Geworteld Wonen - Duurzaamheid. aamheid Rijswijkduurzaamheid. A.J. Nagtegaal 4 december e- mail albert.nagtegaal.cs.com

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Geworteld Wonen - Duurzaamheid. aamheid Rijswijkduurzaamheid. A.J. Nagtegaal 4 december 2013. e- mail albert.nagtegaal.cs.com"

Transcriptie

1 Geworteld Wonen - Duurzaamheid aamheid Rijswijkduurzaamheid A.J. Nagtegaal 4 december 2013 NMC Bouwinnovatie Hulstwede GL Barendrecht KvK e- mail albert.nagtegaal.cs.com telefoon

2 Inleiding 1 Gegeven het bijzonder karakter van de ontwikkeling van Geworteld wonen en de aandacht vanuit bewoners voor bijzonder wonen in natuur en milieu is deze notitie er op gericht om een startpunt te vormen voor de verdere invulling van duurzaamheid door en met de toekomstige bewoners van Landgoed Sion. Deze notitie beoogt niet volledig te zijn maar een aanzet te bieden voor verdere uitwerking op gebied van duurzaamheid voor zowel de woningen als het totale gebied.

3 Inhoud Inleiding Duurzaamheid Insteek duurzaamheid... 3 Aandacht voor duurzaamheid bij ontwikkeling en bouwen... 4 Duurzaamheidsaspecten woongebied... 5 Duurzaamheid woningen De energetische opgaven voor het gebouwerror! Bookmark not defined. Wettelijke vereisten EPC waarde... 6 Energiestromen... 7 Verwarmen en koelen... 8 Terugwinning van warmte Duurzame opwekking van elektriciteit Zon- PV Een eigen elektriciteitsnet uitgangspunten energievoorziening Geworteld Wonen Het project Uitgangspunten voor de energievoorziening Passief huis en alternatieve verwarmingssystemen Maatregelen ter beperking van energiegebruik Duurzame opwekking van energie Voorbeeldwoning... 17

4 Duurzaamheid Duurzaamheid wordt bij velen vertaald naar energetische aspecten van de gebouwen in het gebied. Hoewel energie een en daarmee tevens de belasting van het milieu een belangrijk element is van duurzaamheid zijn er veel meer zaken die de duurzaamheid bepalen.zaken die niet alleen de woning zelf betreffen zoals bijvoorbeeld materiaalgebruik, water gebruik etc.,maar ook die omgeving waarin die woning zich bevindt. Niet alleen zaken als groen in de buitenruimte,maar ook bereikbaarheid, geluidsoverlast etc. Door het bijzondere karakter van het project is er daarbij vanuit de bewoners ook grote invloed op de inrichting van de nabije, gedeelde buitenruimte en dat maakt het extra de moeite waard om met elkaar een gelijkgestemde richting te bepalen. Insteek duurzaamheid Voor de woningen richt de duurzaamheid zich op een aantal aspecten waarvan energie gebruik in het algemeen de meeste aandacht krijgt. Desalniettemin is er onder staand een grote lijst van aandachtspunten die ook voor de woning andere invalshoeken biedt naar duurzaamheid te kijken. In zijn totaliteit kan duurzaamheid met verschillende maatlatten worden beschouwd variërend van eenvoudige eendimensionale benadering tot meer complexe methodieken. Zonder volledig te zijn hierbij onderstaand en aantal aandachtspunten waarover de toekomstige bewoners met elkaar over van gedachten zouden kunnen wisselen. In het vervolg van dit document gaan we in het bijzonder in op de energievoorziening,maar dit laat onverlet dat ook in een later stadium ook de onderstaande zaken aan de orde komen. Uitgangspunt daarbij is dat het hebben van een duurzame woning en bijbehorende duurzame woonomgeving beschouwd kan worden vanuit een ideëel (macro) gerelateerd) perspectief enerzijds vanuit de zorg voor het milieu en anderzijds vanuit een perspectief van waarde creatie, dwz vanuit een perspectief met als uitgangspunt dat een duurzame woning in een duurzame omgeving ook zijn waarde zal behouden en mogelijk zich gunstig zal ontwikkelen in de toekomst. Bijvoorbeeld aantrekkelijk is voor de verkoop aan nieuwe bewoners. Daar waar dit hand in hand gaat versterkt dit het concept beide motieven,maar soms prevaleren keuzes voor het een of voor het ander. Ook kunnen keuzes voor de organisatievorm belangrijke impact hebben op meer of minder flexibiliteit voor de bewoner- eigenaar. Belangrijk is ook om te bezien hoe de groep toekomstige bewoners met elkaar hierover een visie ontwikkelt. Daarvoor is deze notitie als aanzet bedoeld.

5 Onderstaand een aantal onder werpen waarover met elkaar van gedachten kan worden gewisseld en die in het algemeen een belangrijk deel van de duurzaamheidsaspecten adresseren op gebouw niveau. 4 Het gaat daarbij in grote lijnen om de volgende zaken: (niet- limitatief) Aandacht voor duurzaamheid bij ontwikkeling en bouwen De ontwikkelwijze van het project is al van belang voor een duurzame insteek van het project. Dat schept belangrijke voorwaarden voor een duurzame ontwikkeling van de woning en woonomgeving Voor de ontwerper- ontwikkelaar zijn de volgende aandachtspunten bijvoorbeeld in het proces van duurzame ontwikkeling van belang Dat de ontwikkelaar het proces voert wordt met omwonenden en toekomstige gebruikers. Het ontwerp voorziet ook in gemeenschappelijke/gedeelde voorzieningen. Dat veiligheidspreventie is opgenomen in het ontwerp. Publicatie van de milieuprestatie op verschillende manieren wordt getoond. In dat kader is ook deze notitie onderdeel daarvan. Dat duurzaamheidskennis wordt overgedragen aan toekomstige bewoners Dat er een levenscycluskosten analyse is uitgevoerd. Dat nagedacht is bij de keuze voor installaties over het onderhoud(efficientie/kosten). Tijdens de bouwfase is er aandacht voor: Het bouwen en de bouwplaats inrichting gebeurt volgens bepaalde duurzaamheidscriteria De zorg dat de installaties voordat ze in gebruik genomen worden worden gecontroleerd om hun werking en op prestaties. Bij ingebruikname : Dat er een begrijpelijke handleiding en uitleg is voor de duurzame bewoning van het gebouw en ook voor het gebied Dat er een entiteit is van bewoners die het onderwerp duurzaamheid voor het gebied op de agenda houdt en die ook een visie ontwikkelt op de duurzaamheidsaspecten van het gebied en waarbij men ook gericht is op het bereiken van synergie door gezamenlijk beheer. Verder kan er een onderscheid gemaakt worden voor aandachtspunten die gelden voor de ontwikkeling van een duurzame woonomgeving en aandachtspunten die gelden voor de gebouwen. Voor de woonomgeving kan een onderscheid worden gemaakt waar de bewoners in dit geval nog zelf invloed kunnen uitoefenen en zaken die door de gegeven van de locatie al sterk worden bepaald. Onderstaand worden een aantal onderwerpen benoemd die in het algemeen van invloed kunne zijn op de duurzaamheid van het gebied en kunnen waarbij door bewoners in een later stadium keuzes worden gemaakt voor welke onderwerpen zij bijzondere belangstelling hebben.

6 Duurzaamheidsaspecten woongebied Op gebied van duurzaamheid zijn de volgende min of meer beïnvloedbare onderwerpen mogelijk ter bespreking voor het gebied zelf: 5 Terugdringen van het totale energiegebruik van het gebied. Opwekken van hernieuwbare energie in het gebied Gebruik herbruikbare materialen in de openbare ruimte, geringe milieubelasting van de gebruikte materialen en een onderbouwde herkomst. Robuustheid inrichting buitenruimte- maatregelen nemen die beschadiging (en dus vervanging)van zoveel mogelijk voorkomen Voedsel - het stimuleren van lokale verbouwing van binnen het gebied te consumeren voedsel Watergebruik- maatregelen om het gebruik van extern water in het gebied zoveel mogelijk te voorkomen en gebruik van drinkwater voor het gebied zoveel mogelijk te beperken. Hemelwatermanagement - zodat overstroming bij hevige regenval wordt voorkomen. Hergebruik van bestaand ontwikkeld terrein. Hat saneren van eventueel bestaande bodemverontreinigingen Het ontwikkelen van een stedenbouwkundig programma passend bij de reeds gebiedseigen kwaliteiten en hergebruik bestaande structuren. (dit gebeurt reeds) Versterken cultuurhistorische waarden en behoud en versterking bestaande abiotische structuren en ecologische waarden. Goede afwikkeling van mobiliteit en aanwezigheid/nabijheid van duurzame mobiliteitsvoorzieningen. Toelevering- aandachtspunt ivm. Toegankelijkheid inrichting van het terrein Laadpunten elektrische auto s- centraal (dus via netleverancier (?)of bij de woning?(geen energiebelasting met eigen PV). Irrigatievoorziening van het terrein en met natuurlijk water. Centrale autowasplaats voorzieningen Hergebruik Water- reiniging en opslag De duurzaamheidsprestatie van de gebouwen boven het wettelijk gemiddelde. Sociale veiligheid dat het gebied zo wordt ingericht dat de verblijfsveiligheid bevordert wordt. Dit gaat vooral over de inrichting van het gebied en bijvoorbeeld een gated community. Sociale samenhang dat er een organisatie verband is van bewoners voor het gebied en ontmoeting kan worden gefaciliteerd. Omgevingsbeleving- maximaliseren van de beleving. Diversiteit, identiteit, maat en schaal in het ontwerp, beheer en gedegen onderhoud geregeld. Eigenaarschap betrekken bewoners bij de eigen leefomgeving ( dit gebeurt reeds) Water kwaliteit oppervlaktewater- zorg voor de omliggende waterpartijen. Bodemkwaliteit de bodemkwaliteit niet verminderd wordt door slechte grond in het gebied in te brengen Gebiedsverlichting- die niet tot hinder leidt ;energiezuinig is. Afval- (centrale) opslag voor herbruikbaar afval en compostering groenafval tuinen en gebied. Faciliteren natuur- gebruikmaking /stimulering diersoorten en /of plantensoorten in het gebied. Aanleg glasvezelnet voor communicatie optimalisatie energiesturing. Naast deze zaken zijn er aan aantal duurzaamheidsaspecten zoals geluidoverlast, fijn stof,stralingsrisico, windklimaat etc. die door de gekozen locatie niet of minder direct beïnvloedbaar zijn,maar wel onderdeel uitmaken of een gebied als duurzaam

7 gekwalificeerd kan worden. Een duurzame en prettige woonomgeving draagt voor een belangrijk deel bij aan het geven dat mensen ergens prettig wonen en derhalve ook aan het waarde behoud van de gebouwen in het gebied. 6 Duurzaamheid woningen Voor de woningen geldt ook een aantal aspecten van duurzaamheid die niet alleen verband houden met het energiegebruik. In het vervolg van dit document vindt een verdere focus plaats naar het energetisch concept van de woningen. Dit omdat dit in eerste instantie terugdringen van de kosten en terugdringen van Co 2 uitstoot het belangrijkste en maatschappelijk het meest in het oog springende element is van een duurzame gebouwontwikkeling. Andere aandachtspunten die binnen de gebouwsfeer bijdragen tot een duurzaam ontwerp naast energiebeperking en duurzame opwekking van energie: Temperatuur regeling individuele ruimteregeling mogelijk maken ten behoeve van comfortoptimalisatie en energiegebruik Luchtgeluid en contact geluid- verhoging van de minimale wettelijke eisen voor bijvoorbeeld gevel vloer en scheidingswanden. Natuurlijke ventilatie - de mogelijkheid om ramen te openen en naast mechanisch ook natuurlijk te ventileren. Luchtverversing- goede luchtverversing- mogelijk individueel per ruimte afhankelijk van verblijf van personen om kwaliteit te waarborgen van de lucht en energiegebruik te beperken Energiemonitoring- inzicht in eigen energieverbruik, slimme meter, op afstand bedienbaar Energiegebruik- hogere eisen hanteren dan BB. Dit gebeurt reeds door eis/wens gemeente Rijswijk lagere, dus beter EPC te hanteren. etc. Energiezuinige liften- voor het appartementencomplex. Ook aandacht besteden aan onderhoud en onderhoudsfrequenties. Fietsstallingsfaciliteiten- wordt in voorzien in het ontwerp. Water gebruik toepassing van water besparende apparatuur, terugwinning warmte uit afvalwater. Bouwmaterialen- Gunstige LCA materialen toepassen dan BB vereist Materiaalgebruik- beperken van toepassing van materialen met grote concentratie vluchtige organische stoffen Herkomst Bouwmaterialen - met verantwoorde herkomst aanwijzen 2. De energetische opgaven voor de gebouwen Wettelijke vereisten EPC waarde Basis van het ontwerp is nu het voldoen aan de wettelijke vereisten van het Bouwbesluit met een EPC (energie prestatie coëfficiënt van 0,6.de gemeente Rijswijk streft naar een lagere EPC liefst van O,mar 0,4 is gebruikelijk. DE EPC is een dimensieloos getal dat zich

8 vooral richt op het gebouw gebonden gebruik van energie. Een EPC van 0 komt er op neer dat het gebouw vrijwel geen energie gebruikt, dan wel dat de balans tussen opwekking en verbruik resulteert in een energiebalans van vrijwel geen gebruik. 7 Dat betekent dus niet dat een woning met een EPC van 0 geen energie behoeft. De EPC bemoeit zich niet met het gebruiksgebonden gedeelte. Dus alle gebruikers apparatuur zoals voor wassen drogen, computer en verlichting etc. vallen buiten de reikwijdte van de EPC. Het voorkomen van naar binnen vallende warmte zoals bijvoorbeeld door het aanbrengen van zonwering draagt wel weer bij tot een vermindering van de belasting met warmte van de woning en wordt wel in rekening gebracht. In het algemeen verbruikt een doorsnee huishouden in een eens gezinswoning rond de Kwh aan elektriciteit voor gebouwgebruik ( op basis van een gasgestookte ketel) en voor het gebruik gebonden gedeelte. De verwachting is dat dit nog licht zal stijgen.enerzijds wordt de apparatuur ook energiezuiniger, zoals bijvoorbeeld LED verlichting,maar anderzijds neemt de hoeveelheid apparatuur zoals bijvoorbeeld computers, televisies etc. nog steeds toe. Bij een EPC van 0,6 (BB waarde) bedraagt de isolatiewaarde van de woningschil een isolatie waarde van veelal ca. Rc = 3,5 hetgeen resulteert in een gemiddelde dikte van pakket van ca cm dikte. Veelal wordt dit eenvoudig in een binnenspouwblad en dakelementen verwerkt. De vraag die aan de bewoners voorligt is of een beter EPC gewenst is dat het door het BB voorgeschreven minimumniveau. Uitgangspunt is dat daarmee de energierekening ook daalt voor zover het gebouw gebonden gebruik betreft. In een traditionele situatie en in de Nederlandse situatie betreft het hier vooral de kosten van verwarming van het pand en de bijbehorende elektriciteit kosten voor het aandrijven van de voor deze functie bedoelde apparatuur. Interessant daarbij is wat het kost (en oplevert ) als het niveau van 0,6 naar bijvoorbeeld 0 wordt verlaagd of een tussen waarde.er ligt er een optimum bij een tussengelegen EPC waarde. Dit is een vrij complex beslismodel waar een groot aantal paramaters in betrokken zijn die niet allemaal in een computermodel zijn gevangen. Er is namelijk een groot aantal concepten mogelijk. Er kan gekozen worden voor een betere isolatiewaarde van de schil of een bijvoorbeeld een energie efficiënter verwarmingssysteem. Ook kan de meer- investering mogelijk beter worden benut door de investering in bijvoorbeeld zonnepanelen die tegen lagere kosten meer duurzame energie opwekken dan bespaart tegenover de kosten en energiebesparing van een betere schilisolatie. Energiestromen Binnen deze context bestaan er concepten waarbij ook op eenvoudige wijze mogelijkheden ontstaan voor koeling van de woning in de zomer. Bedacht moet worden dat (net als bij de airco in de auto) de consequentie hiervan is een weliswaar bescheiden extra energierekening voor het aandrijven van deze functionaliteit Onderstaand een inzicht in de verschillende aspecten voor de energiehuishouding in de woningen. Voordeel is dan wel weel dat de woning ook tegen zeer lage energiekosten ook gekoeld kan worden. In grote lijnen zijn er een tweetal hoofdstromen zoals eerder vastgesteld te onderscheiden:

9 1. Het gebruik van energie voor het creëren van warmte gedurende het winterseizoen(en eventueel koude voor het zomerseizoen). 2. Het gebruik van elektrische energie voor het aansturen van alle gebruikers apparatuur. 8 Aan de opwekkingskant voor van warmte en koude zijn er verschillende concepten mogelijk. We zullen later in gaan op deze concepten. Aan de opwekkingskant op gebied van elektrische energie kan gebruik gemaakt worden van de opwekking van duurzame energie of deze energie betrokken worden vanuit een al dan niet groen netwerk. In de concepten voor warmte en koude zijn er ook mogelijkheden die fossiel energie tegelijk omzetten in warmte en elektriciteit. In de basis kan er voor worden gekozen de hoeveelheid benodigde energie voor warmte en koude zoveel mogelijk te beperken. Dat geldt ook voor gebruikersapparatuur. Dat beperkt de inzet van andere apparatuur. Verwarmen en koelen Daarbij kan ook de vraag nog worden gesteld voor individuele of collectieve oplossingen. En voor saldering van afnemen van het net en terugleveren van warmte, koude of elektriciteit. 1. Verwarming Binnen het concept van verwarming zijn in grote lijnen een aantal concepten mogelijk Daarbij dient ook de warm tapwatervoorziening in ogenschouw te worden genomen. a. Traditioneel gestookte CV ketel met water gedragen verwarming. Kan zowel voorzien in verwarming als tapwater. Voorwaarde hiervoor is een aansluiting op het gasnet door de wijk. Rijswijk Buiten is echter voornemens om geen gasleiding net te installeren,dus deze mogelijkheid valt af. b. Houtpelletkachel. Een ander manier van een traditionele warmtevoorziening. In plaats van gas worden houtpellets gebruikt voor het stoken van de ketel. Kan zowel voorzien in warmte voor verwarming als tapwater. Kan zowel centraal als individueel. Bij deze laatste optie moet de bewoner zelf voorraadmogelijkheid hebben voor brandstof en dient met enige regelmaat deze voorraad door de bewoner te worden aangevuld. In Duitsland, Oostenrijk en Scandinavische landen momenteel populair c. Electrische Warmtepomp Met een elektrische warmte pomp wordt warmte vanuit een lage temperatuur medium onttrokken en met inzet van een elektrisch aangedreven warmtepomp (koelkast principe ) efficiënt omgezet in warmte. Voorwaarde is een medium waaraan warmte kan worden onttrokken. Dit kan water zijn,maar ook lucht. Voorwaarde is daarnaast dat het medium een temperatuur heeft zodanig dat efficiënt nog warmte aan het medium kan worden onttrokken. Een contradictie vormt het tijdstip waarbij de warmte nodig is,namelijk in de winter waarbij de temperatuur van het medium vanuit de buitenruimte meestal gering is. Daarom wordt in de meeste gevallen gebruik gemaakt van warm water wat is de bodem is opgeslagen gedurende de zomer periode. Daartoe wordt vaak gebruik van gemaakt van een zgn WKO. Daarbij is van belang dat in de ondergrond niet onbeperkt hoge temperaturen mogen worden opgeslagen om in de ondergrond geen ongewenst verstoring te weeg te brengen en dat er een evenwicht gewenst is

10 met betrekking tot het inbrengen van warmte en koude. Het system is daarom het meest geschikt voor bedrijven die in de zomer ook koude nodig hebben. Voor woningen geldt dat deze installatie leidt er toe dat in de zomer ook sprake zal zijn van koeling in de woning om een goede balans te verkrijgen in de bronnen. Ook hier kan gebruik gemaakt worden van een individuele WKO en van een collectieve variant Bedacht moet worden dat een individuele variant ( voor elke woning een bron) een duurdere optie is, anderzijds dat een collectieve grotere WKO gunstiger kan zijn in bijzonder voor de uitmiddeling van warmte behoeftes,maar ook een collectief beheer vraagt. Dat betekent bij de verkoop van de woning dat men ook automatisch lid wordt van de VVE beheer van de WKO. Voor Rijswijk buiten geldt dat dit ook andere zaken collectie geregeld dien te worden ter zake van het beheer van de buitenruimte, dus deze optie is minder uitzonderlijk dan in andere situaties. De warmtepomp werkt efficiënt tot het opwekken van temperaturen tot 50 graden. Dat betekent dat met LTV wordt gewerkt voor de verwarming en dat vereist wel een goed geïsoleerde schil met voldoende kierdichting. De warmtepomp is derhalve voor bestaande woningen vaak minder geschikt zolang deze slecht geïsoleerd zijn. Een betere isolatie verminderd de warmtetransmissie door de schil en leidt dan ook tot een lager verbruik en een beter EPC. In het geval van geworteld wonen wordt standaard uitgegaan van een RC waarde van de schil van Rc=3,5 en zal bij het gebruik van een warmte pomp deze Rc waarde vermoedelijk in het optimum liggen tussen Rc =4,0 voor de gevels en een Rc van 5,0 voor het dak. Daarbij gaan de verliezen door de ramen deuropeningen een grotere rol spelen en dient de ontwerper extra attent te zijn op het optreden van koudebruggen. Om het verlies door de raamopeningen te beperken is het gewenst te kiezen voor een vorm van drielaagse beglazing,waarbij van een U- waarde op ca. 1,0 wordt uitgegaan hetgeen op een Rc waarde inclusief overgangsweerstanden van ca. 1,17 uitkomt Warmte opslag in de bodem (in combinatie met een warmtepomp) Voor de aanlevering van warmte voor de warmte pomp wordt meestal uitgegaan van een warmteopslag in de bodem. Grofweg zijn er voor geworteld wonen een drietal mogelijkheden beschikbaar die mede ook verband houden met de gezamenlijk eigen dom van de grond.: 1. Individuele gesloten bron 2. Collectieve gesloten bron 3. Collectieve open bron (aquifer) 1. Individuele gesloten bron Bij de individuele gesloten bron wordt een buizenstelsel in de vorm van een lus tot op een diepte van 100 tot 150 meter in de grond ingebracht en wordt daarmee bodemwarmte ingebracht in de zomer en onttrokken in de winter. Daarbij wordt gebruik gemaakt van de omliggende grond in de nabijheid van het buizenstelsel. 2. Collectieve gesloten bron

11 In het geval van een collectieve gesloten bron is het principe als van 1,maar door meerdere woningen te koppelen kan met het beschikbare vermogen beter worden ingespeeld op de wisselende belasting per huishouden. Op hetzelfde gewenste totaal vermogen uit te komen kan worden volstaan met een iets gunstiger leidinghoeveelheid. Ter compensatie dient er een verdeelinrichting te zijn tussen de woningen en bemetering ter zake van de afname hoeveelheid (het gebruikte debiet) per woning. Dit vereist dan ook een beheersorganisatie die de bron beheert waarin alle bewoners een aandeel hebben, dan wel wordt dit uitbesteed aan een derde partij. 3.Collectieve open bron Een open bron maakt gebruik van de watervoerende lagen waarin warm respectievelijk koud water wordt geïnjecteerd. Door te kiezen voor enige afstand (doublet) waar het warme en koude water wordt opgeslagen kan optimaal gebruik gemaakt worden van de energie opslag. Ondergrondse waterstroming kan er toe leiden dat het opgeslagen koude en warme water uiteindelijk wordt vermengd Collectieve (kleine )WKK Bij een WKK wordt gebruik gemaakt van fossiel energie om zowel een combinatie van warmte als elektriciteit te produceren. In het algemeen is er sprake van en efficiënte energieproductie. Evenwel is de schaal van Geworteld wonen niet voldoenden om dit als een goede collectieve optie te zien. Bovendien wordt deze dan fossiel gestookt en er is geen aansluiting. Verder dient er evenwicht te zijn in het gebruik van warmte en elektriciteit. Dit is vooral in de zomer een probleem waardoor het rendement afneemt. Dit geldt teven so oor een zgn micro WKK op individueel woningniveau. 4. Biomassa. De hoeveelheid en uiteenlopende karakteristieken van de biomassa van geworteld wonen is van dusdanige geringe schaal dat niet verwacht kan worden dat energie productie middels biomassa een substantiële bijdrage kan leveren aan de energieproductie. 5. Zonneboilers Door toepassing van zonneboilers kan in een belangrijk deel van het warmt tapwater worden voorzien. Dit aandeel wordt overigens procentueel steeds groter naarmate de woning zelf voor de ruimteverwarming zodanig is geïsoleerd dat nog maar weinig

12 warmte nodig is voor ruimteverwarming. In het algemeen kan een zonneboiler voor 50 % van het totale tapwater warmte verbruik zorgen. Dit is een grof gemiddelde een verschilt per oriëntatie en type boiler. Evenwel is dit een berekening die afgezet wordt tegen de opwekking van warmte middels een vergelijk met het rendement van een traditionele gasgestookte ketel.bij het gebruik van en warmtepomp ligt het plaatje genuanceerder om dat hierbij het rendement van de opgewekte warmte voor de WP hoger ligt dan bij een CV ketel. Bij een dergelijke investering in een WP is het rendement van een zonneboiler lager dan van een WP. 11 Terugwinning van warmte Douche WTW Hierin zijn verschillende systemen mogelijk.zeker bij nieuwbouw zijn deze relatief een voudig aan te brengen.er zijn varianten in het leidingssysteem in de wand als onder deel van de douchebak. Warmte terugwinning uit ventilatielucht Luchtverversing leidt tot een verlies van warme lucht die wordt afgevoerd uit de woning. Om de verliezen te bepreken kan gedacht worden aan vraag gestuurde ventilatie. Daar waar geen bewoners aanwezig zijn kan met beduidend minder ventilatie worden volstaan. Aanwezigheidsdetectie kan een rol spelen. Een tweede optie is warmteterugwinning uit de ventilatielucht die wordt afgevoerd. De uitgaande luchtstroom wordt middels een platen wisselaar van warmte ontdaan die aan de inkomende luchtstroom wordt overgedragen Duurzame opwekking van elektriciteit Voor de opwekking van elektriciteit zijn wordt in het algemeen gebruik gemaakt van zon en wind. Voor de opwekking van zon worden foto elektrische PV panelen gebruikt. Ieder heeft in zijn omgeving wel voorbeelden van de toepassing en werking. Daarnaast is een veel gebruikte mogelijkheid om een windturbine te plaatsen. Kleien windturbines de zgn Urban windturbines met een doorsnede van ca. 2 meter hebben in nog niet erg veel rendement.het is in dat opzicht een ongunstiger investering dan in zonnepanelen. Een groter windturbine kan wel renderen,maar lig tin het onderhavige gebied niet erg voor de hand. Los van de windkrach t in het gebied is het landschappelijk en qua veiligheid zonering, geluidoverlast, zicht en schaduwwerking en andere vergunningen een probleem om een windmolen in het gebied zelf op te stellen. Dit wordt dan ook niet in beschouwing genomen. Zon- PV Voor zon PV wordt de terugverdientijd steeds gunstiger. Prijzen van de panelen dalen nog steeds, collectieve inkoop maakt gunstiger prijzen mogelijk en in de huidige situatie ligt de terugverdientijd tussen 7 en 10 jaar. De levensduur van een paneel ligt momenteel op circa. 25 jaar. Voor een gemiddelde woning is het aantal m2 paneel van 22/25 m2 meestal voldoende om, met saldering aan het net, te komen tot een neutrale situatie. Oriëntatie van de daken is van belang voor de mogelijkheden voor gunstige plaatsing. Voor de boerderijwoningen zal dit niet een probleem opleveren. Voor de

13 schuur is een mogelijkheid tot plaatsing.belangrijk voor de afname is wie de eigenaar is van het perceel waarop de schuur staat. Voor het appartementencomplex zal onvoldoende dakoppervlak beschikbaar zijn op alle appartementen van zonnestroom stroom te voorzien. Niet eenvoudig is het regime van levering aan andere gebouwen op het terrein. Niet alleen wordt waarschijnlijk energiebelasting geheven op de levering,maar ook dient een status van netwerkbeheerder worden verkregen als er infrastructuur wordt aangelegd voor de verdeling van de stroom.hoe zdit zit met de gezamenlijk eigendom van de grond,kan nog een interessant gegeven vormen. Als aanvullende mogelijkheid bestaat de aanleg van een zonnepark op het terrein. Ook hier gelden dezelfde aspecten van levering. In het kader van dubbel ruimtegebruik zou bijvoorbeeld kunnen worden gekozen voor aanleg boven de parkeerplaatsen. Wel dient in zo`n geval rekening te worden gehouden met belemmeringen inde vorm van bomen die het zonlicht weg kunnen nemen. Ook voor de boerderijwoningen geldt een zekere beperking in de beplanting voor deze gevel. Daarnaast is er de problematiek van levering aan derden. Interessant is zeker om collectieve inkoop en installatie voor het gehele complex ter realiseren waardoor schaalvoordelen ontstaan. Ook bouwkundige/architectonische inpassing kan dan optimaal gebeuren. 12 Een eigen elektriciteitsnet Opwekking op het terrein, bijvoorbeeld door grotere eenheden zonnepanelen aan te leggen op het dak van de boerderij leiden tot de vraag of een eigen elektriciteitsnet op het terrein een goede manier is om een teveel aan opgewekte elektriciteit met de andere bewoners te delen of in te zetten voor het laden van elektrische auto s of zelfs te verkopen aan een ander netwerk. In dat kader speelt de Elektriciteitwet een rol waarbij strikte eisen gesteld worden aan diegenen die een net beheren. Hierbij valt te denken aan aspecten als veiligheid, leveringszekerheid en kwaliteit van de geleverde energie. Hoewel niet onmogelijk zijn er juist in Europees verband striktere eisen gesteld aan de private netten. Uitgangspunt is dat daar waar duurzame energie wordt opgewekt, deze zonder netbeheer aan de installaties van de eigenaar geleverd kan worden. Wordt aan de buurman geleverd, waarbij die installatie die eigendom is van een ander, dan is niet sprake van een eigen installatie en wordt de leverancier van die energie netbeheerder. Mogelijk zouden de parkeerplaatsen van geworteld wonen als die centraal worden ingericht,misschien het beste kunne behoren bij een kavel behorend bij de gemeenschappelijke schuur,zodat van daaruit wel kan worden geleverd tegen een interessant tarief aan bezitters van elektrische auto s. Bij het leveren aan derden en het optreden als netbeheerder wordt bovendien het tarief belast met energiebelasting. Tenslotte is het wettelijke uitgangspunt verband voorts dat iedere bewoner vrije keuze moet hebben voor zijn energieleverancier. Interessante voorbeelden zijn er wel in de meer professionele sfeer. Westland infra exploiteert bijvoorbeeld een netwerk van tuinders die met hun eigen energie opwekking eerst de interen vraag van de aangesloten tuinders voorziet. De schaal waarop dit gebeurt is evenwel groter en het netwerk wordt geëxploiteerd door Westland Infra. Vooralsnog zitten aan het vraagstuk om voor particuliere woningen een eigen elektriciteitsnet net te beheren op deze schaal behoorlijk wat wettelijke aspecten die het lastig maken. Voor warmte netten is er weliswaar ook regelgeving,maar hierbinnen is het eenvoudiger om deze problemen op te lossen. Zie ook de notitie : KEMA DNV,Do s and Don ts slim net ; 15 juni 2012.

14 Wel kan er sprake zijn van een LDEB, een lokaal duurzaam energie bedrijf. Dit draagt dan zorg voor opwekking van energie die vervolgens aan het netwerk van een netbeheerder wordt geleverd. In dat geval vervult het LDEB de rol van producent en niet van distributeur van de net beheerder.in die gevallen is vrijwel altijd energiebelasting verschuldigd als het gaat om elektriciteit. De rechtsvorm kan uiteenlopen van een BV, coöperatie of Stichting. 13 Bij individuele installatie zonder LDEB kan overigens direct gebruik gemaakt worden van de salderingsregeling waardoor in de meeste gevalalen energie belasting kan worden voorkomen. Daarnaast kan de exploitatie van een LDEB gevaar lopen omdat klanten in principe altijd het recht hebben om voor een andere leverancier te kiezen.

15 3. Voorstel uitgangspunten voor de energievoorziening van Geworteld Wonen 14 Het project Het project bestaat uit 53 woningen in verschillende categorieen op een eiland in de Zuidwestelijke hoek van Rijswijk Buiten. Het plan kent: 21 grondgebonden hofwoningen 12 grondgebonden boerderijwoningen in 1 gebouw 20 appartementen waarvan 17 appartementen en 3 penthouses Het plan bestaat uit huur en koopsegmenten. De boerderijwoningen zijn zodanig ontworpen dat dat deze geschakeld kunnen worden tot een woongroep. Geworteld wonen is een vorm van Collectief Particulier Opdrachtgeverschap (CPO) De op te richten rechtspersoon (CPO Vereniging) wordt opdrachtgever van het project. De huishoudens zorgen samen voor de realisatie en hebben tevens het collectief eigenaarschap van de (semi) openbare ruimte tussen en om de woningen. Voor nadere informatie met de situering van de diverse woningen, plattegronden etc.zie bijgaande bijlagen. Uitgangspunten voor de energievoorziening EPC streefwaarde tenminste EPC = 0,4 (BB EPC =0,6) Figuur energiekosten indicatie rijwoningen ( bron infocentrum Rijswijk Buiten)

16 Passief huis en alternatieve verwarmingssystemen Binnen Rijswijk Buiten wordt ook gesproken over zgn.passiefhuizen. Dit zijn woningen met een zeer hoge isolatie van de schil, uitstekende luchtdichtheid, gebalanceerde ventilatie met WTW en een specifieke oriëntatie en gebruik van zoninstraling ( en in de zomer zonwering). Dit leidt er toe dat de verwarmingsvraag vrijwel uitsluitend gericht is op de productie van tapwater. Overwogen kan worden om in dat geval gebruik te maken van een compacte warmtepomp met een beperkte capaciteit of wel voor elektrische luchtverwarming te kiezen of ruimte gebonden elektrische verwarmingselementen. Evenwel leidt een passiefhuis wel tot bepaalde extra investeringen in de schil die afgewogen moeten worden tegen de kosten van de overige installaties, de bouwkundige maatregelen en de variabele kosten van het energiegebruik. Voor het elektriciteitsgebruik is deze variant niet verschillend van de andere varianten met betrekking tot opwekken van duurzame elektriciteit, zij het dat de gevraagde capaciteit ca % lager kan liggen. 15 Maatregelen ter beperking van energiegebruik 1.Schilisolatie Goed ( maar niet overdreven) geïsoleerde schil Rc = 4,0 gevel en Rc 5,0 dak en dan goede geïsoleerde kozijnen en beglazing met een totaalwaarde U van ca. 1.0.Dit is wat zoeken naar het optimum in kosten versus de nodige capaciteit van bijvoorbeeld de WP en de bron. 2. Ventilatie met WTW Uitgangspunt is hierbij zoveel mogelijk vraag- gestuurde ventilatie en WTW op de uitgaande luchtstroom. 3. Douche WTW Verschillende systemen mogelijk. Nagegaan dient te worden welke tegen de laagste kosten het hoogste rendement biedt en minst storingsgevoelig/ onderhoudsvrij is.

17 Figuur energieverduurzaming ( bron infocentrum Rijswijk Buiten) 16 Duurzame opwekking van energie 4.Zonnepanelen PV op het dak. Voor de energie voorziening van de pompen etc, ventilatie unit etc en daarnaast voor het opwekken van elektriciteit voor de gebruikersappparatuur, ca m2 zonnepanelen. Wel moet bezien worden wat de mogelijkheden zijn op het ontwerp van de woningen (plat dak /schuin dak/ oriëntatie. De gekoppelde woningen bieden goede mogelijkheden,maar bij de rijwoningen is het afhankelijk van de dakvorm. Voor de hofwoningen en het appartementencomplex is een dakhelling van ca. 15 graden in het ontwerp toegepast terwijl voor de boerderijwoning nu een dakhelling van ca. 30 graden Gekozen wordt in eerste instantie voor een individueel gebruik en plaatsing per woning met saldering op het net. Dat is voor woningen meestal voldoende salderingsmogelijkheid en dus minder noodzaak aan elkaar te leveren. Voor de appartementen zou je nog voor en andere constructie kunnen kiezen als meerdere appartementen door verhuur van 1 eigenaar blijken te zijn. Alleen voor die appartementen is dan onderlinge levering misschien nog een mogelijkheid. Maar door de salderingsregeling voor woningen is dat niet altijd zo interessant als voor iedere woning voldoende capaciteit wordt opgesteld. Vermoedelijk biedt daarnaast ook het dakoppervlak van het appartementencomplex te weinig bruikbaar dakoppervlak om voor 20 appartementen tegelijk in de elektriciteit behoefte te voorzien. Maximaal is ca. 500 m2 bruto dakoppervlak totaal beschikbaar, wat op zichtzelf gunstig is georiënteerd,maar waarvan ca. 1/3 mogelijk door de hellingshoek minder bruikbaar zal zijn. 5. Watergedreven Warmtepomp (WP) en LTV verwarming met koelingsmogelijkheid. Uitgangspunt vormt een individuele WP per woning die tevens de tapwatervoorziening verzorgd. Mogelijk is het bij het appartementencomplex (daar moet toch een VVE voor komen, lonend om een centrale WP op te stellen. 6.Warmte/Koudebron Voor de bronaanvoer zijn n meerdere varianten beschikbaar: A. Gesloten bron per individuele woning. Dit is het concept wat elders in Rijswijk Buiten wordt toegepast. In het bijzonder mede omdat een VVE voor de bron minder flexibiliteit voor de individuele woningeigenaar oplevert bij verkoop. B. Gesloten bron, gekoppeld voor meerdere woningen. Hier kunnen de bronleidingen worden gedimensioneerd op het gemiddelde gebruik van meerdere woningen tegelijk en dit vereist dan iets minder bron(over )capaciteit. Daartegenover staat de aanleg van een verdeelinrichting en individuele bemetering. Voorts betekent dit een wat ingewikkelder contract als dit met een derde wordt afgesloten en kan de bron niet "gekocht "worden door de eigenaar van de woning. Anderzijds zal er toch al een VVE ontstaan voor het beheer van de grond,maar als de koppeling op "blok niveau "plaats vindt, dan komt er nog een aparte beheersvorm en

18 contracting vorm bij voor de bron.dit is een kwestie van kosten en capaciteit uit te rekenen welke voordelen dit uiteindelijk biedt. 17 C.Aquifer, open bron. Hier spelen en aantal thema's die een nadere beschouwing vragen. Binnen het gebied is er een grote grondwaterstroming.de bronwarmte en koude zullen dan ook minder efficiënt zijn door interferentie tussen koude en warme bron. Het resultaat is dat er 1 gelijke temperatuur in beide bronnen heerst. Dat is minder gunstig dan een goede scheiding in stand houden. Verder is de minimum capaciteit een punt. Door goed geïsoleerde woningen en WTW is steeds minder warmte nodig. De rentabiliteit van een kleine open bron is mogelijk een punt. Ook hier spelen verdeler infrastructuur een rol als kosten post. Voor een bron die het gehele gebied bestrijkt is een VVE die voor het gehele gebied al de grond in beheer heeft wel een optie. Onderzocht zou moeten worden of een open bron ruimtelijk ook inpasbaar is in de ondergrond binnen het gebied.een afspraak is inmiddels gemaakt voor overleg met de adviseur van de gemeente om onder andere over de actuele situatie van de ondergrond te spreken. Voorbeeldwoning

Rijswijk -Informatiecentrum 9 december 2013 bert nagtegaal

Rijswijk -Informatiecentrum 9 december 2013 bert nagtegaal Rijswijk -Informatiecentrum 9 december 2013 bert nagtegaal Geworteld wonen 9 DECEMBER e.v. Wat verstaan de potentiele bewoners onder duurzaamheid vinden de bewoners belangrijk als het gaat om duurzaamheid

Nadere informatie

Duurzame energie. uitgestoten in vergelijking met een conventioneel verwarmingssysteem, bijvoorbeeld een CV ketel.

Duurzame energie. uitgestoten in vergelijking met een conventioneel verwarmingssysteem, bijvoorbeeld een CV ketel. Duurzame energie Er wordt tegenwoordig steeds meer gebruik gemaakt van duurzame energiesystemen in gebouwen. Hiermee wordt op een natuurlijke wijze duurzame energie gewonnen om de woningen te verwarmen

Nadere informatie

Kenniscentrum InfoMil Energiebesparing bij een sportclub

Kenniscentrum InfoMil Energiebesparing bij een sportclub Rijkswaterstaat Ministerie van Infrastructuur en Milieu Energiebesparing bij een sportclub 23 januari 2017 Inhoudsopgave Energiebesparing bij een sportclub 3 Energiezuinige sportveldverlichting 3 Opwekken

Nadere informatie

ENERGIE 0 IN DE PRAKTIJK KOSTEN EN OPBRENGSTEN EXACT GEMETEN

ENERGIE 0 IN DE PRAKTIJK KOSTEN EN OPBRENGSTEN EXACT GEMETEN ENERGIE 0 IN DE PRAKTIJK KOSTEN EN OPBRENGSTEN EXACT GEMETEN Wim van den Bogerd HOGERE DOEL Woonwijken met gezonde, energiezuinige en kwalitatief hoogstaande woningen waar het fantastisch wonen is! PROGRAMMA

Nadere informatie

Menukaart Klimaatneutrale Zelfbouw

Menukaart Klimaatneutrale Zelfbouw Menukaart Klimaatneutrale Zelfbouw Juni 2012 E I D I BS SU Wil je met me bouwen? Gemeente Amsterdam /zelfbouw Voor u ligt de Menukaart Klimaatneutrale Zelfbouw. Deze is door de gemeente Amsterdam speciaal

Nadere informatie

Aardgasloos wonen! de ENERGIEVAKMAN wil u graag helpen bij uw zoektocht. Programma: Presentatie in Trefpunt Heeten -- 4 oktober

Aardgasloos wonen! de ENERGIEVAKMAN wil u graag helpen bij uw zoektocht. Programma: Presentatie in Trefpunt Heeten -- 4 oktober Aardgasloos wonen! de ENERGIEVAKMAN wil u graag helpen bij uw zoektocht Presentatie in Trefpunt Heeten -- 4 oktober 2018 -- Programma: Even voorstellen Begrippen BENG (2020) Schil Ventileren Anders verwarmen

Nadere informatie

EPV IN GESTAPELDE BOUW KOSTEN EN OPBRENGSTEN EXACT GEMETEN

EPV IN GESTAPELDE BOUW KOSTEN EN OPBRENGSTEN EXACT GEMETEN EPV IN GESTAPELDE BOUW KOSTEN EN OPBRENGSTEN EXACT GEMETEN Wim van den Bogerd EERST NOM PROJECT 2013 RIJSWIJK Woonwijken met gezonde, energiezuinige en kwalitatief hoogstaande woningen waar het fantastisch

Nadere informatie

Notitie Duurzame energie per kern in de gemeente Utrechtse Heuvelrug

Notitie Duurzame energie per kern in de gemeente Utrechtse Heuvelrug Notitie Duurzame energie per kern in de gemeente Utrechtse Heuvelrug CONCEPT Omgevingsdienst regio Utrecht Mei 2015 opgesteld door Erwin Mikkers Duurzame energie per Kern in gemeente Utrechtse Heuvelrug

Nadere informatie

Bijna Energieneutrale Gebouwen (BENG)

Bijna Energieneutrale Gebouwen (BENG) Bijna Energieneutrale Gebouwen (BENG) Op weg naar bijna energieneutraal bouwen in 2020 Jean Frantzen Adviseur duurzaam bouwen Kennisevent Routekaart richting energieneutraal bouwen R c 2,5 R c 3,5 R c

Nadere informatie

Kwantitatieve ervaringen uit een duurzame woonwijk

Kwantitatieve ervaringen uit een duurzame woonwijk Kwantitatieve ervaringen uit een duurzame woonwijk Advies aan Minister Kamp Robbert van Rijswijk Merosch Inhoud 1. Voorstellen 2. RijswijkBuiten 3. Kwantitatieve bevindingen 4. Advies aan Minister Kamp

Nadere informatie

NIEUWBOUW ZONDER AARDGAS DUURZAAM EN COMFORTABEL

NIEUWBOUW ZONDER AARDGAS DUURZAAM EN COMFORTABEL NIEUWBOUW ZONDER AARDGAS DUURZAAM EN COMFORTABEL Gefeliciteerd, u gaat straks uw eigen woning (ver) bouwen! Dit betekent heel veel mogelijkheden en complexe vraagstukken. En moet u dan ook nog iets met

Nadere informatie

Voorwaarden aansluiting appartementen en woningen op WKO bron DSKII

Voorwaarden aansluiting appartementen en woningen op WKO bron DSKII Voorwaarden aansluiting appartementen en woningen op WKO bron DSKII Stichting Spaarnesant 04 februari 2014 9X3803 Entrada 301 Postbus 94241 1090 GE Amsterdam +31 20 569 77 00 Telefoon 020-5697701 Fax info@amsterdam.royalhaskoning.com

Nadere informatie

ZEN en BENG Scenario s voor bijna energieneutrale woningen

ZEN en BENG Scenario s voor bijna energieneutrale woningen ZEN en BENG Scenario s voor bijna energieneutrale woningen Ir. Harm Valk Nieman Groep Platform ZEN 10 december 2015 Routekaart BENG 9-12-2015 2 BENG wat gaat er veranderen Bijna EnergieNeutrale Gebouwen

Nadere informatie

Advies Ontwerp Levering Installatiepartners Inbedrijfstelling

Advies Ontwerp Levering Installatiepartners Inbedrijfstelling Advies Ontwerp Levering Installatiepartners Inbedrijfstelling Een warmtepomp genereert op een efficiënte manier warmte om uw huis comfortabel te verwarmen of van warm water te voorzien. Warmtepompen hebben

Nadere informatie

Steek Energie in je huis

Steek Energie in je huis Steek Energie in je huis 9 oktober 2012 Breda 1 Bouwbedrijf Boot B.V. Bouwbedrijf Boot is actief in de woningbouw (particulier, ontwikkeling), zorg huisvesting en utiliteit (scholen, kantoren, bedrijfsgebouwen).

Nadere informatie

Duurzame woningverbetering

Duurzame woningverbetering Duurzame woningverbetering Op weg naar energieneutraal Houten, 20 februari 2017 Kees Stap Gemiddelde energierekening Maandrekening Gemiddeld energieverbruik jaar 15% 1500 m3 aardgas 5% 80% verwarming warmwater

Nadere informatie

Warmtepompen. Een introductie

Warmtepompen. Een introductie Warmtepompen Een introductie Inhoud presentatie Introductie 040energie Warmtepompen: Principe Varianten Financieel Is mijn huis geschikt? Vragen? Introductie 040Energie 040energie is een vereniging van

Nadere informatie

Datum: 18 februari 2013-22 januari 2014 Project: NAM-gebouw De Boo te Schoonebeek Referentie: 2012032 20079

Datum: 18 februari 2013-22 januari 2014 Project: NAM-gebouw De Boo te Schoonebeek Referentie: 2012032 20079 Datum: 18 februari 2013-22 januari 2014 Project: NAM-gebouw De Boo te Schoonebeek Referentie: 2012032 20079 Uitgangspunt Bestaand, oorspronkelijk gebouw had als gebruik een mix aan functies. Dit waren

Nadere informatie

De weg van de energietransitie d.d VEBOA - Alphen aan den Rijn Dhr. E.J. Reemst

De weg van de energietransitie d.d VEBOA - Alphen aan den Rijn Dhr. E.J. Reemst De weg van de energietransitie d.d. 20-11-2018 - VEBOA - Alphen aan den Rijn Dhr. E.J. Reemst M3E groep (Vestigingen Rotterdam, Breda, Amsterdam ) M3E Kostenmanagement M3E Brandveiligheid consultants M3E

Nadere informatie

Overal Energie Neutraal

Overal Energie Neutraal Voorlopig ontwerp, mei 2016 Overal Energie Neutraal Deze opdracht betreft het voorlopig ontwerp van een nieuw te bouwen woonhuis, zoveel mogelijk energie neutraal. Deze relatief grote woning (265 m2) komt

Nadere informatie

Kees Bakker

Kees Bakker Kees Bakker info@energiehuishelmond.nl Vrijwilliger Energiehuis op cover blad Eigen Huis! Ervaringsdeskundige! Verwarmen van een woning verwarmt met aardgas gestookte CV verwarmt elektrisch met warmtepomp

Nadere informatie

Fase 2. NOM Nul Op de Meter. type C, D

Fase 2. NOM Nul Op de Meter. type C, D Fase 2 NOM Nul Op de Meter type C, D 232 technische omschrijving Gefeliciteerd met de aankoop van uw woning! Uw woning is een nul-op-de-meter (NOM) woning. Dit houdt in dat BAM garandeert dat uw meterstand

Nadere informatie

Verwarm uw woning elektrisch. Creëer met een warmtepomp uw ideale WinWoonSituatie

Verwarm uw woning elektrisch. Creëer met een warmtepomp uw ideale WinWoonSituatie Verwarm uw woning elektrisch Creëer met een warmtepomp uw ideale WinWoonSituatie Bespaar op energiekosten én het milieu De meeste woningen in Nederland gebruiken een cv-ketel op gas. Hiermee verwarmen

Nadere informatie

Menukaart Klimaatneutrale Zelfbouw

Menukaart Klimaatneutrale Zelfbouw Menukaart Klimaatneutrale Zelfbouw project Patch 22, Buiksloterham Gemeente Amsterdam Gemeente Amsterdam Programma Bureau Klimaat en Energie Voor u ligt de Menukaart Klimaatneutrale Zelfbouw. Deze is door

Nadere informatie

Concepten EPC 0.4. Bouwkundige uitgangspunten

Concepten EPC 0.4. Bouwkundige uitgangspunten Concepten EPC 0.4 Om een EPC 0.4 te realiseren voor de referentiewoningen zijn er verschillende concepten ontwikkeld die onderling verschillen op de wijze van ventileren en verwarmen. Aan de basis van

Nadere informatie

De klimaatdoelen van Parijs komen met deze aanpak binnen handbereik. SSW Van Houtenweg. Het verhaal SSW Van Houtenweg.

De klimaatdoelen van Parijs komen met deze aanpak binnen handbereik. SSW Van Houtenweg. Het verhaal SSW Van Houtenweg. Het verhaal CHIEL Het bijzondere project aan de van Houtenweg demonstreert hoe sociale woningbouw vergaand verduurzaamt en daarbij comfortabel, gezond en betaalbaar wordt. De klimaatdoelen van Parijs komen

Nadere informatie

Voor onafhankelijke informatie en advies over:

Voor onafhankelijke informatie en advies over: Raoul Santibanez Voor onafhankelijke informatie en advies over: Energie besparen en energie opwekken Luchtkwaliteit in huis Comfortverbetering in huis Levensloopbestendig wonen Klimaat adaptief wonen Subsidies,

Nadere informatie

Technieken en financiering van de aardgasvrijoplossingen

Technieken en financiering van de aardgasvrijoplossingen Nieuwbouw is relatief eenvoudig aardgasvrij te realiseren. Er zijn grofweg twee alternatieven: - Verzwaard elektriciteitsnet met een lucht- of bodemwarmtepomp in de woning (all electric) - collectieve

Nadere informatie

Frisse Lucht GREEN PACKAGE. Energie uit de lucht - 100% duurzaam

Frisse Lucht GREEN PACKAGE. Energie uit de lucht - 100% duurzaam GREEN PACKAGE Energie uit de lucht - 100% duurzaam Het comfort van vloerverwarming, koeling en warmtapwater in een duurzaam energiesysteem voor bij u thuis. Frisse Lucht Green Package, duurzame energie

Nadere informatie

Een nieuwe woning in Praal Esse Zoom

Een nieuwe woning in Praal Esse Zoom ENERGIE EXPLOITATIE AMSTELVEEN KLIMAATGARANT EPC0 Een nieuwe woning in Praal Esse Zoom EERB van morgen vandaag in huis De energie ENERGIE EXPLOITATIE AMSTELVEEN ENERGIE EXPLOITATIE RIJSWIJKBUITEN Een energieneutrale

Nadere informatie

Een nieuwe woning in RijswijkBuiten 66 woningen Buitenplaats Syon De energie van morgen vandaag in huis

Een nieuwe woning in RijswijkBuiten 66 woningen Buitenplaats Syon De energie van morgen vandaag in huis KLIMAATGARANT Een nieuwe woning in RijswijkBuiten 66 woningen Buitenplaats Syon De energie van morgen vandaag in huis ENERGIE EXPLOITATIE RIJSWIJKBUITEN Een energieneutrale woning: het kan! De verkoop

Nadere informatie

TEO/WKO WARMTE EN KOUDE NIEUWVEENSE LANDEN

TEO/WKO WARMTE EN KOUDE NIEUWVEENSE LANDEN TEO/WKO WARMTE EN KOUDE NIEUWVEENSE LANDEN In gemeente Meppel is een nieuwbouwwijk van 1953 woningen gepland, die gefaseerd tussen 2014 en 2039 gerealiseerd wordt. Deels worden de kavels bouwrijp opgeleverd,

Nadere informatie

Waarom zonnestroom? 21 maart 2013 1

Waarom zonnestroom? 21 maart 2013 1 Waarom zonnestroom? De zon is ruim voorradig. Je eigen stroom duurzaam zelf opwekken. Verwachte levensduur panelen ca. 30 jaar. Minder afhankelijk van de grote maatschappijen Minder invloed van wat ver

Nadere informatie

Eteck maakt het nu al mogelijk voor projectontwikkelaars. tegen geringe kosten energieneutraal of zelfs Nul op Meter te maken.

Eteck maakt het nu al mogelijk voor projectontwikkelaars. tegen geringe kosten energieneutraal of zelfs Nul op Meter te maken. Eteck gaat voor 0. Want de 0 is zo dicht bij, dat het verboden zou moeten zijn om er niet voor te gaan Eteck maakt het nu al mogelijk voor projectontwikkelaars en woningcorporaties om nieuwbouwwoningen

Nadere informatie

Energieneutraal via de Passief bouwen route

Energieneutraal via de Passief bouwen route Energieneutraal via de Passief bouwen route ing. J.J.P. (Jan Pieter) van Dalen Slotsymposium 14 september 2015 Verbouw monument Verbouw van een monument Monument als bedoeld in art. 1 onder d (Monumentenwet

Nadere informatie

Energiebesparing Gemeente Huizen

Energiebesparing Gemeente Huizen Energiebesparing Gemeente Huizen Programma presentatie Duurzaam Bouwloket De aanpak en landelijke ontwikkelingen Stapsgewijs naar aardgasvrij Subsidies en regelingen Duurzaam Bouwloket Voor onafhankelijke

Nadere informatie

WONEN IN EEN ENERGIEZUINIGE WONING: PRAKTISCHE INFORMATIE EN TIPS

WONEN IN EEN ENERGIEZUINIGE WONING: PRAKTISCHE INFORMATIE EN TIPS WONEN IN EEN ENERGIEZUINIGE WONING: PRAKTISCHE INFORMATIE EN TIPS Wonen Zuid vindt duurzaam en energiezuinig bouwen belangrijk. Dit is beter voor ons milieu en huurders kunnen hiermee besparen op hun energierekening.

Nadere informatie

DUURZAAM BOUWEN IN PLAN DRENKELING

DUURZAAM BOUWEN IN PLAN DRENKELING DUURZAAM BOUWEN IN PLAN DRENKELING Bij de ontwikkeling van Landgoed Drenkeling heeft duurzaamheid een hoge prioriteit. Duurzaamheid betekent in dit geval dat de gebouwde omgeving voldoet aan hoge duurzaamheidseisen

Nadere informatie

Ke u ze p l a n e n e rg i e - e n i n stallatieconcept. K e i z e r l i b e l Te r B o r c h 2 9 n o v e m b e r

Ke u ze p l a n e n e rg i e - e n i n stallatieconcept. K e i z e r l i b e l Te r B o r c h 2 9 n o v e m b e r Ke u ze p l a n e n e rg i e - e n i n stallatieconcept K e i z e r l i b e l Te r B o r c h 2 9 n o v e m b e r 2 0 1 7 C o n t a c t g e g e v e n s BV Bouwbedrijf KOOI Appingedam Kanaalweg 4 9902 AN

Nadere informatie

Een nieuwe woning in Spijkenisse 25 woningen Eiland van Spijk Fase 1

Een nieuwe woning in Spijkenisse 25 woningen Eiland van Spijk Fase 1 KLIMAATGARANT Een nieuwe woning in Spijkenisse 25 woningen Eiland van Spijk Fase 1 De energie van morgen vandaag in huis Een energiezuinige woning: het kan! De verkoop van Fase 1 van Eiland van Spijk in

Nadere informatie

Meer wooncomfort. en minder energieverbruik door een warmtepomp. voltalimburg.nl/warmtepomp

Meer wooncomfort. en minder energieverbruik door een warmtepomp. voltalimburg.nl/warmtepomp Meer wooncomfort en minder energieverbruik door een warmtepomp voltalimburg.nl/warmtepomp Tip! Vraag subsidie aan bij de aanschaf van een warmtepomp. Het subsidiebedrag voor een warmtepomp van 5 kw is

Nadere informatie

Onno de Wal & Sander Zuidgeest In één keer om naar NOM - 7 december 2017

Onno de Wal & Sander Zuidgeest In één keer om naar NOM - 7 december 2017 Onno de Wal & Sander Zuidgeest In één keer om naar NOM - 7 december 2017 Even voorstellen Onno de Wal Mede eigenaar BIK bouw Jong en ambitieus Gestart 2015 Duidelijke koers Net even anders Betrouwbaar

Nadere informatie

K I N J O Y K I N R O O I. 14 februari 2013

K I N J O Y K I N R O O I. 14 februari 2013 K I N J O Y K I N R O O I 14 februari 2013 I N D E X 1. LOCATIE 1.1 ligging projectgebied 1.2 locatie 1.3 bestaande situatie 1.5 ligging waterwoningen 2. EILAND 2.1 eiland 3. WATERWONING 3.1 situatie

Nadere informatie

AUT-ARK I. is een drijvende passiefwoning met Europees passiefhuis certificaat

AUT-ARK I. is een drijvende passiefwoning met Europees passiefhuis certificaat by AUT-ARK I is een drijvende passiefwoning met Europees passiefhuis certificaat De woning heeft geen kade aansluiting meer nodig en is dus volledig zelfvoorzienend (autark). Hij is uiterst duurzaam middels

Nadere informatie

Energieprestaties grondgebonden woningen

Energieprestaties grondgebonden woningen Energieprestaties grondgebonden woningen Meer wooncomfort met minder energie Het slimme duurzame bouwconcept. Van VolkerWessels Stap voor stap naar minder energiegebruik De overheid stelt steeds scherpere

Nadere informatie

Mogelijkheden voor energie coöperaties. Jeroen Leclercq jeroen.leclercq@wijkenergie.coop 06-53544195

Mogelijkheden voor energie coöperaties. Jeroen Leclercq jeroen.leclercq@wijkenergie.coop 06-53544195 Mogelijkheden voor energie coöperaties Jeroen Leclercq jeroen.leclercq@wijkenergie.coop 06-53544195 Inhoud Samen sterker Belang van gezamenlijke projecten Variant 1: alles achter de meter Variant 2: korting

Nadere informatie

Een nieuwe woning in Sliedrecht 43 woningen Baanhoek-West De energie van morgen vandaag in huis

Een nieuwe woning in Sliedrecht 43 woningen Baanhoek-West De energie van morgen vandaag in huis KLIMAATGARANT Een nieuwe woning in Sliedrecht 43 woningen Baanhoek-West De energie van morgen vandaag in huis 1e fase 23 woningen Een energieneutrale woning: het kan! De verkoop van de eerste fase met

Nadere informatie

EEN DUURZAME ENERGIEVOORZIENING VOOR IEDEREEN

EEN DUURZAME ENERGIEVOORZIENING VOOR IEDEREEN A SUSTAINABLE ENERGY SUPPLY FOR EVERYONE A SUSTAINABLE ENERGY SUPPLY FOR EVERYONE o o o o Portaal (6x) Bo-Ex Stanleylaan Bo-Ex Livingstonelaan Isolatie Geen Wel Wel Glas enkel Dubbel Dubbel

Nadere informatie

Brochure Zo gaat u voor nul! uitstoot 100% Uw nieuwe woning is EPC = 0. duurzame energie van eigen bodem

Brochure Zo gaat u voor nul! uitstoot 100% Uw nieuwe woning is EPC = 0. duurzame energie van eigen bodem 0% uitstoot Brochure 2017 Zo gaat u voor nul! 0 Uw nieuwe woning is EPC = 0 100% duurzame energie van eigen bodem U gaat voor nul! Welkom in uw energieneutrale woning Eteck, aangenaam Al meer dan 10 jaar

Nadere informatie

Miel Karthaus Martijn de Gier

Miel Karthaus Martijn de Gier Miel Karthaus Martijn de Gier Fig 1 1/5 13 3 5 1 17 12 11 18 2 11 31 16 15 12 14 8 7 4 6 22 21 20 19 9 10 e versus WarmBouwen 8 Verhouding tussen warmteweerstand en warmtestroomdichtheid

Nadere informatie

Trias energetica. Verdiepende opdracht

Trias energetica. Verdiepende opdracht 2015 Trias energetica Verdiepende opdracht Inleiding; In dit onderdeel kun je meer leren over de Trias energetica, een strategie voor het bereiken van een zo duurzaam mogelijke energievoorziening. Pagina

Nadere informatie

De energieprestatievergoeding

De energieprestatievergoeding De energieprestatievergoeding Radewijkbrink 9-15, Enschede Striepebrink 10-16, Enschede Inhoudsopgave Inleiding 2 Waarom energie opwekkende woningen? 3 Wat is gebouw- en gebruik gebonden gebruik? 4 Wat

Nadere informatie

Een comfortabele, gasloze en toekomstbestendige woning

Een comfortabele, gasloze en toekomstbestendige woning Een comfortabele, gasloze en toekomstbestendige woning Bent u voorbereid op de toekomst? Een toekomst zónder gas? Heijmans ontwikkelt op Forteneiland comfortabele, gasloze en toekomstbestendige woningen.

Nadere informatie

Een comfortabele, gasloze en toekomstbestendige woning

Een comfortabele, gasloze en toekomstbestendige woning Een comfortabele, gasloze en toekomstbestendige woning Bent u voorbereid op de toekomst? Een toekomst zónder gas? AM ontwikkelt in Park Centraal comfortabele, gasloze en toekomstbestendige woningen. Deze

Nadere informatie

1E SCHOOL. duurzaam gerenoveerd

1E SCHOOL. duurzaam gerenoveerd 1E SCHOOL duurzaam gerenoveerd DUURZAAM RENOVEREN investeren in MEERVOUDIGE OPBRENGST INHOUD PRESENTATIE 1 Niet duurzame school 2 Duurzaam bouwen & leven 3 Duurzame energie, kleinschalig opgewekt 4 Passief

Nadere informatie

De cijfers worden in GJ (GigaJoule) uitgedrukt. Dit is de eenheid van Warmte. Ter vergelijk, 1 GJ komt overeen met 278 kwh of +/- 32 m3 gas.

De cijfers worden in GJ (GigaJoule) uitgedrukt. Dit is de eenheid van Warmte. Ter vergelijk, 1 GJ komt overeen met 278 kwh of +/- 32 m3 gas. Project: woningen Maasbommel Datum: april 2014 Onderwerp: jaarrapportage nr. 4 Inleiding Eind februari 2013 zijn de drie woning in Maasbommel opgeleverd aan de huurders van Woonstichting De Kernen. Deze

Nadere informatie

SEC. Bouwen zonder gas! Door Heating Solutions International en Smart Energy Concept 2018

SEC. Bouwen zonder gas! Door Heating Solutions International en Smart Energy Concept 2018 Bouwen zonder gas! Door Heating Solutions International en Smart Energy Concept 2018 Onze focus Creëren van comfort 100% duurzaam Samenwerken in de keten Wat is comfort? Ja / nee? Ja / nee? Ja / nee? Wat

Nadere informatie

met lage temperatuur warmtebron Kennisgroep lage temperatuur warmtenetten

met lage temperatuur warmtebron Kennisgroep lage temperatuur warmtenetten Effectieve Kostenefficiënte of woonlasten of woonlastenefficiënte efficiënte aardgasvrije aardgasloze oplossingen wijken met lage temperatuur warmtebron Kennisgroep lage temperatuur warmtenetten Algemene

Nadere informatie

Duurzaam Bouwloket. Voor onafhankelijke informatie en advies over:

Duurzaam Bouwloket. Voor onafhankelijke informatie en advies over: Duurzaam Bouwloket Voor onafhankelijke informatie en advies over: Duurzaam (ver)bouwen Energie besparen Zelf duurzame energie opwekken Duurzame financiering Subsidies ~45% Energielabel D of lager Een gemiddeld

Nadere informatie

nieuwe woning in Austerlitz

nieuwe woning in Austerlitz KLIMAATGARANT Een nieuwe woning in Austerlitz EPC0 7 woningen Thuis in het Loo De energie van morgen vandaag in huis EERB ENERGIE EXPLOITATIE AMSTELVEEN ENERGIE EXPLOITATIE RIJSWIJKBUITEN Een energieneutrale

Nadere informatie

KLIMAATGARANT. Een nieuwe woning in Herwijnen 24 woningen Engelenweide De energie van morgen vandaag in huis

KLIMAATGARANT. Een nieuwe woning in Herwijnen 24 woningen Engelenweide De energie van morgen vandaag in huis KLIMAATGARANT Een nieuwe woning in Herwijnen 24 woningen Engelenweide De energie van morgen vandaag in huis Een energiezuinige woning: het kan! De verkoop van 24 woningen Engelenweide in Herwijnen is gestart.

Nadere informatie

HET VRAAGSTUK WARMTAPWATER BIJ WARMTEPOMPEN

HET VRAAGSTUK WARMTAPWATER BIJ WARMTEPOMPEN HET VRAAGSTUK WARMTAPWATER BIJ WARMTEPOMPEN Uitdagingen zijn er om te overwinnen. Zo ook als het gaat om warmtapwater in combinatie met een warmtepomp in woningbouw. In de meeste gevallen wordt daarbij

Nadere informatie

BENG en NTA. Stand van zaken

BENG en NTA. Stand van zaken BENG en NTA Stand van zaken Ir. Harm Valk Nieman Groep ZEN-Platformbijeenkomst 20 juni 2017 BENG, maar ook ZEN! Integraal benaderen comfort gebruik energie Werkgroep BENG Nieuwe projecten BENG vanaf het

Nadere informatie

Energielasten als een van de uitgangspunten bij nieuwbouw en renovatie

Energielasten als een van de uitgangspunten bij nieuwbouw en renovatie Energielasten als een van de uitgangspunten bij nieuwbouw en renovatie Door Eric van Zee, april 2008 Energie steeds groter deel van de woonlasten De kosten voor verwarming en warm tapwater vormen een steeds

Nadere informatie

Welkom WWW Themadag Verwarmen zonder gas

Welkom WWW Themadag Verwarmen zonder gas Welkom WWW Themadag Verwarmen zonder gas 26-08-2017 Waarom deze themadag? Rijk, provincies en gemeenten sturen aan op energieneutraal wonen. Als het aan de overheid ligt is in 2050 geen woning meer aan

Nadere informatie

Zonder investeren besparen 10 tips en vragen voor de facilitair manager

Zonder investeren besparen 10 tips en vragen voor de facilitair manager Zonder investeren besparen 10 tips en vragen voor de facilitair manager Als facilitair manager bent u verantwoordelijk voor de huisvesting. Daarmee ook voor het energiegebruik van de huisvesting. In deze

Nadere informatie

Rapport. Energievisie ontwikkeling Haagstede Maarssen. projectnaam Haagstede Maarssenbroek te Maarssen projectnummer

Rapport. Energievisie ontwikkeling Haagstede Maarssen. projectnaam Haagstede Maarssenbroek te Maarssen projectnummer Rapport Aveco de Bondt Energievisie ontwikkeling Haagstede Maarssen bezoekadres postbus postcode telefoon e-mail internet Burgemeester van der Borchstraat 2 64 7450 AB Holten (0)548 85 3333 holten@avecodebondt.nl

Nadere informatie

10 extra duurzame woningen, Ranastraat

10 extra duurzame woningen, Ranastraat 10 extra duurzame woningen, Ranastraat Agenda Voorstellen Gemeente Zuidhorn Zuidhorn en De Oostergast Ranastraat EPC 0,0 en NOM Klimaatgarant Woningtypen Verkoopprocedure Vragen Even voorstellen.. Luit

Nadere informatie

Bij het opstellen van deze notitie zijn de volgende relevante documenten als uitgangspunten gehanteerd:

Bij het opstellen van deze notitie zijn de volgende relevante documenten als uitgangspunten gehanteerd: Project: Brede School Rijswijk Projectnr.: 6.053 Datum: 20 februari 2017 Betreft: Startnotitie Duurzaamheid en Installatieconcept 1. UITGANGSPUNTEN Bij het opstellen van deze notitie zijn de volgende relevante

Nadere informatie

Mogelijkheden voor aardgasloze Benedenbuurt

Mogelijkheden voor aardgasloze Benedenbuurt Notitie Contactpersoon Harry de Brauw Datum 14 juni 2017 Kenmerk N001-1246856HBA-rvb-V01-NL Mogelijkheden voor aardgasloze Benedenbuurt De aanstaande rioolvervanging in de Benedenbuurt is aanleiding voor

Nadere informatie

Duurzaam Bouwloket. Voor onafhankelijke informatie en advies over:

Duurzaam Bouwloket. Voor onafhankelijke informatie en advies over: Duurzaam Bouwloket Voor onafhankelijke informatie en advies over: Duurzaam (ver)bouwen Energie besparen Zelf duurzame energie opwekken Subsidies en regelingen ~38% Energielabel D of lager Anticiperen op

Nadere informatie

Rapport. Energievisie ontwikkeling Haagstede Maarssen. projectnaam Haagstede Maarssenbroek te Maarssen projectnummer

Rapport. Energievisie ontwikkeling Haagstede Maarssen. projectnaam Haagstede Maarssenbroek te Maarssen projectnummer Rapport Aveco de Bondt Energievisie ontwikkeling Haagstede Maarssen bezoekadres postbus postcode telefoon e-mail internet Burgemeester van der Borchstraat 2 64 7450 AB Holten (0)548 85 3333 holten@avecodebondt.nl

Nadere informatie

Energy-Floor haalt energie uit de bodem van uw woning

Energy-Floor haalt energie uit de bodem van uw woning Energy-Floor haalt energie uit de bodem van uw woning De laatste jaren is er qua energiebehoefte veel veranderd in de woningbouw. Voorheen waren de behoefte en kosten m.b.t. verwarming in nieuwbouw woningen

Nadere informatie

Het kan minder! ing. P. Hameetman

Het kan minder! ing. P. Hameetman Het kan minder! ing. P. Hameetman manager innovatie BAM Vastgoed bv Inleiding Afbakening: Presentatie is toegespitst op woningbouw Verdieping van technische mogelijkheden 2 Klimaatakkoord Gemeenten en

Nadere informatie

echt Nul op de meter HRsolar : Robbert van Diemen Techneco : Niels van Alphen

echt Nul op de meter HRsolar : Robbert van Diemen Techneco : Niels van Alphen echt Nul op de meter HRsolar : Robbert van Diemen Techneco : Niels van Alphen Agenda Wie is HRsolar Zonnewarmte V1.0 De markt Zonnewarmte V2.0 Zonnewarmte NOM Wie is HRsolar Nederlandse fabrikant van complete

Nadere informatie

Itho Daalderop Installatieconcepten voor een gezond en comfortabel binnenklimaat. wonen zonder. energierekening

Itho Daalderop Installatieconcepten voor een gezond en comfortabel binnenklimaat. wonen zonder. energierekening Itho Daalderop Installatieconcepten voor een gezond en comfortabel binnenklimaat wonen zonder energierekening regeltechniek Slimme installatieconcepten voor nieuwbouw en renovatie Vandaag nog beginnen

Nadere informatie

Begrippenlijst Naar groen is goed te doen

Begrippenlijst Naar groen is goed te doen Begrippenlijst Naar groen is goed te doen Begrip Trias Energetica Toelichting De drie stappen van de Trias Energetica zijn basisvuistregels bij het duurzaam ontwerpen en verbouwen van gebouwen, ontworpen

Nadere informatie

Rapport installatieconcept

Rapport installatieconcept Rapport installatieconcept voor het realiseren van een schoolpand annex nazorg voor delinquenten Adres: Teleportboulevard 2 Plaats: Amsterdam Stadsdeel: Sloterdijk Teleport Projectgroep: A-tomos Projectnummer:..

Nadere informatie

Regelgeving: een jungle?

Regelgeving: een jungle? Elektriciteitswet 1998 Gefundeerd op het traditionele systeem Grootschalige productie, transport naar passieve consumenten Kosten van transport collectief gemaakt Project Stroom: - integratie gas en elektriciteitswet

Nadere informatie

Notitie Betreft Power2Nijmegen Inleiding figuur 1: overzicht ecodorp Vraagstelling

Notitie Betreft Power2Nijmegen Inleiding figuur 1: overzicht ecodorp Vraagstelling Notitie Aan : Ad Vlems, Bert Lagerweij Van : Arjan van Bon Datum : 28 augustus 2012 Kopie : Anne Pronk Onze referentie : 9X3809.A2/N00001/110412/Nijm2 HASKONING NEDERLAND B.V. BUILDINGS Betreft : Power2Nijmegen

Nadere informatie

Stichting Stimular. Energie positieve bedrijventerreinen Special van het gas af mn. inzet van Warmtepompen. De werkplaats voor duurzaam ondernemen

Stichting Stimular. Energie positieve bedrijventerreinen Special van het gas af mn. inzet van Warmtepompen. De werkplaats voor duurzaam ondernemen Energie positieve bedrijventerreinen Special van het gas af mn. inzet van Warmtepompen Hoorn, 12 december Marc Herberigs m.herberigs@stimular.nl 010 238 28 26 Stichting Stimular De werkplaats voor duurzaam

Nadere informatie

Vooruit met energie! 11 energiebesparende maatregelen met voorbeelden.

Vooruit met energie! 11 energiebesparende maatregelen met voorbeelden. Vooruit met energie! 11 energiebesparende maatregelen met voorbeelden www.maakgoudaduurzaam.nl spouwmuur isolatie De groenste energie is energie die je niet gebruikt! Een spouwmuur bestaat uit twee muurdelen

Nadere informatie

Businesscases zonne-energie: waar kan het, en wat levert het op?

Businesscases zonne-energie: waar kan het, en wat levert het op? Businesscases zonne-energie: waar kan het, en wat levert het op? Door: Ronald Franken en Maarten Corpeleijn (r.franken@atrive.nl / m.corpeleijn@atrive.nl) 3 september 2013 Ten geleide Met het nieuwe energie-akkoord

Nadere informatie

Opwekking duurzame energie en terugverdientijden. Niek Tramper

Opwekking duurzame energie en terugverdientijden. Niek Tramper en terugverdientijden Niek Tramper en terugverdientijden Zonneboiler geeft warm tapwater Zonnepanelen geven elektriciteit Warmtepomp geeft verwarming Pelletkachel geeft verwarming Zonneboiler Uitgangspunt:

Nadere informatie

TEO/WKO WARMTE BESTAANDE WOONWIJK HEEG

TEO/WKO WARMTE BESTAANDE WOONWIJK HEEG TEO/WKO WARMTE BESTAANDE WOONWIJK HEEG In het dorp Heeg is voor een wijk met 800 slecht geisoleerde woningen onderzocht of verwarmen met thermische energie uit de nabijgelegen watergang Greft haalbaar

Nadere informatie

EPC concepten 0,4. Trias Energetica...2 EPC 0,4 concepten - Vrijstaande woning...3 EPC 0,4 concepten - Geschakelde woning...4.

EPC concepten 0,4. Trias Energetica...2 EPC 0,4 concepten - Vrijstaande woning...3 EPC 0,4 concepten - Geschakelde woning...4. etaalbare kwaliteit! EPC en 0,4 14 1,4 1,2 1,0 0,8 0,6 0,4 1996 1998 2000 2006 2011 2015 Inhoudsopgave: Trias Energetica...2 EPC 0,4 en - Vrijstaande woning...3 EPC 0,4 en - Geschakelde woning...4 EPC

Nadere informatie

installatie-arm ontwerpen verleden tijd?

installatie-arm ontwerpen verleden tijd? installatie-arm ontwerpen verleden tijd? 1 situatie tot enkele jaren geleden was duurzaamheid bij klimaatinstallaties comfort en vooral energiebesparing de koplopers bij het besparen op het energie waren

Nadere informatie

Slimme keuzes voor woningconcepten met warmtepompen

Slimme keuzes voor woningconcepten met warmtepompen Slimme keuzes voor woningconcepten met warmtepompen Interactie tussen gevelisolatie, ventilatiesystemen en capaciteit warmtepompsystemen Per 1 januari 2015 worden de EPCeisen aangescherpt. Voor woningen

Nadere informatie

Een nieuwe woning in RijswijkBuiten Tuinen van Sion fase 13 De energie van morgen vandaag in huis

Een nieuwe woning in RijswijkBuiten Tuinen van Sion fase 13 De energie van morgen vandaag in huis KLIMAATGARANT ENERGIE EXPLOITATIE RIJSWIJKBUITEN Een nieuwe woning in RijswijkBuiten Tuinen van Sion fase 13 De energie van morgen vandaag in huis Een energieneutrale woning: het kan! Tussen 2013 en 2023

Nadere informatie

Ik ben de allergroenste

Ik ben de allergroenste Eteck maakt het nu al mogelijk voor projectontwikkelaars en woningcorporaties om nieuwbouwwoningen tegen geringe kosten energieneutraal of zelfs Nul op Meter te maken. Ik ben de allergroenste 1 van 5 Bouwbesluit

Nadere informatie

Presentatie Pioneering 27 september 2011

Presentatie Pioneering 27 september 2011 Presentatie Pioneering 27 september 2011 1 Contactgegevens Dinkelborgh energie (DBE) Presentatie voor Pioneering Hans Visser (DBE) 06 53 87 86 79 Dinkelborgh Energie Wilhelminastraat 8 7591 TN Denekamp

Nadere informatie

Warmtenetten: hoe en waarom? Wim Mans 18 april 2018 Arnhem

Warmtenetten: hoe en waarom? Wim Mans 18 april 2018 Arnhem Warmtenetten: hoe en waarom? Wim Mans 18 april 2018 Arnhem Warmte is belangrijker dan elektriciteit Het is afgelopen met aardgas! Bestaansrecht van warmtenetten collectieve warmtebronnen: Duurzamer en/of

Nadere informatie

DUURZAME OPLOSSINGEN VOOR DE WARMTEVRAAG

DUURZAME OPLOSSINGEN VOOR DE WARMTEVRAAG DUURZAME OPLOSSINGEN VOOR DE WARMTEVRAAG Introductie Jon van Diepen Register Energie Adviseur (rea) Afgestudeerd in Business of Energy Systems (TopTech/TU Delft) Achtergrond: ICT / Financieel Analist Interessegebied:

Nadere informatie

Cursus Verwarm je woning. 1. Inleiding 2. Verwarmingssysteem 3. Ventilatie 4. Subsidies en leningen 5. Uitnodiging voor bezoeken producten

Cursus Verwarm je woning. 1. Inleiding 2. Verwarmingssysteem 3. Ventilatie 4. Subsidies en leningen 5. Uitnodiging voor bezoeken producten Cursus Verwarm je woning 1. Inleiding 2. Verwarmingssysteem 3. Ventilatie 4. Subsidies en leningen 5. Uitnodiging voor bezoeken producten DUW Parkstad DUW is een initiatief van Stichting EnviAA in samenwerking

Nadere informatie

NoordWest Klimaatneutraal. Collectieve inkoop van energiebesparende maatregelen 7 maart 2018

NoordWest Klimaatneutraal. Collectieve inkoop van energiebesparende maatregelen 7 maart 2018 NoordWest Klimaatneutraal Collectieve inkoop van energiebesparende maatregelen 7 maart 2018 Programma 1. Welkom en introductie 2. Gemeente Wageningen, Sanne Meelker: Klimaatbeleid, deze actie en duurzaamheidslening

Nadere informatie

Duurzame elektriciteit in het EcoNexis huis

Duurzame elektriciteit in het EcoNexis huis Werkblad 1, mbo Duurzame elektriciteit in het EcoNexis huis Inleiding De wereldbevolking groeit al jaren vrij stevig. En de wereldwijde behoefte aan energie groeit mee: we kúnnen simpelweg niet meer zonder

Nadere informatie

Edwin Waelput Tempas Bouwmanagement bv Breda DuurSaam cooperatie ua

Edwin Waelput Tempas Bouwmanagement bv Breda DuurSaam cooperatie ua Edwin Waelput Tempas Bouwmanagement bv Breda DuurSaam cooperatie ua Het hoofddoel is: het omlaag brengen van uw energierekening door gedragsinvloeden & techniek én het produceren van duurzame energie;

Nadere informatie

ZEN Platformbijeenkomst. Bouw op onze kennis

ZEN Platformbijeenkomst. Bouw op onze kennis ZEN Platformbijeenkomst Bouw op onze kennis Even voorstellen Patrick Harting Projectmanager Werkzaam sinds: 2007 "De uitdaging van mijn werk is niet het stapelen van de stenen, maar het inzetten van ieders

Nadere informatie

Wat is een nul-op-de-meter woning? Versie 1.2

Wat is een nul-op-de-meter woning? Versie 1.2 Wat is een nul-op-de-meter woning? Versie 1.2 Bij een nul-op-de-meter woning zijn alle in- en uitgaande energiestromen op jaarbasis in balans. Dat wil zeggen dat de woning op jaarbasis voldoende energie

Nadere informatie

Agenda. Verdieping. Cursus op 1 en 29 november Advies op maat voor uw VvE via VVE010

Agenda. Verdieping. Cursus op 1 en 29 november Advies op maat voor uw VvE via VVE010 Agenda Techniek Geld: Energiebelasting, Saldering, Regeling Verlaagd Tarief Geld: Investeren en Terugverdienen Leveranciers en offertes De VvE en PV s. Wat te doen bij welke VvE? Verdieping Cursus op 1

Nadere informatie