Peter B. Sloep voorzitter normcommissie leertechnologieën programmaleider leernetwerken, OTEC, Open Universiteit Nederland

Transcriptie

1 INHOUD Jaargang 7, nummer 1, juni 2008 Inleiding NTA 2035: E-portfolio NL: Uitwisselen van e-portfolio s volgens toepassingsprofiel op basis van IMS eportfolio Loopbaanontwikkeling en e-portfolio Hebben we het over hetzelfde? Coördinatiepunt Toetsing kwalificaties MBO NTA 2032:2005 EDEX, een Nederlands Technische Afspraak voor het basisonderwijs, geactualiseerd Voor U gespot Inleiding Peter B. Sloep voorzitter normcommissie leertechnologieën programmaleider leernetwerken, OTEC, Open Universiteit Nederland Op het moment van schrijven is zojuist het rapport van de zogeheten commissie-bakker uitgekomen. Door onze regering ingesteld om een uitweg te zoeken uit de impasse die rond het ontslagrecht was ontstaan, heeft de commissie haar taak (terecht) ruim opgevat en is gaan nadenken over tewerkstellings(employability)-vragen in meer algemene zin. Dat heeft allerlei gedachten opgeleverd over de haalbaarheid waarvan de politiek zich ongetwijfeld zal gaan uitspreken. Maar interessant is het uitgangspunt dat de commissie heeft gekozen, namelijk werkgever en werknemer beiden aan te spreken op hun verantwoordelijkheid voor loopbaanontwikkeling. Het betekent een verschuiving van verantwoordelijkheden van de overheid naar de werknemer zelf en zijn voormalige werkgever. Een werkgever die weinig in de ontwikkeling van een werknemer heeft geïnvesteerd, heeft een probleem. Hij kan niet zomaar iemand ontslaan om een beter gekwalificeerd iemand binnen te halen, hij moet immers nog een half jaar loon doorbetalen en begeleiding bieden. Zo investeert hij, achteraf, toch nog in de loopbaan van zijn ex-werknemer. En dan wordt het natuurlijk de vraag of je dat dan niet beter van meet af aan had kunnen doen. Omgekeerd kan een werknemer niet doen of zijn toekomstige loopbaan hem of haar een zorg zal zijn. Hij (of zij) krijgt een rugzakje met een eigen budget voor

2 scholing en overbrugging van tijden met minder inkomsten. Als je daar niet slim mee omgaat, doemt een toekomst van steeds verder dalende inkomsten uit uitkeringen op. Een werknemer zal dus meer en meer in zijn eigen loopbaanontwikkeling moeten investeren en een levenslang lerend persoon worden; tijdens zijn of haar dienstverband bij een werkgever en bij de al dan niet gedwongen overstap van de ene werkgever naar de andere. Het bijhouden van wat iemand geleerd heeft, niet alleen op school gedurende het initiële traject, maar ook nadien in allerlei post-initiële trajecten, wordt dus van wezenlijk belang. Daarmee kan iemand immers aantonen hoe het met zijn tewerkstellingskansen staat, en kan een werkgever een indruk krijgen van iemands geschiktheid. Dat bijhouden wordt gedaan in wat we tegenwoordig portfolio s noemen. Scholen, vooral in het beroepsonderwijs, werken er al mee en dat geldt ook voor steeds meer bedrijven. Maar als tussen school en bedrijf, tussen scholen onderling, of tussen bedrijven onderling portfolio s niet uitwisselbaar (interoperabel) zijn, dan verliest het hele idee natuurlijk zijn aantrekkelijkheid. Een portfolio moet een leven lang meegaan, anders verliest het zijn waarde als weerslag van wat iemand gedurende zijn loopbaan tot dusver heeft geleerd en gepresteerd. Interoperabiliteit is het domein van standaardisatie of normalisatie, en op het gebied van e-portfolio s - de digitale variant - is veel werk verzet. En daar gaat deze nieuwsbrief over. Onlangs is er een mijlpaal bereikt met het beschikbaar komen van een Nederlandse variant van een in het onderwijs veelgebruikte specificatie: IMS portfolio. Het artikel van Jan Rietveld, secretaris van de normcommissie leertechnologieën, gaat kort in op de rol van NEN hierin. Het artikel van Dries Pruis bespreekt hoe Kenteq de rol van deze specificatie voor loopbaanontwikkeling ziet. Het artikel van Hugo van Helderen en Wouter Jan Smeulers werken uit hoe defensie het verband ziet tussen de specificatie en competentiegericht werken en opleiden. Het stukje van Hanneke Ackermann, namens het Colo Coördinatiepunt, kiest de insteek van kwalificatiestructuren en het belang ervan voor het MBO. De link met de e-portfoliospecificatie is de digitale beschikbaarheid van die kwalificatiestructuren. En Ignace Latour (Cito) ten slotte bespreekt kort enkele wijzigingen in de EDEX, een afspraak die NEN al langer in beheer heeft en die als een van de vele voorlopers kan worden gezien van zoiets als een portfolio. NTA 2035: E-portfolio NL: Uitwisselen van e-portfolio's volgens toepassingsprofiel op basis van IMS eportfolio Jan Rietveld Secretaris normcommissie Leertechnologieën (jan.rietveld@nen.nl) In 2005 besloten verschillende partijen in het leren- en werkendomein een afspraak te maken voor het uitwisselen van elektronische portfolio s. Een elektronisch portfolio (e-portfolio) maakt het voor iedereen mogelijk zijn of haar competenties en de voortgang van de eigen ontwikkeling aan te tonen en bij te houden met behulp van ICT-middelen. Hiervoor is een Nederlandse afspraak ontwikkeld op basis van de internationale IMS eportfolio specificatie van het IMS Global Learning Consortium. Dit toepassingsprofiel is vastgelegd in de Afspraak E-portfolio NL waarvan in 2007 de eerste versie verscheen. Deze afspraak bestond uit twee delen, het B&I-deel (Bestuur en Informatie inhoudelijk) en het T-deel (Technisch inhoudelijk). Het T-deel is omgewerkt naar een Nederlands Technische Afspraak (NTA) 2035:2008 E-portfolio NL - Het uitwisselen van e-portolio s volgens een toepassingsprofiel op basis van de IMS eportfolio. De komende drie jaar wordt deze NTA verder ontwikkeld door de NEN-normcommissie Leertechnologieën. De digitale versie van deze NTA is kosteloos beschikbaar via de website Dit is mogelijk doordat de kosten voor de beschikbaarstelling worden gedragen door het programma e-portfolio, uitgevoerd door de stichting Kennisnet. Het toepassen van normen in de dagelijkse werksituatie is niet altijd eenvoudig. Daarom is het mogelijk via de genoemde website vragen te stellen over het gebruik van de NTA. De consultants van de stichting Kennisnet, het CWI en NEN zullen hun uiterste best doen uw vragen zo snel mogelijk te beantwoorden.

3 De komende drie jaar wordt de NTA verder ontwikkeld. Om een zo bruikbaar mogelijke NTA te krijgen, kunnen alle gebruikers en andere belanghebbende partijen voorstellen indienen om de NTA te verbeteren. Hiervoor is op de E-portfolio NL -website een formulier beschikbaar waarmee commentaren gestructureerd kunnen worden aangeleverd. Loopbaanontwikkeling en e-portfolio Dries Pruis Informatiearchitect bij Kenteq, kenniscentrum voor technische vakmanschap en lid van de NEN Normcommissie Leertechnologieën. Inleiding Door de snelle ontwikkelingen in de economie, binnen de bedrijven, de arbeidsmarkt en in het onderwijs zijn we ons steeds meer bewust dat we een leven lang zullen blijven leren. Tijdens je leven werk je bijvoorbeeld als leerling, student, werknemer of in je vrije tijd aan je eigen ontwikkeling. Zo bouw je tijdens je loopbaan ongemerkt een portfolio op, want op allerlei plaatsen worden gegevens over je loopbaanontwikkeling bewaard. De informatie is echter versnipperd over verschillende organisatie en wordt op verschillende plaatsen bewaard. Als individu heb je meestal geen overzicht meer over waar welke informatie over jou beschikbaar is en wie daar toegang toe heeft. Daar komt bij dat in toenemende mate deze informatie digitaal wordt opgeslagen. Ondermeer door de ontwikkelingen van WEB 2.0 wordt verder de persoonlijke digitale informatie die via het internet beschikbaar is steeds maar groter. Wij pleiten er voor om deze loopbaaninformatie beter te beheren en beschikbaar te stellen in een persoonlijk e-portfolio, zodat je je loopbaaninformatie zelf kunt gaan beheren en kunt bepalen wie toegang krijgt tot welke informatie. Kenteq, het kenniscentrum voor technisch vakmanschap, wil het gebruik van e-portfolio stimuleren door de informatie die beschikbaar is vanuit de eigen diensten op het gebied van loopbaanontwikkeling en vakmanschap, elektronisch uitwisselbaar te maken en uit te wisselen met het e-portfolio van leerlingen, werknemers, bedrijven en instellingen. In een project van Kennisnet worden oplossingen voor deze digitale uitwisseling ontwikkeld en getoetst. Dit doet Kenteq in samenwerking met leerbedrijven, het beroepsonderwijs en leveranciers van portfolio s. Toepassingen van e-portfolio s Het e-portfolio maakt op het ogenblik een stormachtige ontwikkeling door. Het gaat voornamelijk om portfolio s die door organisaties worden aangeschaft of ontwikkeld. Kenmerkend voor de huidige situatie is dat leveranciers van porfolio s maatwerkoplossingen aanbieden ter ondersteuning van de processen en de doelstelling van de diverse opdrachtgevers. Er ontstaan daardoor verschillende portfolio s met verschillende functies. De optelsom van al deze initiatieven zal naar verwachting het ontstaan en gebruik van een meer gestandaardiseerde persoonlijk e-portfolio zeker bevorderen. Ter illustratie kunnen we een paar voorbeelden noemen van e-portfolio s: Het onderwijsportfolio. Ter ondersteuning van het leerproces met accent op leren, reflectie en beoordeling. In het voortgezet onderwijs wordt vooral gebruik gemaakt van een Elektronisch Leer Dossier (ELD) en in het MBO en HBO wordt op grote schaal al gebruik gemaakt van een e- portfolio. Het portfolio voor arbeidsbemiddeling. Zowel in de publieke als de private dienstverlening wordt het e-portfolio toegepast. Het CWI gebruikt bijvoorbeeld een elektronische werkmap en een Digitaal Klantdossier (DKD) om in de keten met het UWV en de sociale diensten van gemeenten werkzoekende te ondersteunen bij het zoekproces op de arbeidsmarkt. Het portfolio voor werknemers. In een paar CAO s zien we dat er door de sociale partners hierover de eerste afspraken zijn gemaakt. Het bedrijfsportfolio. Er zijn voorbeelden van organisaties die bedrijfsportfolio s gebruiken ter ondersteuning van hun HR beleid.

4 Het portfolio voor overheidsdiensten. In Nederland lopen we voorop met de ontwikkeling van een e-portfolio voor iedere burger. Met mijn overheid.nl wordt geprobeerd om alle informatie over burgers bij diverse overheidsinstellingen in afstemming met deze burgers te ontsluiten en beschikbaar te stellen. e-portfolio voor loopbaanontwikkeling Kennismanagement en competentiemanagement hebben hun intrede gedaan in het moderne bedrijfsleven met het doel om het rendement en het concurrerend vermogen van investeringen in kennis en competenties te verhogen. Dat vereist ondermeer het opslaan en onderhouden van de informatie in kennisdragers en personeelsdossiers. Eén van de problemen is dat bedrijven en instellingen met name de aan functies en personen en teams gekoppelde kennis en competenties niet gemakkelijk actueel, betrouwbaar en valide kunnen houden. Daarnaast zien we een ontwikkeling dat werknemers steeds meer zelf verantwoordelijkheid nemen voor hun eigen loopbaanontwikkeling. Kortom de tijd is rijp voor een employability- of loopbaanportfolio. Een e-portfolio is een gestructureerde verzameling persoonlijke gegevens over leren en werken. Een elektronisch hulpmiddel waarmee lerenden en werkenden alle tastbare leer- en werkervaringen en beoordelingen kunnen opslaan en een leven lang kunnen blijven gebruiken. Aan deze gegevens is te zien over welke kwalificaties en competenties de leerlingen, studenten en werknemers beschikken, wat de feedback van betrokkenen bij het leer- en werkproces is geweest en welke competenties de betreffende leerlingen, studenten of werknemers bezig zijn te verwerven. Een e-portfolio biedt ongekende mogelijkheden. Het kan bijvoorbeeld gekoppeld worden aan een portal voor het zoeken, aanmelden en evalueren van een training of opleiding. Via het internet kan de werknemer eenvoudig toegang krijgen tot bijvoorbeeld een leer-community of een forum van vakspecialisten. Het e-portfolio is een instrument voor het plannen, volgen, evalueren en registreren van de leerprocessen. Het biedt de mogelijkheid voor de werknemers toegang krijgen tot passende functies en opdrachten en werkgevers kunnen zien wat de ambities en competenties zijn van de werknemers. Door de verwachte blijvende krapte op de arbeidsmarkt zullen steeds minder mensen steeds meer werk moeten verzetten. Een goede match tussen vraag en aanbod van competenties wordt naar verwachting steeds belangrijker. Het e-portfolio kan hierbij helpen. Door flexibilisering, toename van mobiliteit en competentiemanagement binnen de arbeidsmarkt moeten dezelfde gegevens steeds vaker ingevoerd worden in bijvoorbeeld de systemen van een uitzendbureau, het CWI of het personeelsinformatiesysteem van de werkgever. We zien een ontwikkeling dat met name hoger opgeleiden steeds meer zelf zorgen voor hun ontwikkeling en ontplooiing en zelf keuzes maken in opleiding, ontwikkeling en werk. Door een personeelsinformatiesysteem niet meer organisatie gestuurd, maar individueel gestuurd te maken kan beter met deze ontwikkelingen worden omgegaan. Niet meer de werkgever maar de werknemer wordt zelf verantwoordelijk voor het bijhouden van zijn of haar e-portfolio. Nederlands Technische Afspraak 2035 E-portfolio NL Voor het ideaal van een persoonlijk e-portfolio dat een leven lang meegaat en dat alle aspecten van de loopbaanontwikkeling ondersteunt, is het noodzakelijk dat er gebruik wordt gemaakt van standaarden voor de opslag en uitwisseling van gegevens. Over deze standaardisatie hebben de betrokken partijen in Nederland afspraken gemaakt. Deze afspraken zijn vastgelegd in de Nederlands Technische Afspraak (NTA) 2035 E-portfolio NL die door het NEN wordt beheerd. Deze NTA is gebaseerd op de internationale standaard IMS e-portfolio specificatie van het Global Learning Consortium. Als ieder organisatie zich houdt aan deze afspraak dan kunnen de gegevens onderling probleemloos elektronisch worden uitgewisseld. Project Het werkt e-portfolio Het opstellen van een standaard is een eerste stap. Waar het om gaat is dat iedereen de standaard ook gaat toepassen en in de praktijk is dat nog niet zo eenvoudig. Er zijn nog een paar lastige problemen op te lossen voor een optimale uitwisseling van gegevens. Eén van deze problemen is dat we te maken hebben met drie verschillende domeinen: het onderwijs, de arbeid en de arbeidsbemiddeling, die ieder een eigen standaard hebben voor uitwisseling van gegevens. Daarom heeft Kennisnet een subsidie beschikbaar gesteld om de NTA 2035 E-portfolio NL in de praktijk uit te testen.

5 In het project Het werkt e-portfolio wordt de elektronische uitwisseling van portfoliogegevens getest in een praktijksituatie tussen verschillende domeinen. Het project is nu halverwege en Kenteq werkt hierin samen met Alescon (sociale werkvoorziening), Alfa College (Regionaal opleidingcentrum voor MBO) en Synergetics (ICT research instituut). Praktijksituatie Alescon heeft als organisatie een eigen aanpak ontwikkeld om de Wet Modernisering Sociale Werkvoorziening in de regio Drenthe inhoud te geven. De werkvoorziening is geen doel meer op zich zelf maar een middel om mensen een plek te geven in het reguliere bedrijfsleven en de maatschappij. Elke werknemer van Alescon begint in het leerwerkbedrijf van de sociale werkplaats. Hier worden tijdens het werk de capaciteiten van de mensen in kaart gebracht en passende training en opleidingen geregeld. Als de werknemers er voor klaar zijn, kunnen ze de stap naar de buitenwereld maken. Het gaat om mensen met een lichamelijke of geestelijke beperking die steeds vaker uitgroeien tot zeer gewaardeerde werknemers in vele bedrijfstakken. Hiervoor is vanzelfsprekend een uitgebreid begeleidingstraject ingericht. In het project gaat Alescon voor de detachering van haar werknemers een e-portfolio-systeem gebruiken. Doelstelling De algemene doelstelling van het project is om afspraken te maken over de informatie-uitwisseling tussen de verschillende ondersteunende systemen en een portfolio-infrastructuur te ontwikkelen dat gevuld zal worden met informatie uit systemen van SW-bedrijven, kenniscentra en scholen, zodat de deelnemers hun e-portfolio gevuld krijgen aangeleverd. In het project zullen de volgende concrete doelen worden gerealiseerd: Het inventariseren van de bij de partners elektronische vastgelegde informatie en de vergelijking met de NTA 2035 e-portfolo NL. Het maken van afspraken over de technische uitwisseling van de gegevens. Het inrichten van de specificatie-neutrale portfolio-infrastructuur en met behulp van testgegevens (gebaseerd op de NTA 2035 E-portfolio NL) het uitwisselen van de portfoliogegevens uittesten. Het uitwisselen van de portfolio-informatie en de resultaten van testen, assessments en EVC s van SW-medewerkers naar hun persoonlijk e-portfolio. Het evalueren van de gebruiksvriendelijkheid van het e-portfolio voor de gebruikers. Aanpak De betrokken partners gebruiken verschillende elektronische systemen en willen deze informatieuitwisseling verbeteren door de NTA 2035 E-portfolio NL te gebruiken. Daarnaast wordt de oplossing gezocht in een specificatie-neutraal Portfoliosysteem, dat ondermeer de IMS, HR-XML en EuroPASS standaard specificaties kan vertalen naar de NTA 2035 specificaties. Tevens wordt onderzocht in hoeverre de verschillende gegevens in het proces via webservices kunnen worden uitgewisseld met de bestaande systemen. Globaal wordt de volgende informatie uitgewisseld: Alescon beschikt over uitgebreide personeelsgegevens in het systeem Compas en heeft betrouwbare gegevens nodig over leer- en testresultaten van de medewerkers. Kenteq heeft voor de assessments persoonlijke en loopbaangegevens nodig en kan betrouwbare test- en EVC-resultaten leveren vanuit het systeem Competent. Alfa college heeft intake gegevens nodig en kan betrouwbare gegevens leveren over leer- en EVC-resultaten vanuit het Winvision portfolio. Alle informatie wordt in het e-portfoliosysteem vertaald naar de standaard specificatie om het e- portfolio van de SW-medewerker te vullen. Schematische ziet dat er als volgt uit:

6 Beoogde resultaten Met het project willen we de volgende resultaten bereiken: Een goede en betrouwbare methode om portfolio-gegevens te kunnen uitwisselen tussen bedrijven, onderwijs en employability dienstverleners. Alle relevante informatie die al bij de één van de partijen digitaal is opgeslagen moet beschikbaar zijn voor het ontwikkel- en loopbaanproces en hoeft niet meer te worden ingevoerd. Alle resultaten van testen, assessments en EVC s worden uitgewisseld met het e-portfolio. De medewerkers krijgen een gebruiksvriendelijk en van de tevoren ingevuld e-portfolio. Een bekende uitspraak is dat de proof of the pudding is in the eating. Wat moet blijken is dat de introductie en het gebruik van e-portfolio en het op basis van standaarden waarborgen van een betrouwbare uitwisseling van relevante data de loopbaanontwikkeling stimuleert en de inzet (participatie) en inzetbaarheid (employability) verbeterd. Het beschreven project kan daarom bijdragen aan de verdere ontwikkeling van NTA 2035 e-portfolo NL als een Nederlandse afspraak met een Europese en internationale impact. Hebben we het over hetzelfde? Vaststellen en ontwikkelen competenties Defensie zoekt balans tussen kwaliteit en efficiëntie drs. Hugo van Helderen dhr. Wouter Jan Smeulers Defensiemedewerkers Hoofd Directie Personeel Inleiding Defensie is met haar om en nabij de zeventigduizend medewerkers een van de grotere beroepsorganisaties in Nederland. De taakstelling van defensie is het bewaken van vrede en veiligheid. Deze taak vergt een operationele gereedheid van haar medewerkers. De juiste mens op de juiste plek. Maar dan moet die mens wel over de juiste vermogens beschikken om de ta(a)k(en) naar behoren uit te voeren. Hiervoor dient defensie vast te stellen dat medewerkers over de juiste competenties beschikken. Hoe weet men dit? En wat doet men als (groepen van) medewerkers niet of in onvoldoende mate over de vereiste competenties beschikken?

7 Competenties vaststellen Het expliciet vaststellen van de competenties van medewerkers is lastig maar nodig om de juiste mens op de juiste plek in de organisatie in te kunnen zetten. Defensie heeft ook als beleidsdoelstelling dat medewerkers met meer (civiele) kwalificaties uitstromen dan dat ze zijn binnengekomen. Dus zowel aan de poort, tijdens het verblijf als bij vertrek is het nodig te weten over welke kwalificaties/competenties medewerkers beschikken. Daar waar medewerkers niet in voldoende mate gekwalificeerd zijn voor hun taken kan opleiden hierin voorzien. Defensie is waarschijnlijk de grootste en meest complete publieke opleider van Nederland. Effectiviteit (kwaliteit) en efficiëntie (beheersbaarheid) spelen hierbij in toenemende mate een rol. Effectief én efficiënt opleiden betekent dat de opleiding enerzijds moet zijn afgestemd op de taak en anderzijds op maat moet zijn van het individu. Dit vereist inzicht in de reeds aanwezige competenties (b.v. in de vorm van certificaten), en competenties die weliswaar reeds verworven zijn maar die nooit (h)erkend zijn. Via EVC 1 procedures kunnen deze competenties expliciet worden gemaakt en waar mogelijk gecertificeerd. Hierdoor bevat de opleiding niet minder, maar ook nooit meer dan wat strikt noodzakelijk is. Defensie is voor het inregelen van EVC procedures op zoek naar geschikte IV-instrumenten 2. Middels een e-portfolio is vast te stellen aan welke competenties een individu in ieder geval voldoet (o.a. certificaten) maar ook welke competenties informeel of bijna aanwezig zijn. Als schakelpunt tussen personeelsgegevens en ontwikkelprocessen legt de invoering van een e-portfolio echter zware druk op de bedrijfsvoering door gebruik in bijvoorbeeld functioneringsgesprekken, persoonlijk ontwikkelplannen, roulering binnen de organisatie etc. Verzwaring van de bedrijfsvoering is duur en gaat vaak ten koste van andere zaken. Er moet op efficiënte wijze met het (h)erkennen van competenties worden omgegaan. Hiervoor ontwikkelt defensie momenteel beleid. Competenties ontwikkelen Zoals gezegd is effectief én efficiënt opleiden afgestemd op zowel de taak als het individu. Binnen defensie betekent dit around the world and around the clock opleiden. Vandaar dat e-learning (gedistribueerd opleiden) wordt gezien als een belangrijke methode voor (any place, any time) leren. Voordeel van e-learning is ook dat dit op maat opleiden (just in time, just enough) mogelijk maakt. Want een opleiding moet vooral op het juiste moment en met de juiste inhoud worden aangeboden om het meest effectief te zijn (voor wat betreft motivatie en behoefte). Een kenmerk van e-learning is de hoge ontwikkelkosten in combinatie met lage gebruikskosten. Voor het afspelen van e-learning is slechts een computer nodig. Docenten, klaslokalen, reistijden etc. zijn niet meer van toepassing. Het ontwikkelen van 1 uur e-learning kost echter gemiddeld 24 uur ontwikkeltijd. Daarom is herbruikbaarheid van ontwikkeld materiaal van groot belang. Modulariteit en vaste opslagstructuren maken dit mogelijk. Door e-learning materiaal in objecten op te delen worden deze objecten breder toepasbaar dan voor de doelgroep of het onderdeel waar het oorspronkelijk voor bedoeld was. Eén onderwerp (object) kan binnen verschillende opleidingen van toepassing zijn. Een vaste opslagstructuur van objecten maakt hergebruik binnen de organisatie (en zelfs daarbuiten: uitwisseling militair civiel onderwijs?) mogelijk en de toepassing van e-learning per saldo efficiënter. Uitgangspunten en Standaarden Zowel voor het vaststellen van iemands competentieniveau als het ontwikkelen ervan geldt dat het pas effectief kan gebeuren als het gedistribueerd gebeurt. Dit laatste legt echter een zware druk op de bedrijfsvoering van een centraal gestuurde organisatie als defensie. Het gebruik van een e-portfolio kan hierbij dienen als scharnier tussen personeelsprocessen en ontwikkelprocessen. Zaken als e-learning, e- portfolio en self-service nemen een centrale plaats in als er over vernieuwing van het personele domein en opleidingsprocessen gesproken wordt. Defensie hanteert hierbij een drietal beleidsuitgangspunten die de efficiëntie moeten vergroten van alle projecten die met Opleiden & Trainen te maken hebben. 1 EVC is een landelijk instrument voor het kwalificeren van (informeel) verworven competenties. 2 IV-instrumenten staat voor Informatie Voorzieningen instrumenten. De instrumenten die beschikbaar moeten worden gesteld voor een goede informatievoorziening. Dus ook de onderliggende ICT-instrumenten en infrastructuur.

8 Informatie moet optimaal uitwisselbaar en beschikbaar worden gemaakt Informatie moet eenmalig worden vastgelegd en meervoudig gebruikt kunnen worden. Om informatie meervoudig te kunnen gebruiken moet deze ook vindbaar zijn. Hiervoor zijn gestandaardiseerde informatiemodellen en toegankelijke infrastructuren nodig. Voor e-learning hanteert defensie een eigen set aan richtlijnen, Deze omvatten een uitwerking van de SCORM 2004 (3 rd edition) specificatie. Hierbij dienen leerobjecten te zijn voorzien van metadatering. Defensie heeft haar eigen profiel gedefinieerd, gebaseerd op het door stichting Kennisnet ICT op School opgestelde en bij de vereniging EduStandaard ondergebrachte (MBO) Contentzoekprofiel. Voor onderzoek naar e-portfolio wordt momenteel de bruikbaarheid onderzocht van de, eveneens door Kennisnet ontwikkelde en bij NEN ondergebrachte NTA 2035 E-portfolio NL. Infrastructuren moeten interoperable (uitwisselbaar) worden gemaakt Het moet mogelijk zijn dat verschillende systemen met elkaar kunnen communiceren en interacteren. Voor e-learning hanteert defensie gestandaardiseerde opslag en uitwisselingsformaten. Het maakt gebruik van conten packaging en Run time environment volgens de SCORM rd edition specificatie. Werkwijzen moeten afgestemd worden Informatievoorziening wordt vaak afgestemd op de bedrijfsvoering. Balans tussen effectief en efficiënt werken betekent echter ook balans tussen randvoorwaarden vanuit de informatievoorziening en behoeften vanuit de bedrijfsvoering. Het gebruik van standaarden (richtlijnen) heeft effect op processen in de organisatie. En dus moet telkens worden afgewogen hoe standaardisatie zich verhoudt ten opzichte van kwalitatieve maatregelen in de bedrijfsvoering. Door standaarden weten we zeker dat we het over hetzelfde hebben. Coördinatiepunt Toetsing kwalificaties MBO Hanneke Ackermann Colo Coördinatiepunt Vanaf 1 januari 2008 heeft het Coördinatiepunt Toetsing kwalificaties MBO een meer onafhankelijke positie binnen het MBO gekregen. Het Coördinatiepunt toetst de kwalificatiedossiers die de kenniscentra, samen met onderwijs en bedrijfsleven, hebben ontwikkeld. In een kwalificatiedossier staat wat iemand met het diploma kan als hij of zij er voor het eerst mee aan het werk gaat, welke competenties hij of zij daarbij gebruikt en welk gedrag hij of zij daarbij laat zien. De grotere onafhankelijkheid van het Coördinatiepunt komt onder meer tot uitdrukking in het rechtstreekse opdrachtgeverschap van het ministerie van OCW en de ontwikkeling van een eigen huisstijl. Het Coördinatiepunt blijft gehuisvest bij Colo en staat onder leiding van Hanneke Ackermann. De taken van het Coördinatiepunt concentreren zich op toetsing en kwaliteitsbevordering van de kwalificatiedossiers, het verschaffen van informatie voor beleidsontwikkeling en het uitvoeren van de ingangscontrole voor nieuwe elementen in de kwalificatiestructuur. Op 1 februari 2008 zijn de 237 nieuwe kwalificatiedossiers vastgesteld door OCW en digitaal ontsloten via Het is voor het eerst dat alle MBO-kwalificaties volgens eenzelfde format zijn beschreven, waardoor scholen, bedrijven en overheid een praktisch te gebruiken instrument in handen hebben bij het opleiden en professionaliseren van mensen. De landelijke kwalificatiegegevens zijn vanaf deze week ook direct digitaal te gebruiken voor eigen doeleinden doordat er een XML-export is gerealiseerd. Dit kan voor uitgeverijen, onderwijsinstellingen en bedrijven interessant zijn omdat specifieke informatie over een beroepstak nu digitaal ontsloten en direct in te lezen is in het eigen systeem.

9 NTA 2032:2005 EDEX, een Nederlands Technische Afspraak voor het basisonderwijs, geactualiseerd Ignace Latour is namens Cito lid van de NEN Normcommissie Leertechnologieën. De NEN Normcomissie Leertechnologieën ziet het als een van haar taken afspraken op het terrein van Leertechnologie te beheren. De eerste afspraak die in beheer is genomen is de NTA 2032:2005 nl Administratieve uitwisselingsgegevens voor het basisonderwijs: EDEX, educatieve export, een afspraak die het uitwisselingsformaat voor administratieve gegevens, zoals leerlingnamen, groep en leerkracht beschrijft. Binnen het basisonderwijs wordt uiteraard gebruik gemaakt van een leerlingadministratie. Veel scholen werken bijvoorbeeld ook met een leerlingvolgsysteem en educatieve software. Als deze systemen niet volledig geïntegreerd worden aangeboden zal het nodig zijn om gegevens te delen, wat vaak plaatsvindt door deze uit de bron te exporteren en vervolgens in een andere toepassing te importeren. Met moderne technieken ontstaan ook mogelijkheden om deze uitwisseling te vereenvoudigen, bijvoorbeeld door gebruik te maken van zogenaamde webservices. Het delen van deze gegevens kan alleen goed gaan als er voor het formaat en de betekenis een duidelijke afspraak is gemaakt. Voor uitwisseling van dergelijke administratieve gegevens in het basisonderwijs bestaat al sinds begin jaren negentig een afspraak, EDEX genaamd, afkorting voor EDucatieve EXport. Sinds 2004 is daar een belangrijke technische afspraak aan toegevoegd, namelijk een nieuwe manier waarop de gegevens praktisch kunnen worden uitgewisseld. Was voorheen alleen een zgn. CSV-uitwisseling mogelijk, sinds 2004 is daar een XML-vorm aan toegevoegd, EDEXml genaamd. Deze vorm biedt veel meer zekerheid over de vorm van de uitwisselingsdata. De EDEX-afspraak is door de Normcommissie in beheer genomen als NTA, een ten opzichte van normen snellere manier voor het maken van een afspraak. In de praktijk blijkt dat EDEX en EDEXml nog steeds een belangrijke functie vervullen. Nieuwe administratieve afspraken zijn ontwikkeld of in ontwikkeling, zoals het Elektronisch LeerDossier (ELD), de NTA 2035 E-portfolio NL en het DigitaalOnderwijsDossier(DOD). Deze hebben ten opzichte van EDEX echter een veel bredere doelstelling en zijn daardoor vooralsnog ongeschikt voor de eenvoudige uitwisselingsbehoefte. Het beheer van een NTA vraagt om actie. In de afgelopen jaren is bij de toepassing gebleken dat er nog enkele aanpassingen nodig waren. Kleine aanpassingen gelukkig. De wijzigingen hebben alleen betrekking op de EDEXml-binding. Deze wijzigingen worden nu, na 3 jaar beheer, aangeboden als voorstel voor een officiële versie. Als u geïnteresseerd bent in de NTA 2032 of in EDEXml en de wijzigingen die worden doorgevoerd, neem dan contact op met de secretaris van de normcommissie Leertechnologieën (jan.rietveld@nen.nl). Voor u gespot Eportfolio 2008 congres in Maastricht van 22 tot en met 24 oktober 2008 Het congres is dit jaar verbreed naar de hele levenslang leren -keten. Er worden dan ook veel bezoekers verwacht uit andere sectoren dan het onderwijs. De call for proposals is verlengd tot 23 juni. Zie: Gepubliceerde normen JTC 1/SC 36 Information technology for learning, education and training De internationale normcommissie JTC 1/SC 36 heeft dit jaar tot nu toe 5 normen gepubliceerd: - NEN-ISO/IEC :2008 Vocabulary -- Part 36: Learning, education and training - NEN-ISO/IEC :2008 Collaborative workplace -- Part 1: Collaborative workplace data model - NEN-ISO/IEC :2008 Collaborative workplace -- Part 2: Collaborative environment data model

10 - NEN-ISO/IEC :2008 Collaborative workplace -- Part 3: Collaborative group data model - NEN-ISO/IEC :2008 Collaborative learning communication -- Part 1: Text-based communication Bij deze commissie zijn nog 25 normen in voorbereiding. Meer informatie hierover vindt u op de website van ISO. CEN/TC 353 Information and communication technologies for learning, eduction and training. Vorig jaar is een normcommissie opgericht voor het maken van Europese normen op het gebied van Leertechnologieën. Op het moment liggen er 4 voorstellen voor het maken van Europese normen: Learning, Education, and Training offers description. Een generiek raamwerk om de bestaande afspraken over metadata van onderwijs- en cursusgegevens te integreren en harmoniseren. Curriculum Exchange Format, CEF. Een afspraak voor het koppelen en uitwisselen van curriculum gegevens binnen de Europese Unie. European Learner Mobility. Een afspraak om de verschillende formats voor het opslaan van gegevens over opleidingen en werkervaringen die bestaan in de EU te harmoniseren. Dit kan een positief effect hebben op de mobiliteit van arbeidskrachten in de EU. Een voorstel om van de norm NEN-ISO/IEC Quality Management, Assurance and metrics - Part 1 : Genral approach een Europese norm (EN) te maken. NEN-normcommissie Leertechnologieën De NEN-normcommissie heeft twee normdocumenten gepubliceerd. NTA 2032 Administratieve uitwisselingsgegevens voor het basisonderwijs: EDEX, educatieve export NEN 2035 E-portfolio NL Het uitwisselen van e-portfolio s volgens een toepassingsprofiel op basis van de IMS eportfolio. Beide documenten zijn in deze nieuwsbrief besproken. Deze nieuwsbrief wordt samengesteld door de NEN-normcommissie Leertechnologieën Voor meer informatie: Jan Rietveld, Secretaris NEN-normcommissie Leertechnologieën, jan.rietveld@nen.nl.