Methodebeschrijving JOLO JOngeren Lossen het Op. Databank Effectieve sociale interventies

Transcriptie

1 Methodebeschrijving JOLO JOngeren Lossen het Op Databank Effectieve sociale interventies

2 Deze methodebeschrijving is gemaakt door: Annette van den Bosch MOVISIE Annette van den Bosch is senior adviseur en projectleider bij het team Effectiviteit en Vakmanschap van MOVISIE. Januari 2013 Voor meer methodebeschrijvingen en eventuele vragen en/of reacties kun je terecht bij: Deze methodebeschrijving is mede mogelijk gemaakt door het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. Het werkblad dat gebruikt is voor het maken van deze methodebeschrijving, is deels gebaseerd op het Werkblad beschrijving interventie van het Nederlands Jeugdinstituut (NJi) en het RIVM. 2 * * * Methodebeschrijving JOLO: JOngeren Lossen het Op.

3 Inhoudsopgave Inleiding: leeswijzer 04 Samenvatting Beschrijving methode Probleemomschrijving Doel van de methode Doelgroep van de methode Indicaties en contra-indicaties Aanpak Materiaal Uitvoerende organisaties Benodigde competenties van de uitvoerder Overige randvoorwaarden Overeenkomsten en verschillen met andere interventies Contactgegevens ontwikkelaar Onderbouwing De ontwikkelgeschiedenis van de methode Onderbouwing van de probleemanalyse, doel, doelgroep en aanpak Onderzoek naar praktijkervaringen Praktijkervaringen van de uitvoerder Praktijkervaringen van de cliënt/burger Praktijkvoorbeeld Effectonderzoek Directe aanwijzingen voor de effectiviteit Indirecte aanwijzingen voor de effectiviteit Conclusies Samenvatting werkzame elementen Samenvatting effectonderzoek 27 6 Verantwoording Zoeken en selecteren van literatuur Literatuur 29 Bijlage 1: Toelichting effectonderzoek 30 Bijlage 2: Overzicht onderzoeken en de hoofdkenmerken 32 Bijlage 3: Methodologische kenmerken en resultaten effectonderzoeken 33 Methodebeschrijving JOLO: JOngeren Lossen het Op * * * 3

4 Inleiding: leeswijzer Professionals en burgers worden in de sociale sector geconfronteerd met een wirwar aan informatie waar ze een weg in moeten vinden. Die informatie is vaak versnipperd en daardoor weinig toegankelijk. In de Databank Effectieve sociale Interventies brengen wij methoden waarmee in de sociale sector gewerkt wordt, bij elkaar. De methodebeschrijvingen geven een zo volledig mogelijk beeld van alle beschikbare informatie over een methode. Als hulpverlener, actief burger of vrijwilliger kunt u hiermee vaststellen of de methode geschikt is voor de situatie waarin u of uw organisatie iets wil doen. Als gemeente kunt u zich op de hoogte stellen van de methoden die er zijn en wat er bekend is over de effectiviteit. Op basis daarvan kunt u met organisaties in uw gemeente in gesprek gaan over de inzet van deze methoden. Indien u besluit om met de methode aan de slag te gaan, verwijzen we u naar de ontwikkelaar voor het handboek en eventuele andere beschikbare materialen. De methodebeschrijving is opgebouwd langs vier lijnen. Onderdeel 1 van dit document beschrijft de methode zelf, zoals de doelen, de doelgroep en de aanpak. Onderdeel 2 laat de onderbouwing van de methode zien: de visies, theorieën en wetenschappelijke onderzoeken die de ontwikkelaar heeft gebruikt bij het ontwikkelen van de methode. Onderdeel 3 geeft zicht op de praktijkervaringen van de uitvoerder en de cliënt/burger met de methode. Onderdeel 4 geeft inzicht in wat er wetenschappelijk bekend is over de effectiviteit van de methode. De methodebeschrijving is in nauwe samenwerking met de ontwikkelaar van de methode tot stand gekomen. Zo levert de ontwikkelaar informatie aan en geeft deze feedback op het concept en toestemming voor publicatie. Soms schrijft de ontwikkelaar zelf de methodebeschrijving, dan biedt MOVISIE begeleiding en geeft zij feedback. De methode wordt uitgebreid in kaart gebracht. Dit kan de ontwikkelaar op zijn beurt een impuls geven voor verdere ontwikkeling van de methode. Een methode staat dus niet stil, de methodebeschrijvingen zullen dan ook regelmatig worden herzien. De methodebeschrijving is gebaseerd op een systematische zoektocht naar informatie. Bij die zoektocht werken de medewerker die de methodebeschrijving maakt en een informatiespecialist van de afdeling kennisstromen van MOVISIE intensief samen. Bij het zoeken van informatie over methoden zijn doorgaans de volgende zoekstrategieën toegepast: het inwinnen van informatie bij de ontwikkelaar, uitvoerende instanties en/of eventuele onderzoekers van de methode, het doorzoeken van Nederlandse en/of internationale databanken, het checken van referenties van reeds gevonden informatiemateriaal en een internet deskresearch. De verantwoording van de toegepaste zoekstrategieën is in beknopte zin terug te vinden in onderdeel 6.1. De zoekgeschiedenis is in uitgebreidere vorm vastgelegd in een hiertoe ontwikkelde flowchart, die is opgenomen in het archief van MOVISIE. Het relevante gevonden materiaal is terug te vinden in het literatuuroverzicht in onderdeel 6.2. Bij het effectonderzoek (onderdeel 4) wordt onderscheid gemaakt tussen directe en indirecte aanwijzingen voor effectiviteit. Een toelichting op dit onderscheid vindt u in bijlage 1. Om de tekst in de methodebeschrijving zelf laagdrempelig te houden, worden de belangrijkste onderzoekskenmerken en resultaten zoveel mogelijk in woorden beschreven. De achterliggende cijfers vindt u in bijlage 3 en verder. 4 * * * Methodebeschrijving JOLO: JOngeren Lossen het Op.

5 Wij wensen u veel inspiratie bij het lezen van deze methodebeschrijving. Wij hopen dat u zich hiermee een goed beeld kunt vormen van wat deze methode u te bieden heeft. Methodebeschrijving JOLO: JOngeren Lossen het Op * * * 5

6 Samenvatting 1. Beschrijving methode Doel Herstel van communicatie en het duurzaam oplossen van conflicten in de openbare ruimte tussen jongeren onderling en jongeren en buurtbewoners. Bijdragen aan de ontwikkeling van jongeren, stimuleren van empowerment van jongeren JOLO beoogt een bijdrage te leveren aan verbetering van het woonklimaat, de sociale samenhang, de sfeer en de leefbaarheid in wijken en buurten. Doelgroep Doelgroep van de methode zijn bewoners jongeren en volwassenen, winkeliers, horecaeigenaren, et cetera die meningsverschillen hebben over het gebruik van en het gedrag in openbare ruimtes of die betrokken zijn bij overlastsituaties. Intermediaire doelgroep De jongerenbuurtbemiddelaars vormen de intermediaire doelgroep. Jongeren die geschikt zijn als jongerenbuurtbemiddelaar zijn tussen de 12 en 20 jaar oud en wonen in de betreffende buurt of zitten daar op school. Aanpak De inzet van jongeren bij het zoeken naar oplossingen voor problemen staat bij JOLO centraal. JOLO werkt vanuit de empowerment-gedachte: voor jongeren door jongeren. Jongeren worden getraind in vaardigheden en methodieken die helpen bij het vinden van oplossingen voor problemen waarin alle betrokkenen zich kunnen vinden. Jongeren worden hierdoor aangesproken op hun kwaliteit (namelijk in het zoeken naar oplossingen) en niet op hun gedrag. Volwassenen en andere jongeren zien dat jongeren in staat zijn om zich neutraal op te stellen en dat zij bereid en in staat zijn om een bijdrage aan de oplossing van het conflict te leveren. Het bemiddelingsproces bestaat uit zes stappen: de aanmelding en intake, het gesprek met de aanmelder, het uitnodigen van de tegenpartij, het gesprek met de tegenpartij, een bemiddelingsgesprek en de nazorg. De projectleider speelt een belangrijke rol in het traject: hij of zij zorgt voor de continuïteit in het bemiddelen. Materiaal Handboek Jongerenbuurtbemiddeling, geschreven door Fica Djohani en in 2007 uitgegeven door CoCon in Delft. Het handboek omvat vier onderdelen: (1) het voortraject, (2) de praktijk, (3) de methode en (4) scholing. Alle stappen in het opzetten en uitvoeren van een jongerenbuurtbemiddelingsproject worden beschreven en aangevuld met tips en checklists. Het handboek maakt deel uit van de JOLO Startkit. Deze kost 500 en kan besteld worden bij CoCon. CoCon verzorgt ook een JOLO basistraining. 6 * * * Methodebeschrijving JOLO: JOngeren Lossen het Op.

7 Uitvoerende organisaties Lokale welzijnsorganisaties kunnen, in samenwerking met CoCon, met JOLO aan de slag. Ontwikkelaar CoCon, Coloured Consultancy Van der Takstraat 102 A 3071 LM Rotterdam info@colouredconsultancy.nl jolo@jongerenbuurtbemiddeling.nl Contactpersoon Fica Djohani fdjohani@colouredconsultancy.nl 2. Onderbouwing Uit onderzoek naar buurtbemiddeling (Fiers & Jansen, 2004) blijkt het belang dat bemiddelaars zoveel mogelijk een afspiegeling zijn van de samenstelling van de buurt. JOLO stelt dit principe centraal: omdat jongeren vaak betrokken zijn bij de conflicten, worden zij ook als bemiddelaars ingezet. Hetzelfde onderzoek laat ook zien dat buurtbemiddeling de vaardigheden versterkt van zowel bemiddelaars als bemiddelden. Dit sterkt JOLO in het doel bij te dragen aan empowerment van jongeren. Uit onderzoek naar overlastproblemen van jongeren (RMO, 2008) blijkt hoe belangrijk de interactie van jongeren met de omgeving is. JOLO zet in op het versterken van deze interactie. 3. Onderzoek naar praktijkervaringen Er zijn drie publicaties waarin de praktijkervaringen met JOLO worden beschreven (CoCon, 2011; Korthals Altes & Wijland, 2011; Van Rooijen, 2010). De ervaringen worden veelal verwoord in termen van de resultaten van de interventie. Het terugdringen van overlast: door het doorverwijzen van zaken naar jongerenbuurtbemiddeling hebben medewerkers van onder andere de politie meer tijd gekregen voor zwaardere problematiek en andere werkzaamheden. Empowerment: door JOLO hebben jongeren en volwassenen geleerd conflicten en problemen constructief en met oog voor een ander op te lossen; een aantal jongeren heeft via en dankzij JOLO een stageplaats, vervolgopleiding of werk gevonden; jongeren voelen zich door JOLO sterker en kunnen een voorbeeld zijn voor andere jongeren. Leefbaarheid: door training en inzet van de jongeren, door het oplossen van conflicten en Methodebeschrijving JOLO: JOngeren Lossen het Op * * * 7

8 het bestrijden van (woon)overlast, door het probleemoplossend vermogen van bewoners aan te spreken en door onderling contact en wederzijds begrip neemt de leefbaarheid van een wijk toe. Het woongenot stijgt, de (perceptie van) veiligheid neemt toe en de sociale cohesie wordt gestimuleerd. 4. Effectonderzoek In het jaarverslag Feijenoord (CoCon, 2011) zijn de resultaten van JOLO in 2010 beschreven. Hieruit blijkt dat van de 48 binnengekomen meldingen er 13 (27%) zijn doorverwezen of terugverwezen naar de aanmelder. Van de in behandeling genomen meldingen zijn er zes nog in behandeling, en 29 afgehandeld. Van de afgehandelde zaken is 79% opgelost, waarvan 57% via de intake, 26% via gesprekken met de partijen apart en 17% via een partijengesprek. 5. Samenvatting werkzame elementen De methode kent de volgende werkzame elementen. Jongeren en volwassenen worden beiden betrokken bij het zoeken naar duurzame oplossingen voor problemen met het gedrag in en het gebruik van de openbare ruimte. Niet het probleem staat centraal, maar de relatie en communicatie tussen betrokkenen. Jongeren worden aangesproken op hun kwaliteiten en daardoor worden hun zelfbeeld en de beeldvorming over jongeren positief beïnvloed. De jongerenbemiddelaars fungeren als rolmodel voor andere jongeren. Empowerment: jongeren worden getraind en gecoacht in de voor conflictbemiddeling benodigde vaardigheden en doen daar ervaring mee op. Samenwerking van welzijn, politie, woningcorporaties en jongerenwerk. 8 * * * Methodebeschrijving JOLO: JOngeren Lossen het Op.

9 1. Beschrijving methode De beschrijving van de methode is gebaseerd op het volgende handboek: Handboek Jongerenbuurtbemiddeling, geschreven door Fica Djohani en in 2007 uitgegeven door CoCon in Delft. Als er voor specifieke onderdelen in de beschrijving aanvullende informatiebronnen van de ontwikkelaar zijn gebruikt, dan zijn verwijzingen opgenomen in de tekst. 1.1 Probleemomschrijving De onderwerpen leefbaarheid, sociale vernieuwing, veiligheid op straat, integratie, participatie, actief burgerschap en aanverwante thema's staan sinds medio jaren '90 hoog op de politieke agenda. Ontwikkelingen in de samenleving dragen ertoe bij dat er sneller en meer problemen tussen buren ontstaan. En ook dat die vaak niet gemakkelijk worden opgelost ( Jongeren zijn vaak betrokken bij conflicten, maar worden zelden betrokken bij het zoeken naar een oplossing van het conflict. Door de constante negatieve stroom van publicaties in de media zijn veel bewoners angstig om in gesprek te gaan met jongeren. Ze zijn vooral bang voor represailles als zij in gesprek gaan met jongeren. De situatie zou dan eerder slechter dan beter worden, menen zij (JOLO jaarverslag 2010). De documentatie over de methode bevat geen verdere informatie over de oorzaken of de omvang van het probleem. Wij nemen bij het beschrijven van de omvang van het probleem de informatie uit het handboek van de methode als uitgangspunt. Wanneer u wilt beschikken over meer actuele of gedetailleerde informatie, verwijzen wij u naar of Doel van de methode JOLO heeft de volgende hoofddoelen. Herstel van communicatie en het duurzaam oplossen van conflicten in de openbare ruimte tussen jongeren onderling en jongeren en buurtbewoners. Bijdragen aan de ontwikkeling van de jongeren, stimuleren van empowerment van jongeren. Methodebeschrijving JOLO: JOngeren Lossen het Op * * * 9

10 JOLO beoogt hiermee een bijdrage te leveren aan verbetering van het woonklimaat, de sociale samenhang, de sfeer en de leefbaarheid in wijken en buurten. Subdoelen De volgende subdoelen dragen bij aan het behalen van de hoofddoelen. Ad 1 en 2: Beide partijen (volwassenen en jongeren) zijn betrokken bij het zoeken naar een duurzame oplossing voor problemen met het gedrag in en het gebruik van openbare/ gemeenschappelijke plaatsen). Jongeren en volwassenen laten zien dat zij op een positieve en verstandige manier kunnen omgaan met conflicten. (Getrainde) jonge buurtbemiddelaars fungeren als rolmodel. Ad 2: Jongeren zijn opgeleid tot buurtbemiddelaars, hebben geleerd goed te luisteren en zich neutraal op te stellen in conflictueuze situaties). De bij het conflict betrokken jongeren worden uitgedaagd om gebruik te maken van hun potentie om bij te dragen aan de oplossing van dat conflict. Wederzijdse beeldvorming over jong en oud wordt positief beïnvloed, evenals het wederzijds vertrouwen. Dit schept een basis om gezamenlijk tot afspraken te komen over nieuw, positief gedrag jegens elkaar. Naam JOLO staat voor: JOngeren Lossen het Op. Deze naam hebben jongeren zelf aan het project gegeven. 1.3 Doelgroep van de methode Doelgroep Doelgroep van de methode zijn bewoners jongeren en volwassenen, winkeliers, horecaeigenaren, et cetera, die meningsverschillen hebben over het gebruik van en het gedrag in openbare ruimtes of die betrokken zijn bij overlastsituaties. Intermediaire doelgroep De jongerenbuurtbemiddelaars vormen de intermediaire doelgroep. Jongeren die geschikt zijn als jongerenbuurtbemiddelaar zijn tussen de 12 en 20 jaar oud en wonen in de betreffende buurt of zitten daar op school. Diversiteit In de teams waarin jongerenbuurtbemiddelaars werken, wordt gestreefd naar een afspiegeling van de bevolkingssamenstelling in het betreffende gebied. Er is dus sprake van een evenwichtige samenstelling op basis van onder andere sekse, etnische en culturele achtergrond, leeftijd, leefstijl en opleiding. 10 * * * Methodebeschrijving JOLO: JOngeren Lossen het Op.

11 1.4 Indicaties en contra-indicaties JOLO is bijzonder geschikt voor conflicten die gaan over het gebruik van en het gedrag in de gedeelde openbare ruimten. Generatieverschillen en verschil in leefstijl liggen hieraan meestal ten grondslag. JOLO is ook geschikt als het overlast door hinderlijk tot overlast gevende jongeren betreft (volgens de BEKE-indeling). Het gaat dan het meestal om jongeren die al in beeld zijn bij één of meer instanties. De methode JOLO is ongeschikt als er sprake is van: geweld drugsoverlast psychische problematiek een geëscaleerd conflict. 1.5 Aanpak Uitgangspunten Uitgangspunt van JOLO is dat niet het probleem centraal staat, maar de relatie en communicatie tussen de betrokkenen. Het gaat om het herstellen of creëren van wederzijds begrip en respect om op deze wijze de verstandhouding tussen jong en oud duurzaam te verbeteren. JOLO werkt vanuit de empowerment-gedachte: voor jongeren door jongeren. Jongeren worden getraind in vaardigheden en methodieken die helpen bij het vinden van oplossingen voor problemen, waarin alle betrokkenen zich kunnen vinden. De inzet van jongeren bij het zoeken naar oplossingen voor problemen speelt hierin een cruciale rol. Jongeren worden hierdoor aangesproken op hun kwaliteit (namelijk in het zoeken naar oplossingen) en niet op hun gedrag. Volwassenen en andere jongeren zien dat jongeren in staat zijn om zich neutraal op te stellen en dat zij bereid en in staat zijn om een bijdrage aan de oplossing van het conflict te leveren. De aanpak van JOLO jongerenbuurtbemiddeling valt uiteen in twee delen: het opzetten van het project en de werkwijze van de methode JOLO zelf. We starten met de beschrijving van de werkwijze, gevolgd door de manier waarop het project opgezet wordt. Werkwijze JOLO Het traject van bemiddelen bestaat uit zes stappen en het bemiddelen zelf vindt plaats in drie fasen. De projectleider is de spil in het traject. Hij/zij organiseert het traject en ondersteunt de JOLO-ers. Methodebeschrijving JOLO: JOngeren Lossen het Op * * * 11

12 Stap 1: de aanmelding, intake en voorbereiding van de bemiddeling De aanmelding komt binnen op eigen initiatief van bewoners of jongeren of via doorverwijzing van de woningcorporatie, de politie of het netwerk, of vanuit buurtbemiddeling. De projectleider doet altijd de intake met de aanmelder (A) en checkt de zaak op geschiktheid voor JOLO. Tijdens de intake licht A de zaak kort toe en krijgt uitleg over de procedure. De projectleider zoekt geschikte jongerenbemiddelaars en maakt met hen een afspraak om de bemiddeling voor te bereiden. Stap 2: fase 1 gesprek met A Twee of drie jongerenbemiddelaars en één of twee volwassen bemiddelaars gaan het gesprek aan met A. Ze leggen de bedoeling van het gesprek uit en laten A zijn/haar verhaal doen. De bemiddelaars proberen een zo volledig mogelijk beeld te krijgen door onderliggende wensen en behoeften, kwesties, pijnpunten boven tafel te krijgen. Aan het einde van het gesprek wordt met A besproken of hij/zij door wil gaan met de bemiddeling. Zo ja, dan worden de overlastgevende buurtbewoners/ jongeren uitgenodigd voor een gesprek. Stap 3: uitnodigen B Dit is één van de moeilijkste momenten in de bemiddeling. In de regel gaat het bij JOLO om een conflict met een groep jongeren van wie het adres meestal niet bekend is. De jongerenbemiddelaars moeten dus naar de locatie in kwestie om de jongeren te zoeken en hun vertrouwen te winnen. Dit kan enige tijd kosten. Stap 4: fase 2 gesprek met B In dit gesprek kan de tegenpartij (B) vertellen hoe hij/zij de situatie ervaart/ervaren en wat onderliggende kwesties, pijnpunten, wensen en behoeften zijn. De bemiddelaars proberen een zo volledig mogelijk beeld te krijgen en leggen uit hoe de procedure verder gaat. Stap 5: fase 3 gesprek met A en B A en B vertellen aan elkaar hoe zij de situatie ervaren en wisselen wensen en behoeften uit. De bemiddelaars stimuleren A en B zo volledig mogelijk te zijn, zodat ze inzicht krijgen in en begrip voor de situatie van de ander. In het tweede deel van het gesprek oriënteren A en B zich op mogelijkheden om de situatie te verbeteren en wat een ieder hieraan kan bijdragen. De bemiddelaars stimuleren beide partijen om de ander tegemoet te komen, zodat er sprake is van gelijkwaardigheid in het proces. Het gesprek eindigt met een samenvatting van de afspraken, die betrokkenen zelf hebben bedacht en waar ieder zich in kan vinden. De afspraken gaan over nieuw gedrag en effectieve communicatie. Stap 6: nazorg Volgens afspraak nemen de bemiddelaars na een bepaalde tijd contact op met A en B om te horen hoe het gaat. De projectleider koppelt het traject terug naar de doorverwijzer, neutraal en niet op inhoud. 12 * * * Methodebeschrijving JOLO: JOngeren Lossen het Op.

13 Opzetten van het JOLO project Opstartfase Aanstellen projectleider De projectleider is de spil in het JOLO-project. De projectleider geeft vorm aan het voor, door en van jongeren en onderhoudt de contacten met het netwerk en de opdrachtgevers. Zijn betrokkenheid bepaalt de continuïteit in het bemiddelen. De projectleider maakt een plan van aanpak voor het eerste jaar. Het inrichten van de huisvesting en het ontwikkelen van promotiemateriaal wordt zoveel mogelijk samen met jongeren gedaan. Oriëntatie en kennismaking Zoveel mogelijk buurtbewoners en instellingen worden ervan op de hoogte gebracht dat JOLO zal starten. Wanneer het project loopt, zal het contact met het netwerk zich beperken tot de doorverwijzers, zoals politie, woningcorporaties en het jongerenwerk. Nu is het belangrijk om te informeren en geïnformeerd te worden over het werkgebied en de bewoners en overlastsituaties te analyseren. De oriëntatieronde geeft de projectleider zicht op draagvlak en weerstanden in het netwerk ten aanzien van JOLO. Dit is een eerste stap in de public relations van JOLO en de werving van jongeren als bemiddelaar. Het is belangrijk om te benadrukken dat JOLO een aanvulling is in het netwerk rond jongerenoverlast, zoals de specifieke lokale ketenaanpak jongerenoverlast (denk aan BEKE) of lokale jeugd- en jongerenoverleggen waarin zorg en welzijn vertegenwoordigd zijn. Uitvoeringsfase Werving en training Werving is in een JOLO-voorziening altijd gericht op twee doelgroepen: jongeren die als vrijwillige bemiddelaar mee willen doen aan JOLO jongeren en volwassenen die gebruik gaan maken van JOLO. In deze fase richt de projectleider zich vooral op de eerste doelgroep. De ervaring leert dat het project al wat bekendheid krijgt bij de tweede groep door werving van de groep bemiddelaars. De basistraining is een belangrijk middel in de werving van bemiddelaars en is een selectiemiddel voor projectleiders en voor jongeren zelf. De training bestaat uit zes dagdelen, zie ook paragraaf 1.8. De JOLO-ers worden continu gecoacht. De projectleider bereidt bemiddelingsgesprekken voor met de jongeren en bemiddelt soms mee om daarna het gesprek te evalueren. Bovendien worden er met elke jongere, naar behoefte, gesprekken gevoerd over hoe hij/zij zich verder wil ontwikkelen en hoe JOLO daaraan bij kan dragen (POP). Daarnaast leren de bemiddelaars om elkaar na afloop van een gesprek feedback te geven op ieders werkwijze. De ervaren jongeren (wie dat wil en tijd heeft) worden ook ingezet om nieuwe JOLO-jongeren in te werken en enkele bemiddelingen met hen samen te doen. De lerende bemiddelaar is hierbij het motto. Verder worden er jaarlijks diverse workshops georganiseerd om ervaringen en ideeën uit te wisselen en kennis op te frissen. Methodebeschrijving JOLO: JOngeren Lossen het Op * * * 13

14 Het team en teambijeenkomsten In de samenstelling van het JOLO-team wordt gestreefd naar een afspiegeling van de bevolkingssamenstelling in het betreffende gebied. Dit vergroot de herkenbaarheid voor de doelgroep van JOLO en dat maakt JOLO toegankelijk voor een zo breed mogelijk groep. Kernwaarden in het team zijn: respect voor elkaar, gelijkwaardigheid, gezamenlijkheid, balans tussen fun en serieuze zaken, ruimte voor eigen inbreng, creativiteit en ontplooiing. Het handboek geeft handvatten voor een aantrekkelijke en gebalanceerde vormgeving van de teambijeenkomsten. Samenwerking en afstemming netwerk Samenwerking tussen de projectleider en de vaste doorverwijzers (meestal: politie, woningcorporaties, jongerenwerk en lokaal overleg (zorgnetwerk) rond jongeren) richt zich voornamelijk op het aanmelden van zaken en het terugkoppelen daarvan. Maar ook afstemming in aanpak is van belang. Het goed inzicht hebben in wie waarmee bezig is, draagt bij aan het effectief aanpakken van overlastsituaties. De kunst is een samenwerkingsband op te bouwen waarin regelmatig overleg als zinvol wordt ervaren en waarin overeenstemming is over wanneer men doorverwijst en over de manier van doorverwijzen en terugkoppelen. Registratie en evaluatie Opdrachtgevers maken met de opdrachtnemer afspraken over de registratie en evaluatie van JOLO. Daarin wordt gezocht naar de balans tussen cijfers en proces. Er worden afspraken gemaakt over streefcijfers, wat onder de verschillende termen wordt verstaan (wat is een bemiddeling, wanneer is die geslaagd, et cetera) en hoe er wordt geëvalueerd. Evaluatie met de jongerenbemiddelaars gebeurt in ieder geval na de training. Tijdens het bemiddelen evalueert de projectleider met de JOLO-ers na afloop van een gesprek. Leerpunten worden geregistreerd en mede vertaald naar het JOLO-team. JOLO maakt gebruik van casebeschrijvingen aan de hand van een vast format. Deze beschrijvingen bieden het netwerk en de opdrachtgevers inzicht in de verschillende fasen van een bemiddeling en laten zien wat er zoal bij komt kijken om een bemiddelingstraject te doorlopen. De casebeschrijvingen kunnen ook deel uitmaken van een persoonlijk ontwikkelingsplan (POP) van een jongerenbemiddelaar (zie 1.8). 1.6 Materiaal De volgende materialen zijn ondersteunend bij het in de praktijk brengen van de methode. Handboek Jongerenbuurtbemiddeling, geschreven door Fica Djohani en in 2007 uitgegeven door CoCon in Delft. Het handboek omvat vier onderdelen: (1) het voortraject, (2) de praktijk, (3) de methode en (4) 14 * * * Methodebeschrijving JOLO: JOngeren Lossen het Op.

15 scholing. Alle stappen in het opzetten en uitvoeren van een jongerenbuurtbemiddelingsproject worden beschreven en aangevuld met tips en checklists. Het handboek maakt deel uit van de JOLO Startkit. Deze kost 500 en kan besteld worden bij CoCon. 1.7 Uitvoerende organisaties Lokale welzijnsorganisaties kunnen met JOLO aan de slag. CoCon kan ook zelf JOLO projecten uitvoeren. CoCon voert JOLO zelf uit in Rotterdam en Barendrecht. JOLO heeft ook projecten in Nijmegen en Almere opgezet en uitgevoerd. In Almere heeft een lokale welzijnsorganisatie de uitvoering van JOLO na twee jaar overgenomen en voortgezet onder de naam Jongerenbuurtbemiddeling Almere. 1.8 Benodigde competenties van de uitvoerder Projectleider De projectleider is het centrale punt in het JOLO-team. Hij/zij heeft meerdere jaren ervaring met jongerenbemiddeling of ander relevant (vrijwilligers)werk. Hij/zij is in staat zelfstandig leiding te geven en kan de jongeren coachen, aansturen en ondersteunen. De projectleider heeft de volgende taken. Organisatie van het bemiddelingstraject. Individuele begeleiding en ondersteuning JOLO-ers. Kwaliteitsbewaking en verdieping van vaardigheden voor het bemiddelen. Activiteiten ontwikkelen vanuit de visie voor, door en van jongeren. Contacten onderhouden met jongeren en netwerk, eventueel ook met de opdrachtgever(s). Afstemming met buurtbemiddeling (indien aanwezig). Registratie en verslaglegging. Communicatie, publiciteit, pr. Jongerenbuurtbemiddelaars Jongeren die geschikt zijn als jongerenbuurtbemiddelaar zijn tussen de 12 en 20 jaar oud en wonen in de betreffende buurt of zitten daar op school. Een jongerenbuurtbemiddelaar kan: goed luisteren onpartijdig zijn zich aan afspraken houden Methodebeschrijving JOLO: JOngeren Lossen het Op * * * 15

16 zijn of haar mening over de betrokken personen en het probleem voor zich houden eigen vooroordelen opzij zetten goed samenwerken met anderen. Training De JOLO basistraining bestaat uit drie delen: 1. de JOLO methode en technieken 2. de JOLO procedure in gespreksfasen 3. de specifieke houding en gedrag van de jongerenbemiddelaar. De training is ontwikkeld en wordt verzorgd door CoCon. Het is een belangrijk middel om jongeren te werven en te selecteren en om te werken aan empowerment van de jongeren. De jongeren worden in een basistraining van zes dagdelen getraind in de volgende gesprekstechnieken: communicatiehouding / actief-luisteren-techniek / LSD / feedback (Carl Rogers, Thomas Gordon), mediationvaardigheden / ABC-model / RET en NLP-inzichten. 1.9 Overige randvoorwaarden Randvoorwaarden voor de opzet Voor het realiseren van een levensvatbaar JOLO-project gelden de volgende randvoorwaarden. Er is een opdrachtgever die wil investeren. Voldoende tijd voor de opbouw van de voorziening: minimaal drie maanden. Budget, onder andere voor pr en scholingsactiviteiten. Draagvlak netwerk: minimaal bij lokale woningcorporaties en politie, liefst ook lokale overheid, welzijn en scholen. Projectleiding: voor een gebied met inwoners is minimaal 0,5 fte projectleiding nodig. Jongerenbuurtbemiddelaars: in een gebied met inwoners zijn ongeveer tien jongeren nodig. Training: het met goed gevolg doorlopen van de basistraining is een voorwaarde om in het JOLO-team te komen. Huisvesting. Kwaliteitsbewaking De kwaliteit van de uitvoering wordt bewaakt door: de verplichte training voor de JOLO-er, die als selectie-instrument wordt gebruikt voor de bemiddelaars coaching on the job workshops en opfris-/verdiepingstrainingen Individuele begeleidingsgesprekken met JOLO-ers. 16 * * * Methodebeschrijving JOLO: JOngeren Lossen het Op.

17 Kosten van de interventie De precieze kosten voor het JOLO-project zijn niet bekend. Voor een gebied van inwoners is nodig: 0,5 fte projectleider, indicatie: Cao Welzijn schaal 7-8 toegankelijke locatie budget voor telefoon, internet, huishoudelijke artikelen, activiteiten vrijwilligers, publiciteit budget voor trainingen budget voor de aanschaf van JOLO Startkit ( 500). Mogelijke financiers zijn (deel)gemeenten, woningcorporaties, welzijn en politie Overeenkomsten en verschillen met andere interventies JOLO vertoont overeenkomsten met de methode Jongerenbuurtbemiddeling van het Centrum voor Criminaliteitspreventie en Veiligheid (CCV). Het CCV heeft jongerenbuurtbemiddeling als variant op zijn methode Buurtbemiddeling ontwikkeld. De beschreven aanpak is verschenen in 2010 (Meijer, 2010). Het Handboek Jongerenbuurtbemiddeling van JOLO (2007) en de pionier- en praktijkervaringen (2001 tot heden) van CoCon zijn hierbij als bronnen gebruikt. De bemiddeling richt zich op conflicten met of tussen jongeren. Jongeren worden ingezet als bemiddelaars, waardoor ze bijdragen aan de oplossing. Bemiddeling wordt hierdoor laagdrempeliger omdat jongeren de juiste toon aanslaan tegenover andere jongeren en de kans dan groter is dat ze mee willen doen. Bovendien is het een goede leerervaring voor jongerenbuurtbemiddelaars. De methoden JOLO en Jongerenbuurtbemiddeling van het CCV lijken qua opzet erg op elkaar. De doelstellingen op het gebied van bemiddeling en herstel van communicatie komen overeen en de te doorlopen stappen zijn hetzelfde. Er bestaat echter ook een duidelijk verschil tussen de methoden. Bij JOLO is naast bemiddeling en het proces van bemiddeling empowerment van jongeren de hoofddoelstelling. Bij Jongerenbuurtbemiddeling van het CCV wordt ontwikkeling en verbetering van de sociale competenties van jongeren als één van de acht mogelijke doelstellingen van het project genoemd. Het accent van JOLO ligt meer op empowerment dan bij jongerenbuurtbemiddeling van het CCV. Op het gebied van bemiddeling en het proces van bemiddeling zijn beide methoden vergelijkbaar en kan effectonderzoek naar Jongerenbuurtbemiddeling van het CCV meegenomen als indirect bewijs. Methodebeschrijving JOLO: JOngeren Lossen het Op * * * 17

18 1.11 Contactgegevens ontwikkelaar CoCon, Coloured Consultancy Van der Takstraat 102 A 3071 LM Rotterdam info@colouredconsultancy.nl jolo@jongerenbuurtbemiddeling.nl Contactpersoon Fica Djohani fdjohani@colouredconsultancy.nl 18 * * * Methodebeschrijving JOLO: JOngeren Lossen het Op.

19 2. Onderbouwing 2.1 De ontwikkelgeschiedenis van de methode Buurtbemiddeling Al in de vroege jaren '70 ontstonden in Amerika zogenaamde 'Community Boards': groepen vrijwilligers met een kleine kern van professionals die zich richten op het oplossen van conflicten op buurtniveau. Eén van de gedachten hierachter was dat sociale desintegratie samenhing met of tot uitdrukking kwam in een gebrek aan directe communicatie over irritaties en conflicten in het algemeen. Vanaf 1996 is dit principe onder de noemer 'Buurtbemiddeling' ook in Nederland geïntroduceerd. Pilot jongerenbuurtbemiddeling Jongerenbuurtbemiddeling is afgeleid van buurtbemiddeling. In 2001 is CoCon gevraagd om een pilot Jongerenbuurtbemiddeling op te zetten en uit te voeren in Beverwaard (deelgemeente IJsselmonde, Rotterdam). Dit idee kwam voort uit de ervaringen met Buurtbemiddeling Beverwaard, waarbij jongeren wel regelmatig bij de aangemelde overlast betrokken waren, maar moeilijk als partij aan tafel te krijgen waren. CoCon wilde onderzoeken of het beter werkte als één van de bemiddelaars zelf een jongere zou zijn. Met een eenjarige subsidie van het ministerie van Justitie is de pilot van start gegaan. In het eerste experiment is een team van elf jongeren tussen de 12 en 22 jaar samengesteld. Uit het experiment bleek dat het werkte; jongeren voelden zich serieus genomen en kwamen vaker als partij aan tafel. De pilot kreeg al snel een vervolg in dezelfde deelgemeente met financiering van twee corporaties. Verspreiding, handboek Inmiddels lopen er projecten in de twee Rotterdamse deelgemeenten IJsselmonde (2001) en Feijenoord (2005), Nijmegen ( ), Almere ( ) en Barendrecht (2010). De methode is vastgelegd in het Handboek Jongerenbuurtbemiddeling. 2.2 Onderbouwing van de probleemanalyse, doel, doelgroep en aanpak Buurtbemiddeling In de loop van de jaren zijn diverse onderzoeken gedaan die het succes van buurtbemiddeling onderschrijven en ook ondersteuning geven aan diverse elementen die centraal staan in de aanpak van JOLO. Afspiegeling Onderzoek van het Landelijk Expertisecentrum Buurtbemiddeling (Fiers & Jansen, 2004) wijst uit dat het team van bemiddelaars zoveel mogelijk een afspiegeling dient te Methodebeschrijving JOLO: JOngeren Lossen het Op * * * 19

20 zijn van de samenstelling van de buurt. De mogelijkheid moet er zijn om teams van bemiddelaars samen te stellen met een bij de conflicterende partijen passende mix naar etniciteit, geslacht en leeftijd. JOLO past dit principe als geen ander toe: omdat jongeren vaak betrokken zijn bij de conflicten worden zij (ook) als bemiddelaars ingezet. Empowerment Ook blijkt uit het onderzoek (Fiers & Jansen, 2004) dat buurtbemiddeling de vaardigheden versterkt van zowel bemiddelaars als bemiddelden. De bemiddelaars versterken hun communicatieve vaardigheden door training en ervaring. Bij beiden leidt buurtbemiddeling tot een versterking van conflictoplossend vermogen. Empowerment van jongeren is een belangrijk doel van JOLO. Het onderzoek onderschrijft het belang hiervan. Interactie In het rapport Tussen flaneren en schofferen (RMO, 2008) worden de overlastproblemen van hangjongeren gerelateerd aan de interactie met de omgeving. Het rapport betoogt dat conflicten uit de hand kunnen lopen door ongelukkige interacties tussen hangjongeren en hun sociale omgeving. Bijvoorbeeld doordat de jongeren en hun omgeving niet in staat zijn om een goed gesprek te voeren over conflicterende belangen. JOLO zet juist in op het versterken van die interactie: haar doel is om de communicatie tussen buurtbewoners, jongeren en volwassenen te verbeteren. JOLO wordt in dit rapport dan ook als voorbeeld genoemd. Ervaren veiligheid Hoewel de bijdrage van jongerenbuurtbemiddeling aan sociale cohesie niet aangetoond kan worden, kunnen interventies die gebruik maken van inter-groepscontact (waarvan ook bij jongerenbuurtbemiddeling gebruik wordt gemaakt) wel bijdragen aan het wegnemen van vooroordelen. Dat beredeneert Jansen in het artikel Bemiddeling voor en door jongeren (Jansen, 2009). In hetzelfde artikel staat dat door de communicatie te herstellen, er meer acceptatie en vertrouwen ontstaan, vooroordelen worden weggenomen en er meer rekening met elkaar wordt gehouden. En onderling begrip, acceptatie en vertrouwen hebben weer een positief effect op de ervaren veiligheid. 20 * * * Methodebeschrijving JOLO: JOngeren Lossen het Op.