MONITORINGRAPPORT 2009 HAVEN- EN INDUSTRIETERREIN MOERDIJK

Transcriptie

1 MONITORINGRAPPORT 2009 HAVEN- EN INDUSTRIETERREIN MOERDIJK

2 INHOUDSOPGAVE 1. INLEIDING GEGEVENSVERZAMELING MONITORINGRESULTATEN Gevestigde bedrijven Ruimtegebruik Energie Lucht Water Afval Geluid Bodem Logistiek Natuur Hinder (Milieu-)vergunningen Veiligheid VERDUURZAMING VAN HET HAVEN- EN INDUSTRIETERREIN MOERDIJK Stand van zaken duurzame verbindingen Moerdijk Koploperbedrijven het haven- en industrieterrein Moerdijk BIJLAGE 1: AFKORTINGEN...29 BIJLAGE 2: SAMENSTELLING WERKGROEP MONITORING...30

3 VOORWOORD Haven- en industrieterrein Moerdijk; ik mag er als gedeputeerde - achtereenvolgens met de portefeuilles Economische Zaken en Ecologie - al negen jaar over de vloer komen. De provincie is heel nauw betrokken bij het wel en wee op Moerdijk. Vanuit mijn rol als coördinerend gedeputeerde voor het programma Schoon Brabant heb ik mede aan de wieg gestaan van het Proeftuinproject Duurzame Verbindingen. Voor u ligt alweer het elfde monitoringrapport van het haven- en industrieterrein Moerdijk. De bedrijven en instanties geven hiermee openheid over milieuaspecten in relatie tot bedrijvigheid. Ze stellen zich enorm kwetsbaar op: zij geven inzicht in inspanningen om de invloed van hun bedrijfsactiviteiten op de omgeving zo laag mogelijk te houden. De meewerkende overheden, zoals de provincie Noord-Brabant, leveren op hun beurt informatie aan als afvalstoffengegevens, milieujaarverslagen, vergunningen en klachten. Dat vergt van iedere partij, ook van de provincie, een grote inspanning. Door die gezamenlijke inspanning geven de monitoringrapportages zoveel inzicht in het afgelopen decennium, dat ze de basis vormen voor de proeftuinprojecten Duurzame Verbindingen. Het gaat immers niet om de verzamelde feiten, maar om de trends. Om het inzicht in de kansen die er liggen voor verduurzaming: wie heeft warmte over en wie kan het gebruiken, waar kunnen bedrijven samenwerken om de milieubelasting verder terug te dringen. Ieder jaar ben ik daarom weer blij als we samen de klus geklaard hebben en het monitoringrapport is verschenen. Ik hoop dat ook dit elfde monitoringrapport velen mag inspireren. Onno Hoes Gedeputeerde Ecologie 's-hertogenbosch, oktober 2010 Foto: Erik van der Burgt haven- en industrieterrein Moerdijk, monitoringrapport

4 1. INLEIDING Het haven- en industrieterrein Moerdijk is door de zeehaven en de bovenregionale functie uniek in Brabant. Voor het terrein gelden specifieke vestingscondities zoals zware industrie, vaarwatergerelateerde activiteiten en bedrijven met grote ruimtebehoefte. Op het terrein zijn grote bedrijven gevestigd en worden veel grond- en hulpstoffen gebruikt zoals water en energie. Dit biedt kansen voor verduurzaming. Omdat het om grote hoeveelheden gaat wordt het voor bedrijven al snel rendabel om stromen uit te wisselen. Dit bewijst het in 2009 geopende Warmtenet Appelweg, waarmee de restwarmte van een bedrijf gebruikt wordt door de buurbedrijven. Eén van de pijlers van de verduurzaming van het haven- en industrieterrein Moerdijk is monitoring. Hierbij worden (milieu)gegevens verzameld voor het gehele haven- en industrieterrein en wordt inzichtelijk gemaakt welke stromen (zoals water, energie en afval) op het terrein beschikbaar zijn. Ook wordt duidelijk waar op het terrein kansen liggen voor verduurzaming. De monitoringgegevens dienen als input voor verschillende duurzaamheidsprojecten die op het haven- en industrieterrein Moerdijk worden uitgevoerd. Een ander doel van de monitoring is voorlichting geven over de (milieu)belasting van het haven- en industrieterrein Moerdijk naar derden en belanghebbenden. Daarom wordt er ieder jaar een monitoringrapportage uitgebracht. Onderhavig rapport betreft de rapportage voor In hoofdstuk 2 wordt uitgelegd hoe de gegevensverzameling is uitgevoerd. In hoofdstuk 3 worden de verzamelde gegevens gepresenteerd en geïnterpreteerd. Ten slotte wordt in hoofdstuk 4 ingegaan op de actuele stand van zaken van de vele duurzaamheidsinitiatieven op het haven- en industrieterrein Moerdijk. Dit jaar is ervoor gekozen om het project "Koplopers duurzaamheid op het haven- en industrieterrein Moerdijk" nader te belichten. In een aantal interviews leest u meer over onder andere het initiatief, welke bedrijven voor het Koploperschap in aanmerking komen en hoe de accreditatiecommissie te werk gaat. Daarnaast vindt u bijdragen over verschillende koploperbedrijven die reeds een certificaat behaald hebben. haven- en industrieterrein Moerdijk, monitoringrapport

5 2. GEGEVENSVERZAMELING Op het haven- en industrieterrein Moerdijk wordt al sinds 1999 jaarlijks de (milieu-) informatie bij bedrijven en (overheids)instanties verzameld. De gegevens zijn grotendeels verzameld via de leden van de werkgroep monitoring (zie bijlage 2). Zij coördineerden ieder voor hun eigen organisatie de gegevensverzameling (zie tabel 2.1). De gegevensverzameling bij organisaties die niet vertegenwoordigd zijn in de werkgroep en bij de individuele bedrijven, zijn verzameld door BMD Advies Zuid-Nederland. De verzamelde gegevens zijn opgenomen in de database, waarin de gegevens al sinds 1999 worden geregistreerd. Tabel 2.1: partijen die gegevens aangeleverd hebben Instelling Aangeleverde gegevens Havenschap Moerdijk - jaarverslag Havenschap - gevestigde bedrijven - vervoersgegevens over de weg Provincie Noord-Brabant - afvalstoffengegevens - milieujaarverslagen - overzicht uitgegeven vergunningen van provinciale bedrijven Gemeente Moerdijk - overzicht milieucategorieën gemeentelijke bedrijven - Brzo bedrijven binnen de gemeente - overzicht uitgegeven vergunningen gemeentelijke bedrijven Regionale Milieudienst West-Brabant - klachtenregistratie Waterschap Brabantse Delta - volumestroom naar het oppervlaktewater - volumestroom naar de riolering - aantal vervuilingseenheden en prijs - klachtenoverzicht Rijkswaterstaat Directie Zuid-Holland - hoeveelheid geloosd koelwater - warmtelast 2009 Brabant Water - gebruikt leidingwater en industriewater GGD - aantal uitrukken van de ambulance Brandweer gemeente Moerdijk - aantal brandmeldingen Buijs Eco Consult - informatie m.b.t. natuur haven- en industrieterrein Moerdijk, monitoringrapport

6 Tabel 2.2: de 19 meest milieurelevante bedrijven Moerdijk 2009 Deelnemende bedrijven A&G milieutechniek Afvalstoffen Terminal Moerdijk B.V. (ATM) Ardagh Glass Moerdijk B.V. Attero (voorheen AZN Afvalverwerking Zuid-Nederland) Basell Benelux B.V. Bewa groep Moerdijk* Biomassacentrale Moerdijk CNC Grondstoffen B.V. Coatex Netherlands B.V. Combined Cargo Terminals B.V.* Delta Marine Terminals* Dr. W. Kolb Nederland B.V. Essent N.V. Slibverwerking Noord-Brabant Omya Netherlands B.V. Shell Nederland Chemie B.V. Tetrapak* Van Gansewinkel Wuppermann Staal Nederland B.V.* * Bedrijven die niet milieujaarverslagplichtig zijn Dit jaar is wederom gekozen om de gegevens van de grootste bedrijven te gebruiken ten behoeve van de monitoring. Drie bedrijven zijn dit jaar voor het eerst gevraagd gegevens aan te leveren in het kader van de monitoring, namelijk: Van Gansewinkel; Combined Cargo Terminals B.V.; Delta Marine Terminal. De reden dat deze bedrijven zijn toegevoegd, is om te bepalen wat de milieurelevantie is van deze bedrijven op het industrieterrein. haven- en industrieterrein Moerdijk, monitoringrapport

7 3. MONITORINGRESULTATEN 2009 In dit hoofdstuk worden de verzamelde gegevens gepresenteerd per (milieu-)aspect. Per (milieu-)aspect wordt eerst een korte uitleg gegeven van het aspect. Vervolgens worden de gegevens gepresenteerd in tabellen en/of grafieken en uiteindelijk volgt een interpretatie van de gegevens. 3.1 Gevestigde bedrijven Wanneer bedrijven zich nieuw op het haven- en industrieterrein Moerdijk willen vestigen dienen zij een aanvraag in te dienen bij de Commissie Vestiging. Deze commissie bestaat uit vertegenwoordigers van Havenschap Moerdijk, Gemeente Moerdijk, Regionale Milieudienst West Brabant, Provincie Noord-Brabant, Waterschap Brabantse Delta en Rijkswaterstaat Zuid-Holland. Zij adviseren of en waar een bedrijf zich op het terrein zou kunnen vestigen. De commissie heeft in 2009 twaalf adviesaanvragen behandeld. Voor tien aanvragen is positief geoordeeld, één aanvraag is ingetrokken en over één aanvraag is negatief geadviseerd. In onderstaande tabel zijn de bedrijven opgenomen zoals zij aanwezig waren in Tabel 3.1: aantal gevestigde bedrijven per bedrijfstak op het haven- en industrieterrein Moerdijk van 2001 t/m 2009 Vestigingen Industrie Bouwnijverheid Reparatie en consumentenartikelen en handel Vervoer, opslag en communicatie Verhuur en handel in onroerend goed, verhuur van roerende goederen en zakelijke dienstverlening Overig Totaal Voor het eerst sinds 2001 is een daling te zien in het totaal aantal gevestigde bedrijven in Door de economische crisis zijn er minder nieuwe bedrijven gevestigd en zijn een aantal bedrijven gestopt. 3.2 Ruimtegebruik Eén van de doelstellingen van het Havenschap is het zo zuinig en zorgvuldig mogelijk omgaan met de beschikbare ruimte. Sinds 2007 geeft het Havenschap in beginsel alleen nog grond in erfpacht uit, zodat zij invloed kan uitoefenen op de plaats waar een bedrijf zich kan vestigen. Er is in 2009 ruim 19 hectare grond in erfpacht uitgegeven. Om verder invulling te geven aan de inbreiding van het haven- en industrieterrein zet Havenschap Moerdijk zich in voor het terugkopen van strategisch gelegen gronden. Deze liggen bijvoorbeeld aan diep vaarwater en worden opnieuw in erfpacht uitgegeven. Tot nu toe heeft Havenschap Moerdijk ruim 25 hectare grond teruggekocht. Dit is exclusief de Shell grondreserve van ruim 130 hectare. Voor de aangekochte grondreserves van Shell wordt met diverse gegadigde partijen onderhandeld over vestiging. haven- en industrieterrein Moerdijk, monitoringrapport

8 De uitgangspunten voor dit uit te geven terrein zijn opgenomen in het "Inrichtingsplan reserveterrein Shell" uit Energie In tabel 3.2 is de hoeveelheid ingekochte energie getotaliseerd zoals gerapporteerd door de meest milieurelevante bedrijven. Tabel 3.2: energiegebruik bedrijven Energiebron Elektra (kwh) Gas (m 3 ) De hoeveelheid ingekochte elektriciteit is gelijk aan het verbruik van huishoudens en het gasverbruik is gelijk aan huishoudens. Vergeleken met voorgaande jaren kan geconcludeerd worden dat er een afname is in het elektriciteitsgebruik. Dit komt door een daling van het elektriciteitsverbruik van één van de grote bedrijven. Het gasverbruik is licht gestegen de afgelopen 3 jaar. Naast elektra, gas en warmte worden er door diverse bedrijven ook nog overige brandstoffen gebruikt. Omdat deze op zeer diverse wijze gerapporteerd worden, is het niet mogelijk om deze te totaliseren. Op haven- en industrieterrein Moerdijk wordt door diverse bedrijven warmte/stoom geproduceerd door het eigen productieproces of door een eigen warmtekrachtkoppeling (WKK) installatie. Van deze warmte wordt GJ gebruikt in het eigen productieproces of wordt doorgeleverd aan andere bedrijven die de warmte nuttig toepassen. Doelstelling is om in het kader van het "proeftuinproject duurzame verbindingen Moerdijk" steeds meer warmte van bedrijven nuttig toe te passen (zie ook hoofdstuk 4). De totale hoeveelheid duurzame energie op haven- en industrieterrein Moerdijk is niet in deze rapportage opgenomen, omdat deze geen expliciet onderdeel vormen van de milieujaarverslagen van de deelnemende bedrijven. 3.4 Lucht De bedrijven rapporteren via het elektronisch milieujaarverslag (e-mjv) over de luchtemissies. In de volgende grafieken zijn voor de e-mjv-plichtige bedrijven de luchtemmisses getotaliseerd voor de jaren 2000 t/m haven- en industrieterrein Moerdijk, monitoringrapport

9 Luchtemissie 2000 t/m 2009 Kg/jaar CO2 (x 1000) NOx SO2 VOS CO Jaartal Figuur 3.1: luchtemissie Luchtemissie 2000 t/m kg/jaar Jaartal methaan totale stof etheen NH3 Figuur 3.2: luchtemissie Over het algemeen kan geconcludeerd worden dat de emissie vergeleken met voorgaande jaren een lichte daling vertoond. Dit kan gerelateerd worden aan een algemene daling in de productie van de bedrijven vanwege de financiële crisis. De CO2 emissie is bij een aantal van de onderzochte bedrijven, vergeleken met 2008, sterk afwijkend. Een reden hiervoor is de afname van productie. Daarnaast is in het nieuwe e-mjv de emissie voor stof op een andere wijze berekend. Gedeputeerde Staten van de provincie Noord-Brabant hebben aan het RIVM opdracht gegeven om gedurende 5 jaar ( ) de luchtkwaliteit te meten rondom havenen industrieterrein Moerdijk. Met deze metingen wordt de invloed van het industrieterrein op de luchtkwaliteit in beeld gebracht. Aanvullend op bovengenoemde metingen is aan TNO opdracht verleend een specifiek onderzoek van enkele maanden uit te voeren naar de luchtkwaliteit in de omliggende woonkernen Klundert, Strijensas en Zevenbergen. Met deze TNO metingen wordt bekeken of de luchtconcentraties in genoemde woonkernen vergelijkbaar zijn met de metingen van het RIVM in Moerdijk. Daarna is nog een opdracht verstrekt aan TNO om door middel van een windroosanalyse van de jaarcijfers (2008) van het RIVM de bijdrage van het industrieterrein te berekenen. Deze onderzoeken hebben geleid tot de volgende rapportages: haven- en industrieterrein Moerdijk, monitoringrapport

10 RIVM-rapport, Jaaroverzicht luchtkwaliteit 2008, rapport /2009; TNO Rapport, Windroosanalyse van de luchtkwaliteit rond het industrieterrein Moerdijk in 2008, datum december 2009, projectnummer ; TNO Rapport, Monitoring van de luchtkwaliteit rond het industrieterrein Moerdijk in 2008, datum mei 2009, projectnummer ; De rapportages zijn gepubliceerd op de website van de provincie Noord-Brabant ( Met behulp van de uitgevoerde onderzoeken kan de invloed van het industrieterrein Moerdijk op de omgeving in beeld worden gebracht. De belangrijkste conclusies van de onderzoeken zijn dat: de gemeten jaargemiddelde NO 2, PM 10 en benzeen concentraties lager zijn dan de luchtkwaliteitseisen uit de Wet milieubeheer; in Moerdijk het industrieterrein in 2008 voor 11% heeft bijgedragen aan de jaargemiddelde concentratie van PM 10 en voor 13% aan de jaargemiddelde concentratie van NO 2 ; in Klundert en Zevenbergen is de gemiddelde bijdrage van het industrieterrein verwaarloosbaar. De concentraties van vluchtige organische stoffen in Moerdijk en Strijensas zijn verhoogd maar lager dan de grenswaarde. De rapportages zijn aan de provincie Zuid- Holland en aan de gemeente Strijen aangeboden. Naast het onderzoek van TNO wordt er momenteel ook een onderzoek uitgevoerd door L. Geelen van de GGD (Bureau Gezondheid, Milieu & Veiligheid). Voor haar studie Biomedische Gezondheidswetenschappen heeft zij een methode ontwikkeld om aan de hand van luchtemissies te berekenen wat het gezondheidseffect is voor de omgeving. Deze methode heeft zij toegepast op het haven- en industrieterrein Moerdijk. Eind 2010 worden de definitieve resultaten van dit onderzoek verwacht. 3.5 Water In onderstaande tabellen is het waterverbruik en lozingen op haven- en industrieterrein Moerdijk opgenomen. Een aantal bedrijven gebruikt naast drink- en industriewater ook oppervlaktewater. Dit oppervlaktewater wordt met name gebruikt als koelwater in het proces. Het gerapporteerde grondwater is het grondwater dat wordt opgepompt ten behoeve van grondwatersaneringen op het haven- en industrieterrein Moerdijk. Het afvalwater dat geloosd wordt op de riolering wordt getransporteerd naar de zuivering in Bath. Momenteel loopt er een onderzoek naar de mogelijkheden om het water dat vrijkomt binnen het haven- en industrieterrein Moerdijk zoveel mogelijk te zuiveren en te hergebruiken op het terrein zelf. Meer informatie over de stand van zaken van dit onderzoek is opgenomen in paragraaf 4.1. haven- en industrieterrein Moerdijk, monitoringrapport

11 Tabel 3.3: waterinname Eenheid Drinkwater 1 m Industriewater 1 m Oppervlaktewater 2 m Grondwater (gebruik t.b.v. bodemsanering) 2 m gegevens van Brabant Water 2 gegevens van 19 onderzochte bedrijven Tabel 3.4: lozinggegevens (gegevens aangeleverd door Waterschap Brabantse Delta) eenheid Ve's geloosd ve Prijs per ve 46,5 49,5 46,50 Geloosd volume m Tabel 3.5: koelwaterlozing (gegevens aangeleverd door Rijkswaterstaat) eenheid Warmtelast vergund MW Warmtelast werkelijk MW Hoeveelheid geloosd koelwater werkelijk m Inname Inname drinkwater is teruggelopen ten opzichte van voorgaande jaren. De reden van deze terugloop is dat onder andere bedrijven minder drinkwater als proceswater zijn gaan gebruiken. Daarnaast zijn bij bedrijven, die een groot aandeel hebben in het drinkwaterverbruik, de productiehoeveelheden door de economische crisis gedaald. Daarentegen is het gebruik van oppervlaktewater toegenomen. Riolering Op het gehele haven- en industrieterrein Moerdijk wordt gezamenlijk miljoen m 3 afvalwater geloosd. Dit water bevatte vervuilingseenheden (ve). De vervuilingseenheid (ve) is de eenheid waarin de vervuiling van afvalwater wordt gemeten en waarmee in Nederland de verontreinigingsheffing wordt vastgesteld. Er is in 2009 minder afvalwater en ve's geloosd dan in voorgaande jaren. De prijs per ve is gewijzigd doordat de waterschapswet is gewijzigd. Het aantal ve's per geloosde m 3 afvalwater blijft de afgelopen jaren gelijk. Koelwater Het oppervlaktewater dat gebruikt wordt als koelwater, wordt door de bedrijven op het Hollandsch Diep geloosd. Uit de gegevens van Rijkswaterstaat (zie tabel 3.5) blijkt dat er in 2009 een warmtelast van 880 Mw is geloosd. De vergunde warmtelast is niet bekend over Het debiet van het koelwater bedroeg in m Afval Om inzicht te krijgen in de afvalstromen op haven- en industrieterrein Moerdijk is gebruik gemaakt van de afvalgegevens van de 19 bedrijven voor de jaren 2008 en Voorgaande jaren is gebruik gemaakt van de gegevens uit de registratie van het LMA. haven- en industrieterrein Moerdijk, monitoringrapport

12 In deze registratie zijn echter alleen de afvalstoffen opgenomen die conform het "besluit en regeling melden" gemeld dienen te worden. Zo zijn bijvoorbeeld afvalstromen naar het buitenland niet opgenomen. Daarom is besloten om voor de monitoringrapportage gebruik te maken van de gegevens van de bedrijven. Tabel 3.6: afgevoerd afval Hoeveelheid (ton) Hoeveelheid (ton) Niet gevaarlijk afval Gevaarlijk afval Totaal Tabel 3.7: verwerking afval Hoeveelheid (%) Hoeveelheid (%) Nuttig toepassen/hergebruik 82% 77% Verwijdering 18% 23% In totaal is er bij de 19 onderzochte bedrijven ton afval ontstaan. Hiermee is de hoeveelheid afval iets afgenomen ten opzichte van Er is met name een afname te zien in de stromen die nuttig toegepast c.q. hergebruikt worden. Daarom is de totale hoeveelheid afvalstoffen dat hergebruikt wordt gedaald van 82 naar 77%. 3.7 Geluid Het zonebeheer wordt in overleg met de gemeente Moerdijk uitgevoerd door de provincie Noord-Brabant. Op grond van de actuele situatie zijn er geen overschrijdingen van de zone. Er is op een aantal zonebewakingspunten echter niet veel geluidruimte meer. Op het industrieterrein liggen nog verschillende braakliggende terreinen. Wanneer deze worden ingevuld, zal er een overschrijding van de zone plaatsvinden. Zoals bekend zullen niet alle bedrijven gelijktijdig maximaal representatief in bedrijf zijn. De wetgever heeft hiertoe een correctie/aftrek mogelijk gemaakt in de vorm van 'Redelijke Sommatie'. Uit onderzoek blijkt dat voor het industrieterrein Moerdijk een correctie van 2 db reëel is. Door hier gebruik van te maken zullen de betreffende overschrijdingen (na het in gebruik nemen van de braakliggende terreinen) zijn opgeheven. Deze mogelijkheid moet echter in een beleid in de vorm van een zonebeheersplan worden vastgelegd. Dit zonebeheersplan is momenteel in voorbereiding en zal naar verwachting eind 2010 worden gepubliceerd. 3.8 Bodem De gemeente Moerdijk zet zich in voor duurzaam bodembeheer. Onder duurzaam bodembeheer verstaat de gemeente Moerdijk een zodanig gebruik en beheer van de bodem dat daardoor geen belemmeringen ontstaan voor de huidige en toekomstige vormen van landgebruik, dat er geen risico's ontstaan voor de kwaliteit van watersystemen en dat archeologische en bodemkundige waarden bewaard blijven. Een goede afstemming tussen het grondgebruik en de aanwezige bodemeigenschappen en bodemkwaliteit is de basis van duurzaam bodembeheer. Voor een efficiënt gebruik van de bodem is het nodig om de beschikbare informatie over de bodem in de gemeente goed in kaart te brengen. haven- en industrieterrein Moerdijk, monitoringrapport

13 Met deze informatie kunnen de bodemeigenschappen worden bepaald zonder te weten welke bodems het meest geschikt zijn voor een bepaald gebruik zoals wonen, industrie, landbouw en natuur. Door bodemeigenschappen en bodemgebruik op elkaar af te stemmen draagt de gemeente bij aan zuinig en efficiënt ruimtegebruik en aan het behoud van een goede bodemkwaliteit op lange termijn. Duurzaam bodembeheer houdt ook in dat in gebieden met specifieke bodemkenmerken of bodemfuncties speciale beschermingsmaatregelen worden genomen voor het behoud daarvan. In het bodembeheerplan van de gemeente Moerdijk uit 2005 is duurzaam bodembeheer een onderdeel. Het bodembeheerplan is vastgesteld voor het gehele grondgebied van de gemeente Moerdijk. Het bodembeheerplan is getoetst aan het Europese, landelijk, provinciaal en gemeentelijke beleid en aan wet- en regelgeving op het gebied van bodembeheer. Momenteel is de gemeente bezig met een actualisatie van de bodemfunctiekaart. Deze wordt eind 2010 verwacht. In 2011 zal het bodembeheerplan worden herzien. 3.9 Logistiek De logistiek binnen het haven- en industrieterrein Moerdijk wordt in kaart gebracht door Havenschap Moerdijk en is opgenomen in het jaarverslag van het Havenschap. Onderscheid wordt gemaakt tussen scheepvaart, spoor, buisleiding en wegvervoer. Scheepvaart Tabel 3.8: logistieke gegevens scheepvaart Jaar Aantal schepen Goederenoverslag Zee Binnenvaart Zee (x ton) Binnenvaart (x ton) Scheepvaart totaal (x ton) haven- en industrieterrein Moerdijk, monitoringrapport

14 Verdeling goederensoorten per schip 19% 0% 0% 4% 8% 16% 14% 0% 30% 7% Landbouw (x ton) Vaste brandstoffen (x ton) Ertsen en metaalafval (x ton) Mineraal, bouwmat. (x ton) Chemische producten (x ton) Voeding overige (x ton) Aardolieproducten (x ton) Metaalproducten (x ton) Meststoffen (x ton) Overige goederen (x ton) Containers (x ton) Figuur 3.3: verdelingen goederensoorten per schip 2009 Voor het eerst sinds 2002 is een daling te zien in het vervoer per schip. Dit is net als bij het aantal gevestigde bedrijven te wijten aan de economische crisis. Naar verwachting zal het vervoer per schip in 2010 weer stijgen. Spoor Tabel 3.9: logistieke gegevens spoor Jaar Aantal wagons Vervoerd product (x ton) , , , , , , , ,02 Vervoerd product per wagon (x ton) Het aantal wagons dat per spoor goederen vervoerd is ten opzichte van 2008 gedaald, namelijk met 7,8%. Daar tegenover staat wel dat per wagon 7,2% meer aan product wordt vervoerd dan in Buisleiding Op het haven- en industrieterrein Moerdijk transporteert een aantal bedrijven vloeistoffen en/of gassen via de buisleidingenstraat. De buisleidingenstraat betreft een 75 kilometer lang, ondergronds netwerk van buizen tussen Pernis en Schoten in België (voor de ligging van de buisleidingstraat wordt verwezen naar onderstaand figuur). Het beheer en exploitatie vindt plaats door de Stichting Buisleidingstraat. haven- en industrieterrein Moerdijk, monitoringrapport

15 Figuur 3.4: ligging buisleidingenstraat De volgende gassen en vloeistoffen worden van of naar Moerdijk door de buisleidingenstraat vervoerd: zuurstof; vloeibaar koolwaterstof; ethyleen; propyleen; aardgas; butaan/butyleen; C5-Pyrolysebenzine; propyleenoxide; ethyleenoxide; industriewater. Wegvervoer In het kader van het project: "Zien en gezien worden" heeft Havenschap Moerdijk tellussen geplaatst in het wegdek. Daarnaast zijn er camera's geplaatst voor kentekenregistratie. De tellussen zullen in het najaar van 2010 in gebruik genomen worden. Deze tellussen kunnen ook gebruikt worden om inzicht te krijgen in de omvang van het wegvervoer op het haven- en industrieterrein Natuur Natura 2000 heeft als doel het verbeteren van de biodiversiteit door de opzet van een netwerk van beschermde natuurgebieden. De Europese Vogel- en Habitatrichtlijn is de basis hiervoor. De Habitatrichtlijn is geïmplementeerd in de Natuurbeschermingswet (NBW). Voor het bedrijfsleven op het haven- en industrieterrein Moerdijk zijn de aangewezen Natura 2000-gebieden Het Hollandsch Diep en De Biesbosch relevant. Op het moment dat bedrijven een vergunning aanvragen moeten in het kader van de NBW een aantal zaken worden getoetst. Het gaat hierbij om onder andere licht en geluid, maar ook om de uitstoot van stoffen zoals stikstof en zwaveloxide. haven- en industrieterrein Moerdijk, monitoringrapport

16 Door de implementatie van de NBW leken er problemen te ontstaan bij de verdere ontwikkeling en intensivering van het huidige haven- en industrieterrein Moerdijk. Vanwege de complexiteit van de regelgeving en het ontbreken van een duidelijk toetsingskader was zowel voor de bedrijven als voor het bevoegd gezag (gemeente en provincie) niet duidelijk, hoe hiermee om moest worden gegaan c.q. hoe deze zou moeten worden toegepast. Vanaf het najaar van 2009 is het Havenschap Moerdijk in samenspraak met provincie Noord-Brabant gestart met een betere communicatie met het bedrijfsleven over de complexe Natura 2000 wetgeving. De eerste aanzet daartoe was de uitgifte van een Nieuwsbrief Special "Natuur op de vreemdste plaatsen". Een publieksvriendelijke beschrijving hoe om te gaan met de natuur op en rondom het haven- en industrieterrein Moerdijk. Vervolgens heeft het Havenschap samen met provincie Noord-Brabant en Zuid- Holland een handreiking opgesteld voor het gevestigd bedrijfsleven. De handreiking is een hulpmiddel voor het aanvragen van vergunningen in het kader van de Natuurbeschermingswet 1998 en het beoordelen daarvan door het bevoegd gezag. De handreiking beschrijft het vergunningentraject en bevat nuttige informatie zoals aanvraagformulieren en contactgegevens. Aanvullend op deze handreiking is voor het gevestigd bedrijfsleven op Moerdijk in december 2009 een themabijeenkomst Natura 2000 en de stikstofproblematiek georganiseerd. Tijdens deze bijeenkomst is naar oplossingen voor de korte termijn (voortoets/passende beoordeling) en de (middel) lange termijn (Programmatische Aanpak Stikstof) gezocht. Er is vastgesteld dat het gevestigd bedrijfsleven, provincie Noord-Brabant, gemeente Moerdijk en Havenschap Moerdijk hierin moeten samenwerken. Naar aanleiding hiervan is door de stuurgroep Duurzaam Haven- en Industrieterrein Moerdijk een werkgroep Natura 2000 opgericht met vertegenwoordigers van bedrijven, provincie, gemeente en havenschap. In de werkgroep worden knelpunten die de Natura 2000 met zich meebrengt voor de uitvoering van de werkzaamheden op het industrieterrein besproken. Zo wordt gewerkt aan een gebiedsgerichte benadering van de stikstofproblematiek. De Natura 2000-werkgroep heeft een tweetal vertegenwoordigers in de klankbordgroepen van het op te stellen beheerplan Hollandsch Diep en Biesbosch. Dat een industrieterrein ook een positieve bijdrage kan hebben op natuurontwikkeling is te lezen in de bijdrage van Roland-Jan Buijs, de Ecologisch adviseur Havenschap Moerdijk (zie het groene kader). haven- en industrieterrein Moerdijk, monitoringrapport

17 Lepelaars vinden thuis nabij haven- en industrieterrein Op het haven- en industrieterrein zijn verschillende meeuwenkolonies gevestigd. Er broeden bijvoorbeeld zilvermeeuwen en kleine mantelmeeuwen. Om de bewegingen van de meeuwen te kunnen volgen, zijn in het verleden vele honderden meeuwen gevangen en gekleurringd. De Moerdijkse meeuwen vinden hun voedsel vooral in de Drechtsteden, maar ook in Breda en Tilburg zijn veel meeuwen aangetroffen die van het industrieterrein afkomen. Dit in tegenstelling tot meeuwenkolonies die zich aan de Noordzeekust bevinden, waar met name vis op het menu staat. Eén van de meeuwenkolonies broedde op het braakliggende terrein, te midden van bedrijven. In 2008 is men begonnen met de ontwikkeling van deze grond. Door rekening te houden met de meeuwen en een goede ecologisch begeleiding is de ontwikkeling van het terrein goed verlopen. Een deel van de meeuwen vonden elders op het terrein een plekje of verplaatsten zich naar het baggerdepot en de nieuw opgespoten natuur op de Sassenplaat in het Hollandsch Diep. Tot slot zijn er meeuwen uitgeweken naar de Ventjagersplaten in het Haringvliet. Gezien de ligging van het haven- en industrieterrein is het vanzelfsprekend dat meeuwen er zich thuis voelen. Leuk is dan ook om te zien dat de lepelaar hiervan geprofiteerd heeft. De lepelaars zoeken de meeuwenkolonies bewust op, omdat meeuwen alarm slaan als er onraad dreigt. Zij verdedigen hun broedsels goed. Lepelaars maken gebruik van die eigenschap: zo zijn ook de lepelaarsjongen beschermd. Op de Sassenplaat waren al broedparen te vinden. Nu meer broedende meeuwen zijn neergestreken op de Ventjagersplaten in het Haringvliet, hebben te midden van deze kolonie de lepelaars kans gezien zich uit te breiden naar bijna 50 broedparen in Het is mooi om te zien dat door goed overleg met bedrijven en een bewust ecologisch beleid de vogels een nieuwe plek kunnen vinden en de ontwikkeling van het bedrijventerrein door kan gaan. Dat dit zelfs een uitbreiding van lepelaars op de Ventajagersplaten heeft opgeleverd, is iets om trots op te zijn. Roland-Jan Buijs Ecologisch adviseur Havenschap Moerdijk (Buijs Eco Consult B.V.) 3.11 Hinder Klachten De klachtenregeling in de gemeente Moerdijk houdt in dat op ieder moment van de dag of nacht (dus 24 uur per dag en 7 dagen per week) een klacht kan worden doorgegeven. De RMD registreert de binnengekomen klachten en zorgt dat deze worden doorgegeven aan de dienstdoende ambtenaar. Hij onderneemt direct actie. In de klachtenregistratie wordt onderscheid gemaakt tussen een vermoedelijke veroorzaker en een werkelijke veroorzaker. Daar waar sprake is van een met name genoemde vermoedelijke veroorzaker, wordt de naam geregistreerd die de klager bij het indienen van de klacht noemt als zijnde de vermoedelijke veroorzaker. Pas als na onderzoek een werkelijke veroorzaker kan worden vastgesteld, wordt die klacht aan die veroorzaker in de registratie toegewezen (werkelijke veroorzaker). haven- en industrieterrein Moerdijk, monitoringrapport

18 Jaarlijks wordt, door de RMD (Regionale Milieudienst), een analyse van de milieuklachten en meldingen gemaakt die zijn veroorzaakt door het industrieterrein Moerdijk. In de werkgroep milieuklachten is afgesproken om deze analyse voortaan ieder kwartaal te gaan uitvoeren. Op deze manier wordt beter inzicht verkregen in waar klachten vandaan komen en kan indien nodig met de veroorzakers afspraken gemaakt worden. De watergerelateerde klachten worden geregistreerd door Waterschap Brabantse Delta. Tabel 3.10: overzicht klachten veroorzaakt door het industrieterrein Moerdijk Vermoedelijke veroorzaker klacht Veroorzaker: bedrijf met provincie als bevoegd gezag Veroorzaker: bedrijf met gemeente als bevoegd gezag Veroorzaker: onbekend Klachten binnengekomen bij het waterschap Totaal Tabel 3.11: overzicht soort klachten veroorzaakt door het industrieterrein Moerdijk Soort klacht Lucht/stank Geluid Water Overig Ongewone voorvallen Onder ongewone voorvallen wordt onder andere incidenten, voorgenomen activiteiten en emissieverhogingen verstaan die inrichtingen hebben gemeld. In 2009 zijn acht meldingen door gemeentelijke inrichtingen en 236 meldingen door provinciale inrichtingen gedaan. Er is geen relatie gebleken tussen meldingen en klachten die daardoor zouden kunnen zijn veroorzaakt. Analyse milieuklachten % van de klachten zijn luchtklachten (voornamelijk stank), de overige zijn voornamelijk geluidklachten. Deze percentages zijn mede te relateren aan een klachtengolf op 2 december 2009 in Zuid-Holland (in totaal 180 stankklachten). Na intensief onderzoek is geconcludeerd dat het aannemelijk is dat een bedrijf op het haven- en industrieterrein Moerdijk deze klachtengolven kan hebben veroorzaakt. Op het grondgebied van de gemeente Moerdijk heeft dit vanwege de windrichting niet tot klachten geleid. In de overzichten zijn deze 180 klachten zowel voor wat betreft de vermoedelijke als werkelijke veroorzaker als onbekend gekwalificeerd. Andere klachtengolven, waarbij vijf of meer klachten op één dag zijn ingediend over dezelfde vermoedelijke veroorzaker, zijn er niet geweest in Tot slot is niet elke klacht te relateren aan een werkelijke veroorzaker. Gemiddeld wordt bij 35% van de ingediende klachten ook een werkelijke veroorzaker vastgesteld (bij de berekening van dit percentage is de klachtengolf (180 klachten) gezien haven- en industrieterrein Moerdijk, monitoringrapport

19 als één onbekende veroorzaker). Dit zogenaamde oplossingspercentage ligt op hetzelfde niveau als bij vergelijkbare andere milieudiensten (Milieu-)vergunningen Milieuvergunningen en meldingen De Wet milieubeheer (Wm) bepaalt welk (wettelijk) gereedschap kan worden ingezet om het milieu te beschermen. Milieuvergunningen worden afgegeven door zowel provincies als gemeenten. Veel inrichtingen (bedrijven en instellingen) hebben een milieuvergunning nodig. Aan de verlening van een milieuvergunning worden voorschriften verbonden. Wanneer een bedrijf, dat in het bezit is van een milieuvergunning, iets binnen de inrichting gaat veranderen dient een veranderingsvergunning of een revisievergunning te worden aangevraagd. Wanneer deze verandering alleen gunstige of geen gevolgen voor het milieu heeft en past binnen de voorschriften van de milieuvergunning, hoeft de verandering alleen gemotiveerd en schriftelijk te worden gemeld (een zogenaamde artikel 8.19 melding Wet milieubeheer). Sinds 1 januari 2008 is het Activiteitenbesluit van kracht. In het Activiteitenbesluit worden voor veel bedrijven algemeen geldende voorschiften vermeld waardoor voor deze bedrijven de vergunningsplicht vervalt en kan worden volstaan met het indienen van een melding. Wvo-/Watervergunning Per 22 december 2009 is de waterwet van kracht geworden. Hierdoor is het een en ander gewijzigd ten aanzien van vergunningen op het gebied van water. In de nieuwe waterwet zijn acht soorten vergunningen (onder andere Wvo-vergunnning) samengevoegd tot één nieuwe vergunning namelijk de watervergunning. Bij handelingen in het watersysteem moet de gebruiker van het watersysteem een watervergunning aanvragen. Denk aan het lozen van afvalwater, het onttrekken van grondwater of het bouwen van een steiger. Hierin staan voorschriften ter bescherming van het watersysteem. Het bevoegd gezag voor de verlening van de watervergunning is het Waterschap voor het regionale watersysteem en Rijkswaterstaat voor het hoofdwatersysteem. Voor de lozingen op het gemeentelijk riool worden gemeente en provincie bevoegd gezag. De provincie blijft het bevoegd gezag voor bepaalde categorieën van grondwateronttrekkingen en de infiltraties ervan. In deze monitoring zijn de gegevens van 2009 verwerkt, wat betekent dat er nog geen watervergunningen zijn afgegeven. Opgenomen is de Wvo-vergunning (Wet verontreiniging oppervlaktewater). Evenals bij de Wm-vergunning is het mogelijk om in het kader van de Wvo een oprichtingsvergunning, revisievergunning, veranderingsvergunning aan te vragen en een melding 8.19 in te dienen. In tabel 3.12 zijn de in 2009 afgegeven vergunningen, wijzigingen en intrekkingen opgenomen voor zowel provincie Noord-Brabant, gemeente Moerdijk als Waterschap Brabantse Delta. haven- en industrieterrein Moerdijk, monitoringrapport

20 Tabel 3.12: afgegeven vergunningen op het haven- en industrieterrein Moerdijk in 2009 Soort Gemeente Provincie Waterschap Oprichtingsvergunning (Wm en waterwet) Revisievergunning Veranderingsvergunning Melding Melding activiteitenbesluit (gedeeltelijk) intrekken van de vergunning Vergeleken met voorgaande jaren zijn er geen grote verschillen te zien in hoeveelheden aangevraagde vergunningen, meldingen en wijzigingen. Toezicht Afhankelijk van wie het bevoegd gezag is voor een bedrijf is de gemeente Moerdijk of de provincie Noord-Brabant verantwoordelijk voor de toezicht op de op het haven- en industrieterrein Moerdijk gevestigde bedrijven. Alle handhavingsbezoeken voor provinciale bedrijven zijn in 2009 uitgevoerd door de Regionale Milieu Dienst. In totaal zijn er 87 bedrijfscontroles uitgevoerd bij 47 verschillende bedrijven. Daarnaast zijn er bij 5 bedrijven controles geweest op BRZO-gebied. De provincie is in 2009 gestart met de pilot systeemtoezicht. Dit is een nieuwe manier van toezicht houden op de naleving van milieu-, arbo- en veiligheidswetten. Hierbij verschuift het toezicht van controle op de output gedeeltelijk naar controle op het juist functioneren van managementsystemen. Of anders gezegd: van wantrouwen naar vertrouwen. Bij traditioneel toezicht richten de toezichthouders (die controleren of bedrijven zich houden aan milieu-, arbo- en veiligheidswetten) zich vooral op de output van die bedrijven: ze verrichten metingen, nemen monsters en controleren de vergunningvoorschriften. Bij systeemgericht toezicht kijken de toezichthouders naar de manier waarop een bedrijf met een managementsysteem de naleving van regels waarborgt. Vier bedrijven op het haven- en industrieterrein Moerdijk nemen deel aan de pilot. Bij hen wordt het systeemtoezicht al toegepast. Zowel de provincie Noord-Brabant als de bedrijven zijn enthousiast over deze manier van handhaving Veiligheid BRZO-bedrijven In onderstaande tabel is het aantal bedrijven opgenomen die onder de BRZO vallen. Hierbij is onderscheid gemaakt tussen gemeentelijke en provinciale bedrijven. In bijgevoegde risicokaart van de provincie Noord-Brabant is te zien waar deze risicovolle bedrijven zich bevinden en welke risicocontour daarbij hoort. De risicokaart is digitaal beschikbaar via de website van de provincie. haven- en industrieterrein Moerdijk, monitoringrapport

21 Tabel 3.13: BRZO-plichtige bedrijven op haven- en industrieterrein Moerdijk Type bedrijf Aantal BRZObedrijven Gemeentelijke bedrijven 9 Provinciale bedrijven 6 Totaal 15 In onderstaande risicokaart van de provincie Noord-Brabant is te zien waar de risicovolle bedrijven zich bevinden en welke risicocontour daarbij hoort. De risicokaart is digitaal beschikbaar via de website van de provincie. Figuur 3.5: Risico contourenkaart het haven- en industrieterrein Moerdijk Hulpverleningsdiensten De GGD en de brandweer hebben informatie aangeleverd met betrekking tot het uitrukken van de hulpverleningsdiensten op haven- en industrieterrein Moerdijk. In de volgende tabel is het aantal inzetten in 2009 opgenomen. Het gaat hier om het totaal aantal inzetten op het gehele terrein bij bijvoorbeeld bedrijfsongevallen, incidenten en verkeersongelukken. Tabel 3.14: inzet hulpdiensten het haven- en industrieterrein Moerdijk Urgentie A1* Urgentie A2* Totaal Urgentie A1* Urgentie A2* Totaal Aantal inzetten eerste hulp, geen vervoer Aantal inzetten vervoerd naar ziekenhuis Totaal inzetten in het gebied * urgentie A1 betekent levensbedreigend (binnen 15 minuten op locatie aanwezig), urgentie A2 betekent niet levensbedreigend (binnen 30 minuten op locatie aanwezig). haven- en industrieterrein Moerdijk, monitoringrapport

22 Tabel 3.15: inzet brandweer het haven- en industrieterrein Moerdijk 2009 Eenheid OMS alarmeringen (meldingen van de brandmeldinstallaties) Aantal Daadwerkelijk optreden voor binnen- en buitenbranden Aantal Daadwerkelijk optreden hulpverlening Aantal Uit de registratie van de brandweer gemeente Moerdijk is gebleken dat in 2009 totaal 120 meldingen zijn binnengekomen. Het grootste gedeelte van deze meldingen bleek vals alarm te zijn. De brandweer heeft 17 keer daadwerkelijk opgetreden voor een binnen- en/of buitenbrand. Daarnaast heeft zij 7 keer opgetreden in verband met hulpverlening. haven- en industrieterrein Moerdijk, monitoringrapport

23 4. VERDUURZAMING VAN HET HAVEN- EN INDUSTRIETERREIN MOERDIJK Op haven- en industrieterrein Moerdijk staat verduurzaming al jaren hoog op de agenda. Om verduurzaming vorm te geven is de stuurgroep DHM (Duurzaam Havenen Industrieterrein Moerdijk) actief. DHM heeft in 2007 het Masterplan duurzaam haven- en industrieterrein Moerdijk opgesteld. Een aantal werkgroepen werkt aan het uitvoeren van ambities uit dit Masterplan. Sinds mei 2008 is het haven- en industrieterrein Moerdijk door de provincie aangewezen als 'Proeftuin Schoon Bedrijventerrein'. Proeftuinen zijn innovatieve en/of experimentele projecten op verschillende locaties in Noord-Brabant, die voortkomen uit het bestuursakkoord 'Vertrouwen in Brabant'. Hierin zijn de plannen van het college van Gedeputeerde Staten van de provincie Noord-Brabant voor de periode uitgewerkt in zes programmalijnen. Brabant wil zich profileren als een mooie, schone, bereikbare, dynamische, perspectiefrijke en verbindende provincie. Met zes proeftuinen binnen de programmalijn 'Schoon Brabant' wil de provincie laten zien dat duurzame innovatieve oplossingen daadwerkelijk uitvoerbaar zijn. De ambities uit het Masterplan duurzaam haven- en industrieterrein Moerdijk bleken goed aan te sluiten bij de ambities van de provincie Noord-Brabant. Binnen de proeftuin duurzame verbindingen Moerdijk zijn daarnaast nog andere projecten benoemd en zijn diverse projecten gestart. In het monitoringrapport 2008 is hierover uitgebreid gerapporteerd. In dit hoofdstuk wordt in paragraaf 4.1 kort de stand van zaken toegelicht, in paragraaf 4.2 wordt uitgebreid ingegaan op één van de nieuwe proeftuinprojecten, namelijk het project koplopers. 4.1 Stand van zaken duurzame verbindingen Moerdijk Hieronder volgt per project een korte omschrijving van de stand van zaken. Meer informatie over deze projecten is te vinden op de internetsite Project Energyweb Moerdijk Onderzocht wordt of het haalbaar is een multicore ringleiding aan te leggen om te komen tot duurzame uitwisseling op het gebied van energie, water en reststromen zoals warmte, stoom en CO 2. Op 23 november 2009 is het warmtenet aan de Appelweg op het haven- en industrieterrein Moerdijk officieel geopend. Het warmtenet verbindt de bedrijven Bewa, Bolsius en Drecht Coating Services (DCS). De Bewa-groep heeft warmte over die Bolsius en DCS goed kunnen gebruiken. Het levert een besparing op van aardgas die te vergelijken is met de jaarlijkse levering van aardgas aan 500 huishoudens. Onderzocht wordt of het haalbaar is om ook tussen andere bedrijven ringleidingen aan te leggen. Tevens wordt onderzocht of er mogelijkheden zijn voor uitbreiding naar de regio. Dit wordt uitgewerkt onder de werknaam "Grand design". Als deze onderzoeken positief uitvallen zal gewerkt worden aan de oprichting van een exploitatiemaatschappij (Energie Combinatie Moerdijk) voor het ontwikkelen en beheren van de ringleiding(en). Voor het beheren van het Energyweb is een exploitatiemaatschappij in oprichting te weten Energie Combinatie Moerdijk. haven- en industrieterrein Moerdijk, monitoringrapport

24 Energy Utility Centre Moerdijk Onder projectleiding van Attero wordt onderzocht of het mogelijk is een gezamenlijk Utility Centre op te stellen voor het haven- en industrieterrein Moerdijk. Er wordt een haalbaarheidsonderzoek uitgevoerd voor een nieuw utility bedrijf op het bestaande Shell terrein. Haalbaarheid is mede afhankelijk van mogelijke integratie met de eventueel nieuwe energiecentrale waarvoor bij Essent/Shell een separate studie loopt. Spiepolder Onderzocht wordt of levering van restwarmte/co 2 mogelijk is aan de toekomstige uitbreiding van het kassencomplex in de Spiepolder. Er is een eerste inventarisatie gedaan naar de economische en technische haalbaarheid. De provincie Noord-Brabant heeft subsidie verleend om dit nader te onderzoeken. Duurzaam water Moerdijk Doel van dit project is het optimaliseren van de waterketen (waterhergebruik en waterzuivering). In de studie worden de mogelijkheden voor het gehele industrieterrein bekeken met extra nadruk op de Middenweg. Met behulp van een oriënterend onderzoek is een aantal varianten uitgewerkt. Twee varianten bleek haalbaar en zijn verder uitgewerkt in een vervolgonderzoek. Dit onderzoek is afgerond met als resultaat dat het lokaal zuiveren van afvalwater en doorzuiveren naar demiwater technisch mogelijk is. Tegenover de milieuwinst (energiebesparing, vermindering CO 2 emissie, inzet van restwarmte en rest-co 2 en minder ruimtegebruik) staan investerings- en expoitaitiekosten om het project te realiseren. Hierover moet nog bestuurlijke besluitvorming plaatsvinden. Windturbines Doel is het oprichten van een railwindpark op Industrieterrein Moerdijk, met een geïnstalleerd vermogen van 30MWe. Deze windmolens moeten een hoeveelheid energie opwekken voor ongeveer huishoudens. Het project is onderdeel van het Nuon investeringsprogramma 'Duurzame energie opwekking in Nederland' en zal bijdragen aan de nationale, provinciale en lokale doelstellingen en kan bedrijven lokaal voorzien van groene stroom. Dit project bevindt zich in de planfase. De planning is dat in 2012 gestart kan worden met de benodigde bestemmingsplanprocedure. De besluitvorming over de daadwerkelijke realisatie zal in de jaren daarna plaatsvinden. Mobiliteit Er wordt gewerkt aan een verbeterde ontsluiting voor de bereikbaarheid van het haven- en industrieterrein Moerdijk. Daarnaast wordt gekeken naar de bereikbaarheid voor werknemers anders dan met een auto. Op 9 april 2009 is een startbijeenkomst met bedrijven en relevante organisaties geweest. Met behulp van enquêtes en interviews is onderzocht wat de wensen van de bedrijven zijn met betrekking tot mobiliteit. Aan de hand daarvan is een aantal mobiliteitsconcepten uitgewerkt. Deze zullen in 2010 samen met de bedrijven verder uitgewerkt gaan worden. Omgevingsloket Door de gemeente Moerdijk en de provincie is een omgevingsloket opgezet. Bedrijven die vergunningen willen aanvragen kunnen terecht bij dit loket en hebben één aanspreekpunt. Hierdoor verlopen vergunningprocedures soepeler en sneller en is de communicatie met de bedrijven verbeterd. haven- en industrieterrein Moerdijk, monitoringrapport

25 Hiermee heeft de gemeente, vooruitlopend op de Wabo, ervaring opgedaan in de bundeling van vergunningenprocedures en samenwerking. Sociale duurzaamheid In het kader van sociale duurzaamheid wordt bekeken wat het haven- en industrieterrein Moerdijk kan betekenen voor de omgeving. In de toekomst zal aan de volgende punten worden gewerkt: 1. een goede aansluiting vraag en aanbod op de arbeidsmarkt, nu en in de toekomst; 2. samenwerking/interactie tussen de bedrijven op Industrieterrein Moerdijk en het Moerdijkse Midden- en Kleinbedrijf en onderwijs (kennisuitwisseling & innovatie, dienstverlening, toelevering); 3. positieve interactie Industrieterrein Moerdijk en omgeving via de burenraad; 4. gezamenlijke bedrijfsgerichte voorzieningen bedrijven; 5. informatiepunt voor scholen en bedrijven. In 2010 is in dit kader een bedrijvenroute op haven- en industrieterrein Moerdijk georganiseerd, waarbij bewoners, werkzoekenden en scholen in contact worden gebracht met de bedrijven. Daarnaast wordt een banenmarkt georganiseerd. Platform KAM-coördinatoren Moerdijk In 2009 is het platform KAM-coördinatoren Moerdijk op initiatief van de Bedrijvenkring Industrieterrein Moerdijk van start gegaan. Dit platform is bedoeld voor alle KAM-coördinatoren van bedrijven die gevestigd zijn op haven- en industrieterrein Moerdijk. De belangrijkste doelstelling hiervan is kennis en ervaringen op een praktische wijze uitwisselen, nieuwe ideeën op doen en te horen over nieuwe ontwikkelingen op het gebied van kwaliteit, arbo, milieu en veiligheid. KAM-coördinatoren krijgen hierdoor tevens de gelegenheid geboden collega s van andere bedrijven te ontmoeten en verdere contacten te leggen. Daarnaast worden in deze bijeenkomsten uitleg gegeven over de vorderingen van de proeftuinprojecten Duurzame verbindingen Moerdijk en over actuele vraagstukken die van belang zijn voor de bedrijven op haven- en industrieterrein Moerdijk. Inmiddels zijn er 10 bijeenkomsten gehouden (op verschillende bedrijfslocaties) die bezocht zijn door gemiddeld ca. 25 personen. 4.2 Koploperbedrijven het haven- en industrieterrein Moerdijk Zoals reeds aangegeven wordt in deze uitgave van het monitoringrapport extra aandacht besteed aan het project koplopers. De initiatiefnemer Sjaak Vaes, secretaris BIM, lid van de accreditatiecommissie Wim Konz en koploperbedrijven Drecht Coating Services en Slibverwerking Noord-Brabant, hebben tijdens een interview verteld over hun ervaringen. Deze zijn opgenomen in de volgende kaders. haven- en industrieterrein Moerdijk, monitoringrapport