Marinel Gerritsen. Taal, communicatie en het glazen plafond. Communicatie- en informatiewetenschappen, bedrijfscommunicatie.

Transcriptie

1 Marinel Gerritsen Communicatie- en informatiewetenschappen, bedrijfscommunicatie Taal, communicatie en het glazen plafond 8 Maart 2011

2 ) Taal, communicatie en het glazen plafond Titel van deze pagina Tekst met een afbeelding Tekst met een afbeelding Tekst met een afbeelding

3 Wat er aan de orde komt over sekseverschillen in taalen communicatiegedrag Korte geschiedenis Op de werkvloer Valkuilen Sollicitatiebrief Sollicitatiegsprek Gedrag op de werkvloer Mannelijk of vrouwelijk taal- en communicatiegedrag?

4 Geschiedenis Jacques van Ginneken ( )

5 Inserteer hier de scan van het handboek ) Taal, communicatie en het glazen plafond

6 ) Taal, communicatie en het glazen plafond

7 ) Taal, communicatie en het glazen plafond Met haar eng bewustzijn, hangt het samen, dat de vrouw niet houdt van ingewikkelde syntactische constructies. Zelfs de relatiefzin is haar soms al te veel,.. (Van Ginneken 1913, 521)

8 Geschiedenis Jacques van Ginneken (1913) Otto Jespersen (1922)

9 Otto Jespersen

10 In etiquetteboeken.. Het was de jonge vrouw, die nooit iets te vertellen had, maar die de kunst van het luisteren tot in de perfectie verstond, van wie de oude professor zeide: Dat is eindelijk eens een vrouw met wie men verstandig praten kan!. (Amy Groskamp-Ten Have z.j. (ca. 1965)

11 Geschiedenis Jacques van Ginneken (1913) Jespersen (1922) Robin Lakoff (1975)

12 Robin Lakoff (1942)

13 Robin Lakoff (1975) Taal, communicatie en het glazen plafond

14 Lakoff (1975): Vrouwen gebruiken vaker dan mannen A. Heel beleefde vormen met name bij vragen: Zou je het heel erg vinden om dit voor mij te doen? Ik vraag je toch niet te veel als ik je vraag of? B. Indirecte communicatie Wat heb ik een dorst! C. Vragen die om bevestiging vragen (tag-questions) Ik heb lekker gekookt, hé? Ik heb de tafel toch mooi opgeruimd, vind je niet? D. Verontschuldigingen Het spijt me, maar ik ben het niet helemaal met je eens E. Afzwakkers van de eigen mening Het lijkt alsof Het is zoiets als

15 Uit: Robin Lakoff (1975, 83) Language and Woman s place Taal, communicatie en het glazen plafond

16 Geschiedenis Jacques van Ginneken (1913) Jespersen (1922) Robin Lakoff (1975) Deborah Tannen (1994)

17 Deborah Tannen (1947)

18 Deborah Tannen (1994)

19 Verschillen op de werkvloer in: Afhankelijk opstellen Spijt betuigen zonder schuld Bedanken zonder reden Onderhandelen van buiten uit Mening vragen Onzeker opstellen Geen zelfvertrouwen tonen (29) Minder goed zichtbaar zijn Ontvanger gecentreerd Interrumperen Niet duidelijk verwoorden wat je bedoelt Indirecte communicatiestrategieën

20 Afhankelijk opstellen: spijt betuigen zonder schuld Een klant heeft u gevraagd een tekst voor 1 oktober bij hem af te leveren. Maar hij belt u op 14 september op met het Taal, communicatie en het glazen plafond verzoek of het niet 20 september af kan zijn. Hoe formuleert u uw antwoord als 20 september echt niet lukt? 1. Neemt u mij niet kwalijk, maar dat lukt niet. 2. Neen, helaas, dat lukt niet.

21 Afhankelijk opstellen: bedanken zonder reden A belt B om een afspraak te maken A Zou jij om morgen kunnen? B Ja, dat kan prima. A OK, dan doen we dat. Hoe sluit u af als u B bent? B1 OK, Dag, dag. óf B2 OK, dank je wel. Dag, dag.

22 Afhankelijk opstellen: onderhandelen van buiten uit In een vergadering zegt de voorzitter: Deze opdracht is zo goed als voltooid. We kunnen doorgaan met het volgende punt. Wat zegt u als u toch nog iets van die opdracht wil bespreken? 1. Ik wil daar toch nog het één en ander van bespreken. 2. Mag ik daar toch nog wat over vragen?

23 Afhankelijk opstellen: mening vragen Je bent met iemand in gesprek over een reorganisatie op het werk. Je gesprekspartner vraagt op een gegeven moment: Hoe zou jij dat communiceren aan de boventalligen?. Hoe interpreteert u die laatste zin? 1. Deze persoon weet niet hoe die dat moet doen? 2. Deze persoon is aan het nadenken hoe deze kwestie op te en wil zo veel mogelijk meningen peilen.

24 Onzeker opstellen: geen zelfvertrouwen tonen Een collega vraagt u Denk jij dat we die opdracht binnen hebben? Ging de onderhandeling goed?. Wat is uw antwoord als u het gevoel heeft dat de onderhandeling best goed ging en de opdracht binnen is? 1. Het onderhandelen ging redelijk, maar ik ik ben er niet helemaal zeker van dat ze met ons in zee gaan. 2. De onderhandeling liep gesmeerd. Ik zou erg verbaasd zijn als ze niet met ons in zee gaan.

25 Minder goed zichtbaar zijn: ontvanger gecentreerd Iemand vraagt u: Wanneer wordt de cursus PR gegeven dit jaar? Wat is uw antwoord als u zelf die cursus geeft? 1. Ik geef twee cursussen PR, één vlak voor kerst en één vlak na kerst. 2. Er zijn twee cursussen PR, één vlak voor kerst en één vlak na kerst.

26 Minder goed zichtbaar zijn: interrumperen-1 A. Ik heb nu eenmaal een hekel aan vergaderingen. Dat weet je. B1. Je noemt dat zelfs schijndemocratie A. Ik heb nu eenmaal een hekel aan vergaderingen. Dat weet je. B2. Je noemt dat zelfs schijndemocratie

27 Minder goed zichtbaar zijn: interrumperen-2 Iemand zit op een vergadering vreselijk over een probleem te kletsen. U denkt dat de oplossing makkelijk is. Wat doet u? 1. U wacht tot de lange spreker is uitgesproken en vraagt dan het woord aan de voorzitter. 2. U interrumpeert met: Hierop aansluitend. Ik denk dat.

28 Niet duidelijk verwoorden wat je bedoelt: indirecte communicatiestrategieën Een manager in gesprek met een assistent zegt Wat die poster betreft. Ik wil hem zwart-wit maken en helderder. Ik ben naar een winkel gegaan en heb het ze gevraagd, maar ze deden geen puur zwart-wit meer. Ze wisten ook niet wie dat wel zou kunnen doen. Erg behulpzaam waren ze niet, maar we zullen toch iemand moeten vinden die dat kan maken. Wat wil de manager zeggen?

29 Verschillen op de werkvloer in: Afhankelijk opstellen Spijt betuigen zonder schuld Bedanken zonder reden Onderhandelen van buiten uit Mening vragen Onzeker opstellen Geen zelfvertrouwen tonen (29) Minder goed zichtbaar zijn Ontvanger gecentreerd Interrumperen Niet duidelijk verwoorden wat je bedoelt Indirecte communicatiestrategieën

30 Kenmerken van taal en communicatie van vrouwen en mannen op basis van onderzoeken anno 2011 Vrouwen Indirect Verzoenen Faciliteren Samenwerken Weinig bijdragen aan spreken in het openbaar Aanmoedigende feedback geven Georiënteerd op persoon en proces Mannen Direct Confronteren Concurreren Voor je zelf werken Veel bijdragen aan spreken in het openbaar Op een agressieve wijze interrumperen Georiënteerd op taak en resultaat

31 Zijn vrouwen in staat mannelijk taalgebruik en taalkgedrag te gebruiken? Ja! Onderzoek Kendall (2005) Analyse van het taal- en communicatiegedrag van dezelfde vrouw Op de werkvloer Thuis met haar kinderen Resultaten: Op de werkvloer: indirect, afhankelijk, onzeker Thuis met haar kinderen: direct, onafhankelijk, zeker

32 Valkuil 1: de sollicitatiebrief Taal, communicatie en het glazen plafond Viona Groenheide analyseerde 25 sollicitatiebrieven van mannen en 25 van vrouwen voor dezelfde HBOvacature Taalgebruik: vrouwen gebruiken vaker dan mannen Afzwakkers (nogal,misschien) Passief taalgebruik ( Van mij wordt gezegd versus Ik ben ) Lange zinnen Inhoud: vrouwen beschrijven vaker dan mannen Eigenschappen die niet in directe relatie tot de functie staan: attent, tactvol Inhoud: mannen beschrijven vaker dan vrouwen Eigenschappen die in relatie staan tot de functie: commercieel, klantgericht, creatief, innovatief Waarom ze gemotiveerd zijn voor de functie Vorm: de brieven van vrouwen zijn vergeleken met die van mannen Langer Geschreven in een veel kleinere letter

33 Valkuil 1: de sollicitatiebrief-2 Interviews met 8 personeelsfunctionarissen over waar ze naar keken bij de selectie van kandidaten voor een gesprek op basis van de sollicitatiebrief Ervaring Opleiding Motivatie Presentatie van de brief Meest gemaakte fouten volgens hen Ontbreken van een motivatie Te lange brieven

34 Valkuil 2: het sollicitatiegesprek (Posthuma, Morgeson, Campion 2002) Twee interfererende factoren: 1. Similarity Attraction hypothesis: je waardeert die personen het meest die op je lijken,ook in taal- en communicatiegedrag 2. Van vrouwen verwacht men een ander taal- en communicatiegedrag dan van mannen

35 Valkuil 3: promotie krijgen op basis van gedrag op de werkvloer (Peck 2006) Communicatiestijl op de werkvloer is mannelijk: direct, zeker, onafhankelijk, confronterend, resultaatgericht, ikgericht enz. De vrouwelijke stijl op de werkvloer is: indirect, gericht op persoon en proces, samenwerken, tot consensus komen enz.. Men zegt men die te waarderen, maar doet het in feite niet Welke communicatiestrategie gebruiken vrouwen die carrière hebben gemaakt?

36 Onderzoek van Rowena Hoogendoorn in Nederland Communicatie-strategieën van vrouwelijke en mannelijke managers vergeleken met vrouwelijke werknemers in Nederland Leidinggevende vrouwen en mannen Spreken even lang Hebben evenveel spreekbeurten Vertonen hetzelfde dominante interruptiegedrag Zijn even (on)beleefd Taal, communicatie en het glazen plafond en onderscheiden zich daarin van vrouwelijke medewerkers! Vrouwelijke leidinggevenden gebruiken meer ondersteunende communicatiestrategieën dan mannelijke leidinggevenden en vrouwelijke medewerkers.

37 Moeten vrouwen mannelijk of vrouwelijk taal- en communicatiegedrag gebruiken om het glazen plafond te kunnen doorbreken? Dilemma: Mannelijk: tast je identiteit aan, je wordt als een feeks gezien (en dat is ook niet goed voor je carrière!) Vrouwelijk: afhankelijk, onzeker, minder goed zichtbaar enz. Kans: New Wave Management model

38 Tot slot Kennis is macht Geen pasklare aanbevelingen Nature of nurture? Niet alleen de vrouw zelf kan bijdragen aan het doorbreken van het glazen plafond, benoemigsadviescommissies kunnen dat ook

39 Enkele recente verwijzingen Barrett, M. & Davidson, M.J. (2006). Gender and communication at work. Hamshire/Burlington: Ashgate. Holmes, J. & Meyerhoff, M. (2005). The Handbook of Language and Gender.Oxford/Malden?Victoria: Blackwell

40 Verklaringen Nature (Van Ginneken, Jespersen) Nurture (vrouwenbeweging 70)

41 Maltz en Borker: nurture Meisjeswereld Jongenswereld Relaties onderhouden Vriendelijk kritiseren Anderen goed interpreteren Dominantie Uitdagen Gehoor boeien Coöperatief Competatief

42 Nature Hormonen Hersenstructuur

43 Stemhoogte

44 Vraagtekens Methodologie Genderbiased interpretatie Verandering in M/V-verhouding Oud onderzoek

45 Sekseverschillen of Genderverschillen?

46 A1 B1 Interrupties A2 B2 A3 B 3

47 MMMMM., wat betekent dat? A. Houd je kop, je ziet toch dat ik bezig ben B. Wat interessant, vertel daar meer over

48

49 Vragen Vrouwen zouden zich meer verantwoordelijk voelen voor de prettige voortgang van het gesprek en hun communicatie daartoe inzetten

50 Indirecte versus directe communicatie Een man en een vrouw maken een wandeling. Na een tijdje vraagt de vrouw aan haar man: Heb jij geen dorst? De man antwoordt: Nee. En de twee wandelen verder. De vrouw krijgt stilaan een slecht humeur, en zegt niets meer. s Avonds thuis vraagt de man waarom ze niet meer praat, en ze wordt boos: Jij begrijpt me helemaal niet! De man: Hoezo? Wat heb ik nu weer gedaan? De vrouw: Toen ik vroeg of je geen dorst had, had je toch wel kunnen begrijpen dat ik iets wilde drinken! De man: Waarom zei je dat dan niet?

51