Results Rockwool Passive House Conference

Transcriptie

1 Results Rockwool Passive House Conference Chiel Boonstra DHV, Nederland L3 ABSTRACT In meerdere Europese landen, waaronder Duitsland, Oostenrijk, Zweden, België, Frankrijk en Midden-Europese landen is het passiefhuis succesvol gerealiseerd. In Nederland daarentegen komt het concept nog niet goed van de grond. Het is echter niet precies duidelijk waarom passiefhuis in Nederland geen succes is. Om dit te achterhalen is in opdracht van Rockwool de rondetafelconferentie door DHV georganiseerd. Deze heeft plaatsgevonden op 28 april 2005 in het Archidome (een innovatieve showroom voor bouwmaterialen) van Raab Karcher te Eindhoven.. 1 HET PASSIEFHUIS IN NEDERLAND?! VERSLAG VAN EEN RONDETAFELCONFERENTIE In omringende landen zien we een woningconcept ontstaan, waarin comfort en energiezuinigheid samengaan: passiefhuizen. Bijzonder is het aantrekkelijke binnenklimaat dat ontstaat door combinatie van de voor Nederland onbekende isolatiedikten en toepassing van gebalanceerde ventilatie en te openen ramen. De traditionele 1

2 verwarmingsinstallatie is overbodig geworden. In Nederland hebben we lange tijd gedacht dat vraagreductie bij een Rc van 4 m 2 K/W (U = 0,25 W/m2K) op zijn eind loopt, en dat energiezuinigheid met name door installatie-technische maatregelen moet worden bereikt. Passiefhuizen in Duitsland, Oostenrijk en Zweden laten zien dat nog verdergaande vraagreductie leidt tot eenvoudiger installaties, en tot een extreem laag energieverbruik. De aanwezigen tijdens de rondetafelconferentie waren: Dhr. Herman Voortman Rockwool NL Toehoorder Mevr. Agnes Schuurmans Rockwool NL Organisator Dhr. Chiel Boonstra DHV Bouw en Industrie Organisator/spreker Mevr. Loes Joosten DHV Bouw en Industrie Organisator Dhr. Jan Bol Reed Business Information Voorzitter Dhr. John Groen Raab Karcher Gastheer Dhr. Edwin van der Goes Raab Karcher Gastheer Dhr. Tjerk Reijenga BEAR Architecten Dhr. Henk Kaan ECN Dhr. Bart de Boer ECN Dhr. Anton de Boer Nieman Dhr. Erwin Mlecnik Passiefhuis Platform België Dhr. Huub Pleging Pepping Bouw B.V. Dhr. Piet Heijnen SenterNovem Dhr. Chris Zijdeveld Stichting HR ventilatie Dhr. Michael van Straalen Stichting Natuvent Onder leiding van voorzitter Jan Bol werd gediscussieerd over de kansen en knelpunten van het concept Passiefhuis. Het concept passiefhuis is door middel van een presentatie toegelicht door Chiel Boonstra (DHV). Door middel van de discussie zijn we tot nadere inzichten gekomen op het gebied van markt, regelgeving, techniek en uitvoerbaarheid. 2 MARKT Markttechnisch gezien blijken de grootste knelpunten zich te bevinden op het gebied van onbekendheid van het concept bij de burger en projectontwikkelaar en het feit dat de woningmarkt in Nederland aanbodgestuurd is. 2

3 In Nederland werd na de oorlog zo veel en zo snel mogelijk gebouwd. Het feit dat hierdoor in Nederland woningbouw in de vorm van grootschalige projecten plaatsvindt en de markt hierdoor aanbod gestuurd is heeft als nadeel dat de klant niet bekend is met de specificaties van zijn woning. Projectontwikkelaars hebben als grootste klant gemeentes die nauwelijks kennis hebben van woningconcepten. De bewoner heeft door deze positie weinig interesse in de kwaliteit van de woning en koopt wat hij kan kopen. De prioriteit ligt bij de bewoners niet bij kwaliteit en comfort maar hoofdzakelijk bij locatie, grootte en uitstraling. De prioriteit van de projectontwikkelaar ligt in eerste instantie bij het genereren van winst. De woningen worden ontworpen volgens de minimale eisen van het bouwbesluit en vervolgens zo goedkoop mogelijk gerealiseerd. In Duitsland, Zweden en België daarentegen is de bewoner vaak de opdrachtgever. De bewoner is meer geïnteresseerd in de bouwkwaliteit en de exploitatiekosten van de woning en dus ook de energetische kwaliteit. En hij kan informatie over bouwconcepten, wonen, comfort en energieverbruik vinden in de reguliere tijdschriften. Een ander verschil tussen Nederland en bijvoorbeeld Duitsland is van culture aard. In Duitsland heerst bijvoorbeeld de gezondheidscultuur. De kwaliteit van de woningen is reeds hoog evenals de bouwkosten, waardoor meerinvesteringen voor realisatie van een passiefhuis relatief kleiner zijn. Uit bovenstaande ervaring in buitenland, en ook kleine ervaringen in Nederland komt naar voren dat het wel mogelijk is om de burger en projectontwikkelaar geïnteresseerd te krijgen voor energiezuinig en comfortabel bouwen en wonen als hij maar op de juiste manier geïnformeerd wordt. Bij de ontwikkelaar moet duidelijk worden dat het passiefhuis goedkoop gebouwd kan worden en bij de burger moet bekend zijn wat er op de markt verkrijgbaar is. Een voordeel van een aanbod gestuurde markt met grootschalige bouwprojecten is dat wanneer een passiefhuis ook daadwerkelijk aanslaat en gebouwd zal gaan worden, dit op grote schaal aangepakt kan worden. 3

4 3 REGELGEVING Volgend jaar zal in Nederland de energieprestatie eis (EPC) voor woningbouw aangescherpt worden van 1,0 naar 0,8. Een passiefhuis bewijst dat een EPC van 0,4 mogelijk is, en dat met een hoger kwaliteitsen comfortniveau. De regelgeving zal voor het realiseren van een passiefhuis geen belemmering vormen. Reeds wordt door de overheid het reduceren van energieverbruik gestimuleerd door invoering van de energieprestatie-eis voor nieuwbouw en door middel van het verhogen van de energiekosten met de regulerende energiebelasting (REB). Daarnaast worden voor projecten incidenteel financiële bijdragen verleend door SenterNovem, als middel om een doel te bereiken. Maar de ervaringen leren soms dat het effect van een subsidie van korte duur kan zijn. De energieprestatie eis richt zich alleen op nieuwbouw. Opgemerkt werd dat het richten op nieuwbouw zich moet verplaatsen naar aanpak van bestaande bouw. Ook voor (renovatie van) bestaande bouw kan het passiefhuis concept oplossingen bieden. Markttechnisch gezien blijkt dat stimulering en kennisoverdracht van het Passiefhuis concept naar burgers en ontwikkelaars van groot belang is, waarbij een belangrijke taak kan worden weggelegd voor de overheid. Meer kennisoverdracht moet plaatsvinden richting zowel professionals als de consument. 4 TECHNIEK Een maximale isolatie en goede beglazing in combinatie met zonwerende maatregelen zorgen voor voldoende daglicht en een thermisch comfortabel binnenklimaat, zowel in de winter als de zomer. Prioriteit bij het passiefhuis concept ligt bij een goede schil. De opbouw van de schil van een (passief)huis bestaat uit de constructie, een maximale isolatie en een afwerking. Maximale isolatie betekent nieuwe geveltechnieken. De traditionele bakstenen afwerking heeft namelijk tot gevolg dat de muurdikte toeneemt t.o.v. reguliere bouwconstructies en dat spouwankers niet verkrijgbaar zijn voor de dikkere spouwbreedte, met meerkosten tot gevolg. 4

5 Alternatieven zijn buitengevels van houtskeletbouw of een uitvoering met een dunnere gevelafwerking, bijvoorbeeld stucwerk. De ervaring in Nederland met optredende vervuiling van stucwerk, vanwege slechte detaillering, is een van de oorzaken dat het zeer weinig toegepast wordt. In Duitsland daarentegen is stucwerk een van de meest toegepaste gevelafwerkingen. Een goede detaillering en dakoverstekken zijn bij dit type afwerking van grote belang. Houtskeletbouw is een alternatief voor de traditionele gevelconstructie. Ook voor houtskeletbouw bestaan de nodige vooroordelen. Robuustheid, thermisch comfort in zomer zijn aspecten die negatief in het licht komen. Het binnenklimaat van houtskeletwoningen zou snel warm kunnen worden door verkeerd ontwerp en gebruik van de schil. Bij een passiefhuis wordt de schil goed ontwerpen met voldoende zonwerende maatregelen en voorzieningen voor nachtventilatie, waardoor een goed comfort bereikt wordt. Bovendien kan voor gebruik van voldoende thermische massa houtskeletbouw gecombineerd worden met massieve binnenwanden. Door middel van nachtventilatie kan warmte ook snel afgevoerd worden. Het grootste knelpunt voor toepassing van alternatieve geveltechnieken blijft echter de consument, die een gemetseld huis wil. Het Belgisch gezegde een Belg is geboren met een baksteen in zijn maag kan dan ook wel gesteld worden voor Nederland! Een effect van huidige energieprestatienorm is dat de EPC norm een lijn trekt in de Nederlandse bouw. Nieuwe gebouwontwerpen neigen vaak naar een toenemend aantal (dure) installaties. In het passiefhuis echter zijn installaties minimaal aanwezig. Door een slim gebouwontwerp met passieve maatregelen is ook een comfortabel binnenklimaat mogelijk. Wel is er op installatiegebied productontwikkeling nodig voor compacte installaties die aansluiten op de extreem lage warmtevraag van passiefhuizen voor ruimteverwarming, en tegelijk gebruik maken van duurzame energie voor warm tapwater en van warmteterugwinning uit ventilatielucht. Het ventilatiesysteem in passieve huizen bestaat veelal uit gebalanceerde ventilatie met hoogrendement warmteterugwinning. De Nederlandse praktijk leert echter dat veel problemen ontstaan door verkeerd gebruik en onvoldoende onderhoud van het systeem. Het onderhoud van deze 5

6 systemen dient geprofessionaliseerd te worden. Een positieve vordering is dat bij huidige nieuwbouwwoning met HR ventilatie steeds vaker onderhoudscontracten worden afgesloten waardoor filters in het ventilatiesysteem 2 keer per jaar vervangen worden. De grootste risico s ten aanzien van gezondheid worden voor bewoners hierdoor weggenomen. 5 UITVOERBAARHEID Wat betreft de uitvoerbaarheid van de bouw van een passiefhuis zijn knelpunten uit de discussie naar voren gekomen op het gebied van levering van producten, het bouwproces en het ontbreken van voldoende controle. Voor het passiefhuis zijn producten nodig die momenteel op de Nederlandse markt nog vrijwel niet verkrijgbaar zijn. Uit ervaring blijkt echter dat veel mogelijk is. Zo was in een voorbeeld een fabrikant van kozijnen bereid mee te werken aan goed isolerende kozijnen. En zo zal zodra de vraag naar producten komt de productie/leverbaarheid in Nederland vrij snel toenemen. In het bouwproces vindt weinig terugkoppeling plaats naar ontwerp en bij de ontwikkelaar leeft de korte termijn filosofie. Vaak worden in de praktijk andere dingen gebouwd en geïnstalleerd dan beloofd op tekening. Daarnaast worden optredende problemen tijdens de bouw innovatief opgelost. Bij het bouwen van een passiefhuis zal continu gecontroleerd moeten worden of er goed gebouwd wordt, ook met name de ongedetailleerde aspecten. Een luchtdichte schil bijvoorbeeld zal anders niet gerealiseerd kunnen worden. Nieuwe bouwwijzen zouden ingezet kunnen worden bij de bouw, bijvoorbeeld prefab bouwen. Bovendien zullen door schaarsheid van bouwvakkers de traditionele bouwmethoden steeds moeilijker te realiseren zijn. 6 TOT SLOT Het concept passiefhuis wordt positief ontvangen. Meerinvestering voor een lagere EPC verdienen zich in de praktijk al snel terug. Een passiefhuis verdient zich snel terug, door de lage meerinvesteringen. 6

7 Op de vraag van de voorzitter over wie er zou willen meewerken aan een demonstratieproject wordt gemengd gereageerd. Een demonstratieproject wordt algemeen gezien als het meest overtuigende middel om een concept te implementeren. Kanttekeningen worden geplaatst bij de verkoopbaarheid in specifieke markten, omdat mensen in eerste instantie kopen vanwege de locatie, dicht bij de bestaande woning, en minder vanwege energie aspecten. Een tweede kanttekening kan zijn dat kopers gereserveerd blijven door het ontbreken van een GIW garantie, onder de huidige condities. Anderen maken zich meer zorgen over de uitvoering en technische kwaliteit bij realisatie van het passiefhuis PROMOTION EUROPEAN PASSIVEHOUSES (PEP) Het Europese project Promotion European Passivehouses (PEP), waarvan ECN en DHV deel uit maken van het projectteam, heeft als doel het promoten van passiefhuizen in zowel Nederland als andere Europese landen. Mogelijk wordt een certificatiesysteem voor het Nederlandse passiefhuis toegepast, net als in Duitsland en België. Een passiefhuis platform zoals dat reeds in Duitsland en België bestaat is voor Nederland op komst. Met deze rondetafelconferentie is de start gemaakt voor een succesvolle ontwikkeling van passiefhuizen in Nederland! Chiel Boonstra is senior consultant sustainable development voor DHV, een internationaal advies- en ingenieursbureau uit Nederland 7

8 8