Wmo-raad Maastricht ADVIES NR. 27 3D S CONCEPT RAADSVOORSTEL. bijbehorende stukken:

Transcriptie

1 Wmo-raad Maastricht ADVIES NR. 27 3D S CONCEPT RAADSVOORSTEL bijbehorende stukken: Advies nr. 27.A Beleidskader Wmo 2015 Advies nr. 27.B Beleidskader Participatiewet Advies nr. 27.C Beleidsplan Jeugd Bijlage 1 Participatiemanifest WMO-raad Maastricht Bijlage 2 Overzicht van eerdere adviezen van de WMO-raad Maastricht Advies nr D s Concept raadsvoorstel

2 Advies WMO-raad Maastricht over het concept raadsvoorstel samenhangende kaders 3 decentralisaties : Ons beeld: Algemeen: 1. De gemeenten Eijsden-Margraten, Gulpen-Wittem, Maastricht, Meerssen, Vaals en Valkenburg hebben besloten het richten, inrichten en verrichten van het sociale domein gezamenlijk en in samenhang op te pakken. Daartoe hebben zij recent een convenant afgesloten. Als het gaat om daadwerkelijke uitvoering zal per onderwerp worden bekeken, wat de geschikte schaal van samenwerken is: lokaal, sub regionaal (Maastricht/Heuvelland) of regionaal (18 Zuid-Limburgse gemeenten). 2. De Wmo-raden in Maastricht/Heuvelland, voortaan Heuvellandgemeenten te noemen, hebben de beleidskaders medio december 2013 aangereikt gekregen en hen is gevraagd vóór 16 januari 2014 de colleges te adviseren over de beleidskaders WMO 2015 en Participatiewet en over het beleidsplan Jeugd. 3. Met de decentralisaties wil de rijksoverheid bereiken dat lagere overheden op gemeentelijk dan wel regionaal niveau een eigen invulling geven aan landelijk vast te stellen wet- en regelgeving, c.q. reeds vastgestelde financiële taakstellingen. De financiële taakstellingen die de rijksoverheid aan de decentralisatie verbindt, onderschrijven de Heuvellandgemeenten niet. 4. De rijksoverheid wil een afslanking van de verzorgingsstaat bereiken en toewerken naar een participatiesamenleving. De 3 decentralisaties naar de lagere overheden ziet zij daartoe als middel. 5. De Heuvellandgemeenten hechten belang aan een goed werkende structuur voor de medezeggenschap, zowel op beleidsmatig als op uitvoeringsniveau. Inhoudelijke uitgangspunten, o.a.: Voor de Heuvellandgemeenten is de (leef-)wereld van de burger leidend. Voor de Heuvellandgemeenten heeft binnen de maatschappelijke participatie economische zelfstandigheid topprioriteit. Voor de Heuvellandgemeenten leidt een fundamentele transformatie van de instituties in het sociale domein tot het optimale maatschappelijke rendement van de beschikbare budgetten. Door een andere inzet van middelen blijft voor de Heuvellandgemeenten de kwaliteit van leven minimaal gelijk. Advies nr D s concept raadsbesluit Pagina 2

3 Strategische uitgangspunten, o.a.: De Heuvellandgemeenten willen de burgerkracht versterken door a. ruimte voor initiatief te maken en daarvoor middelen te reserveren en door b. vrijwilligers en mantelzorgers nog beter te ondersteunen. De Heuvellandgemeenten gaan werken met sociale teams. De Heuvellandgemeenten gaan werken vanuit (geclausuleerd) vertrouwen in burgers, professionals en organisaties. Organisatorische uitgangspunten, o.a.: Sociale teams bieden dienstverlening op het brede sociale domein. Sociale teams worden direct aangestuurd door de gemeenten en de leden functioneren onafhankelijk van aanbieders van ondersteuning. Bestaande institutionele aanbieders zullen een kwantitatieve (minder omzet) en kwalitatieve (andere competenties) slag met hun personeel moeten maken. Uitgangspunten financiën, o.a.: Bij een structureel krimpend totaalbudget verschuiven we middelen richting burgerkracht, basisvoorzieningen, 1e lijn/sociaal Team en collectieve voorzieningen. Ons oordeel: Om te komen tot ons oordeel over de ons ter advisering voorgelegde concept raadsvoorstel, de beleidskaders WMO 2015 en Participatiewet en het beleidsplan Jeugd, hebben wij ons mede gebaseerd op ons Participatiemanifest dat wij hebben vastgesteld in onze reguliere vergadering van 20 november Hier hebben wij in wat bredere zin de opvattingen van de WMO-raad als uitgangspunten geformuleerd. Zie bijlage Wij vinden het een goede zaak dat de Heuvellandgemeenten gezamenlijk optrekken en een convenant hebben gesloten om gezamenlijk en in samenhang vorm te geven aan het sociale domein; wij vinden het verstandig dat zij bij de uitvoering per onderwerp zullen bekijken wat de meest geschikte schaalgrootte is. In onze advisering willen wij ook zo veel mogelijk gezamenlijk optrekken met onze college WMO-raden in het Heuvelland. 2. Wij onderschrijven de ambitie om te komen tot een structurele transformatie van de huidige verkokerde systemen naar een integrale aanpak, waarin burgers centraal staan en het in samenhang benaderen van het hele sociale domein. Maar niet als het daarbij alleen maar gaat om het realiseren van door de rijksoverheid opgelegde financiële taakstellingen. 3. De Wmo-raden in Maastricht/Heuvelland hebben exact één maand de tijd gekregen om over de onderhavige beleidskaders te adviseren. Een dergelijke tijdspanne is - Advies nr D s concept raadsbesluit Pagina 3

4 ondanks alle voorinformatie die we hebben gehad- erg kort. Wij hebben minimaal 2 maanden tijd nodig om zorgvuldig te kunnen adviseren over de concrete beleidsplannen WMO 2015 en Participatiewet en over het uitvoeringsplan Jeugd. 4. De Heuvellandgemeenten hebben de beleidskaders WMO 2015 en Participatiewet en het beleidsplan Jeugd geschreven om te laten zien, hoe zij denken een oplossing te vinden voor de financiële taakstellingen die de rijksoverheid aan de decentralisaties verbindt, terwijl de Heuvellandgemeenten tegelijkertijd aangeven deze taakstellingen niet te onderschrijven. Toelichting: in onze ogen ligt de nadruk teveel en tezeer op het oplossen van eigen, financiële overheidsproblemen. De decentralisaties zijn de gedachte oplossing voor de bezuinigingen. Zeg dat dan als overheid heel duidelijk. En meng dat niet met een saus van participatietermen. Zeg dan : we moeten het met zoveel minder doen, dus dat betekent een bezuiniging van uren hulp en vergoedingen. Zelfs de overgangssituatie kunnen we niet makkelijk laten verlopen omdat de bezuinigingsoperatie te groot is. Ook kiezen we ervoor om er geen eigen nieuw geld in te stoppen. Zeg dan: wat we er nu in steken en de beperktere middelen die we gaan krijgen, gaan we herverdelen. De bedoeling van de decentralisaties is om op gemeentelijk niveau een eigen invulling te maken van de landelijk vastgestelde financiële taakstellingen en wettelijk kaders. Daarom dient in de lokale vertaling in beleidskaders en -plannen juist gekozen te worden voor de couleur locale. Uitgaan van de specifieke plaatselijke problemen en situaties. De politieke verantwoording en toelichting van de landelijke kaders hoeven niet 1-op-1 hetzelfde te zijn als de plaatselijke keuzes. De gemeenten zouden bijvoorbeeld in hun beleidsplannen kunnen laten zien dat zij er afstand van nemen mensen met een sociale uitkering in een kwaad daglicht te stellen. De gemeenten zouden kunnen insteken op het weer opbouwen van vertrouwen tussen burger en overheid. 5. De beleidskaders proberen vooral duidelijk te maken, hoe de Heuvelland-gemeenten denken de hen opgelegde financiële taakstellingen te lijf te gaan, nl. door vorm te geven aan de participatiesamenleving. Wij missen hier echter een doorlichting van de mogelijkheden en beperkingen van de gewenste participatiesamenleving. Wij zijn van oordeel dat hier een analyse bijhoort van de maatschappelijke en financiële gevolgen die de bezuinigingen van de rijksoverheid al hebben gehad voor de (meest kwetsbare) burgers. Ook is ons niet duidelijk, hoe en binnen welke termijn de Heuvellandgemeenten de gewenste cultuuromslag naar een participatiesamenleving willen bereiken. Vooral echter missen wij in de beleidskaders de relatie met de ook door u gewenste inclusieve samenleving. Voor ons is dat de ultieme uitdaging waar wij de komende tijd voor staan en het inhoudelijke doel van de participatie-samenleving. Advies nr D s concept raadsbesluit Pagina 4

5 6. Wij vinden het een goede zaak dat de Heuvellandgemeenten belang hechten aan een goed werkende structuur voor de medezeggenschap, zowel op beleidsmatig als op uitvoeringsniveau. Niet duidelijk is echter nog, welke gedachten u daarbij heeft en hoe u een dergelijke structuur inhoudelijk en financieel wenst te ondersteunen. De uitgangspunten in het concept raadsvoorstel voor een samenhangend beleid voor de transformatie van het sociale domein zijn gericht op het realiseren van een samenhangende, sociaal brede ontwikkeling. Het is een kader en daardoor per definitie niet concreet. Iedereen zal het eens zijn met de geformuleerde uitgangspunten, maar in de beleids- en uitvoeringsplannen die we nog gaan krijgen zouden we graag antwoorden willen hebben op de volgende vragen: Inhoudelijk: wat betekent het dat de (leef-)wereld van de burger leidend is; dit zou ons inziens net zo goed kunnen betekenen dat u accepteert dat voor de burger alles bij hetzelfde moet blijven. wat betekent het dat binnen de maatschappelijke participatie de economische zelfstandigheid topprioriteit heeft; waaruit bestaat die economische zelfstandigheid: een baangarantie, een welvaartsvast pensioen? Het zou interessant zijn te vernemen, wat economische zelfstandigheid voor u betekent, wat het belang hiervan is voor de maatschappelijke participatie en hoe u invulling wil geven aan uw uitgangspunt dat dit voor u topprioriteit heeft; op grond waarvan leidt de fundamentele transformatie van de instituties tot het optimale maatschappelijke rendement van de beschikbare budgetten en wanneer is dat gerealiseerd; wat bedoelt u met maatschappelijk rendement en welk maatschappelijk rendement willen de Heuvellandgemeenten bereiken; hoe gaan de gemeenten ervoor zorgen dat de kwaliteit van leven minimaal gelijk blijft: volgens ons zijn strategisch plannen en strategisch begroten hier de belangrijkste voorwaarden voor het leveren van kwaliteit met minder middelen. Toelichting: met strategisch bedoelen we: wat gaat u wanneer doen en met welk beoogd resultaat; strategisch plannen zien we enigszins terug als het gaat om de besluitvorming, maar nog te weinig als het gaat om het inzetten van activiteiten en financiële middelen om het beoogde doel te bereiken. Strategisch: uitspraken als ruimte voor initiatief maken om de burgerkracht te versterken en daarvoor middelen te reserveren en vrijwilligers en mantelzorgers nog beter te ondersteunen zijn in onze ogen boterzacht: om de gewenste cultuuromslag naar een participatiesamenleving te kunnen maken zal er ons inziens geïnvesteerd moeten Advies nr D s concept raadsbesluit Pagina 5

6 worden in plaats van middelen reserveren ; dit zou concreter kunnen worden uitgewerkt in uw toekomstige beleidsplannen. het is wel duidelijk, welke rol sociale teams gaan spelen richting burger, maar niet duidelijk is hoe hun verhouding is met de gemeente(n) als regisseur en welke rol zij (kunnen/gaan/mogen) spelen in relatie tot de gewenste fundamentele transformatie van de instituties; de Heuvellandgemeenten gaan werken vanuit het (geclausuleerde) vertrouwen in burgers, professionals en organisaties, maar niet duidelijk wordt, hoe zij willen omgaan met het verminderde vertrouwen bij diezelfde burgers, professionals en organisaties in de overheid in het algemeen en de werking van de participatiesamenleving; Organisatorisch: u stelt als een van uw organisatorische uitgangspunten dat bestaande institutionele aanbieders een kwantitatieve en kwalitatieve slag met hun personeel zullen moeten maken. Wij missen hier het uitgangspunt dat de overheid zelf ook een kwantitatieve en kwalitatieve slag zal moeten maken, al was het maar om niet alleen financiële, maar ook bestuurlijke ontschotting te bereiken en binnen die ontschotting strategisch te plannen en te begroten. Financieel: een (voorlopige) inkijk in de financiële gevolgen van de decentralisaties voor de gemeenten ontbreekt. Hier kunnen wij ons wel iets bij voorstellen, maar uw toekomstige beleidsplannen WMO 2015 en Participatiewet en uw uitvoeringsplan Jeugd zullen in onze ogen -naast een strategische planning en begroting- toch ook een financiële onderbouwing moeten kennen; bij een structureel krimpend totaalbudget verschuiven de gemeenten middelen richting burgerkracht, basisvoorzieningen, 1e lijn/sociale Teams en collectieve voorzieningen. Heeft u hier al voor ogen van wie wat naar wie wat verschoven gaat worden? Omdat het hier gaat om richtinggevende uitspraken over de financiële taakstellingen, willen wij hierover graag zo spoedig mogelijk achterliggende informatie ontvangen, zodat wij weten waar het feitelijk over gaat. In onze ogen mag niemand maatschappelijk gezien buiten de boot vallen, maar niet duidelijk is wat de gemeenten gaan doen als dit -onverhoopt- toch het geval gaat zijn. Zijn de gemeenten dan bereid tijdelijk eigen middelen in te zetten om rampscenario s te voorkomen? Advies nr D s concept raadsbesluit Pagina 6

7 Ons advies: Ten aanzien van de transformatie van het sociaal domein adviseren wij u in het algemeen: 1. Een brede analyse te maken van de maatschappelijke en financiële gevolgen die de bezuinigingen van de rijksoverheid nu al hebben voor de (leefwereld van de) burgers. Daarmee laat u o.a. zien, dat u uw uitgangspunt dat de leefwereld van de burger leidend is, concreet maakt (zie hieronder ook punt 6 van ons algemeen advies). 2. Een doorlichting te geven van de mogelijkheden en beperkingen van de participatiesamenleving., ook in het kader van uw financiële taakstelling. 3. Ons duidelijk te maken, wat de Heuvellandgemeenten gaan doen om het verminderde vertrouwen bij burgers, professionals en organisaties in de overheid in het algemeen en de werking van de participatiesamenleving in het bijzonder. Ook hiermee laat u zien, dat u uw uitgangspunt dat de (leef-)wereld van de burger leidend is, concreet maakt (zie hieronder ook punt 6 van ons algemeen advies). 4. In uw toekomstige beleidsplannen WMO 2015 en Participatiewet en het uitvoeringsplan Jeugd de relatie te leggen met de ook door u gewenste inclusieve samenleving. Voor ons is dat de inhoudelijke doelstelling van de participatiesamenleving. In dit kader op te nemen wat u in de sociale visie Maastricht aan uitgangspunten heeft verwoord. 5. In uw toekomstige beleidsplannen WMO 2015 en Participatiewet en het uitvoeringsplan Jeugd uit te leggen wat het voor u betekent dat de (leef-) wereld van de burger leidend is. 6. In uw toekomstige beleidsplannen WMO 2015 en Participatiewet en uitvoeringsplan Jeugd duidelijk te maken wat het betekent dat binnen de maatschappelijke participatie economische zelfstandigheid voor u topprioriteit heeft, nl. wat het belang is van economische zelfstandigheid voor de maatschappelijke participatie en hoe u concrete invulling wilt geven aan dit uitgangspunt. 7. In uw toekomstige beleidsplannen WMO 2015 en Participatiewet en het uitvoeringsplan Jeugd duidelijk te maken, hoe de fundamentele transformatie van de instituties leidt tot het optimale maatschappelijke rendement van de beschikbare budgeten en binnen welke termijn u denkt dat te realiseren. 8. Naast financiële ook bestuurlijke ontschotting na te streven en te realiseren. 9. In uw toekomstige beleidsplannen WMO 2015 en Participatiewet en het uitvoeringsplan Jeugd duidelijk te maken, hoe de gemeenten ervoor gaan zorgen dat bij minder beschikbare middelen de kwaliteit van leven van de burger minimaal gelijk blijft: nl. wat gaat u wanneer doen en met welk beoogd maatschappelijk en financieel resultaat. 10. In uw toekomstige beleidsplannen WMO 2015 en Participatiewet en het uitvoeringsplan Jeugd op te nemen, welke specifieke deskundigheid minimaal aanwezig en beschikbaar is in de sociale teams en waar (locaties), wanneer (openingstijden) en hoe deze teams beschikbaar en bereikbaar zijn; Advies nr D s concept raadsbesluit Pagina 7

8 11. In uw toekomstige beleidsplannen WMO 2015 en Participatiewet en het uitvoeringsplan Jeugd aan te geven, hoe u de medezeggenschapsstructuur op beleidsmatig en uitvoeringsniveau wenst vorm te geven en te ondersteunen. 12. Maatregelen (beleidsmatig en financieel) achter de hand te houden om in te zetten als -onverhoopt- mensen buiten de boot gaan vallen. 13. Uw toekomstige beleidsplannen WMO 2015 en Participatiewet en het uitvoeringsplan Jeugd te voorzien van een financiële onderbouwing. 14. In uw toekomstige beleidsplannen WMO 2015 en Participatiewet en het uitvoeringsplan Jeugd op te nemen, hoe u de (gevolgen van de) ontwikkelingen voor de burgers en voor de overheid gaat monitoren en stelselmatig (jaarlijks) evalueren. 15. Ons straks minimaal 2 maanden de tijd te geven om u te kunnen voorzien van een zorgvuldig advies over de concrete beleidsplannen en verordeningen WMO 2015, Participatiewet en uitvoeringsplan Jeugd. Ten aanzien van het beleidskader WMO 2015 (nr. 27.A) en het beleidskader Participatiewet (nr. 27.B) zullen wij specifieker adviseren. We zullen wat uitvoeriger stilstaan bij het beleidsplan Jeugd (nr. 27.C). Namens de Wmo-raad Maastricht, Harry Visser, secretaris Advies nr D s concept raadsbesluit Pagina 8