Plan van Aanpak: Integrale Visie Openbare Ruimte

Transcriptie

1 Plan van Aanpak: Integrale Visie Openbare Ruimte 1

2 1. Inleiding 1.1 Onze opgave In het collegeprogramma "Terug naar de Kern " heeft het college een aantal ambities uitgesproken die van invloed zijn op de werkwijze die gehanteerd wordt bij het werken in en aan de openbare ruimte. Hierin vraagt het college onder andere: - Een grotere aanspraak te maken op de eigen kracht van de bewoners; - Toe te werken naar een kleinere regisserende gemeente; - De praktische aanpak en het minder schrijven van onnodige nota s centraal te stellen. Daarnaast zijn wij bezig met een organisatieontwikkeling ( Een passende organisatie van vakgericht naar klantgericht ). In de organisatieontwikkeling, gaan we ervan uit dat het bestuur erop mag rekenen dat we beleid zo veel mogelijk integraal aanbieden. Integraal beleid is niet alleen wenselijk voor het college en vanuit de organisatieontwikkeling, maar anno 2013 ook noodzakelijk. De openbare ruimte wordt beïnvloed door verschillende maatschappelijke, politieke en andere omgevingsfactoren. Het is dan ook niet meer logisch om de openbare ruimte los te zien van haar omgevingsfactoren. We zijn genoodzaakt meer samen te werken en ook andere disciplines te betrekken Het hieronderstaande geschetste voorbeeld over openbare verlichting, onderstreept deze noodzaak Tegengestelde belangen: licht of donker...? Een duidelijk voorbeeld van tegengestelde belangen zijn de lantarenpalen in onze gemeente. In het kader van het Politiekeurmerk Veilig Wonen streeft de afdeling Inwonerszaken naar meer en nieuwe lantarenpalen. Immers meer licht draagt bij aan een beter zicht op straat en een groter gevoel van veiligheid. In het kader van CO 2 reductie en klimaatdoelstellingen is juist minder verlichting wenselijk, met andere lampen. Ook in het kader van de bezuinigingsdoelstellingen streeft de afdeling Ruimtelijk Beheer juist naar een "donker tenzij -beleid met minder lantarenpalen. De integrale visie op de openbare ruimte vormt hét afwegingskader om tot gezamenlijk en integrale doelen en ambities voor de openbare ruimte te komen. 1.2 Integraal betekent een andere werkwijze Om beleid integraal te kunnen aanbieden, moeten we anders gaan werken en hebben we een gezamenlijke visie nodig. Hierin moet zijn opgenomen hoe we als gemeente om willen gaan met de openbare ruimte. Dit Plan van Aanpak is een voorstel om te komen tot een integrale visie op de openbare ruimte. In de visie spreken verschillende partijen af wat onze ambitie is omtrent hoe we met de openbare ruimte om willen gaan. De wensen van de gebruikers van de openbare ruimte, onze burgers, bezoekers en bedrijven, vormen daarbij het uitgangspunt. Natuurlijk binnen de financiële kaders en met onze verantwoordelijkheid voor het collectieve belang en duurzaam beheer van de kapitaalgoederen. Bij het proces zullen, naast de bewoners in ieder geval de raad en de afdelingen Inwonerszaken, Ruimtelijke Ontwikkeling als Ruimtelijk Beheer betrokken worden. Maar zullen ook de belangen van externe partijen zoals bewoners en andere bij de openbare ruimte betrokken zijn, gehoord worden. 1.3 Wat levert het op? - Een breed gedragen en langere termijn beeld over de waarde van, en visie op de openbare ruimte; - Betere afstemming van de kwaliteit op de wensen van de gebruiker; - Een goed georganiseerde regiehoudende gemeente; - Helderheid naar stakeholders zoals burgers, bestuur en ambtelijke organisatie; 2

3 - Betere samenwerking tussen afdelingen (minder faalkosten); - Minder sectorale plannen: losse beleidsmatige acties gebundeld in een logisch geheel; - Tijd en kostenbesparing op Programma van Eisen (RO). Eenduidig en gemakkelijk Bij planvorming voor nieuwe uitleggebieden zijn we veel tijd, energie en afstemming kwijt aan het eenduidig vastleggen van de eisen en wensen voor de openbare ruimte. Een eenduidig afwegingskader en programma van eisen ontbreekt. Daardoor kost het stellen van kaders richting de projectontwikkelaars veel tijd en inspanning. Een eenduidige visie, concreet gemaakt in een standaard programma van eisen, bespaart een afdeling als Ruimtelijke Ontwikkeling veel tijd. 1.4 Leeswijzer We nemen u eerst mee in onze huidige (sectorale) werkwijze. Vervolgens beschrijven we hoe we de integrale aanpak willen organiseren en welke processtappen we moeten nemen om te komen tot een integrale visie op de openbare ruimte. Tot slot geven we aan welk budget we hiervoor nodig hebben en wat een integrale visie ons oplevert. 2. Huidige werkwijze: sectoraal De gemeente Buren werkt momenteel sectoraal. Dit betekent dat iedere sector naar eigen eer en geweten zijn kernopgaven invult, doelstellingen en maatregelen, beleidsdocumenten en uitvoeringsprogramma s schrijft. Iedereen heeft zijn eigen manier van werken en communiceren en legt dus ook op een andere manier verantwoording af naar de raad en burger. Grafisch ziet dat er als volgt uit: Sector groen Sector spelen Sector wegen Sector riool Sector openbare verlichting Sector nieuwe werken Sector welzijn Aan openbare ruimte verwante Figuur: sectorale planning Door deze sectorale organisatie is afstemming met andere beleidsvelden heel lastig. Afspraken over onderlinge afstemming zijn er niet. Hierdoor vindt afstemming nu min of meer op ad hoc basis plaats. Maar, zoals duidelijk in het voorbeeld over de lantaarnpalen, kan het ook voor komen dat twee afdelingen tegenstrijdig beleid voeren. In deze tijd waarin we bewuster en efficiënter met tijd en kosten moeten omgaan, kunnen we dit niet langer aan de burger verantwoorden. Wij streven ernaar om ons intern beleid zodanig op elkaar af te stemmen, dat er een samenhangend, strategisch en integraal toetsingskader komt voor de openbare ruimte. Een eenduidig kader waarin verbindingen tussen verschillende beleidsvelden gemaakt worden en waarin keuzes gemaakt worden hoe we de inrichting en het beheer van de openbare ruimte aanpakken. Voorbeeld: herstraten of herinrichten? Om groot onderhoud aan de riolering te kunnen plegen moet de straat worden opengebroken. Normaal gesproken tillen we de klinkers dan op, graven het gat, vernieuwen we het riool en leggen we de bestrating weer terug zoals het lag. Dat is echter de logische verantwoordelijkheid van de afdeling Ruimtelijk Beheer. Dergelijk groot onderhoud kan echter een prima aanleiding zijn om weer eens kritisch te kijken naar de inrichting van de straat. Zijn er nog genoeg parkeervakken, sluit de inrichting nog aan bij de wensen van de bewoners? Bij een integrale aanpak nemen we deze vragen mee in de planvorming. 3

4 De openbare ruimte: bepalend voor de leefomgeving Een aantrekkelijke woon,- werk- en leefomgeving is belangrijk voor onze burgers, bezoekers en bedrijven. De wijze waarop de openbare ruimte 1 wordt ingericht, vormgegeven en onderhouden is heel bepalend voor gebruik en beleving van de dagelijkse leefomgeving. Onze bewoners gebruiken de openbare ruimte immers elke dag om van A naar B te komen, er te spelen, te ontmoeten etc. De burger heeft dan ook verwachtingen over de openbare ruimte: de inrichting en het beheer moeten op het gebruik zijn afgestemd. De openbare ruimte draagt in belangrijke mate bij aan de leefbaarheid en aantrekkelijkheid van onze buurten, kernen en het buitengebied. De waarde komt naar voren in thema's als: - Gezondheid door ruimte te bieden voor recreëren in de woonomgeving. Het gaat om ontspanning en inspanning: sporten, spelen, wandelen, fietsen, rusten en picknicken. - Ontwikkeling door belevingsmogelijkheden te bieden in de directe omgeving. Het gaat dan om het ervaren van natuur & landschap, de seizoenen te beleven, kunst en cultuurhistorie. - Welvaart door een positief vestigingsklimaat te bieden. Het gaat dan om het aantrekkelijk zijn en blijven om te komen wonen, te werken en om een bedrijf te vestigen. Wonen in een groene omgeving is bijvoorbeeld aantoonbaar van invloed op de waarde van de woningen. - Betrokkenheid door gelegenheid te bieden tot ontmoeten en meedoen. Actieve participatie van bewoners draagt bij aan het zich samen (mede) verantwoordelijk voelen voor de openbare ruimte en voor elkaar. - Mobiliteit door de mogelijkheid te bieden om zich veilig en makkelijk te verplaatsen en met anderen in contact te komen. - Natuur & milieu doordat bomen en beplanting beschutting bieden, (fijn) stof afvangen, CO 2 vastleggen en leefgebied en voedingsbodem bieden voor allerlei dieren en organismen. De openbare ruimte een aanzienlijk financieel kapitaal aan investeringswaarde en onderhoudslasten. In onze gemeente ligt voor tientallen miljoenen aan vervangingswaarde van riolering, bestratingen en plantsoenen. Als rentmeester dienen we zorgvuldig om te gaan met gebruik, onderhoud en in stand houden van dit kapitaal. En daarbij rekening te houden met de vele, soms tegenstrijdige- wensen en verwachtingen. 4

5 3. Een integrale aanpak, wat houdt dat in? Bij het ontwikkelen, inrichten en beheren van de openbare ruimte leveren verschillende partijen en betrokkenen een eigen specifieke bijdrage om het proces goed te laten verlopen. Dit goed op elkaar afstemmen is de kern van een integraal, dus alles omvattend, plan waarin we elkaars kwaliteiten optimaal kunnen benutten. We onderscheiden hierin 3 niveaus: - Strategisch: de "waarom"- vraag: visievorming - Tactisch: de "hoe"- vraag: planvorming - Operationeel: de "wat"- vraag: contractvorming Betrokkenen hebben op ieder niveau een andere rol, verantwoordelijkheid en informatiebehoefte. Van bestuur, ambtelijk apparaat en van de burger wordt per niveau dus verschillende betrokkenheid en interactie gevraagd. Integraal beleid openbare ruimte BUREN Raad B&W Afdeling Sector groen Sector spelen Sector wegen Strategisch niveau Sector riool Sector openbare verlichting Tactisch niveau Operationeel niveau Sector nieuwe werken Sector welzijn Aan openbare ruimte verwante sectoren Groot Klein Groot Besluitvorming Visie-& planvorming Betrokkenheid burger Figuur: integrale planning Goede afstemming op gebruik 3.1 Strategisch niveau Op strategisch niveau worden visie en kaders geschetst. Op dit niveau worden (integrale) overkoepelende afspraken gemaakt die gelden voor de algehele openbare ruimte. De burger en het bestuur leveren hier belangrijke input. Zij zijn immers eindgebruiker en eindverantwoordelijke. Uiteraard geeft het ambtelijke apparaat, maar ook andere betrokkenen, aan wat verantwoordelijk en werkbaar is. Daarom wordt deze visie op strategisch niveau met een brede groep stakeholders opgesteld. Gezamenlijk maken we, bijvoorbeeld aan de hand van zoneringen en verschillende thema's, afspraken over het ambitieniveau voor de openbare ruimte en de afstemming de inrichting en beheer op het gebruik van de buitenruimte. Het bestuur stelt uiteindelijk op strategisch niveau vast wat de gebruiker wil en hoe inrichting en beheer daar op een zo optimaal mogelijke manier op afgestemd kunnen worden. Voorbeeld van een integrale afspraak Op plekken waar een economisch belang geldt, bijvoorbeeld op toeristische trekpleisters, cultuurhistorische gebieden of in winkelcentra, hanteren we een hoog kwaliteitsniveau voor inrichting en beheer. In andere delen van de gemeentn kunnen we wellicht met een tandje minder prima uit de voeten. We hanteren één ruimtelijke indeling met structuren en gebieden. Hiervoor definiëren we het gewenste ambitieniveau in woord en beeld. Rol van de burger is groot: De invloed en de betrokkenheid van de burger op strategisch niveau is groot. Wij denken vooraf goed na over het proces, de doelen en de resultaten en betrekken de bewoners bij kwaliteitsdiscussies en ambitievorming voor de openbare ruimte. We laten de burger actief en positief meedenken. Door deze inbreng wordt de kwaliteit van en de betrokkenheid bij de openbare ruimte vergroot. Rol van bestuur is groot: Ook de invloed en de betrokkenheid van de raad is op strategisch niveau groot. Op deze manier stellen we de raad in de gelegenheid op het juiste niveau besluiten te nemen. Dit houdt in dat er een (inter) actieve houding van de raad wordt verwacht. De raad wordt actief betrokken bij het vormen van de visie over de openbare ruimte. 5

6 3.2 Tactisch niveau Uitwerking van de visie: een doordachte manier om je doel te bereiken Op tactisch niveau beschrijven we op welke wijze de ambitie(s) uit de integrale visie gerealiseerd worden. Na het vaststellen van de strategische visie gaan we op tactisch niveau invullen op welke wijze harmonisering van de huidige plannen vormgegeven zal worden. Rol van de burger is klein: Op tactisch niveau is de rol van de burger klein. Het opstellen van beheerplannen is vooral de verantwoordelijkheid van het ambtelijk apparaat. De burger wordt op dit niveau gevraagd om een mening. De gemeente geeft toegang tot de basisinformatie om zich een correct beeld te kunnen vormen. Rol bestuur is klein: Op tactisch niveau is de rol van het bestuur klein. Voor beleid en beheerplannen op tactisch niveau is geen bestuurlijke afweging op raadsniveau meer nodig. En alle bestaande plannen?! Een integrale aanpak op de openbare ruimte betekent niet dat bestaande plannen overbodig worden. De toekomstvisie en de structuurvisie zijn zelfs noodzakelijke input. Belangrijk is hierbij dat de integrale visie een strategisch document is. De praktijk wordt niet uit het oog verloren, maar wordt ook niet tot in de details beschreven (Beleid met een grote B). De reeds bestaande en nog op te stellen (uitvoerings)plannen vullen dit op tactisch niveau verder in (beleid met een kleine b). 3.3 Operationeel niveau Uitvoering geven aan activiteiten in de openbare ruimte Tot slot worden de activiteiten opgenomen in uitvoeringsprogramma's en in contracten en vervolgens op de markt gezet. Het reguliere beheer van de (fysieke) openbare ruimte is op dit moment integraal ondergebracht bij de AVRI. In de toekomst willen we meer gebruik maken van dit soort moderne contractvormen. Door meer te sturen op output en prestaties (zoals ook in design en construct contracten) neemt de gemeente een steeds grotere regierol. Rol van de burger kan groot zijn: Op operationeel niveau moet de rol van de burger groeien. Bijvoorbeeld bij planvorming voor (her)inrichting in de directe leefomgeving wordt de bewoner betrokken. Maar ook in het dagelijkse onderhoud kunnen bewoners(groepen), scholen, buurtverenigingen, ondernemersverenigingen of andere belangengroepen (zoals een natuurwerkgroep) een bijdrage leveren. Rol bestuur is gering: Op operationeel niveau is de rol van het bestuur zeer beperkt. De uitvoering vindt immers plaats binnen de vastgestelde kaders. Middels een integrale evaluatie (review) krijgt het bestuur wel een terugkoppeling van de bestede budgetten, voortgang van projecten, de bereikte resultaten en de ontwikkeling in kwaliteit. 3.4 Terugkoppeling De ontwikkelingen in de openbare ruimte worden volgens het Plan-Do-Check-Act model structureel en periodiek gemonitord en geregistreerd. Voor een deel zal deze monitoring plaats vinden vanuit regulier toezicht. Daarnaast zal jaarlijks een brede evaluatie van de ontwikkeling van de openbare ruimte worden uitgevoerd. Hieruit moet blijken wat het effect is geweest van de ondernomen activiteiten. Bij afwijkingen kunnen we direct actie ondernemen. Hierover wordt jaarlijks verslag gedaan aan het gemeentebestuur en de burger. Ook hierover worden in de strategische visie afspraken gemaakt. 6

7 4. Stappenplan voor de integrale visie op de openbare ruimte Van een sectorale naar een integrale benadering van de openbare ruimte kan op verschillende manieren. Wij hebben gekozen voor een gezamenlijk proces, waarin het ambtelijk apparaat, de burger en het bestuur meegenomen worden. Op deze manier zijn we er zeker van dat alle neuzen dezelfde kant op wijzen. Bovendien is het binnen zo n proces makkelijker om, indien nodig, tijdig een interventie te doen. Een gezamenlijk proces houdt in dat we samen een intensief traject ingaan, waarbij van alle betrokkenen inspanning gevraagd wordt. We houden ons hierbij (bijvoorbeeld) aan de volgende fasering en stappen: 2013 Fase 1 Strategisch: Proces en opstellen integrale visie op de Openbare Ruimte 2014 Fase 2 Tactisch: Harmoniseren van bestaande beleid- en beheersplannen 2015 Fase 3 Operationeel: De burger aan zet, invulling zelfbeheer Dit jaar: starten met het proces voor een integrale visie op de openbare ruimte (Fase1) Dit Plan van Aanpak omvat enkel de eerste fase van de strategische visie. Voor de volgende fase, het harmoniseren van het bestaande beleid en beheerplannen op tactisch niveau, ontvangt u een nieuw voorstel. Na goedkeuring van dit Plan van Aanpak starten we met onderstaande, op hoofdlijnen beschreven stappen. Door dit plan gezamenlijk op te stellen is al een start met het proces gemaakt en is een belangrijke stap, een gezamenlijke wens voor een integrale visie, al gezet. Hierdoor zijn onderlinge wensen en ambities al eens geuit, is een projectgroep gevormd en zijn sleutelfiguren voor het verdere proces al op de hoogte van hun rol en verantwoordelijkheden. 4.1 Het proces voor fase 1 Stap 1: Start: hoe staan we ervoor? Communicatieplan: duidelijkheid over het proces Opstellen van een communicatieplan om de rol en inbreng van alle actoren en stakeholders eenduidig vast te leggen. Op deze manier starten we op een eenduidige wijze met het communiceren met alle betrokkenen. Inventariseren Een bureaustudie van de huidige documenten zoals beleidsplannen, de Toekomstvisie en het LOP. Hieruit filteren we welke eerder gemaakte afspraken van invloed zijn op de integrale visie op de Openbare Ruimte. We brengen in beeld wat er al bekend is van de wensen en verwachtingen van de gebruikers van de openbare ruimte. Resultaat: eenduidig vertrekpunt voor zowel het proces als de inhoudelijke basis. Stap 2: Contouren en kaders integrale visie Workshop Met een brede vertegenwoordiging van betrokkenen bij de Openbare Ruimte (Raad, wethouder(s), griffier, afdelingshoofden, controller, Afdelingen Inwonerszaken, Ruimtelijk Beheer en Ruimtelijke Ordening, vertegenwoordiging van burgers en andere belangenverenigingen. Tijdens deze workshop gaan we interactief aan de slag met de vraag: Wat wil de gebruiker met de openbare ruimte in Buren? Hieruit komt een discussienota voort die input levert voor vervolg workshops met betrokkenen. Afhankelijk van het proces worden deze nader vormgegeven. Aan de hand van deze workshops stellen we een realistische droom op in de vorm van een integrale visie. Resultaat Stap 2: contouren van de visie met ambities en kaders op hoofdlijnen 7

8 Stap 3: Uitwerken en invullen van de integrale visie Een eerste vertaling van de visie naar handvatten voor een werkbare strategie, waarmee afgewogen keuzes kunnen worden gemaakt in de openbare ruimte. Hierin stellen we ook vast welke activiteiten, instrumenten en vaardigheden nog ontbreken. Resultaten Stap 3: - Een breed gedragen langere termijn beeld over de waarde van, en visie op de openbare ruimte; - Betere afstemming van de kwaliteit op de wensen van de gebruiker; - Een goed georganiseerde regiehoudende gemeente; - Helderheid naar alle stakeholders: burgers, bestuur, belangengroepen en ambtelijke organisatie; - Betere samenwerking tussen afdelingen (minder faalkosten); - Minder sectorale plannen: losse beleidsmatige acties worden gebundeld in een logisch geheel; - Tijd en kostenbesparing op Programma van Eisen (RO). Stap 4: Bestuurlijke vaststelling Resultaat Stap 4: Een duidelijke opdracht van de Raad voor een efficiëntere en doelmatigere werkwijze binnen de gemeente 5. Planning 5.1 De planning voor fase 1 Voor het in genoemde proces hebben we onderstaande planning opgesteld. Hierin is rekening gehouden met een lagere bezetting en minder mogelijkheden voor het benaderen van burgers in de zomerperiode. Wij verwachten direct na de zomer te kunnen starten met de eerste workshops: Planning integrale visie openbare ruimte Buren 2013 t/m mei Zomer September Oktober November December Stap 0: PVA Stap 1: Hoe staan we ervoor? Stap 2: Contouren en kaders Stap 3: Uitwerken en invullen Stap 4: Bestuurlijke vaststelling 6. Tot slot De besparing op de onderhoudsuitgaven, door de gezamenlijke werkwijze met de AVRI, laat zien hoe efficiënter werken voordelen oplevert. Dat geldt ook voor het proces van de integrale visie. We besparen op plankosten en voorbereiding door minder sectorale plannen op te stellen, door betere afstemming en een eenduidig afwegingskader. Maar het gaat niet alleen om financieel voordeel. Het grote belang van de openbare ruimte vergt dat we met een brede blik kijken naar de verschillende thema's en integrale afwegingen maken over maatschappelijke kosten en baten. Een proces waarbij we de wensen van onze burgers als gebruiker als vertrekpunt nemen! 8