Mantelzorgers en digitalisering Essay - Roan Holtland

Transcriptie

1 Mantelzorgers en digitalisering Essay - Roan Holtland

2 Essay - Mantelzorgers en digitalisering Hoofdvraag onderzoek: In hoeverre biedt digitale communicatie oplossingen voor oudere mantelzorgers, nu veel zorgtaken van de overheid bij de gemeenten komen te liggen in 2015? Welke zorgtaken worden bij de gemeenten neergelegd, en waarom? Wat zijn de belangen van ouderen en oudere mantelzorgers? In hoeverre zijn ouderen bekend met de huidige digitalisering? In hoeverre is de digitale kennis van ouderen toepasbaar in huidige mantelzorgplatvormen? Conclusie Auteur: Roan Holtland Student Communication & Multimedia Design Specialisatie: User Experience Design Studiejaar 3 In opdacht van Hogeschool Utrecht Docenten: Hans Kemp, Lauren Vreekamp Datum: 3 juni 2014

3 Inleiding Met het oog op de decentralisatie van overheidstaken zal de gemeente een aantal taken toegeschoven krijgen vanuit de landelijke overheid. Eén van deze taken is zorgondersteuning bieden aan ouderen. Vooral met de dubbele vergrijzing in het vooruitzicht zal het bieden en verlenen van mantelzorg steeds meer aandacht van ons vragen. Het komt erop neer dat we steeds meer voor elkaar en onszelf moeten gaan zorgen. Mantelzorgers zorgen langdurig en onbetaald voor een chronisch zieke, gehandicapte of hulpbehoevende naaste. Het kan daarbij gaan om een partner, ouder, kind of ander familielid, vriend of kennis. De mantelzorger is geen professionele zorgverlener, maar verleent zorg omdat hij of zij een persoonlijke band heeft met de hulpbehoevende. Mantelzorg is meestal geen bewuste keuze. Men rolt erin en heeft vooraf geen idee hoe lang de zorg gaat duren. In dit essay staan oudere mantelzorgers (65-plussers) centraal. Met name oudere mantelzorgers geven langdurig intensieve zorg. Ze geven deze zorg vaak aan een andere oudere, zoals de partner. Meestal neemt de zorg in de loop van de tijd in zwaarte toe. De zorg afstaan is vaak geen optie, vanwege de persoonlijke band. Dit brengt vaak zware gevolgen met zich mee. Sociale netwerken kunnen verkleinen, de deelname aan de maatschappij wordt minder en uiteindelijk kan de oudere mantelzorger zelf last krijgen van gezondheidsproblemen. In het huidige en komende digitale tijdperk ontstaan er steeds meer mogelijkheden in de communicatie. Bijna alle Nederlanders hebben toegang tot het internet. Smartphone- en tabletgebruik stijgt in razend tempo en over een paar jaar kunnen we niet meer zonder. Dit zou veel oplossingen moeten bieden en gelukkig gebeurt dit ook. Maar is er genoeg rekening gehouden met de ouderen? Kunnen ze het digitale tempo wel bijbenen en is het toegankelijk genoeg? De vraag die ik onderzoek voor dit essay luidt als volgt: In hoeverre biedt de digitale communicatie oplossingen voor oudere mantelzorgers, nu veel zorgtaken van de overheid bij de gemeenten komen te liggen in 2015?

4 Veranderingen voor gemeenten in de zorg Vanaf 1 januari 2015 zullen een aantal zaken binnen de zorg veranderen. Bepaalde taken hebben gemeenten al deels overgenomen, maar de komende jaren zullen deze worden uitgebreid of nieuwe taken erbij krijgen. Zo krijgen gemeenten in 2015 de verantwoordelijkheid over de jeugdzorg, werk en inkomen en zorg aan langdurig zieken en ouderen. De Rijksoverheid (Rijksoverheid, n.d.) noemt deze overgang decentralisatie. De Rijksoverheid wil er voor zorgen dat burgers zo eenvoudig mogelijk hun zaken binnen de genoemde taken kunnen regelen. Zo kunnen inwoners met problemen terecht bij één aanspreekpunt en zal er meer overzicht ontstaan voor zowel inwoner als de landelijke overheid. Waarom komen deze zorgtaken bij de gemeenten terecht? Zorg zal steeds duurder gaan worden in de toekomst. Een andere oorzaak is de dubbele vergrijzing (PWC, 2009). Dit houdt in dat mensen die zorg nodig hebben gemiddeld ouder worden en door verbeterde technologie en medische mogelijkheden, ook in het aantal zullen gaan stijgen. In een kamerbrief (Plasterk, 2013) wordt als uitgangspunt genomen dat zelfredzaamheid van de burger bovenaan staat. Op de eerste plaats zijn burgers en hun sociale netwerk zelf verantwoordelijk voor ondersteuning, goede gezondheid en deelname aan de maatschappij. Zij die niet zonder extra zorg kunnen, moeten kunnen rekenen op de overheid. Gemeenten staan dichter bij de burger en kunnen beter voldoen aan de individuele belangen. Alleen vraagt dit om strenge eisen en maximale inzet van de gemeenten. Natuurlijk scheelt deze gang van zaken in de kosten, oftewel bezuinigingen. Gevolgen voor wat betreft mantelzorg Mensen die nu gebruikmaken van de AWBZ (Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten, welke de langdurige zorg voor ouderen, chronisch zieken en gehandicapten betaalt), zullen alleen nog de zwaarste en langdurige zorg vergoed krijgen. Lichtere vormen van zorg zal dan door de gemeente via de Wmo (zorgt dat mensen met een beperking ondersteuning kunnen krijgen) worden geregeld. Een klein deel van de zorg zal overgaan naar de zorgverzekering. zelf nog toe in staat zijn. De mate waarin dit wordt geregeld verschilt per gemeente. Zo wil de overheid regelen dat zorgvragers zo lang mogelijk thuis kunnen blijven wonen met gerichte ondersteuning. Dit vraagt ook om meer hulp vanuit uw eigen sociale omgeving, zoals familie en vrienden. Alleen mensen die met geen mogelijkheid meer thuis kunnen blijven wonen komen vanaf 2015 in aanmerking voor de AWBZ. (Rijksoverheid, n.d.) In een persbericht van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS, 2013) wordt voorspelt dat door de vergrijzing de vraag naar mantelzorgers in de komende jaren zal gaan toenemen. Dit komt omdat bij mensen in de leeftijdscategorie vanaf 65 jaar, het percentage met één of meer beperkingen in bewegen, horen of zien, oploopt. Dit geldt ook voor langdurige aandoeningen, zoals reuma of hartaandoeningen. Het bericht meldt dat er in 2012 ruim 1,5 miljoen mantelzorgers actief waren, waarvan ongeveer 220 duizend personen zich zwaar belast voelen met het geven van deze zorg. Zorggevers die zich belast voelen geven gemiddeld meer uren zorg (23 uren) dan zij die zich niet belast voelen (9 uren). Het merendeel van de mantelzorgers bestaat uit vrouwen en de meeste mantelzorgers hebben een leeftijd van 50 tot 65 jaar. Als een gevolg van de vergrijzing en stijging van de rechtmatige leeftijd voor pensioen, zullen de huidige en komende 65-plussers meer te maken krijgen met mantelzorg (Breeker, Dijk, Kuijpers, & Rosier, 2012). Daarnaast geven hoogbejaarden (85-plussers) met gemiddeld 24 uur per week de meeste mantelzorg. Ik ben van mening dat het dus steeds belangrijker wordt dat beroepskrachten en vrijwilligers inzicht hebben in de verhoogde kwetsbaarheid van oudere mantelzorgers en in de ondersteuningsmogelijkheden. Thuiswoners met een AWBZ-regeling zullen dus vanaf 2015 door de gemeente worden nagekeken op hun behoeften, financiële mogelijkheden en waar ze

5 Aantal mantelzorgers Het aantal ouderen zal in Nederland blijven toenemen. Het aantal 65-plussers zal in 2040 gegroeid zijn tot een aantal van 4,6 miljoen. Door de vergrijzing zal de vraag naar zorg dus ook gaan toenemen (Rijksoverheid, n.d.). Vergrijzing houdt in dat het aantal 65-plussers toeneemt ten opzichte van de totale bevolking. Hierdoor stijgt de gemiddelde leeftijd in Nederland. Ouderen leven dus langer en dat zorgt voor een langere periode waarin zij zorg nodig hebben. (PWC, 2009) In 2012 zorgden 2,6 miljoen mensen intensief of langdurig voor een ander. Bijna twintig procent van alle mantelzorgers is 65 jaar of ouder, waarvan vijf procent 75 jaar of ouder. Dit is een totaal aantal van mantelzorgers. In het jaar 2030 zal dit gegroeid zijn met vijf procent. Dit zijn ruim oudere mantelzorgers. (Breeker, Dijk, Kuijpers, & Rosier, 2012) ander te zorgen. In veel gevallen cijferen ze zichzelf daarbij weg en praten er verder niet over. Ook al weten ze van hunzelf dat de taak te zwaar wordt, dan zullen ze nog niet gauw om hulp vragen. Ze zijn bang de zorg af te moeten dragen of dat de partner moet verhuizen (Breeker, Dijk, Kuijpers, & Rosier, 2012). Desondanks de angst voor het afdragen van zorg, kon mijn opa, na veel onrustige momenten, heel vlakbij worden opgenomen. Mijn oma kan nu elke dag op bezoek en hoeft niet meer speciaal thuis te blijven. Volgens het Nationaal Kompas zijn hoogbejaarden (waarvan grotendeels alleenstaande vrouwen) en allochtone ouderen twee kwetsbare groepen. De meeste problemen worden veroorzaakt door een slechte gezondheid, een laag inkomen en weinig kansen tot deelname aan de maatschappij. (Harbers, 2009). Sociale netwerk De meeste ouderen wonen in het oosten en zuiden van het land en het is goed zichtbaar dat jongeren die hier vandaan komen, niet weer terugkeren (Mulder, 2013). Een gevolg is dat relaties van ouderen niet altijd in de buurt zijn als er hulp nodig is. Het is dus van belang dat ouderen zo lang mogelijk hun zelfstandigheid kunnen vasthouden. Een belangrijke factor is dus het sociale netwerk van ouderen. Sommigen hebben het geluk terug te kunnen vallen op een grote familie, godsdienstinstelling of vriendenkring. Van mijn eigen grootouders weet ik dat hun sociale kring in rap tempo kan afnemen door overlijden. Een goed sociaal netwerk zorgt voor een luisterend oor en is belangrijk voor plezier in het leven. (Breeker, Dijk, Kuijpers, & Rosier, 2012) Toen mijn opa een jaar geleden vasculaire dementie kreeg, merkten wij als familie dat met name mijn oma veel zorgen kreeg. Er konden allerlei negatieve situaties ontstaan en oma wilde eigenlijk dat er iedere avond even een van de kinderen langskwam. Dat stelde haar veel meer gerust. Wanneer ook de oudere mantelzorger gezondheidsproblemen krijgt, kan vraagverlegenheid een drempel zijn. Veel oudere mantelzorgers zien het als hun plicht om voor de

6 In hoeverre zijn ouderen bekend met de huidige digitalisering? Naarmate we ouder worden, leveren we eigenlijk steeds meer in. Met name wanneer we intensief zorg moeten dragen voor onze naaste. We houden onze partner en familie het liefst zo lang mogelijk bij ons en laten onszelf niet gauw kennen. De sterke groei in de digitalisering maakt steeds meer mogelijk voor digitale zorg. Kan de oudere generatie wel meekomen met de digitalisering? Volgens het CBS (Akkermans, 2013) is het aantal dagelijkse internetgebruikers onder de 65- tot 75-jarigen in Nederland sinds 2005 ruim verviervoudigd. In 2005 was dit nog 15 procent en nu al meer dan 55 procent. Het gaat hierin met name over de toename in bellen, winkelen en bankieren via het internet. Zo is het aantal skype-bellers in 2005 te verwaarlozen en in 2013 opgelopen tot 15 procent. Het aantal online shoppers ging in die tijd van 7 naar 32 procent en online bankieren van 16 naar 57 procent. Het internetgebruik in deze leeftijdsgroep is vrijwel nergens zo hoog in de EU als in Nederland. Uit deze gegevens kan worden voorspeld dat dit de komende jaren alleen nog maar meer zal gaan toenemen. Communicatieoplossingen zullen dan ook op digitaal gebied moeten overgaan of worden bedacht. Toch gaan senioren beter met de tijd mee dan vaak gedacht wordt. De Telegraaf schrijft dat (De Telegraaf, 2012) steeds meer ouderen online zijn te vinden en het papier inruilen voor digitale schermen. Het ANBO (Algemene Nederlandse Bond voor Ouderen) legde een eerste onderzoek af onder 1300 senioren. Van de ondervraagden zegt 20 procent Facebook te gebruiken in plaats van een kaartje per post te versturen. Daarnaast gebruikt hetzelfde aantal een smartphone in plaats van de vaste telefoon. Uit de enquête blijkt dat senioren zich snel kunnen aanpassen aan moderne ontwikkelingen. Het grijze beeld dat men heeft van ouderen blijkt dus eigenlijk helemaal niet te kloppen. Ze lopen helemaal niet zover achter op de digitale generatie. Het merendeel kiest liever voor nieuwe ontwikkelingen dan tradities. Daarnaast valt de zelfstandigheid van de 65-plusser ook op. Meer dan 86 procent geeft aan liever zelf op vakantie te gaan dan met de kleinkinderen. Volgens Social Media Trainer Van Betuw (n.d.), bestaat er tijdens haar cursussen aan senioren nog wel eens knoppenangst. Dit komt vooral voor bij mensen die weinig ervaring hebben met de digitale wereld. De grootste reden is het tekort aan overzicht. Volgens Annet is dit erg jammer, want hierdoor missen ze informatie, leuke contacten en nieuwe mogelijkheden. Ze raadt ouderen dan ook sterk aan computer-/ of tabletcursussen te volgen, om zo de eerste drempels voorbij te gaan. NIVEL, het Nederlandse instituut voor onderzoek naar gezondheidszorg, schrijft in een rapport (Velden, Francke, & Batenburg, 2011) dat er een verandering in de aard van zorg ontstaat door toenemende mondigheid van de patiënt. Mensen worden steeds slimmer door de digitale toegankelijkheid en de hoeveelheid informatie die op internet te vinden is. Hierdoor gaan patiënten hogere eisen stellen aan behandelmogelijkheden en medicatie. Daarnaast zal er behoefte komen aan zwaardere zorg, als gevolg van een stijging in het aantal chronisch zieken. Tegelijkertijd neemt het aantal beschikbare zorgverleners af omdat ook het personeel zal vergrijzen. (PWC, 2009) Het totale aantal smartphone gebruikers is de eerste helft van 2013 met 1 miljoen gebruikers toegenomen en komt nu uit op ruim 8 miljoen gebruikers. Het smartphone gebruik bij de 65-plussers is het afgelopen jaar zelfs verdubbeld. In juni 2012 was 16 procent in het bezit van een smartphone, inmiddels heeft al meer dan 32 procent van de ouderen een smartphone (Moeskops, 2013).

7 Huidige mantelzorgplatformen Om alle gevonden resultaten over ouderen en oudere mantelzorgers in dit essay toe te passen, heb ik zelf een kleinschalig onderzoek gedaan naar een aantal websites binnen Nederland, gericht op mantelzorgers. Met het oog op de resultaten over digitalisering van ouderen, heb ik onderzocht of de websites en/of applicaties toegankelijk genoeg zijn en eventuele risico s met zich meebrengen. WeHelpen [ Landelijk gericht De website WeHelpen.nl is een gratis platform voor het vragen, aanbieden, verbinden en organiseren van hulp en is bedoeld voor mantelzorgers, vrijwilligers en hulpbehoevenden. De coöporatie is opgericht door onder andere Achmea, Rabobank, Menzis en CZ. Aan de hand van een account kun je meedoen aan deze eenvoudige verbinding tussen mensen die hulp nodig hebben of hulp bieden. Een account aanmaken is mogelijk vanaf 16 jaar. Met handige tools als een agenda, logboek en notities kan onderling hulp georganiseerd worden door mantelzorgers. Risico s voor ouderen - Er zijn veel mogelijkheden om bij (oudere) mensen of minder validen binnen te komen met verkeerde bedoelingen. De enige maatregel die genomen wordt is het verifiëren van je adres. Er worden alleen tips gegeven, zoals het vragen om identiteitsbewijs en het afspreken van een codewoord. De grootte van het lettertype kan een risico vormen voor slechtziende ouderen. De website is niet voor mobiel of tablet opgemaakt (non-responsive). Dit hulpmiddel is digitaal zeer toegankelijk voor ouderen met enige digitale kennis. De website is overzichtelijk en er wordt genoeg hulp geboden in zowel tekst- als videovorm. Wat betreft de veiligheidskwestie die is ontworpen binnen deze dienst, blijft dit naar mijn idee een groot risico voor ouderen. Toegankelijkheid Het aanmaken van een account is simpel en het is mogelijk om in te loggen via Facebook. Het voordeel van koppelen via Facebook is de mogelijkheid om Facebookvrienden uit te nodigen om deel te nemen aan de dienst. Daarnaast biedt het ook toegang via een smartphone-applicatie, voor zowel Apple als Android gebruikers. Alleen benadrukt de website dat de smartphone-app voor hulpaanbieders is gemaakt. De website zelf is overigens niet mobiel- of tablet vriendelijk. Voor duidelijke uitleg kun je verschillende instructievideo s bekijken over aanmelden, hulp vragen, hulp aanbieden, groepen aanmaken en mensen uitnodigen, de agenda gebruiken en hulp organiseren.

8 MijniHelp [ Gericht op Amsterdam Deze website is voor volwassenen met vragen en (beginnende) klachten rondom psychische gezondheid. Mijn ihelp komt onder andere mantelzorgers tegemoet met informatie, steun en lotgenotencontact. Daarnaast is er een overzicht met data en doorverwijzing van geplande cursussen te vinden. Er wordt een speciale online zelfhulpcursus [Bijlage 1] aangeboden die bestemd is voor iedereen die zich betrokken voelt bij iemand met psychische problemen. Hij gaat over u en uw vragen: hoe kan ik met de psychische problemen omgaan, hoe kan ik reageren, hoe houd ik het vol? De cursus bevat informatie, tips en oefeningen om uw eigen kracht te versterken en uw leven met een psychisch zieke naaste op de rails te houden. Het doel van de cursus is het voorkomen van overbelasting als naastbetrokkene van iemand met psychische problemen. Daarbij staan eigen vragen en behoeften centraal. Door middel van informatie, tips en oefenen van vaardigheden moet er meer grip op de situatie ontstaan. Het is mogelijk begeleiding aan te vragen tijdens de zelfcursus als de mantelzorger of zijn/haar naaste in Amsterdam woont. De begeleiding bestaat uit maximaal vier contactmomenten van ca. 15 minuten via telefoon of . Hierin wordt de voortgang besproken en kunnen vragen worden beantwoord. Toegankelijkheid De website is overzichtelijk maar niet heel uitgebreid. Mijn ihelp is een soort schakel tussen hulpmiddelen. Het biedt vooral praktische informatie en van daaruit doorverwijzingen naar hulpmiddelen, groepsgesprekken en cursussen. De cursussen zijn meer op de persoon zelf gericht in combinatie met de psychische gezondheid. De pagina met ervaringsverhalen gaan ook met name over psychische ervaringen. De lijst is niet echt lang en waarschijnlijk ook verouderd. Risico s voor ouderen Mantelzorgers (net) buiten Amsterdam kunnen worden beperkt in de begeleiding rondom Mijn ihelp en de zelftest. De algemene website is mobiel niet optimaal toegankelijk (non-responsive).

9 Mezzo [ Landelijk gericht Een grote landelijke vereniging die opkomt voor mantelzorgers en vrijwilligers. Er zijn ongeveer mantelzorgers, 200 belangenbehartigers en 330 lokale en regionale organisaties lid bij Mezzo. Een eigen manier van zorgen voor een ander én maatschappelijke deelname staat bovenaan. Mezzo noemt zich de spin in het web die mensen en organisaties met elkaar verbindt. Deze organisatie geeft voorlichting en advies op maat aan mantelzorgers. Ze ontwikkelen producten en diensten en beroepskrachten die mantelzorgers ondersteunen of aan vrijwilligers helpt. Toegankelijkheid Mezzo is te bereiken via een eigen website (mezzo.nl) en heeft ook een Facebookpagina. De website biedt een bron van informatie voor bijvoorbeeld geldzaken, vervoer, vrije tijd en hulpmiddelen. Op de Facebook-pagina worden actuele onderwerpen onder de aandacht gebracht, die mantelzorgers aangaan. Het geeft mogelijkheid tot waardevolle discussies. Daarnaast kun je er overig nieuws, tips en filmpjes vinden, vragen stellen en je ervaringen delen met lotgenoten. (Mezzo Facebook) Risico s voor ouderen Door eventuele knoppenangst kan een oudere het overzicht verliezen. Er is veel tekst aanwezig in een vrij drukke opmaak. De algemene website is mobiel niet optimaal toegankelijk (non-responsive)

10 Caren [ Landelijk gericht Caren is bedoeld voor mantelzorgers om de zorg rondom hun dierbare te organiseren. Iedere mantelzorger maakt een eigen account aan voor Caren met hun eigen adres. Ook de persoon die zorg ontvangt kan een account aanmaken als hij of zij zelf wil kunnen inloggen, maar dat hoeft niet. Er kunnen derden worden toegevoegd zoals hulpverleners, maar ook andere relaties die je inzicht in het dossier wilt verschaffen. Agendapunten, afspraken en notities kunnen op een overzichtelijke wijze worden bijgehouden. Toegankelijkheid De website is enkel en alleen gericht op mantelzorg. Hierdoor blijft het zeer overzichtelijk en ontstaat er geen ruis. Het is een zelfondernemend platform die naar eigen wensen kan worden uitgebreid. Zorgprofessionals kunnen op deze manier ook worden verbonden aan zorgverleners en zorgbehoevenden. Risico s voor ouderen Verwachting van zelfredzaamheid is te groot. Geen video-uitleg of uitlegafbeeldingen. De algemene website is mobiel niet optimaal toegankelijk (non-responsive) Andere studies naar deze situatie Een grootschalige kennissynthese (Riper, Ballegooijen, Kooistra, Wit, & Donker, 2013) concludeert dat de ontwikkeling op het gebied van internet en mobiele hulpmiddelen voor mantelzorgers nog vrij nieuw is. Er is een overzicht gemaakt [bijlage 2] van diverse studies naar het effect van deze ontwikkelingen. De studies waren gericht het ondersteunen van mantelzorgers in hun dagelijkse functioneren met behulp van internet en mobiele telefoonapplicaties. Volgens Riper en collega s (2013) was het aantal deelnemers aan de studie te klein om uitspraken te doen over het resultaat. Daarnaast zou er geen volledig onderzoek met een controlegroep (groep mensen met zelfde kenmerken, maar worden niet getest) zijn toegepast in de studies. Daarnaast is er een Nederlandse studie gedaan (Riper e.a., 2013) naar een interactieve website met informatie en keuzehulp op maat voor mantelzorgers en hun behoeften aan hulp in kaart te brengen. De mantelzorgers en de mensen waar ze voor zorgden waren positief over de website en gaven meer vervulde behoeften aan dan mantelzorgers in de controlegroep.

11 Conclusie Er zijn veel ontwikkelingen voor het inzetten van online en digitale middelen voor mantelzorgers. Maar deze ontwikkelingen staan nog wel in de kinderschoenen. Ik ben door dit onderzoek van gedachten veranderd in hoever de huidige generatie ouderen zich digitaal ontwikkelt. Ook ben ik sterk van mening dat er nog veel winst te behalen valt op het gebied van mantelzorg. Naarmate de vergrijzing doorzet, krijgen we hier steeds meer mee te maken. Bijkomende bezuinigingen, verhoogde pensioengerechtigde leeftijd en de decentralisatie vraagt om eigen oplossingen en initiatieven. Door de grote hoeveelheid verschillende aandoeningen onder ouderen is het moeilijk om een passende digitale oplossing te bieden. Zoals het voorgaande onderzoek ook concludeert: er zijn nog te weinig deelnemers tijdens onderzoektesten om tot goede conclusies te komen. Er moet onder beginnende en huidige ouderen veel meer worden gestimuleerd tot gebruik van het internet, computers en smart devices. Hierdoor vergroten we de flexibiliteit in het geven van zorg en zijn familie en naasten veel minder plaatsgebonden, zoals in vakantietijden of wanneer iemand in het buitenland woont. We kunnen gegevens beter bij de hand houden, zoals medische gegevens en kunnen uiteindelijk veel sneller handelen. Contacten kunnen beter worden onderhouden en nieuwe contacten worden gemaakt achter de geraniums. Ik denk dat er voor ontwerpers ontzettend veel kansen liggen op het gebied van ouderenzorg en digitalisatie. Specifiek voor gebruikerservaring gerelateerde oplossingen moeten we goed rekening houden met de gerichte belangen die ouderen hebben. Iedereen kan zomaar de taak mantelzorger op zich krijgen, wat jarenlang kan aanhouden. Ik denk dat gevolgen als eenzaamheid en niet deel kunnen nemen aan de maatschappij over tien jaar zeker moet zijn teruggedrongen. Op basis van de resultaten over de groei in internet-, social media-, en smartdevice- gebruik denk ik dat de drempels voor de komende oudere generaties zeer sterk afnemen. Wij als jongeren zijn praktisch gezien opgegroeid met computers in tegenstelling tot onze ouders en grootouders. Na dit onderzoek ben ik van mening dat ontwerpers met de volgende punten rekening moeten houden, wanneer ze gaan ontwerpen voor de huidige oudere mantelzorgers: Toegankelijkheid - De mogelijke aandoeningen en belangen van ouderen zijn zeer divers. Zorg dat je inzicht krijgt in de manier waarop deze groep mensen online en digitaal te werk gaat. Houdt de combinatie tussen desktops en smart devices goed voor ogen. Overzicht Voorkom drempels, zoals knoppenangst. Bewaar het overzicht in je concept en laat zoveel mogelijk ruis achterwege. Let bijvoorbeeld goed op de combinatie van informatie bieden en uitvoeren. Veiligheid - Ontwerp je een hulpmiddel om makkelijker hulp aan huis te krijgen, houd dan rekening met minder valide mensen en hun veiligheid. Enkel digitale verificatie van een zorgverlener is te risicovol. Professionals - De connectie met professionals en professionele hulpverleners vind ik in de situatie van oudere mantelzorgers erg belangrijk. Deze mensen zijn uiteindelijk de noodzakelijke hulpverleners en weten waar ze over praten. Toegang tot en informatie van deze groep is dus van belang. Gebruikerstesten Probeer jouw concept zo veel en goed mogelijk te testen. De enige manier om erachter te komen of je concept werkt is door het daadwerlijk onder ogen te brengen bij de doelgroep.

12 Literatuur Akkermans, M. (2013, december 13). Internetgebruik ouderen fors toegenomen. Opgehaald van Centraal Bureau voor de Statistiek: menu/themas/vrije-tijd-cultuur/publicaties/artikelen/archief/2013/ wm.htm Betuw, A. v. (n.d.). Druk maar op die knop, het ontploft echt niet. Opgehaald van Algemene Nederlandse Bond voor Ouderen: Breeker, H. d., Dijk, U. v., Kuijpers, A., & Rosier, J. (2012). Ondersteuning aan Oudere Mantelzorgers (Cahier 4 ed.). Gelderland, Nederland. CBS. (2013, april 22). Persbericht. 220 duizend Nederlanders voelen zich zwaar belast door mantelzorg. De Telegraaf. (2012, december 31). Ouderen gaan met de tijd mee. Opgehaald van Telegraaf.nl: Ouderen_gaan_ met_de_tijd_mee.html Harbers, M. (2009, maart 30). Wie behoort tot de doelgroep ouderen? Opgehaald van Nationaal Kompas Volksgezondheid: nationaalkompas.nl/preventie/gericht-op-doelgroepen/ouderen/wie-behoort-totde-doelgroep-ouderen/ Mezzo Facebook. (sd). Groepspagina Mezzo Mantelzorg. Opgeroepen op april 8, 2013, van Facebook: Moeskops, M. (2013, december 13). Meer dan de helft van de Nederlanders bezit een tablet. (GfK) Opgehaald van Gesellschaft für Konsumforschung : aantal-smartphones-hoger-dan-aantal-computers.aspx Plasterk, R. (2013, februari 19). Kamerbrief Decentralisatie. Opgehaald van Rijksoverheid: PWC. (2009). Vergrijzing van morgen, innovatie vandaag. Visiedocument, PricewaterhouseCoopers, Gezondheidszorg. Rijksoverheid. (n.d.). Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten. Opgehaald van Rijksoverheid.nl: Rijksoverheid. (n.d.). Decentralisatie van overheidstaken naar gemeenten. Opgehaald van Rijksoverheid.nl: gemeenten/decentralisatie-van-overheidstaken-naar-gemeenten Rijksoverheid. (n.d.). Ouderenzorg. Opgehaald van Rijksoverheid.nl: Riper, H., Ballegooijen, W. v., Kooistra, L., Wit, J. d., & Donker, T. (2013). Preventie & emental-health. Kennissynthese, Vrije Universiteit Amsterdam, Klinische Psychologie, Den Haag. - Ook bron voor Bijlage 2 Velden, L. v., Francke, A., & Batenburg, R. (2011). Vraag- en aanbodontwikkelingen in de verpleging en verzorging in Nederland. Kennissynthese, NIVEL. Mulder, M. (2013, december 11). Minste ouderen in grote steden en nieuwbouwlocaties. (RIVM, Producent) Opgehaald van Nationale Atlas Volksgezondheid: levensfase/ouderen-per-gemeente#breadcrumb

13 Bijlage 1 Stap 1: Beantwoord de vragen 1. Hoeveel tijd besteedt u aan de zorg voor uw familielid / naaste met een chronische ziekte, handicap of hoge leeftijd? O A. Minder dan 8 uur per week O B. Meer dan 8 uur per week 2. Voelt u zich gesteund door anderen (familie/bekenden)? O A. Ja O B. Nee O C. Soms 3. Krijgt u bij de zorg voor uw familielid/naaste ondersteuning van vrijwilligers of professionals? O A. Ja, ongeveer 1 x per maand O B. Ja, ongeveer 1 x per week O C. Ja, dagelijks O D. Nee 4. Heeft u iemand om af en toe de zorg aan over te dragen? 6. Vindt u het zelf fijn om te zorgen? O A. Ja O B. Nee O C. Soms 7. Voelt u zich schuldig als u een moment voor uzelf neemt? O A. Ja O B. Nee O C. Soms 8. Komt u voldoende aan uw eigen activiteiten/werk/gezin toe? O A. Ja O B. Nee O C. Enigszins 9. Is uw nachtrust verstoord? O A. Ja O B. Nee O C. Soms O A. Ja O B. Nee O C. Soms 5. Voelt u zich gewaardeerd door degene die u verzorgt? 10. Raakt u wel eens van streek, door het zorgen voor de ander? O A. Ja, regelmatig O B. Ja, soms O C. Nee O A. Ja O B. Nee O C. Soms Stap 2. Tel uw punten 1 A:1 B:2 2 A:1 B:3 C:2 3 A:3 B:2 C:1 D:4 4 A:1 B:3 C:2 5 A:1 B:3 C:2 6 A:1 B:3 C:2 7 A:3 B:1 C:2 8 A:1 B:3 C:2 9 A:3 B:1 C:2 10 A:3 B:2 C:1 Tel de punten op. Wat is uw score? punten

14 Stap 3. Wat zegt uw score? Minder dan 15 punten: De zorg gaat u goed af. U slaagt er redelijk tot goed in om de zorg voor de ander te combineren met uw andere activiteiten. Blijf wel alert als de situatie verandert. Heeft degene die u verzorgt ineens meer hulp nodig? Gaat uw eigen gezondheid achteruit? Valt de zorg u zwaarder? Dan kunt u hulp zoeken bij bijvoorbeeld het Loket Zorg en Samenleven in uw stadsdeel. TIP! Ga eens naar een mantelzorglunchroom! Daar kunt u ervaringen en tips uitwisselen met mantelzorgers. Andere mantelzorgers kunnen uw tips vast goed gebruiken! Meer dan 22 punten: Op dit moment valt het zorgen voor de ander u erg zwaar. Misschien zorgt u al lange tijd voor de ander. Of staat u er alleen voor. Misschien is de zorg zo veeleisend dat u nauwelijks aan andere dingen toekomt. Wacht niet langer met hulp vragen. Weet u waar u terecht kunt voor hulp? Bent u huiverig om taken aan anderen over te laten? Vindt u dat u het allemaal zelf moet kunnen oplossen? Overziet u zelf de situatie niet? Geen nood. U staat er niet alleen voor. In Amsterdam staan vrijwilligers en professionals voor u klaar om u te helpen. Via het Loket Zorg en Samenleven kunt u afspraak maken voor een adviesgesprek. De adviseur brengt samen met u de situatie in kaart. En bekijkt wat er mogelijk is om de situatie te verbeteren, op een manier die bij u past. 15 tot 22 punten: De zorg voor de ander gaat u niet altijd gemakkelijk af. Probeer in kaart te brengen welke aspecten van de zorg u zwaar vallen. Wat zou u daar graag aan willen veranderen? Kunt u dat zelf of heeft u daar hulp bij nodig? Schroom niet om hulp te vragen. Er is meer mogelijk dan u denkt. Bij het Loket Zorg en Samenleven in uw stadsdeel kunt u terecht voor meer informatie over de hulp die er is voor mantelzorgers zoals u. TIP! Wacht niet te lang met hulp zoeken. Bij het Loket Zorg en Samenleven in uw stadsdeel kunnen ze u verder helpen. De telefoonnummers vindt u op de achterkant van deze folder. TIP! Ziet u op tegen het gesprek met een adviseur? Neem dan gerust een vriend(in) of goede bekende mee. Sta even stil bij uzelf: hoe staat u er op dit moment voor?

15 Bijlage 2 Tabel 8.2 Preventie overbelasting mantelzorgers: overzicht van interventie-aanbod in de praktijk 97 Naam interventie A Universeel/ Selectief 1.dementiedrenthe.nl Aanbieders (A) Eigenaars (E) A/E: Netwerk Dementie Drenthe; GGZ Drenthe Doel Leeftijd doelgroep Informeren over dementie en de regionale hulpverlening betrokkenen en professionals Informeren over dementie en bieden van ondersteuning betrokkenen en professionals 3.geheugensteunpunt.nl A/E: Stichting Transmurale ling Florence Informeren over dementie, bieden van betrokkenen en professionals A/E: Stichting Mirro Verbeteren mentale weerbaarheid van 5.intodementia.nl A/E: De Wever (ouderen- Informeren over dementie Betrokkenen van mensen met dementie en professionals 6.jongdementerend.nl Informeren over dementie en bieden van ondersteuning Mensen met dementie op jonge leeftijd, B Geïndiceerd 1.dementiedebaas.nl A/E: Instituut voor Verantwoord Medicijn gebruik A/E: Stichting Geriant; Nederland tone ouderen van belasting en depressieve klachten CGL Beoordeling a, Informatie en contact met hulpverleners via en telefoon Informatie, 24 uur bereikbare telefonische hulplijn, lotgenotenchat, forum, vraag en antwoord via Informatie en contact met hulpverleners via en telefoon Simulatietraining die symptomen van dementie nabootst Informatie, forum d via en telefoon Onderzoek (O) Kosteneffectiviteitsonderzoek (K) Implementatie (I) O: Nee Financier ontwikkeling: ZonMw O: Nee O: Nee Financier ontwikkeling: ZonMw module in uitvoering c Observatiestudie gebruikers in uitvoering c O: Nee Financier ontwikkeling: Innovatie Acties Brabant, VWS, MidPoint Brabant, Fonds Sluyterman van Loo O: Nee O: Nee K: Onbekend Financier ontwikkeling: ZonMw O: RCT 1,e K: Ja e Anonimiteit (A) Kosten cliënt (K) Bekostiging cliënt (V) Bereik (B) b A: Ja T: Publiekelijk, gericht op Drenthe V: GGZ Drenthe A: Ja T: Publiekelijk A: Nee T: Publiekelijk, gericht op regio Haaglanden V: Stichting Transmurale Zorg Den Haag A: Ja T: Publiekelijk maart 2013 A: Nee T: Publiekelijk K: Afhankelijk van groep/werk groepsbijeenkomst 240,00) A: Ja T: Publiekelijk A: Ja T: Publiekelijk A: Nee T: Publiekelijk K: Eigen bijdrage 50 Legenda Referentie: 1. Blom, M. M., Bosmans, J. E., Cuijpers, P., Zarit, S. H. & Pot, A. M. (2013). Effectiveness and cost-effectiveness of an internet intervention for family caregivers of BMC Psychiatry, 13, 17.