouter Roel van Duijn 10-2-2011 door Jildou Feenstra en Merel Borst, twee leerlingen VWO in Meppel die dit als onderdeel van hun eindwerkstuk hebben gemaakt - Rond uw
Nadere informatieEen nagelaten bekentenis. Het bekende verhaal van Marcellus Emants, naverteld door Helene Bakker
Een nagelaten bekentenis Het bekende verhaal van Marcellus Emants, naverteld door Helene Bakker Moeilijke woorden zijn onderstreept. Ze worden uitgelegd in de woordenlijst op pagina 118. dit boek heeft
Nadere informatieVol Liefde Leven vanuit liefde in de Geest. Ari Schol
Vol Liefde Vol Liefde Leven vanuit liefde in de Geest Ari Schol Colofon www.arischol.nl 2016, Tweede druk Oorspronkelijke titel: Omslagontwerp en foto s: Foto auteur: Redactie: Opmaak: Vol Liefde Ari
Nadere informatieBen je geboren vóór 1978? Verder lezen
Ben je geboren vóór 1978? Verder lezen Ná 1978 geboren: OPHOEPELEN.. DIT BEGRIJP JE TOCH NIET! :o) Hoe is het in vredesnaam mogelijk dat wij als geborenen in de 50-er/60-er/70-er jaren, nog leven..!? Volgens
Nadere informatie9,5. Vertel het aan de huizen van steen. als ik jou. Gedichtbespreking door H. 988 woorden. 2 keer beoordeeld 27 mei 2013.
9,5 Gedichtbespreking door H. 988 woorden 2 keer beoordeeld 27 mei 2013 Vak Nederlands Voor een dag van morgen Wanneer ik morgen doodga, vertel dan aan de bomen hoeveel ik van je hield. Vertel het aan
Nadere informatieOpdracht Levensbeschouwing Doodstraf
Opdracht Levensbeschouwing Doodstraf Opdracht door een scholier 1930 woorden 14 maart 2003 6,2 18 keer beoordeeld Vak Levensbeschouwing 0. Geef een korte argumentatie waarom jij tegen of voor de doodstraf
Nadere informatieTitelverklaring. De titel van mijn boek is: De gesel van het zwarte goud.
Boekverslag door H. 1827 woorden 26 februari 2016 4,4 3 keer beoordeeld Auteur Ton van Reen Genre Jeugdboek Eerste uitgave 1992 Vak Nederlands De gesel van het zwarte goud Berend v/d Wal 4L De titel: De
Nadere informatieHEB JE EVEN VOOR HEN? THOLEN, 26 MEI 2019
HEB JE EVEN VOOR HEN? THOLEN, 26 MEI 2019 HEB JE EVEN VOOR MIJ? JESAJA 58:1-5 (BGT) De Heer zei tegen mij: Jesaja, je moet heel hard roepen. Houd jezelf niet in, maar schreeuw zo hard mogelijk. Laat je
Nadere informatieGeluk. Extra informatie over Spinoza
Geluk Extra informatie over Spinoza Lezen in gewone taal Doe meer met Leeslicht! Bij een aantal boeken in de serie Leeslicht kunt u een gratis lesbrief downloaden van www.eenvoudigcommuniceren.nl. In deze
Nadere informatieIk ben Ingrid Slaa. Ik zit in de gemeenteraad voor de politieke partij de ChristenUnie.
Ik ben Ingrid Slaa. Ik zit in de gemeenteraad voor de politieke partij de ChristenUnie. In deze folder leg ik op een eenvoudige manier uit wat de gemeenteraad is. En wat kiezen is. En hoe stemmen gaat.
Nadere informatieTijd van burgers en stoommachines De sociale kwestie.
Onderzoeksvraag: Waardoor ontstonden het liberalisme en het socialisme, en hoe dachten liberalen en socialisten over de sociale kwestie? Kenmerkende aspect: De opkomst van de politiek maatschappelijke
Nadere informatieGedachten krijgen pas macht als jij die toekent door erin te geloven. Het gaat er niet om dat je bevrijd wordt van je gedachten,
Wijsheid Je creëert precies wat je niet wilt. De dingen waarvan wij ons bewust zijn, beheersen wij, de dingen waarvan wij ons niet bewust zijn, beheersen ons. Gedachten hebben op zich geen enkele macht.
Nadere informatieGemeente van onze Heer Jezus Christus, lieve mensen,
Gemeente van onze Heer Jezus Christus, lieve mensen, Het is een overbekend verhaal, dat verhaal over de 3 wijzen uit het oosten. Een verhaal dat tot de verbeelding spreekt: drie wijzen, magiërs of koningen:
Nadere informatieLuisteren: muziek (B1 nr. 2)
OPDRACHTEN LUISTEREN: MUZIEK www.nt2taalmenu.nl nt2taalmenu is een website voor mensen die Nederlands willen leren én voor docenten NT2. Iedereen die Nederlands wil leren, kan gratis online oefenen. U
Nadere informatieAAN DE SLAG MET DE RECHTSSTAAT
OKTOBER 2018 AAN DE SLAG MET #3 WAT HEB JE NODIG? PowerPoint Per groepje twee werkbladen met opdrachten van verschillende landen DE WERKVORM IN HET KORT Eerst leg je aan de hand van een PowerPointdia uit
Nadere informatieLuisteren: muziek (B1 nr. 3)
OPDRACHTEN LUISTEREN: MUZIEK www.nt2taalmenu.nl nt2taalmenu is een website voor mensen die Nederlands willen leren én voor docenten NT2. Iedereen die Nederlands wil leren, kan gratis online oefenen. Kijk
Nadere informatiePreek 23 sept 2018 ds. Mw. M.W. Gehrels Psalm 139. God kent mij
Preek 23 sept 2018 ds. Mw. M.W. Gehrels Psalm 139 God kent mij Gemeente van onze opgestane Heer Jezus Christus, Een keer reed ik s avonds laat met de auto naar huis, over een lange, vrij donkere weg. En
Nadere informatieLaten we eens inzoomen op het proces van afwijzing. Wat gebeurt er precies?
Module 10: Afwijzing Afwijzing Wat gebeurt er precies als je wordt afgewezen? Laten we eens inzoomen op het proces van afwijzing. Wat gebeurt er precies? Als eerste vindt er een bepaalde gebeurtenis plaats.
Nadere informatieWat is? filosofie? Wat is. en kwaad. Hoofdstu
Wat is filosofie? Hoofdstuk 1 1 filosoferen: doordenken! 5 e vragen 6 2 gewone vragen en filosof isch 9 3 aanleidingen om te filosoferen 12? eren 4 waarom filosof 5 samen filosoferen 14 17 6 filosof ie
Nadere informatieUitdaging Workshop 3 Een keuze maken Kun jij goed kiezen?
Uitdaging Workshop 3 Een keuze maken Kun jij goed kiezen? Je gaat een nieuw mobieltje kopen. A Je gaat 20 mobieltjes bekijken voor je een keuze maakt. B Je gaat naar de winkel en je koopt er een. C Je
Nadere informatieBoekverslag Nederlands Bindi door Maria Mosterd
Boekverslag Nederlands Bindi door Maria Mosterd Boekverslag door Indy 2097 woorden 6 november 2017 0 keer beoordeeld Auteur Genre Maria Mosterd Non-fictie Eerste uitgave 2009 Vak Nederlands Pagina 1 van
Nadere informatieJe zou kunnen opmerken: waarom stop je dáár met lezen in Johannes 5? Waarom zingen we niet verder uit Psalm 22? Want nu missen we de goede afloop!
Lezen: Johannes 5:1-7 Thema: Eenzaamheid Eenzaamheid Je zou kunnen opmerken: waarom stop je dáár met lezen in Johannes 5? Waarom zingen we niet verder uit Psalm 22? Want nu missen we de goede afloop! Maar
Nadere informatieSPREEKRECHT VAN EEN MOEDER
SPREEKRECHT VAN EEN MOEDER Als eerste wil ik u bedanken voor de gelegenheid om spreekrecht te kunnen uitoefenen. Ik zou willen uitleggen wat de waarde daarvan is en hoeveel pijn het heeft gedaan dat ik
Nadere informatieBoekverslag Nederlands Lieve leugens door Brigitte van Aken
Boekverslag Nederlands Lieve leugens door Brigitte van Aken Boekverslag door een scholier 2103 woorden 26 maart 2008 6 152 keer beoordeeld Auteur Genre Brigitte van Aken Jeugdboek Eerste uitgave 2007 Vak
Nadere informatieJoh. 21, preek NGKE
1 Joh. 21, 1-8 - preek NGKE - 12-5-2019 Pasen en nu? Tabgha Jezus is ver weg in Tabgha Tenminste voor het gevoel van zijn leerlingen. Tabgha dat is de plek die jullie hier op de kaart zien. Aan de NW kant
Nadere informatieGemeente van onze Here Jezus Christus, broeders en zusters, jongens en meisjes,
Het Kerstpakket Liturgiesuggesties: Gezang 124: 1-5; Gezang 145: 1-3 Gezang 146: 1, 2, 4 en 6 Gezang 26: 1, 3 en 4 Jesaja 8:23-9:6 Zingende Gezegend 135: 1 en 2 Johannes 3:16-21 Gezang 160: 1 en 2 Na verkondiging:
Nadere informatie0-3 maanden zwanger. Zwanger. Deel 1
Zwanger Ik was voor het eerst zwanger. Ik voelde het meteen. Het kon gewoon niet anders. Het waren nog maar een paar cellen in mijn buik. Toch voelde ik het. Deel 1 0-3 maanden zwanger Veel te vroeg kocht
Nadere informatieDodenherdenking. Beuningen, 4 mei 2017
Dodenherdenking Beuningen, 4 mei 2017 Zolang de mens bestaat, staat hij zijn naaste ook naar het leven. Het is een vreemde soort paradox: de ene mens kan niet leven zonder de ander terwijl diezelfde mens
Nadere informatieTijd van pruiken en revoluties 1700 1800
Onderzoeksvraag: Op welke gebieden wilden de Verlichtingsfilosofen de bestaande maatschappij veranderen? Rationalisme = het gebruiken van gezond verstand (rede/ratio) waarbij kennis gaat boven tradities
Nadere informatiePreek De vrouw die Jezus beslissing veranderde. Lieve gemeente,
Lieve gemeente, We zien het niet vaak in de Bijbel, maar in het verhaal dat we vandaag gelezen hebben is Jezus toch ronduit bot te noemen en buitengewoon onvriendelijk op het onbeschofte af, tegen een
Nadere informatieWie is Jezus, deel 2. les 5b FOLLOW
Wie is Jezus, deel 2 les 5b DEEL 2B FOLLOW JEZUS, DE REDDER Joh 4:7-9,22 Jezus deed in dit verhaal een aantal dingen die niet gebruikelijk waren. Hij sprak alleen met een vrouw. Dit was ook nog eens een
Nadere informatieThe Lake - augustus/september 2018
The Lake - augustus/september 2018 Lieve mensen, Wat een bijzondere tijd hebben we hier in Zambia. We gaan nog een aantal dagen genieten van het Zambiaanse leven en dan gaan we weer richting Zuid-Afrika.
Nadere informatieF r a n c i s c u s. v a n. Leven met aandacht. w e g D e. Erfgoed Congregatie Zusters Franciscanessen van Oirschot
Leven met aandacht Erfgoed Congregatie Zusters Franciscanessen van Oirschot w e g D e v a n F r a n c i s c u s 2 Leven met aandacht Inhoud 1 De weg van Franciscus 9 2 De oprichting van de congregatie
Nadere informatieVertaling voorpagina: BLIJF IN GELOOF 1
Vertaling voorpagina: In Christus hebben wij een perfect bewijs voor geloof. Als wij inzien dat wij met Christus verbonden zijn door zijn Geest, leven wij door geloof. Veel mensen proberen God te begrijpen
Nadere informatieSubculturen. Jorn van der Veen ; Naomi de Boer. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie. https://maken.wikiwijs.nl/70465
Auteurs Laatst gewijzigd Licentie Webadres Jorn van der Veen ; Naomi de Boer 25 januari 2016 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie https://maken.wikiwijs.nl/70465 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs
Nadere informatieLiturgie voor de kerkdienst op 6 november 2016 met de bewoners van OlmenEs. Thema: delen maakt je rijk!
Liturgie voor de kerkdienst op 6 november 2016 met de bewoners van OlmenEs Thema: delen maakt je rijk! Voorganger : Tina Kerssies Organist : Fokke v d Woude Welkom en mededelingen Aansteken van de liturgiekaars
Nadere informatieUitleg Zing in 19 mei 2013: Dat is verleidelijk!
Uitleg Zing in 19 mei 2013: Dat is verleidelijk! In onze vorige Zing In hebben we het gehad over de druk die op jonge mensen wordt gelegd, op de vaak hoge eisen die we aan hen stellen. Maar niemand is
Nadere informatieBoekverslag Nederlands De passievrucht door Karel Glastra van Loon
Boekverslag Nederlands De passievrucht door Karel Glastra van Loon Boekverslag door F. 1442 woorden 25 mei 2016 2,5 6 keer beoordeeld Auteur Genre Karel Glastra van Loon Psychologische roman Eerste uitgave
Nadere informatieJohannes 6,1-15 We danken God, want Jezus zorgt voor ons
Johannes 6,1-15 We danken God, want Jezus zorgt voor ons Dankdag voor gewas en arbeid Liturgie Voorzang LB 448,1.3.4 Stil gebed Votum Groet Zingen: Gez 146,1.2 Gebed Lezen: Johannes 6,1-15 Zingen: Ps 33,2
Nadere informatieDie week hoort hij van zijn moeder dat hij, zijn zus en zijn moeder terug gaan naar Berlijn, omdat het daar veiliger is.
6,7 Boekverslag door Bram 1067 woorden 19 keer beoordeeld 22 november 2014 Auteur John Boyne Genre Oorlogsroman Eerste uitgave 2006 Vak Nederlands Methode Nieuw Nederlands Zakelijke gegevens Titel: De
Nadere informatieWat doen jongeren op internet?
Hoofdstuk 1 - Oefening 17 - Leesdossier Opdracht 1 Lees de tekst Wat doen jongeren op internet? U gebruikt op de leeskaart Zoekend lezen. Beantwoord daarna de vragen. Leeskaart Zoekend lezen Wat doen jongeren
Nadere informatieaanroeping van de Geest-, Door de Geest is Hij aanwezig, is Hij bezig in het brood en in de wijn,
Dienstnummer: 1259 zondag: 8 e zondag van de herfst datum: 12-11-2017 plaats: De Bron, Assen Schriftlezingen (onderstreept = hoofdlezing): 1 Korintiërs 10:16-17; Johannes 6:51-57 liederen: ps 25:2,4; Weerklank
Nadere informatieRIS112563a_20-JAN-2004
RIS112563a_20-JAN-2004 Gisteren hebben wij afscheid moeten nemen van conrector Hans van Wieren. Toch is dat harde feit voor ons onwerkelijk. Dit geldt bovenal voor zijn vrouw, voor zijn beide dochters,
Nadere informatieZondag 8 oktober Iedereen is welkom bij de maaltijd. Lezing: Mattheus 22 : 1-14
Zondag 8 oktober 2017 Iedereen is welkom bij de maaltijd Lezing: Mattheus 22 : 1-14 Een dramatische gelijkenis.lazen we. Het is met het koninkrijk van de hemel als met een koning die een bruiloftsfeest
Nadere informatieDe handen vol; geen tijd om het feest van de Heer te vieren. We gaan niet En wat ze toen wel deden, dat heet in de bijbel: moord.
Bijna nergens meer is het echt donker. Er zijn altijd wel lichten in de buurt, verkeer. Daarom gaan wij op zoek naar plekken waar het nog donker is. Gisteravond was het de Nacht van de Nacht Dan kun je
Nadere informatieGESCHIEDENIS EN STAATSINRICHTING CSE KB
Bijlage VMBO-KB 2004 tijdvak 2 GESCHIEDENIS EN STAATSINRICHTING CSE KB GESCHIEDENIS EN STAATSINRICHTING VBO-MAVO-C Bronnenboekje 400030-2-633-527b SOCIALE ZEKERHEID EN VERZORGINGSSTAAT IN NEDERLAND bron
Nadere informatieWerkboek spreekwoorden Jaar 1
Werkboek spreekwoorden Jaar 1 Mevr. Diehle Naam: Klas: Opdracht 1. Mocht je een gezegde niet kennen, zoek deze dan op in een spreekwoordenboek.. Zoek dan op het belangrijkste woord uit het spreekwoord
Nadere informatieEen gelukkige huisvrouw
Een gelukkige huisvrouw Voordat ik zwanger was, was ik een gelukkige huisvrouw, ik had alles wat ik wilde. En daarvoor hoefde ik geen dag te werken. Want werken, dat deed mijn man Harry al. Harry zat in
Nadere informatie1. Hoeveel uur per week zaten jongeren op internet in 2009?
Hoofdstuk 1 - Oefening 17 Leesdossier Opdracht 1 Lees de tekst Wat doen jongeren op internet? U gebruikt de leeskaart: zoekend lezen. Beantwoord daarna de vragen. Wat doen jongeren op internet? Onder 13-
Nadere informatie