Zakendoen met Singapore

Transcriptie

1 Zakendoen met Singapore Poort naar Azië Praktijkverhalen over internationaal ondernemen

2

3 Woord vooraf Woord vooraf Wie Singapore zakelijk gaat ontdekken, waant zich in eerste instantie in het Westen. De enorme welvaart is overal te zien, Engels overal te horen en internet overal te vinden. De dichtbevolkte stadstaat heeft zich in krap vijftig jaar ontwikkeld tot een van de rijkste en modernste landen ter wereld. Noem een internationale ranglijst en Singapore staat in de bovenste regionen zo niet bovenaan: gemiddeld inkomen, opleidingsniveau, infrastructuur, economische groei en fiscale voordelen. Een ideaal zakenklimaat dus. Zeker voor Nederlanders, met wie de Singaporezen niet alleen een van de drukste zeehavens ter wereld gemeen hebben, maar ook een nuchtere handelsgeest. Waar Rotterdam de poort is naar de rest van Europa, heeft Singapore zich ontwikkeld tot de poort naar Azië. In deze economische wereldstad liggen legio kansen. Bereid u wel goed voor, want schijn bedriegt. Singapore is meer Oosters dan u denkt. Alleen een goede kennis van de cultuur en gewoontes zal uw zakelijke plannen tot een succes maken. Daarnaast kost het tijd de weg te vinden in een nieuw land. U krijgt te maken met bijvoorbeeld verschillen in wetgeving, regelingen en het vinden van geschikte zakenpartners. Voor deze zaken hebben wij dit boekje uitgegeven. Het helpt u bij uw voorbereiding op een zakelijk bezoek aan Singapore, de stad waar het Verre Oosten en het vertrouwde Westen op een even kansrijke als verwarrende manier samenkomen. U leest over economische achtergronden, financiële prognoses en handelsperspectieven, maar er staan ook nuttige adressen en praktische tips in. Van pinnen tot paklijsten en van werktijden tot kledingvoorschriften: het komt allemaal aan bod. Wilt u uit eerste hand weten hoe het is om zaken te doen in Singapore, lees dan vooral de verhalen van uw voorgangers. In dit boekje komen verschillende ondernemers met activiteiten in Singapore aan het woord. Hun ervaringen laten zien dat er met goede voorbereiding en doorzettingsvermogen volop kansen liggen. Wij wensen u veel leesplezier en zakelijk succes in Singapore. Hans Biesheuvel Voorzitter MKB-Nederland Joop Wijn Lid Raad van Bestuur ABN AMRO Bank 1

4 Singapore Singapore 2

5 MALEISIË SINGAPORE 3

6 4

7 Over dit boekje Over dit boekje Voor veel ondernemers is Singapore een onbekende markt. Heeft u belangstelling om hierop uw eerste stappen te zetten. Deze uitgave van MKB-Nederland en ABN AMRO helpt u daarbij. De belangrijkste zaken die een rol kunnen spelen bij het zakendoen in of met Singapore, staan op een rij: van een goede zakenpartner vinden tot de zakencultuur. Dit boekje geeft een goede eerste indruk, maar het kan niet volledig zijn. Laat u daarom goed voorlichten als u echt in Singapore aan de slag wilt. Naast algemene informatie, komen enkele ondernemers aan het woord over hun ervaringen in Singapore. Deze verhalen geven u een indruk van het land en het ondernemersklimaat, maar ze bieden ook praktische tips. Veel informatie uit de inleiding is verstrekt door belangrijke handelsbevorderende organisaties. De contactgegevens van deze (en andere) instanties die u kunnen helpen bij uw oriëntatie op de Singaporese markt, vindt u achter in dit boekje. Dit boekje is een uitgave van de Koninklijke Vereniging MKB-Nederland en ABN AMRO en is onderdeel van een reeks boekjes over internationaal zakendoen. Kijk op mkb.nl/internationaal of abnamro.nl/internationaal voor een overzicht van andere uitgaven. Den Haag/Amsterdam, juni

8 6

9 Inhoudsopgave Inhoudsopgave Woord vooraf 1 Kaart van Singapore 3 Over dit boekje 5 Zakendoen met Singapore, een beknopte handleiding Singapore in feiten 9 Economie van Singapore 12 Wet- en regelgeving 21 Fiscale en financiële zaken 26 Omgangsvormen in Singapore 28 Praktijkverhalen van ondernemers Arnout Mostert, AccelerAsia 32 Richard Canneman, DutchCham Singapore 36 Hans Laarakker, FrieslandCampina 40 Frank Schuil, Qubulus 44 Paul van Ulsen, Salland Engineering International 48 Barbara Voskamp, VoskampLawyers 52 Praktische informatie en ondersteuning 57 Geraadpleegde bronnen 63 Colofon 64 7

10 8

11 Zakendoen Zakendoen met Singapore, met een beknopte handleiding Singapore, een klein dichtbevolkt land, welvarend en met grote economische betekenis. Een Westerse uitstraling, maar met onmiskenbare Chinese invloeden. Als poort naar Azië een belangrijke handelspartner voor Nederlandse ondernemers. Singapore in feiten Met een totale oppervlakte van nog geen 700 km 2 (iets meer dan de Noordoostpolder) is Singapore het kleinste land van Zuidoost-Azië. De republiek bestaat uit een groep van 63 eilanden, in het Noorden gescheiden van Maleisië door de Straat van Johore en in het zuiden van Indonesië door de Straat van Singapore. Door zijn geringe omvang, is Singapore met bijna vijf miljoen inwoners het derde dichtstbevolkte land ter wereld. Feitelijk is het een onafhankelijke stadstaat, zoals Monaco en Liechtenstein, en vrijwel de hele bevolking bewoont dus stedelijk gebied. Bergen zijn er niet, het hoogste punt ligt op 166 meter. Het klimaat is er tropisch; heet en vochtig. Twee keer per jaar zorgen moessons voor grote hoeveelheden neerslag: van december tot maart en van juni tot september. In de tussenliggende perioden is het droger, maar kan het later op de dag evengoed flink onweren. Het grootste deel van de bevolking is Chinees (76,8 procent), gevolgd door Maleisiërs (13,9 procent) en Indiërs (7,9 procent). Singapore heeft meerdere officiële talen, waarvan Mandarijn, Engels en Maleis de belangrijkste zijn. Daarnaast spreekt men nog andere Chinese talen en dialecten en Tamil. De meest voorkomende godsdienst is boeddhisme, gevolgd door de islam, het hindoeïsme, taoïsme en christendom. Van handelspost tot republiek Dat Singapore altijd een belangrijk handelsknooppunt is geweest, blijkt uit opgravingen uit de 14 e eeuw. De stad heette toen nog Temasek, maar vanaf de 15e eeuw komt voor het eerst de naam Singapura voor. De moderne geschiedenis van Singapore begint in 1819, toen het een Britse handelskolonie werd. Tijdens de Tweede Wereldoorlog namen de Japanners de eilandengroep in. Deze bezetting duurde van februari 1942 tot september Na de Japanse capitulatie kregen de Britten de stad weer in handen. In 1959 kreeg het land zelfbestuur, waarna het zich in 1963 aansloot bij de Maleisische Federatie, om zich na twee jaar alweer af te scheiden. Vanaf dat moment was de republiek Singapore definitief een onafhankelijke staat. Enorme welvaart In de decennia daarna ontwikkelde Singapore zich tot een van de welvarendste landen ter wereld. Afgemeten aan het bruto binnenlands product per hoofd van de bevolking, kan Singapore zich makkelijk meten met de voorhoedespelers in West-Europa. Deze grote 9

12 welvaart is mede te danken aan de handel via een diepe zeehaven, die tot een van de drukste op aarde behoort. Verder is er een opvallend open vrijemarkteconomie en een stabiel prijsstelsel. Corruptie is zo goed als afwezig en de werkloosheid schommelt er rond een schamele 2 procent. De economische bloei is vooral exportgedreven, waarbij consumentenelektronica, IT-producten en farmaceutica het speerpunt vormen. Daarnaast zit financiële dienstverlening als sector duidelijk in de lift. Economische ambities Dat Singapore ook over economische veerkracht beschikt, bleek wel tijdens de laatste wereldwijde crisis. Hoewel de economie er in 2009 met 1,3 procent kromp, was het land een jaar later met een groei van maar liefst 14,7 procent weer volledig back in business. Toch wil de overheid deze toename verder blijven aanjagen. Onder andere door meer te produceren en nog sterker in te zetten op farmaceutische producten en medische technologie. Zo moet het economische doel worden waargemaakt: Singapore als financiële en hightech-hub van Zuidoost-Azië. Plussen en minnen Uw eerste indruk van Singapore zal bijna vertrouwd zijn: een supermodern land, in zakelijk opzicht op westerse leest geschoeid. In veel opzichten is dit ook zo. Maar er zijn wel degelijk grote verschillen met onze wereld. Praktische, culturele, maar ook historische, politieke en maatschappelijke. Hierbij een kort overzicht van pluspunten en (mogelijke) hindernissen die Singapore ondernemers biedt. Goed om in het achterhoofd te houden tijdens de voorbereiding op uw eerste zakelijke stappen in of met een land dat vertrouwd lijkt, maar dat lang niet altijd is. Singapore kent veel pluspunten Westers Aziatisch land ( Azië voor beginners ) Grotendeels Engelstalig Indrukwekkende economische groeicijfers Koopkrachtige bevolking Lage werkloosheid Effectief en efficiënt werkende overheid Politieke stabiliteit (geen economische wijzigingen te verwachten) Staatsfinanciën op orde Kenniseconomie (open en gastvrij voor buitenlanders) Gunstige fiscale regelingen Geen of lage invoertarieven Goed ontwikkelde en onderhouden infrastructuur Boven aan ranglijst ease of doing business Nauwelijks corruptie Stakingen zijn een zeldzaamheid Loyale en hardwerkende medewerkers Weinig bureaucratie Redelijk snel, eenvoudig en goedkoop een eigen bedrijf starten Voorhoedepositie in Azië Vrijhandelsverdragen met steeds meer economische grootmachten 10

13 Kansrijke sectoren Intensieve en economisch kansrijke banden met buurland Maleisië Maar dit moet u ook weten: Schijn bedriegt. U waant zich in het Westen, maar bent dat niet Economie grotendeels afhankelijk van internationale handel, daardoor crisisgevoelig Veel specifieke culturele en transactionele kenmerken Groeiende inkomensverschillen bevolking Bondgenoot VS; daardoor mogelijk doelwit terroristische aanslagen Gelegen aan Straat van Malakka met veel piraterij Veel concurrentie van goedkopere buurlanden en lagelonenlanden 11

14 Economie van Singapore Van talent naar prof Singapore wordt vaak in één adem genoemd met Brazilië, India en China als opkomende economie. De stadstaat laat al sinds de jaren tachtig van de vorige eeuw indrukwekkende groeicijfers zien (ca. 6 tot 8 procent). Ook in internationale vergelijkingen haalt het land al jaren hoge tot zelfs maximale scores. Zo deelt de Wereldbank een 10 uit als het om zakendoen gaat. Transparancy International prijst Singapore als braafste jongetje van de klas, samen met Denemarken en Nieuw-Zeeland. Opvallend, zeker als we deze uitslagen met die van Nederland vergelijken. Zakendoen: 30 e, corruptie: 7 e. Kortom, Singapore is al lang geen jeugdtalent meer, maar een volwassen profspeler op de wereldmarkt. De crisis: harde klappen, korte pijn Met slechts vijf miljoen inwoners is het niet vreemd dat internationale handel de grootste inkomstenbron van Singapore vormt. In 2010 was de totale buitenlandse handel (uit- en invoer samen) bijna drie keer zo groot als het nationale inkomen: 668 miljard om 223 miljard US dollar. Maar deze succesvolle buitenlandse afhankelijkheid is tegelijk de achilleshiel van het land. Dit bleek wel tijdens de laatste mondiale recessie. In 2009, tijdens het hoogtepunt van de recessie, kreeg de Singaporese economie het met 12 procent krimp flink voor de kiezen. Deze daling was zelfs groter dan in landen waarvan het voor de hand lag dat ze zouden worden getroffen. Verklaarbaar is dat wel. Bij westerse economieën vormt de veel grotere dienstensector een relatieve buffer. In Singapore heeft juist de crisisgevoelige industrie het grootste aandeel in het bruto binnenlands product. Neemt de internationale handel af, dan daalt de industriële productie vrijwel direct mee. Toch duurde de financiële malaise in Singapore maar kort, mede dankzij sterk ingrijpen van de overheid om de economie weer vlot te trekken. De laatste twee kwartalen van 2009 lieten alweer groei zien (3,3 procent), om in 2010 bijna onrealistische hoogten te bereiken: 14,5 procent. Terug naar normaal Naar verwachting zal de spectaculaire groei van 2010 zich niet doorzetten in 2011, noch in de jaren erna. Dit is geen reden tot zorg, er is eerder sprake van een afkoeling van een tijdelijk oververhitte motor. Er zijn ook duidelijke oorzaken voor de terugkeer naar een meer houdbare groei. Zo draait de Singaporese overheid geleidelijk de crisismaatregelen terug en staat in het Westen de economische handrem nog lichtjes aan. Ook dat heeft afvlakkende consequenties voor Singapore. Al met al zal de jaarlijkse economische groei van de stadstaat de komende jaren waarschijnlijk rond een gezonde 5 procent liggen. 12

15 Monetaire en politieke stabiliteit Zou je een zorgenkindje van de Singaporese economie moeten noemen, dan is het de inflatie. Tussen begin 2010 en maart 2011 liep deze op van -0,5 procent naar 5 procent (jaar-op-jaar). Dit heeft deels te maken met de haast onhoudbaar sterke economische groei in 2010, met industriële knelpunten en dus prijsopdrijving als gevolg. Verder had ook Singapore, net als de rest van de wereld, te maken met hoge grondstof-, olie- en voedselprijzen. Met een meer gematigde groei in het verschiet, zal de opwaartse prijsdruk vanuit de industrie afnemen. Inmiddels zijn ook de olie- en voedselprijzen aan het dalen. Daarnaast werkte het monetaire beleid van de overheid dempend op de inflatie. De centrale bank hield een tijd lang een vaste handelsgewogen wisselkoers aan. Dit is de ruilverhouding tussen de Singaporese dollar en de valuta van Singapore s handelspartners, afgezet tegen de waarde die de handel van Singapore met elk van deze valuta vertegenwoordigt. Vervolgens is de centrale bank overgestapt naar een geleidelijke waardestijging van de Singaporese dollar ten opzichte van andere valuta. Over het geheel genomen, rijst de inflatie niet de pan uit, maar blijft deze met 4 procent voor de consumentenprijzen in 2011 beheersbaar. In 2012 zal de inflatie naar verwachting verder afnemen tot 2,5 procent. Politiek-economische rust In mei 2011 heeft de People s Action Party (PAP) de verkiezingen opnieuw gewonnen. Hierdoor regeert deze partij onafgebroken sinds het land zelfbestuur kreeg in De Worker s Party veroverde deze keer weliswaar zes zetels in het parlement (een opmerkelijke stijging ten opzichte van de twee die ze hadden), maar van enige serieuze oppositie is nog altijd geen sprake. De overwinning van de PAP houdt in dat er in de komende vijf jaar geen wijzigingen zijn te verwachten in het ondernemersvriendelijke beleid van Singapore. Gunstige fiscale regelingen en geen (of zeer lage) invoertarieven zullen het ondernemen in de stadstaat transparant blijven maken. Handelsrelatie Singapore - Nederland Nederland voert jaarlijks voor een groot bedrag goederen en diensten uit naar Singapore (ruim 3,6 miljard euro in 2009). Van januari tot en met juli 2010 groeide de goederenuitvoer met maar liefst 38,5 procent in waarde ten opzichte van dezelfde periode in het jaar ervoor. Ook in voorgaande jaren liet de Nederlandse export naar Singapore mooie groeicijfers zien. Zo steeg de exportwaarde in 2009 met 9,6 procent, terwijl Nederlandse exporteurs hun afzet wereldwijd juist met ruim 16 procent in waarde zagen dalen. In de periode nam de Nederlandse uitvoerwaarde naar Singapore jaarlijks met gemiddeld 16,7 procent toe. Met deze cijfers ligt de uitvoergroei naar Singapore nog steeds hoger dan die naar heel Azië. Opvallend is wel dat het hierbij om de uitvoer van goederen gaat. De export van Nederlandse diensten daalt al een flink aantal jaren achtereen. Hierdoor is de gemiddelde waarde van de totale Nederlandse uitvoer al een tijd lang min of meer stabiel. Voor de komende tijd zijn de exportvooruitzichten positief. Dit heeft te maken met de forse groei van de Singaporese economie. Zo verwacht de Economic Intelligence Unit (EIU) in de periode een jaarlijkse groei van het bruto binnenlands product van 4,1 tot 5,0 procent. Dit is uitzonderlijk voor een van de rijkste landen ter wereld. 13

16 Buitenlandse investeringen Hoewel Nederland in absolute zin een van de grootste buitenlandse investeerders in Singapore is, valt de totale omvang relatief mee. In 2009 bedroeg de opgetelde waarde van alle Nederlandse DBI (directe buitenlandse investeringen) in Singapore 11,6 miljard euro. Dit was bijna 1,8 procent van de totale Nederlandse DBI in de wereld, die eind miljard US dollar bedroegen (circa 660 miljard euro volgens De Nederlandsche Bank (DNB) in 2010). Andersom geldt deze constatering nog sterker. De opgetelde DBI van Singapore in Nederland bedroegen eind 2009 met 1,1 miljard euro slechts 0,24 procent van de totale DBI in Nederland. Het totaal van alle directe buitenlandse investeringen kwam dat jaar volgens DNB uit op 452 miljard euro. Interessante sectoren Tijdens de afgelopen (crisis)jaren zijn de prijzen van voeding en veevoer wereldwijd jaarlijks met gemiddeld 60 procent toegenomen. Vooral rijst werd veel duurder, maar ook de kosten voor eetbare olie stegen buitenproportioneel. De belangrijkste oorzaken zijn slinkende voedselvoorraden als gevolg van mislukte oogsten (extreem weer en natuurrampen). Maar ook de prijsstijging van ruwe olie speelde een rol. Tegelijkertijd bleef er vraag naar verse voedingsproducten. In Singapore en Zuidoost-Azië is de retailmarkt nauw verbonden aan de voedingssector, en is de behoefte groot om deze in hoog tempo verder te ontwikkelen. Naast de traditionele markten, richten lokale voedingsproducenten zich steeds meer op de opkomende markten, zoals India, het Midden-Oosten, Rusland en Oost-Europa. Door de strategische ligging is Singapore een ideale plek voor de overslag van verse producten. De wens van de Singaporese overheid om de totale markt van gekoelde opslag en distributie van bederfelijke waren verder te stimuleren, heeft geleid tot strategische voordelen voor (internationale) bedrijven. Zowel wat exportmogelijkheden betreft, als op het gebied van dienstverlening. Denk hierbij aan traceerbaarheid, voedselveiligheid en (de controle op) eerlijke producten. Ook in praktisch opzicht heeft de regering van Singapore maatregelen genomen. In 2009 werd op de luchthaven Changi International Airport in gebruik genomen. Changi is een van de drie vliegvelden van Singapore. Dit hightech op- en overslagcentrum bestaat uit verschillende zones en is bestemd voor voedingsmiddelen, verse producten, levende en of bederfelijke waren, zoals fruit, groente, zuivel, vlees, vis en gevogelte, maar ook bloemen en medicijnen. Het centrum heeft koelmogelijkheden van -28 tot 18 o C en een jaarlijkse afhandelingcapaciteit van zo n ton aan goederen binnen de vrijhandelszone. In Nederland is de regio Amsterdam-Schiphol al lange tijd een internationaal knooppunt op het gebied van gekoelde distributie, op- en overslag. Ook als het gaat om aanverwante en waardeverhogende diensten, zoals vacuümkoeling, (geconditioneerd) transport, fiscale behandeling, inspectie en etikettering. Met Coolport@Changi wil Singapore hetzelfde voor Azië bereiken wat Nederland voor Europa op versgebied betekent: een mondiale gateway en distributieknooppunt. 14

17 Deze doelstelling van Singapore brengt de nodige kansen met zich mee voor Nederlandse ondernemers die gespecialiseerd zijn in dienstverlening rondom de logistiek, exportbegeleiding, productie en het vervoer van voedsel. Logistieke expertise De oprichting van creëert kansen voor logistieke bedrijven in Singapore. Maar deze tak van ondernemen is er nog relatief jong. Door dit kennistekort liggen er mogelijkheden voor Nederlandse adviseurs met ervaring in de hele logistieke keten rond gekoelde opslag en distributie (cold chain). Deze omvat diensten en producten op het gebied van: opslag; tanks voor het beheer van levende dieren (vissen); voorraadbeheer; specifieke soft- en hardware; infrastructuur; transport. Momenteel haalt Singapore veel kennis uit India en China. Maar de cold chain-oplossingen uit deze landen, stellen Singapore in klimatologisch opzicht niet in staat om producten te leveren aan landen met vier seizoenen. Een samenwerkingsverband met een Nederlandse logistieke dienstverlener of advieskantoor zou kunnen leiden tot een integrale oplossing voor cold chaindiensten buiten Singapore, waar de omstandigheden klimaatafhankelijk zijn. Voedingsproductie en -distributie Nu Singapore duidelijk een regionaal cold chain-knooppunt wil worden, hebben veel bedrijven al een plekje dicht bij het vuur gevonden. Zij distribueren vanuit Singapore voeding en andere bederfelijke waar in de Aziatische regio. Maar voor Nederlandse producenten en distributeurs zijn er zeker nog mogelijkheden, bijvoorbeeld om een win-win-partnership op te zetten met Singaporese bedrijven. Zo n samenwerking zou een mooie springplank zijn richting de rest van de Aziatische markt. Business Development: exportbegeleiding 50 procent van de Singaporese productie is bestemd voor de internationale handel en Singapore wil graag de exportmogelijkheden naar Europa verder verkennen. Voor Nederlandse ondernemers met internationale distributiekennis en/of een logistiek netwerk dat zich buiten Europa uitstrekt, is dit goed nieuws. Samengevat, als het om verse levensmiddelen en andere bederfelijke waar gaat, liggen er overduidelijk kansen voor ondernemers met internationale ambities, zoals: logistiek adviseurs en managers; IT-leveranciers; experts in warehousing en opslag; producenten van opslagmateriaal; producenten van transportmaterieel; experts in voorraad- en netwerkoptimalisatie, transport routing en projectbegeleiding; levensmiddelenproducenten en -distributeurs; 15

18 logistieke bedrijven; opleidingsinstituten en universiteiten. Maritieme sector De diepe zeehaven van Singapore ligt aan een van de drukste handelswegen tussen het Oosten en het Westen. Sinds de jaren zestig van de vorige eeuw heeft de haven een enorme ontwikkeling doorgemaakt. Aanvankelijk bestonden de activiteiten voornamelijk uit laden en lossen. Nu is de Port of Singapore een van de grootste overslaghavens ter wereld. Dit komt door de ligging, de efficiënte afhandeling van goederen en de enorme IT-investeringen die de havenautoriteiten (Port of Singapore Authority, PSA) hebben gedaan. De maritieme industrie is goed voor ongeveer 7 procent van het bruto binnenlands product (BBP) van Singapore. Grootste handelsvloot van Azië Een andere belangrijke havenactiviteit is de afhandeling van olietankers als verlengstuk van de petrochemische en raffinage-industrie. Alle grote oliemaatschappijen hebben dan ook een vestiging in Singapore. Hoewel Shanghai de haven van Singapore inmiddels in omvang is voorbijgestreefd, is de Singaporese handelsvloot de grootste in Azië. Met meer dan drieduizend schepen onder Singaporese vlag, neemt de vloot de zevende plaats in op de wereldranglijst. Financiële injectie Volgens de havenautoriteiten zijn er in de Port of Singapore 28,4 miljoen containers overgeslagen in 2010, een stijging van 9,9 procent ten opzichte van Naar verwachting zal deze groei blijven toenemen, met oog op de duw in de rug die de Maritime and Port Authority of Singapore (MPA) de haven van plan is te geven. Hieronder valt een financiële injectie van zo n 200 miljoen Singapore dollar in de komende tien jaar (110,3 miljoen euro). Deze impuls is vooral bestemd voor het nieuwe maritieme instituut van Singapore, dat de ontwikkeling van strategieën en verschillende programma's in de maritieme industrie moet stimuleren. Denk hierbij aan onderwijs, opleiding, onderzoek en ontwikkeling. Andere doelstellingen van dit instituut zijn onder meer gerenommeerde onderzoekers aantrekken en de pool van maritiem opgeleide studenten en professionals vergroten. Groene scheepvaart en scheepsbouw Een ander stimuleringsprogramma van de Maritime and Port Authority is het Maritime Singapore Green Initiative. Hierbij gaat het om de introductie van een groot aantal maatregelen om een schonere en groene scheepvaart en scheepsbouw te stimuleren. Het maatregelenpakket valt uiteen in drie programma s: Green Ship; Green Port; Green Technology. Daarnaast is in 2011 nog het Port Technology Research and Development Programme gelanceerd. Dit onderzoeksprogramma zal zich de komende vijf jaar richten op geautomatiseerde containerhavensystemen en -technieken en groene, innovatieve technologie. 16

19 Overige kansrijke sectoren Naast de maritieme sector en de productie, exportbegeleiding, opslag, koeling, distributie en het transport van verse voedingsmiddelen en andere gekoelde waren, zijn er nog een paar sectoren veelbelovend te noemen voor mkb ers met oosterse aspiraties. Enkele kansrijke domeinen in vogelvlucht: gezondheidszorg (IT en hoogwaardige diagnostische en ziekenhuisapparatuur); farmaceutica; consumentenelektronica (computers, mobile, audiovisueel); chemie; petrochemie; energie; bouw en infrastructuur; onroerend goed. Zakenklimaat In de eerste helft van 2010 was de groei van de Singaporese economie een van de hoogste van de wereld. Voor de tweede helft van dat jaar werd een groei van het bruto binnenlands product van 12,2 procent voorspeld. Voor de periode verwacht de Economic Intelligence Unit (EIU) een jaarlijkse economische groei van 4,1 tot 5,0 procent. Een prima prestatie voor een van de rijkste landen ter wereld. Toch komt het economische succes van Singapore niet uit de lucht vallen. Allereerst is de ligging aan een drukke handelsroute met een diepe haven en het grote, minder ontwikkelde achterland uitstekend. En als het om het ondernemingsklimaat gaat, staat het land al jaren in de top vijf op ranglijsten van het International Institute for Management Development in Lausanne (IMD), het World Economic Forum en de EIU. Ook op het gebied van onderwijs scoort Singapore uitstekend. Zo heeft het land onder 25- tot 34-jarigen het grootste aantal hooggeschoolden ter wereld. De ontwikkeling en het onderhoud van de fysieke infrastructuur zijn van wereldklasse en corruptie is vrijwel afwezig. Volgens de Wereldbank is het bijzonder makkelijk zakendoen in Singapore, dat tweede staat op de ICTranglijst Networked Readiness Index van het World Economic Forum (WEF) en de wereldwijde Business School Institut Européen d'administration des Affaires (INSEAD). Op Zweden na, een betere score dan alle EU-lidstaten, de VS en Japan. Volgens het International Institute for Management Development (IMD) in Lausanne werkt de overheid van Singapore zeer effectief en efficiënt in vergelijking met andere overheden wereldwijd. Ook de Wereldbank is goed te spreken over het gemak van zakendoen in Singapore. In een onderzoek uit 2009 onder 183 landen stond Singapore bovenaan op het gebied van grensoverschrijdende handelsmogelijkheden en werkgelegenheid. Waar het de aanvraag van bouwvergunningen en de bescherming van investeerders betrof, eindigde het land op de tweede plaats. Hoewel zeer veel bedrijven in Singapore deels of geheel in staatshanden zijn, roemen de Heritage Foundation en de Wall Street Journal het land al 15 jaar op rij om zijn geliberaliseerde markt (tweede van de wereld). Singapore staat bovendien in de top van de Global Competitiveness Index van het World Economic Forum. In vergelijking met 133 andere landen, komt het op de derde plaats achter Zwitserland en de VS. 17

20 Kijk je naar de meer praktische kanten van zakendoen in Singapore, dan liegen de cijfers er ook niet om. Het kost gemiddeld drie dagen om een bedrijf op te zetten of goederen in te klaren. En binnen slechts vijf dagen staat onroerend goed op uw naam. Deze snelle doorlooptijd heeft waarschijnlijk veel te maken met het feit dat Singapore geen corruptie kent. Ook als het gaat om openheid richting investeerders en de rechtsbescherming van zowel debiteuren als crediteuren, haalt Singapore de hoogste score. En met maar vijf soorten belasting voor bedrijven is Singapore uniek in de regio, waar dit aantal rond de 25 ligt. Zelfs de OESO-landen (34 landen met een hoog welvaartsniveau) kennen er gemiddeld 13. Dit alles heeft ervoor gezorgd dat Singapore echt een regionale hub is geworden voor de grote Aziatische regio: Maleisië, Vietnam, Indonesië en zelfs China. Investeringsklimaat Vrijwel vanaf het begin van de industriële ontwikkeling hebben buitenlandse bedrijven Singapore makkelijk weten te vinden. Belangrijkste oorzaken: de geografische ligging, een stabiele politieke situatie, onovertroffen fiscale regelingen en een volledig geliberaliseerd handelsklimaat. Aangetrokken door deze voordelen, hebben zich in de loop der tijd duizenden buitenlandse ondernemingen in Singapore gevestigd. Eerst hoofdzakelijk als productielocatie, maar inmiddels is de stadstaat uitgegroeid tot een regionaal financieel, handels- en dienstencentrum. Daarnaast is het een vestigingsplaats voor veel regionale hoofdkantoren. Buitenlandse investeringen De bulk van de investeringen in Singapore komt van buitenlandse ondernemingen. Hoewel de locatiekosten hoog zijn, blijft het land aantrekkelijk voor investeerders van buiten. Dit komt vooral door de praktische afwezigheid van corruptie en de vele internationale handelsakkoorden die het land heeft afgesloten. Tel daar vervolgens een hoogopgeleide beroepsbevolking en lage belastingen bij op. De belangrijkste investeringssectoren zijn aardolie, elektronica en farmaceutische producten. De buitenlandse bedrijven nemen driekwart van de industriële productie voor hun rekening en bijna 90 procent van de export (exclusief diensten). De elektronica-industrie is goed voor ongeveer de helft van het totaal. Amerikaanse bedrijven vormen van oudsher de belangrijkste groep investeerders, gevolgd door ondernemingen uit de EU en Japan. In mei 2008 stond Nederland na de VS, Japan en de EU op een riante vierde plaats op de ranglijst van buitenlandse investeerders. In Singapore zijn meer dan 270 Nederlandse bedrijven gevestigd. Singapore is op zijn beurt weer een belangrijke investeerder in China, Hong Kong en Maleisië. Marktbenadering Een eigen bedrijf in Singapore starten is redelijk eenvoudig en goedkoop. Toch is het vaak handiger om een product te introduceren via een agent, een Singaporese partner, een distributeur of een handelshuis. Zo n agent of distributeur vindt u via organisaties als de Singapore International Chamber of Commerce, andere Kamers van Koophandel, de Singapore Manufacturers Federation en soortgelijke (branche-)organisaties. Deze instanties bieden soms ook de mogelijkheid om te adverteren. 18