Breed Water Plan gemeentelijke watertaken

Transcriptie

1 Breed Water Plan gemeentelijke watertaken stedelijk afvalwater, afvloeiend hemel Water en grondwater in Amsterdam Waternet is de gemeenschappelijke organisatie van het Waterschap Amstel, Gooi en Vecht en de gemeente Amsterdam

2 Inhoud Samenvatting 4 1 Inleiding Aanleiding Leeswijzer Gevolgde procedure 10 2 Context: de gemeentelijke watertaken Primair doel afvalwaterzorg De Watercyclus De gemeentelijke watertaken Het systeemdenken Wettelijk kader en verantwoordelijkheidsverdeling 15 3 Doelstellingen en beleid Inleiding Doelstellingen voor de 3 gemeentelijke watertaken Visie inzake klimaatontwikkeling, hemelwater en ruimte Algemene beleidslijn stedelijk afvalwater Algemene beleidslijn hemelwater Algemene beleidslijn grondwater 21 4 Analyse huidige stand van zaken Inleiding Totaaloverzicht voorzieningen Stedelijk afvalwater Hemelwater Grondwater Effectief beheer Conclusies ten behoeve van plan Plan : stappen en acties Inleiding Stedelijk afvalwater Hemelwater Grondwater Effectief beheer 39 6 Organisatie en financiën Benodigde middelen en kosten tijdens planperiode Verwachte middelen en kosten na de planperiode Mogelijkheden voor de dekking van de kosten Uitwerking variant 1: stijging met 1% vanaf Onzekerheden ten aanzien van de rioolheffing 46 Bijlage 1 CD 3

3 Samenvatting Aanleiding De gemeente Amsterdam is wettelijk verantwoordelijk voor drie watertaken. Deze zogenaamde zorgplichten betreffen: 1. de inzameling en transport van stedelijk afvalwater; 2. de inzameling en verwerking van afvloeiend hemelwater; 3. het nemen van grondwatermaatregelen. In dit onderliggend Plan gemeentelijke Watertaken staat hoe deze drie zorgplichten door de gemeente Amsterdam worden ingevuld. Doel van het plan is om aan het bevoegd gezag te verantwoorden op welke wijze de gemeente Amsterdam haar watertaken uitvoert en in hoeverre zij afdoende middelen heeft om dit in de toekomst te blijven doen. Hiermee voldoet de gemeente aan de planverplichting zoals die in de Wet milieubeheer (artikel 4.22) is opgenomen. Dit plan biedt tevens een kans om in te spelen op ontwikkelingen zoals het veranderende klimaat. Tot 2008 had de gemeente de zorgplicht voor doelmatige inzameling en transport van afvalwater. De zorg voor de riolering is sinds 1 januari 2008 verbreed tot de bovengenoemde drie zorgplichten. Dit is het eerste Plan gemeentelijke Watertaken waarin de drie zorgplichten zijn opgenomen. Het plan volgt op het Afvalwaterplan Amsterdam Context: de gemeentelijke watertaken Het primaire doel van afvalwaterzorg is: het beschermen van de volksgezondheid; het bijdragen aan schoon en helder water; het zorgen voor droge voeten; het zorgen voor een goede leefomgeving. De economische waarde van een goede ontwatering en afvalwaterafvoer is onmiskenbaar groot. Een robuust klimaatbestendig systeem is in dit licht onontbeerlijk. Riolering is in dit plan het geheel van voorzieningen voor stedelijk afvalwater, afvloeiend hemelwater en grondwater. Overigens staat riolering niet op zichzelf, maar zij maakt onderdeel uit van de zogenaamde waterketen (drinkwater - riolering - afvalwaterzuivering) en heeft relaties met het oppervlaktewater en grondwater, de zogenaamde watercyclus. De gemeente Amsterdam heeft de uitvoering van haar watertaken gedelegeerd aan Waternet. Alle wateraspecten worden door Waternet in samenhang behandeld en uitgevoerd voor de gemeente Amsterdam en het Waterschap Amstel, Gooi en Vecht. Door deze samenhang kan Waternet beter bijdragen aan een duurzame omgevingskwaliteit, volksgezondheid en veiligheid. Doelstellingen en beleid Om het primaire doel van afvalwaterzorg te realiseren is een goedwerkende en klimaatbestendige riolering noodzakelijk. Concreet betekent dit dat: 1. De technische staat van de riolering in orde is; 2. De riolering naar behoren functioneert; 3. De riolering op effectieve wijze wordt beheerd (randvoorwaardelijk). Bij de inrichting van het stedelijk gebied zal rekening gehouden moeten worden met het veranderende klimaat. Door gezamenlijk op te trekken met ontwerpers en beheerders van de openbare ruimte en de particulieren kunnen we de gevolgen minimaliseren en de stad klimaatproof maken en houden. Door de klimaatverandering kan de frequentie en intensiteit van neerslag veranderen, met als gevolg zowel meer wateroverlast als (grond)watertekort. Als gevolg hiervan zal de druk op de ruimte binnen stedelijk gebied sterk toenemen voor de opslag van (hemel)water dat gebruikt kan worden voor de aanvulling van het (grond)watertekort. In dit plan zijn de mogelijke consequenties aangegeven voor onder andere afvalwater. Per gemeentelijke watertaak is de algemene beleidslijn aangegeven. Die is uitgewerkt naar nieuwbouw, grootschalige herstructurering en bestaand stedelijk gebied. De algemene uitgangspunten zijn: Gemeentelijke watertaak Stedelijk afvalwater Hemelwater Algemene uitgangspunten zoveel mogelijk scheiding aan de bron van de componenten van stedelijk afvalwater waar mogelijk decentrale zuivering in plaats van de huidige centrale, zolang dit duidelijk aanwijsbare voordelen biedt (her)gebruik heeft de voorkeur boven direct lozen met het ondergrondse leidingnetwerk alleen kunnen de gevolgen van klimaatverandering (hevige neerslag in kortere perioden) niet worden opgevangen de perceeleigenaar is in principe zelf verantwoordelijk dat hemelwater op zijn eigen terrein niet tot overlast en vervuiling leidt de verwerking van hemelwater is een inspanningsen geen resultaatverplichting voor de gemeente uitgangspunt voor ontwerp voorzieningen is om verontreinigd hemelwater gescheiden te houden van het overige hemelwater Grondwater duurzaam functionerend grondwatersysteem: - nieuwe hinder voorkomen - bestaande hinder wegnemen 1 Het Plan gemeentelijke watertaken Amsterdam is een verbreed GRP (Gemeentelijk Rioleringsplan). 4 5

4 Analyse huidige stand van zaken Op basis van de geformuleerde visie, doelstellingen en beleid is de technische staat en het functioneren van de riolering geanalyseerd. Ook de effectiviteit van het beheer is beoordeeld. Naar aanleiding hiervan komen de volgende aandachtspunten naar voren ten behoeve van het plan : het treffen van maatregelen om knelpunten in het systeem op te lossen en te anticiperen op klimaatverandering: - optimaliseren maaiveldinrichting voor gecontroleerd verwerken van afstromend hemelwater; - ontwikkelen aanpak om mogelijke grondwatertekorten als gevolg van klimaatverandering aan te vullen; - aanpakken structurele problemen met wateroverlast in de Oosterparkbuurt, Rivierenbuurt en polderrioleringsgebieden; - aanleggen riolering bij nog niet aangesloten lozingen; verdere verbetering van het functioneren van de riolering: - synchroniseren capaciteit met de behoefte; - vergroten van het inzicht in het functioneren; - inschatten toekomstige vervangingsvraag; - optimaliseren inspectie en reiniging, mede op basis van een indicatie van stelselbeheerders en risicomanagement; het opvangen van de vervangingspiek die gaat ontstaan na 2022; het verbeteren van het effectief beheer inzake de personele inzet, een goed toegankelijke projectregistratie, het koppelen van de financiële afschrijvingstermijnen aan de te verwachten levensduur van rioleringsonderdelen en de duurzame bedrijfsvoering. Plan : stappen en acties Om de gestelde doelen te realiseren zijn de volgende acties en stappen nodig per zorgplicht: Onderwerp Stedelijk afvalwater Hemelwater Grondwater Aanleg Beheer: onderzoek Beheer: reiniging aansluiten bestaande ongezuiverde lozingen aanleg van riolering in nieuwbouwgebieden regulier en strategisch onderzoek om afvoer effectief te kunnen beheren reiniging van circa 360 km riolering per jaar (conform huidige situatie, maar wel meer differentiatie) aanleg van riolering in nieuwbouwgebieden regulier en strategisch onderzoek om afvoer effectief te kunnen beheren reiniging per jaar van circa 260 km riolering (conform huidige situatie, maar wel meer differentiatie) toetsen ruimtelijke plannen verder uitwerken grondwaterbeleid regulier en strategisch onderzoek om afvoer effectief te kunnen beheren regulier onderhoud onderhoudsplan in ontwikkeling voor ontwateringmiddelen Onderwerp Stedelijk afvalwater Hemelwater Grondwater Beheer: reparatie, renovatie en vervanging Verwachting t.a.v. gebruik-ers vervangingsbehoefte blijft op zelfde niveau forse stijging renovatie na 2022 regulier onderhoud een nieuw onderhoudsconcept in ontwikkeling pilots polderriolering opzetten voorlichtingscampagne inzake verantwoordelijk gedrag eigen lozingen vervangingsbehoefte blijft op zelfde niveau forse stijging renovatie na 2022 opzetten voor lichtingscampagne inzake klimaatverandering en de wet verankering en bekostiging gemeentelijke watertaken gebiedsgerichte aanpak bestaande grondwaterproblemen grondwatersituatie beschouwen bij rioolvervanging of -renovatie uitvoering actieplan polderrioleringgebieden gemeente zal bij problemen des - gewenst optreden als adviseur mogelijke bijdrage uit stimuleringsregeling Voor effectief beheer zijn de volgende acties benoemd. verdere uitbouw klantgerichtheid; verdere uitbouw van duurzame en klimaatbestendige bedrijfsvoering; verder verbeteren van de samenwerking met partners; uitwerken van een effectieve bedrijfsvoering inzake verordeningen en vergunningen alsmede gegevensbeheer; verbeteren van een efficiënte bedrijfsvoering door deelname aan de landelijke benchmark en het ontwikkelen van prestatie-indicatoren. Organisatie en financiën Met behulp van een eenvoudig model is een globale analyse gemaakt van de benodigde personele inzet, uitgaande van de kengetallen voor areaal, gemeentegrootte en investeringsuitgaven (gebaseerd op de opgave zoals in dit plan opgenomen). De schaalgrootte van Waternet en de daarmee samenhangende efficiency vormt een verklaring voor het verschil in fte s. In de planperiode wordt nader onderzoek gedaan naar verdere efficiency vergroting. Deze is noodzakelijk in het licht van de te verwachten toename van de vervangingsinvesteringen over circa jaar als gevolg van de ouderdom van de riolering. Deze piek kan echter niet worden opgevangen door de huidige formatie in combinatie met een verdere verbetering van de efficiency. Deze verwachte forse stijging in de vervangingsbehoefte van de riolering, leidt tot een stijging van de hiermee samenhangende kosten van 24 miljoen per jaar naar 37 miljoen per jaar. Dit is een stijging van 54%. Om een toekomstige explosieve stijging van de rioolheffing te voorkomen, kan hiervoor in de komende 12 jaar geld gereserveerd worden middels het egalisatiefonds. 6 7

5 1 Inleiding De kosten van de gemeentelijke watertaken worden betaald uit: rioolheffing: maximaal 98,5% van de kostenbegroting; egalisatiefonds: voor het opvangen van ongewenste schommelingen in het tarief; algemene middelen gemeente Amsterdam. Voor de ontwikkeling van de rioolheffing zijn 3 varianten voorgesteld: variant 1: stijging van de rioolheffing met 1% per jaar vanaf 2011; variant 2: geen (verdere) stijging van de rioolheffing; variant 3: grotere stijging van de rioolheffing als voorbereiding op de lange termijn. De eerste variant (1% stijging) komt uit de analyse naar voren als voorkeursoptie op basis van resultaat en haalbaarheid. In onderstaande tabel wordt het tarief voor rioolheffing voor de periode voorgesteld (prijspeil 2010). Op basis van dit tarief kunnen de uitgaven worden betaald en kan het egalisatiefonds in de komende planperiode worden aangevuld: bedragen x 1 mln (tenzij anders vermeld) Totaal jaarlijkse uitgaven A 62,5 64,0 64,9 66,2 67,2 68,5 Dekking algemene middelen (1,5%) B 0,9 1,0 1,0 1,0 1,0 1,0 Progn. aantal aansluitingen (x 1.000) C 423,6 424,0 424,8 425,5 426,3 427,0 Voorgesteld tarief ( ) D 145,46 152,00 153,52 155,06 156,61 158,18 Opbrengst rioolrecht (CxD) E 61,6 64,4 65,2 66,0 66,8 67,5 Totaal inkomsten (B+E) F 62,6 65,4 66,2 67,0 67,8 68,6 Saldo inkomsten - uitgaven (F-A) G 0,04 1,5 1,2 0,8 0,6 0,1 Egalisatiefonds per 1/1 H -1,4-1,4 0,1 1,3 2,1 2,6 Egalisatiefonds per 31/12 (H+G) I -1,4 0,1 1,3 2,1 2,6 2,7 In dit kader dient rekening gehouden te worden met een aantal ontwikkelingen waarvan het onzeker is of en in welke mate deze de brede rioleringszorg en dus de rioolheffing kunnen beïnvloeden: consequenties invoering Verordening Werken in de Openbare Ruimte (WIOR); beleidswijziging 1e aanleg van riolering; consequenties invoering Wet informatie-uitwisseling ondergrondse netten (WION); Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (WABO). 1.1 Aanleiding De gemeente Amsterdam is wettelijk verantwoordelijk voor drie watertaken. Deze zogenaamde zorgplichten betreffen: 1. de inzameling en transport van stedelijk afvalwater; 2. de inzameling en verwerking van afvloeiend hemelwater; 3. het nemen van grondwatermaatregelen. In dit Plan gemeentelijke Watertaken 2 staat hoe deze drie zorgplichten door de gemeente Amsterdam worden ingevuld. Elk van de gemeentelijke watertaken wordt apart beschreven. Doel van het plan is om aan het bevoegd gezag te verantwoorden op welke wijze de gemeente Amsterdam haar watertaken uitvoert, en in hoeverre zij afdoende middelen heeft om dit in de toekomst te blijven doen. Het plan biedt tevens een kans om in te spelen op ontwikkelingen zoals het veranderende klimaat. Daarnaast wordt het plan gehanteerd als kader bij het opstellen van Basisrioleringsplannen en Operationele Programma s door de uitvoeringsorganisatie Waternet. Met dit plan voldoet de gemeente Amsterdam aan de planverplichting zoals die in de Wet milieubeheer (artikel 4.22) is opgenomen. Dit beleidsplan geldt voor een periode van zes jaar, van 2010 tot en met 2015, gelijk het Waterbeheerplan van het Waterschap Amstel, Gooi en Vecht. De peildatum van de gebruikte gegevens is 1 januari Tot 2008 had de gemeente de zorgplicht voor doelmatige inzameling en transport van afvalwater. De zorg voor de riolering is sinds 1 januari 2008 verbreed tot de bovengenoemde drie zorgplichten. Dit is het eerste Plan gemeentelijke watertaken waarin de drie zorgplichten zijn opgenomen. Het plan volgt op het Afvalwaterplan Amsterdam De Nota Grondwater is in dit plan geïntegreerd. Het grondwaterbeleid tot en met 2011 is geëvalueerd, geactualiseerd en uitgebreid tot de periode van Leeswijzer Deze bestuurlijke rapportage is gebaseerd op een uitgebreidere, integrale technisch beleidsrapportage, die te vinden is in de bijlage op de bijgevoegde cd. In hoofdstuk 1 wordt de achtergrond en aanleiding voor het plan beschreven. Vervolgens wordt in hoofdstuk 2 de context geschetst van de gemeentelijke watertaken. De romp van het plan wordt gevormd door hoofdstuk 3-6. In hoofdstuk 3 worden doelstellingen en beleid beschreven voor de gemeentelijke watertaken. Hoofdstuk 4 geeft een oordeel van de huidige situatie inzake het functioneren van de gehele riolering, inclusief de toevoer van afval- en hemelwater en de 2 Het Plan gemeentelijke watertaken Amsterdam is een verbreed GRP (Gemeentelijk Rioleringsplan). 8 9

6 2 Context: de gemeentelijke watertaken afvoer richting RWZI en oppervlaktewater (conform de watercyclus) en het effect van grondwater op de bebouwde omgeving. De doelen zijn richtinggevend voor het uitvoeringsplan dat in hoofdstuk 5 is beschreven. Hoofdstuk 6 tenslotte schetst de verwachte kosten voor het uitvoeringsplan en de wijze waarop de kosten zullen worden gefinancierd. Bijlage 1 schetst een meer uitgebreide achtergrond van de watertaken. In het plan worden specifieke en technische termen gebruikt. In bijlage 1 wordt een korte definitie gegeven van deze specifieke termen. Tevens wordt waar mogelijk een meer gedetailleerde uitwerking van onderdelen van het plan gegeven. 1.3 Gevolgde procedure Het Plan gemeentelijke watertaken is namens de gemeente Amsterdam opgesteld door een projectteam van Waternet (zie bijlage 1, bladzijde 77). Conform de Wet milieubeheer (art 4.23) zijn de volgende instanties bij het opstellen van het plan betrokken via overleg, afstemming en een formele commentaarronde: Waterschappen: - Hoogheemraadschap Amstel, Gooi en Vecht; - Hoogheemraadschap van Rijnland; - Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier; Rijkswaterstaat: - Dienstkring Utrecht; - Dienstkring Noord-Holland; - Dienstkring IJsselmeergebied; - Waterdienst; Provincie Noord-Holland. 2.1 Primair doel afvalwaterzorg Het primaire doel van afvalwaterzorg is: het beschermen van de volksgezondheid; het bijdragen aan schoon en helder water; het zorgen voor droge voeten; het zorgen voor een goede leefomgeving. De visie op de Gemeentelijke Watertaken Amsterdam 2050 is daarbij richtinggevend voor doelstellingen, beleid en uitvoering. VISIE: Gemeentelijke Watertaken Amsterdam 2050 Het zodanig duurzaam omgaan met afvalwater dat verschillende afvalwaterstromen (huishoudelijk en bedrijfsafvalwater, hemelwater en grondwater) worden gescheiden, en verontreiniging wordt voorkomen. Alle bruikbare componenten (mineralen, energie, schoon water) in het afvalwater worden hergebruikt. Wat niet kan worden hergebruikt, wordt na eventueel behandeld te zijn, (lokaal) in het milieu teruggebracht. Reststromen die dan nog overblijven, worden behandeld. Gemeente, waterschap en perceeleigenaar hebben hiervoor een gedeelde verantwoordelijkheid. Bij het verwerken van afvloeiend hemelwater spelen het klimaat en de openbare ruimte een belangrijke rol. De relatie ruimtelijke ordening - riolering wordt steeds meer verweven. Amsterdam speelt actief in op de komende klimaatverandering, zodat de verwachte grotere hoeveelheden neerslag ook in de toekomst kunnen worden geborgen en verwerkt. Water in de grond is een natuurlijk verschijnsel dat we zoveel mogelijk op een natuurlijke manier willen laten functioneren. Op lange termijn is bestaande hinder weggenomen en wordt nieuwe hinder voorkomen. De brede rioleringszorg wordt zo uitgevoerd dat de volksgezondheid wordt beschermd, een goede leefomgeving wordt bevorderd en schade aan het milieu wordt voorkomen. De kosten hiervoor worden zo laag mogelijk gehouden. Op basis van bovenstaande visie zijn in hoofdstuk 3 de concrete doelstellingen en het beleid nader uitgewerkt. Amsterdam heeft de ambitie uitgesproken om één van de internationale voorbeeldsteden te worden op het gebied van duurzaamheid (Milieubeleidsplan gemeente Amsterdam). Dit beïnvloedt de wijze waarop de gemeente haar watertaken invult

7 De economische waarde (ca. 2,5 miljard) van een goede ontwatering en afvalwaterafvoer is onmiskenbaar groot. Riolering is in dit plan het geheel van voorzieningen voor stedelijk afvalwater, afvloeiend hemelwater en grondwater. 2.2 De Watercyclus Riolering staat niet op zichzelf, maar maakt onderdeel uit van de zogenaamde waterketen (drinkwater - riolering - afvalwaterzuivering) en heeft relaties met het oppervlaktewater en grondwater; de zogenaamde watercyclus. 2.3 De gemeentelijke watertaken Stedelijk afvalwater Stedelijk afvalwater is huishoudelijk afvalwater of een mengsel daarvan met bedrijfsafvalwater, afvloeiend hemelwater, grondwater of ander afvalwater. Dit afvalwater moet worden ingezameld, getransporteerd en vervolgens gereinigd in een RWZI. De gemeente is verantwoordelijk voor inzamelen en transporteren van afvalwater. Bij de zorg voor stedelijk afvalwater wordt gekeken naar het systeem als geheel, eventueel over de stadsgrenzen heen. neerslag Hemelwater De gemeente is verantwoordelijk voor een doelmatige inzameling en verwerking van afvloeiend hemelwater. De hevigere buien die door de klimaatverandering gaan vallen, kunnen niet meer alleen door het buizenstelsel in de grond - de riolering - worden verwerkt. De ruimte (openbaar en wellicht ook particulier) gaat daarom een steeds belangrijkere rol spelen bij het zoeken naar mogelijkheden om wateroverlast te beperken. De gemeente stemt af met waterschappen en is aanspreekpunt voor de burger en behandelt hemelwaterklachten. huishoudwater drinkwater riolering stedelijk oppervlaktewater RWZI regionaal oppervlaktewater/ rivieren/zee Grondwater Grondwater is een natuurlijk verschijnsel dat we zoveel mogelijk op een natuurlijke manier willen laten functioneren. In de stad komen situaties voor waarbij het gewenste gebruik en de aanwezigheid van grondwater elkaar hinderen. Zo kan een te hoog grondwaterpeil leiden tot grondwateroverlast, bijvoorbeeld in de vorm van water in kelders en andere vochtproblemen. Daarentegen kunnen er ook problemen ontstaan als gevolg van te laag grondwater: grondwateronderlast. Dit kan leiden tot verrotting van houten funderingen, met het risico op verzakking of instorting van de gebouwen. grondwater Het is de verantwoordelijkheid van de gemeente om, voor zover doelmatig, maatregelen in de openbare ruimte te treffen die structureel nadelige gevolgen van de grondwaterstand zoveel mogelijk voorkomen of beperken. Daarnaast is de gemeente aanspreekpunt voor de burger en behandelt grondwaterklachten. Figuur 1: Plaats van riolering in de watercyclus Invulling watertaken Figuur 2 geeft de huidige invulling van de gemeentelijke watertaken weer. In de toekomst zal hieraan worden toegevoegd: Het hergebruiken van nuttige stoffen uit het afvalwater. De riolering en de rioolwaterzuivering (RWZI) hangen met elkaar samen omdat de kwaliteit en kwantiteit van het afvalwater uit de riolering ook de werking van de RWZI beïnvloedt

8 ontstaan afvalwater voorkomen of beperken afvalwaterstromen scheiden verontreiniging stedelijk afvalwater voorkomen of beperken stedelijk afvalwater behandelen verontreiniging hemelwater voorkomen of beperken hergebruik, retentie, lokale behandeling lokaal terugbrengen in milieu verontreiniging grondwater voorkomen of beperken behandeling met stedelijk afvalwater Figuur 2: Huidige wijze waarop de gemeentelijke watertaken worden ingevuld 2.4 Het systeemdenken Het systeemdenken is een nieuw en belangrijk uitgangspunt bij het vaststellen van beleid en doelstellingen. Daarbij wordt in dit plan voor de eerste keer een drie lagenbenadering toegepast. De doelen worden gebruikt als toetsingskader voor de huidige status van de voorzieningen (hoofdstuk 4). Op drie niveaus (de lagen) vindt een beoordeling plaats om te komen tot duurzame, toekomstbestendige maatregelen die passen binnen de visie: objectniveau: de toestand van objecten op straatniveau, zoals putten, buizen, gemalen en randvoorzieningen; stelselniveau: het functioneren van stelsels, op gebiedsniveau; systeemniveau: het functioneren van de gehele riolering, inclusief de toevoer van afval- en hemelwater en de afvoer richting RWZI en oppervlaktewater (conform de watercyclus) en het effect van grondwater op de bebouwde omgeving, hierbij rekening houdend met te verwachten klimaatveranderingen. 2.5 Wettelijk kader en verantwoordelijkheidsverdeling Wettelijk kader De wettelijke verantwoordelijkheden van de gemeente ten aanzien van de watertaken zijn vastgelegd in de Wet Milieubeheer. De watertaken betreffen echter slechts een deel van de gehele watercyclus, waardoor ook aanpalende wetgeving relevant is. Voor de bekostiging van de drie gemeentelijke watertaken is een nieuwe heffings bevoegdheid 3 gecreëerd in de Gemeentewet. Het bestaande systeem voor de rioolheffing kan daarbij intact blijven. De heffing mag maximaal kostendekkend zijn. Waternet De gemeente Amsterdam en het Waterschap Amstel, Gooi en Vecht hebben de uitvoering van hun watertaken aan Waternet gedelegeerd (zie figuur 4). Door de integratie van alle watertaken binnen één organisatie wordt een hogere doelmatigheid bereikt. Systeemconcept Functioneren stelsels Toestand objecten Verantwoordelijkheden Riolering Grondwater Drinkwater Verantwoordelijkheden Voorbereidende, uitvoerende en administratieve taken Verantwoordelijkheden Waterbeheer Afvalwaterzuivering Figuur 3: Drielagenbenadering Figuur 4: Positionering Waternet 3 Amsterdam heeft de nieuwe verbrede rioolheffing al per 2008 ingevoerd

9 3 Doelstellingen en beleid Waternet is het eerste bedrijf in Nederland dat zich richt op de hele watercyclus, van drinkwater tot watersysteem. Alle wateraspecten worden door Waternet in samenhang behandeld en uitgevoerd voor de gemeente Amsterdam en het waterschap. Door deze samenhang kan Waternet beter bijdragen aan een duurzame omgevingskwaliteit, volksgezondheid en veiligheid. Gemeente Amsterdam en derden De gemeente Amsterdam is verantwoordelijk voor de uitvoering van de drie watertaken. Bij het realiseren van haar doelstellingen is zij echter ook afhankelijk van de medewerking van anderen: Perceeleigenaren zoals particulieren, bedrijven en instellingen moeten ervoor zorgen dat hun perceel op de juiste wijze is aangesloten op de riolering (geen afvalwater op het hemelwaterriool) en kunnen hun eigen vervuiling beperken; Bij het voorkomen of aanpakken van grondwaterproblemen is de gemeente afhankelijk van vele factoren, zoals de bodemopbouw, de wijze waarop het gebied bouwrijp is gemaakt, de inrichting en het gebruik van de grond, en de ondergrond. Vooral bij particulier terrein (bijvoorbeeld toename verharding, bouw van kelders) heeft de gemeente beperkte invloed. Het beheer van het peil van het oppervlaktewater, de verantwoordelijkheid van het waterschap, is vaak maar van beperkte invloed op het grondwaterniveau. 3.1 Inleiding In dit hoofdstuk wordt het primaire doel van afvalwaterzorg vertaald naar concrete doelstellingen (of taakstellingen). De functionele eisen die aan de brede rioleringszorg worden gesteld met bijbehorende maatstaven (zie bijlage 1, bladzijde 31-33) zijn van deze doelstellingen afgeleid. Deze eisen en maatstaven hebben betrekking op de toestand en het functioneren van alle voorzieningen ten behoeve van de uitvoering van de gemeentelijke watertaken, maar ook op het beheer en een effectieve besturing. Er is voor dit plan geen nieuwe set van eisen ontwikkeld. Er is zoveel mogelijk aangesloten bij de functionele eisen en maatstaven uit het Afvalwaterplan , die op onderdelen zijn aangescherpt en zijn aangevuld met eisen en maatstaven voor de grondwaterzorg. De functionele eisen zullen in de toekomst steeds meer in combinatie met risicomanagement worden toegepast. Een instortend riool onder het Rokin heeft immers een andere impact en risico dan een instortend riool aan het eind van een onbebouwde straat. In dit plan is het principe van impact en risico als onderzoek opgenomen. Daarnaast wordt per gemeentelijke watertaak de algemene beleidslijn aangegeven. Per beleidslijn worden de volgende drie situaties onderscheiden: 1. Groene wei (nieuwbouw): vanuit de randvoorwaarden die de ondergrond stelt, kan het gebied worden ingericht; 2. Grootschalige herstructurering: de ondergrond en de inrichting daarvan leveren randvoorwaarden voor de inrichting van de bovengrondse ruimte; 3. Bestaand stedelijk gebied: maatregelen moeten plaatsvinden binnen de randvoorwaarden die door de onder- en bovengrondse ruimte worden gesteld. 3.2 Doelstellingen voor de drie gemeentelijke watertaken De algemene doelstelling is een goedwerkende robuuste riolering die voldoet aan de gestelde uitgangspunten en leidt tot schoon en helder water, droge voeten en een goede leefomgeving. Concreet betekent dit dat: 1. De technische staat van de riolering in orde is: a. correcte aansluiting van particulieren, bedrijven en overige organisaties; b. hoge stabiliteit en betrouwbaarheid; c. hoge waterdichtheid; d. goede afstroming. 2. De riolering naar behoren functioneert: a. het geheel aan voorzieningen heeft voldoende capaciteit voor zowel de afvoer van stedelijk afvalwater als de afvoer van hemelwater; b. de lozingen op het oppervlaktewater zijn beperkt of schoon ; c. de gemeente treft in openbaar gemeentelijk gebied maatregelen die structureel nadelige gevolgen van de grondwaterstand zoveel mogelijk voorkomen of beperken

10 Randvoorwaardelijk is dat de riolering op effectieve wijze wordt beheerd. De doelstellingen voor effectief beheer van de riolering zijn: hoge klantgerichtheid; duurzame bedrijfsvoering; goede samenwerking met aanpalende gemeentelijke diensten en andere organisaties; inzicht in kosten. 3.3 Visie inzake klimaatontwikkeling, hemelwater en ruimte Het KNMI heeft in 2006 een viertal klimaatscenario s gepresenteerd (zie figuur 5). Klimaatactieplan Waternet heeft een klimaatactieplan Warmlopen voor klimaatverandering opgesteld, waarin de gevolgen van klimaatverandering voor de gehele watercyclus zijn uitgewerkt. Daarin is niet gekozen voor één van de vier KNMI-scenario s; wel zijn mogelijke effecten aangegeven voor de gemeentelijke watertaken. Hoofdpunten uit het klimaatactieplan zijn: Voorbereiding op het verwerken van meer neerslag in de zomer; Communicatieplan Water op straat ; Aanpassen afvalwaterketen; Voorkomen verzakken riolering en andere leidingen in het buitengebied; Klimaat en ruimtelijke ontwikkeling. Luchtstromingspatronen gewijzigd ongewijzigd G+ + 1ºC G Figuur 5: Klimaatscenario s KNMI W+ + 2ºC W Wereldtemperatuur in 2050 t.o.v Bij de inrichting van het stedelijk gebied zal rekening gehouden moeten worden met een toename van de extremen zowel in de zin van wateroverlast als in de zin van watertekort. De ruimte binnen stedelijk gebied (in eerste instantie openbaar en in tweede instantie particulier) biedt kansen voor de opslag van (hemel)water, zodat wateroverlast wordt voorkomen en grondwatertekorten worden aangevuld. Bovendien kan (opslag van) water een positief effect hebben op het voorkomen van het zogenaamde hitte-eiland effect. Programma Amsterdam Waterbestendig Dienst Ruimtelijke Ordening en Waternet zijn gezamenlijk het Programma Amsterdam Waterbestendig gestart. In factsheets staat beschreven wat de verwachte klimaatveranderingen betekenen voor het watersysteem van Amsterdam en de geplande grootschalige ruimtelijke ontwikkelingen. De komende jaren worden middels verkenningen en pilots strategieën opgesteld en wordt aangehaakt bij het Deltaprogramma. 3.4 Algemene beleidslijn stedelijk afvalwater In elk van de aangegeven scenario s is een aantal gemeenschappelijke kenmerken te zien: de opwarming zet door en zorgt voor zachtere winters en warmere zomers; de winters worden gemiddeld natter en ook extreme neerslaghoeveelheden komen vaker voor; de hevigheid van buien in de zomer neemt toe, maar het aantal regendagen daalt; de zeespiegel blijft stijgen; de bodem zal blijven dalen. Dit plan speelt niet alleen in op de klimaatscenario s van het KNMI, maar er wordt tijdens de planperiode ook onderzoek uitgevoerd naar hoe de gevolgen van een extremer scenario kunnen worden opgevangen. Algemene uitgangspunten Voor stedelijk afvalwater zijn de uitgangspunten voor de langere termijn: zoveel mogelijk scheiding aan de bron van de componenten van stedelijk afvalwater; waar mogelijk wordt decentrale zuivering overwogen in plaats van de huidige centrale, zolang dit duidelijk aanwijsbare voordelen biedt: - voor nieuwbouwsituaties zal dit worden onderzocht als volwaardig alternatief; - in bestaand gebied wordt deze verschuiving op korte tot middellange termijn niet voorzien, omdat de voordelen niet opwegen tegen de evidente nadelen en hogere kosten. Groene wei De afvalwaterstromen worden bij nieuwbouw gescheiden. Voorzieningen voor inzameling en transport zijn nodig