Conceptverslag van de Expert Meeting Zorgschade donderdag 18 februari 2016, uur Van der Valk Hotel Breukelen

Transcriptie

1 Conceptverslag van de Expert Meeting Zorgschade donderdag 18 februari 2016, uur Van der Valk Hotel Breukelen Aanwezig: Voorzitter: prof. mr. S. Lindenbergh - Erasmus Universiteit, Erasmus School of Law dhr. E. Audenaerde - NVvA mr. M. Berruezo - VvV, rechtsbijstandverzekeraars mr. M. de Blaeij - Verbond van Verzekeraars drs. T. Brandt - GAV mr. J. Broeders - advocaat, Werkgroep Normering mr. I. Dijkstra - DLR mr. B. de Hek - senior raadsheer Gerechtshof Arnhem-Leeuwarden mr. M. van der Helm - VvV, Medische Aansprakelijkheidverzekeraars mr. L. Hoppe - wetgeverjurist, Ministerie van Veiligheid en Justitie mr. drs. E. Huijsmans - Kenniscentrum Milieu en Gezondheid v/d Rechtspraak drs. V. Jammers - Slachtofferhulp Nederland mr. T. Kremer - PIV mr. A.M. van Laarhoven - DLR dhr. D. van Laren - NIS dhr. P. den Ouden - VvV, aansprakelijkheidsverzekeraars dr. mr. R. Rijnhout - docent privaatrecht, Universiteit Utrecht mr. A. Santen - VvV, Medische Aansprakelijkheidverzekeraars dhr. J. Schrok - NVvA mr. S. Soeteman - wetgeverjurist, Ministerie van Veiligheid en Justitie dhr. M. Speelmans - VvV, aansprakelijkheidverzekeraars mr. E. Verhoeven - NIVRE mr. M. Vermaat - Van der Woude De Graaf Advocaten mr. G. Wassenaer - LSA mr. M. van Werkhoven - DLR Afwezig: drs. B. Admiraal - GAV Verslag: mw. E. Viezee-Fock - Secretary for You 1. Opening en inleiding Dagvoorzitter prof. mr. S. D. Lindenbergh opent om uur de vergadering en heet de aanwezigen van harte welkom. Aanleiding voor de bijeenkomst is het consultatievoorstel dat de voorziening bevat voor zorg- en begeleidingsschade. Belangrijkste doel van de bijeenkomst is om helder te krijgen wat de vragen en knelpunten zijn die er in het veld spelen. In een volgende expertmeeting kunnen de mogelijke antwoorden en oplossingen worden geïnventariseerd. Met een powerpoint presentatie werpt Siewert Lindenbergh een aantal vragen op: - Wat is zorgschade? - Wat is de omvang van zorgschade? - Wie lijdt schade? - Wie heeft aanspraak op vergoeding? Verslag Expertmeeting Zorgschade d.d.18 februari 2016 pagina 1/5

2 De doelen van het wetsvoorstel zijn verbetering van de levenskwaliteit van de gekwetste en de mogelijkheid om regie te behouden. De vraag is of die doelen bereikbaar zijn. En behoort zelfregulering tot de mogelijkheden bij het realiseren van deze doelen, eventueel aangevuld met een duwtje van de wetgever? 2. Thema 1: Afbakening wetsvoorstel a. de kring van gerechtigden b. zorgbehoeften of aard en oorzaak van het letsel als criterium Thijs Brandt leidt het thema vanuit medisch perspectief in. Zorgbehoefte bestaat voor elk slachtoffer met letsel. Welke behoefte aan zorg er bestaat dient echter zorgvuldig per persoon bepaald te worden. Wie de zorg gaat leveren is afhankelijk van verschillende factoren, onder meer de aard van het letsel en de leeftijd van het slachtoffer. Ook de benodigde hoeveelheid zorg verschilt per persoon en is moeilijk in een wetgeving te vangen: in alle gevallen gaat het om maatwerk. Vertrekpunt voor de kring van gerechtigden kan zijn dat het de categorie mensen betreft dat door het letsel permanent verhinderd is in hun functioneren: de slachtoffers die direct in een zorginstelling worden opgenomen zodra thuiszorg wegvalt. De omschrijving van de verzekeraars noemt slachtoffers met ernstig hersenletsel en met een hoge dwarslaesie. De meeste verzekeraars geven aan dat het aantal gevallen beperkt is en dat het om maatwerk gaat, waar men in de praktijk goed uitkomt. Lage dwarslaesie lijkt bij verzekeraars wat betreft intensieve zorg weinig voor te komen. Hoge dwarslaesie vergt permanente, volledige zorg. De begeleiding bij ernstig hersenletsel vergt maatwerk en professionaliteit: de slachtoffers ondergaan vaak een karakterverandering of krijgen te maken met lichamelijke beperkingen als halfzijdige verlammingen of spraakstoornissen. Eenvoudig letsel kan voor oudere verkeersslachtoffers (>70 jaar) ernstige gevolgen hebben met intensieve verzorging. Deze groep valt echter niet onder de categorie waarover steeds wordt gesproken, namelijk slachtoffers met ernstig letsel die langdurige zorg nodig hebben, met als gevolg dat ouders/partners hun werk opgeven. Bij kindschades doet het probleem zich voor dat kinderen niet tot eigen regie in staat zijn, waardoor ouders het recht overnemen. Ouders en kind raken echter soms zo vergroeid dat daar een specifieke problematiek uit voortvloeit. Vraag bij kindschades is welke invloed de PGB heeft op de situatie van de verzorgende ouders. De ervaringen blijken per geval te verschillen. In sommige gevallen is de PGB ruim voldoende en overstijgt zelfs het inkomen van de ouders. Maar in gevallen waar professionele zorg nodig is, blijft er met een PGB weinig ruimte over voor de mantelzorger. Voor waardering van de omvang van het letsel lijkt de indicatiestelling van het huidige regime een goed uitgangsmodel te bieden. Het is een beproefd sociaal zekerheidsmodel, dat duidelijkheid schept over de vraag of mensen al dan niet de eigen regie kunnen voeren. Deze indicatie wordt eenmalig gesteld. SOL (slecht objectiveerbaar letsel, waar ook whiplash onder valt) wordt eveneens gemeten met de WLZ-indicatie, eventueel in de vorm van uitsluitingbenadering. De onderliggende vraag is steeds: heeft een slachtoffer verzorging nodig versus is de persoon tot bepaald handelen niet in staat? Dat vraagt om maatwerk. Voor moeilijk objectiveerbare zaken kan in de basis ook het aansprakelijkheidsrecht als vertrekpunt worden genomen. Verslag Expertmeeting Zorgschade d.d.18 februari 2016 pagina 2/5

3 3. Thema 2: Zorgomvang - Hoe kunnen de zorgomvang en de zorgbehoeften worden vastgesteld? - Hoe kan worden getoetst of de beoogde mantelzorger geschikt is voor deze rol en de taken die daaruit voortvloeien? Erwin Audenaerde heeft als arbeidsdeskundige een afwegingskader opgesteld en licht dat toe. De vaststelling van zorgomvang en zorgbehoeften is geen nieuw fenomeen. De verschillende factoren kunnen met een afwegingskader vastgesteld worden. Het door hem voorgelegde afwegingskader is afgeleid van de WLZ, maar dient aangepast te worden aan de kaders van de letselschadepraktijk. Het bestaat uit de volgende stappen: 1. Wat is de zorgsituatie en wat zijn de beperkingen? 2. Vaststellen wettelijke voorzieningen en gebruikelijke zorg 3. Permanent toezicht e/o 24-uurs nabij 4. Vaststellen (blijvende) zorgbehoefte en zorgomvang 4. Haalbaarheidsonderzoek Het afwegingskader kan ook toegepast worden op mensen die deeltijdzorg verlenen. De discussie zal met name gaan over de vraag in hoeverre verwanten/relaties ontslag hebben genomen om zorg te verlenen. Tarieven en normering zullen aan de hand van de uitkomsten in kaart worden gebracht. De haalbaarheid blijkt de grootste zorg te zijn voor de lange termijn. Kan men van mensen in een emotionele situatie verwachten dat zij ingrijpende beslissingen voor de toekomst nemen die onomkeerbaar zijn? De GBL is er op gericht om schade zo snel mogelijk af te wikkelen in het belang van het slachtoffer. Mogelijk is het in deze gevallen in het belang van zorgverleners en daarmee van slachtoffers om een vorm van fasering toe te passen. Omdat de bestendigheid van de keuze voor verzorging een belangrijke is, zouden de verzorgende verwanten goed begeleid moeten worden met voorlichting door verschillende deskundigen: o.m. uit de medische sfeer (welke zorgzwaarte) en arbeidsdeskundige (belastbaarheid). Gedurende een bepaalde periode (vijf jaar) zou een goede begeleiding, bijvoorbeeld coaching, wenselijk zijn, met daarbij een vorm van damage control. Waar ligt de verantwoordelijkheid om verzorgers te coachen: bij de aansprakelijke partij of is het een maatschappelijke verantwoordelijkheid? In de huidige praktijk is het landschap te veel verkokerd, waardoor er onvoldoende regie bestaat. Het is denkbaar dat lotgenotenverenigingen veel kunnen betekenen. Het uitgangspunt is dat verzorgers de tijd krijgen om in het proces te groeien. Een vorm van coaching is ook noodzakelijk wanneer het slachtoffer naar huis wil, maar het systeem (het gezin) dat niet wil. 4 Thema 3: Juridisch kader - Is zorgschade verplaatste schade of schade van het slachtoffer? - Civiel plafond of dubbele redelijkheidtoets? Theo Kremer wijst er in zijn inleiding op dat in het kader van de vraag of we het hier hebben over verplaatste schade of schade van het slachtoffer het van belang is om goed te kijken naar de fiscale en de arbeidsrechtelijke positie van de zorgverlener en de sociaal-verzekeringsrechtelijke aspecten. Verslag Expertmeeting Zorgschade d.d.18 februari 2016 pagina 3/5

4 Ten aanzien van het civiel plafond wijst hij erop dat de feitelijke hoogte van het civiel plafond in de huidige situatie niet altijd helder is. In het geval het civiel plafond hoger is dan we nu denken, kunnen veel zaken al onder het civiel plafond gebracht worden. De wetgever gaat ervan uit dat dat niet zo is en zij stelt daarom de dubbele redelijkheidstoets voor. Gezien zijn ervaring acht Kremer de dubbele redelijkheidstoets geen verstandige keuze, temeer daar de wetgever het wenselijk acht om snel tot besluit te komen. Kremer heeft een voorkeur om een ander uitgangspunt te kiezen. Door een zekere normering vast te stellen kan er verruiming komen van het huidige civiel plafond, bijvoorbeeld door een bepaalde marge van het civiel plafond in te bouwen, koppeling aan het modale inkomen of een maximum bedrag per jaar. Een vorm van normering schept ook duidelijkheid voor verzekeraars. Kremer toont zich verheugd dat de schadebeperkingsplicht nog niet genoemd is. Hij meent dat de discussie zich moet beperken tot vraag of het schade van het slachtoffer is of verplaatste schade. Het civiel plafond blijkt een moeilijk begrip te zijn. Het is onder meer afhankelijk van de zorgbehoefte. Alle vormen zullen daarom beschreven moeten worden; veel informatie over differentiaties is al bekend. De discussie over verschillen in tarieven zal vooral spelen in situaties waar de zorg voor een deel door een verwante wordt uitgevoerd en voor een deel door een professional. Ook dergelijke situaties zijn nu al bekend, evenals de hybride situaties waarbij sprake is van gedeeltelijk begeleid wonen en gedeeltelijke verzorging thuis. Steeds weer blijkt het maatwerk te zijn om tot een correcte kostenberekening te komen. Voor het civiel plafond wordt voortdurend het tarief van de professional als uitgangspunt genoemd. Een vraag is echter welk tarief wordt gehanteerd voor de ouder die een goedbetaalde baan opzegt om voor zijn kind te zorgen: het hogere inkomen van de ouder of het lagere tarief van de professional. Of in omgekeerde gevallen: het lagere inkomen van de ouder dan wel het hogere tarief van de professional? Een gedachte is om niet tot in detail oplossingen voor iedere situatie vast te leggen, maar samen te zoeken naar een regeling die toekomstbestendig is. Dergelijke oplossingen vallen nu buiten het systeem. Men zou oplossingsgericht kunnen kijken naar zaken als hypotheek vrijmaken, schuldsanering oplossen, een woning naast het huis realiseren, et cetera. Hoe wordt bij dergelijke oplossingen de rechtszekerheid van het slachtoffer gewaarborgd? Sluit de dubbele redelijkheid, waarbij men kijkt naar de omstandigheden van het slachtoffer, dan niet beter aan op het zoeken naar oplossingen dan een civiel plafond? Theo Kremer geeft aan dat in gevallen waar het voor de slachtoffer-ouder relatie beter is dat de verzorging thuis geschiedt, de inkomensschade van de verzorgende verwante geen beletsel mag zijn. De inkomensschade is in principe niet meer dan de bespaarde kosten van professionele zorg. Voor specifieke gevallen kan er een buitenwettelijke regeling gemaakt worden, waarbij het civiel plafond niet leidend is. Tegelijk meent men dat er een maximum dient te zijn aan de redelijkheid. In de gevallen waar deze vraag zich voordoet, gaat het om uitersten (Shelldirecteur/ werkloze). In essentie kiest een ouder die voor zijn kind zorgt voor een andere baan die een andere marktprijs heeft, dat is de gedachte achter het civiel plafond. Voor de concrete bepaling van het civiel plafond wordt vastgesteld wat de zorgbehoefte is en welke zorgverlener daarbij nodig is. De kosten van die zorgverlener zijn bekend. In de huidige markt bestaat daarvoor een zekere bandbreedte (verschil o.a. Oost-Europese hulpverlener versus Nederlandse hulpverlener). Het gemiddelde tarief wordt aan de verzorgende verwante vergoed. De verzorgende verwante (de derde ) zal zelf de kosten moeten dragen voor verzekeringen voor aansprakelijkheid, pensioen, etc. Verslag Expertmeeting Zorgschade d.d.18 februari 2016 pagina 4/5

5 In het geval de indicatie voor de zorgbehoefte stopt (overlijden, overplaatsing naar verpleeghuis, genezing) eindigt de verzorgende taak van de verwante. De verplichting van de aansprakelijke partij vervalt daarmee ook. Dat betekent concreet dat de verzorgende verwante werkloos wordt: zijn arbeidsovereenkomst vervalt. In de randvoorwaarden zal hij daar zelf op moeten anticiperen. 5. Samenvatting, conclusies en afspraken De voorzitter vat de discussies samen. Vanuit medisch oogpunt kan men de zorgindicatie onderscheiden naar typen zorg, wat per specifiek geval nodig is, het aantal uren per dag dat per persoon kan verschillen. Dat geeft iets weer van de problematiek. Sommige taken kunnen door iedereen vervuld worden, andere taken vergen een opleiding of zelfs medische expertise waardoor ze niet in aanmerking komen als taak voor de verzorgende verwante. De indicatie bestaat uit een stappenplan. De sociale zekerheid biedt een goede basis voor het indicatiestelsel. Het aspect haalbaarheid bij verzorging door iemand uit de gezinsomgeving geeft nieuwe problemen: wil hij het, moet hij het willen, duurzaamheid van keuze, kan de verzorging alleen uitgevoerd worden, is coaching nodig. Er ontstaat een waaier aan vragen en is een lastige thematiek. Van waaruit wordt de verzorging thuis gefinancierd? Indicatiestelling en kosten die daarbij horen, vormen de basis voor een eerste begroting. Een tweede begroting maken, die de haalbaarheid omvat, is veel complexer. Het is echter wel een realiteit dat een direct betrokkene wordt ingeschakeld voor verzorgingstaken. Over de praktische aanpak zijn al dossiers bekend. Er blijken grote financieringsvragen te ontstaan wanneer de naaste als zelfstandige factor wordt beschouwd (Shelldirecteur/ werkloze). Creatieve oplossingen zijn vaak de sleutel tot oplossing. Er bestaat behoefte aan soepelheid. De keuze van de naaste om de verzorging op zich te nemen, is waarschijnlijk niet duurzaam. Daarbij speelt een belangrijk probleem, dat van over- of ondercompensatie, wat op dit gebied veel zwaarwegender is dan op andere gebieden. Bovendien is het hele zorgveld erg in beweging: hoe lang bestaat de PGB nog? De toekomst is allerminst bestendig gebleken. De overheid is een minder betrouwbare partner aan het worden. Volgende stap: Een werkgroep gaat verder met dit onderwerp. Een expertmeeting over oplossingsrichtingen volgt. Daarbij komt de vraag aan de orde: ligt de oplossingsrichting in het consultatievoorstel of ligt de oplossingsrichting in best practices: wat waren de vragen, wat hebben we nodig om tot oplossingen te komen? De voorzitter dankt de aanwezigen voor de inbreng van hun expertise, het verder uitdiepen van de thematiek en het inzicht bieden in waar de pijn zit. Om uur sluit de voorzitter de vergadering. Verslag Expertmeeting Zorgschade d.d.18 februari 2016 pagina 5/5