De ontwikkeling van de gezamenlijke dorpsvisies is mogelijk gemaakt door een bijdrage van de Gemeente Loppersum en het Loket Leve(n)de Dorpen.

Transcriptie

1 1

2 COLOFON De ontwikkeling van de gezamenlijke dorpsvisies is mogelijk gemaakt door een bijdrage van de Gemeente Loppersum en het Loket Leve(n)de Dorpen. Het is een uitgave van de vier gezamenlijke Dorpsbelangenorganisaties in Middelstum, Westerwijtwerd, Huizinge en Toornwerd. Verschijningsdatum: mei De Vereniging Kleine Dorpen Groningen heeft het project begeleid (N. Vellema). De rolverdeling was volgens de standaard aanpak van het Loket Leve(n)de Dorpen. Vormgeving: Peter Zomerdijk Foto s: Peter Zomerdijk, Koos de Vries, G.J. Roorda Oplage: 150 Druk: Ability Uithuizen 2

3 INHOUDSOPGAVE Voorwoord 4 Samenvatting en plan van aanpak 5 Hoofdstuk 1. Aanleiding, theoretisch kader en werkwijze Aanleiding 1.2 Wat is een dorpsvisie? 1.3 Waarom een dorpsvisie? 1.4 Werkwijze Middelstum, Westerwijtwerd, Huizinge en Toornwerd Hoofdstuk 2. Ligging, voorzieningen, bevolking en 9 bestaand overheidsbeleid 2.1 Ligging, voorzieningen en bevolking in cijfers 2.2 Bestaand overheidsbeleid Hoofdstuk 3. Dorpsvisie Middelstum Een stukje geschiedenis Werkwijze 3.3 Uitkomsten 3.4 Prioriteiten vanuit de dorpsvisie Hoofdstuk 4. Dorpsvisie Westerwijtwerd Historie Westerwijtwerd 4.2 Werkwijze 4.3 Uitkomsten 4.4 Conclusies Hoofdstuk 5. Dorpsvisie Huizinge Historie Huizinge 5.2 Werkwijze 5.3 Uitkomsten 5.4 Prioriteiten Hoofdstuk 6. Dorpsvisie Toornwerd Historie Toornwerd 6.2 Werkwijze 6.3 Uitkomsten en actiepunten BIJLAGEN samenvatting enquête Middelstum werkbladen Middelstum enquêteverslag Westerwijtwerd werkbladen Westerwijtwerd werkbladen Huizinge enquête Toornwerd 3

4 Voorwoord Via de Vereniging Kleine Dorpen Groningen hoorden wij in het jaar 2002, dat alle gemeenten in onze provincie bezig zouden gaan met het ontwikkelen van lange termijn visies. Wij als Stichting Dorpsbelangen Middelstum vroegen ons toen af, hoe zit het met onze ideeën over de toekomst van ons dorp en zou de gemeente daar wel rekening mee houden? Hierop hoorden wij van de V.K.D.G. dat wij als dorp een eigen visie mochten maken. Dit werd gepromoot door de provincie, zowel met geld als mentale steun. Hoe pak je zoiets aan? De S.D.M. heeft toen diverse mensen benaderd om dit te gaan realiseren. De in het leven geroepen werkgroep bestond uit : Albert Arends, Bert Bulthuis, Gerard Stuitje, Gerard Kolstein, Tiemen van der Laan (penningmeester), Jaap Huizinga, Wubbo Toolsema, Adri de Lange (voorzitter), Gert van der Wal, Hilda Groeneveld (secretaris), Wim en Annegreet Blanken en Peter Zomerdijk (vormgever). Eerst hebben wij als werkgroep namens de Stichting subsidie aangevraagd bij de gemeente Loppersum en het Loket Levende Dorpen (Leadergelden van de Provincie). Beide gaven ons de subsidie. Ieder betaalde 50 %. Hierna konden wij aan de slag. Wij hebben eens geïnformeerd bij de andere dorpen in onze provincie. Via de V.K.D.G. kwamen wij erachter, dat er diverse methodes waren om de wensen van de bevolking te onderzoeken. Er is toen gekozen voor een mix van de beide methodes: eerst een enquête en dan eventueel keukentafelgesprekken. De werkgroep heeft toen de andere dorpen van de oude gemeente Middelstum benaderd om gezamenlijk een visie bij de gemeente in te dienen. Er bleken namelijk veel gemeenschappelijke belangen te zijn. Elk dorp ging geheel zelfstandig met deze materie aan de slag. Vervolgens hebben wij voor Middelstum met de V.K.D.G. een stappenplan ontwikkeld. Na een gezellige avond in Vita Nova waar alle inwoners en verenigingen waren uitgenodigd hebben zich daar veel vrijwilligers opgegeven om mee te helpen. Om deze mensen allemaal te noemen is haast onmogelijk, maar hierbij allemaal ontzettend bedankt! De werkgroep heeft toen zelf de enquête ontworpen. Deze is toen door het dorp gegaan voor alle inwoners van 12 jaar en ouder. Wij kregen maar liefst een respons van 50,9 %. Ook alle inwoners die de moeite hebben genomen om de soms best ingewikkelde enquête in te vullen hierbij nog bedankt. Wij hebben de uitslag toen zelf verwerkt tot een mooi en overzichtelijk geheel. Op internet kunt U zowel de uitslag van de enquête als de dorpvisie bekijken op info.nl. Met deze uitslag kunnen wij goed aantonen wat wij als Middelstumers tot het jaar met ons dorp wilden doen of juist niet doen. De resultaten van onze enquête zijn al door de gemeente Loppersum gebruikt voor de plannen die ontworpen zijn voor de nieuwe rondweg ten zuiden van ons dorp. Hierop zijn op diverse dagen en plaatsen in ons dorp de zogenaamde keukentafelgesprekken gehouden. Op deze manier konden wij met de inwoners wat dieper in de plannen duiken. Hierbij zijn soms hele leuke ideeën naar boven gekomen en werden al bestaande ideeën versterkt bijvoorbeeld de aanpak van de ijsbaan (om daar wat meer mee te doen). Wij zullen proberen om de uitkomsten van deze keukentafelgesprekken ook op Internet te plaatsen. Alle uitkomsten bij elkaar zijn verwerkt in ONZE dorpsvisie. De V.K.D.G. heeft alle uitkomsten voor ons verwerkt, nog bedankt daarvoor. Alles bij elkaar kostte het allemaal veel tijd en inzet (ook van de andere dorpen) maar het resultaat mag er zijn. De gemeente heeft ons nu al toegezegd, dat zij onze dorpsvisie voor de toekomst van ons dorp en ook de andere dorpen zullen gebruiken. 4

5 Samenvatting en plan van aanpak Middelstum Middelstum heeft een centrumfunctie, wat mogelijkheden biedt op het gebied van woningbouw, kleinschalige industrie en voorzieningen. Vasthoudend aan de structuur van het oorspronkelijke dorp, zou er buiten de grenzen van de huidige bebouwing gebouwd moeten worden. Binnen de bebouwing, dicht bij de voorzieningen zou een goede locatie zijn voor in het bijzonder de ouderenhuisvesting. De staat van onderhoud van huurwoningen behoeft aandacht. Ook in Middelstum is terugloop van het voorzieningenaanbod te bespeuren. Mogelijkheden worden gezien in het combineren van functies onder één dak. Een buurtagent en een jongerenwerker zouden veel kunnen doen aan het vergroten van het veiligheidsgevoel in Middelstum. De omgeving leent zich voor het uitoefenen van buitenrecreatie, zoals wandelen en varen. De voorzieningen en het onderhoud vragen om extra aandacht. Het aanpassen van de inrichting van Middelstum zou het dorp tot een prettiger verblijfsgebied voor bewoners en recreanten maken. Het zou het imago van, en de sfeer in het dorp ten goede komen. Westerwijtwerd Bewoners van Westerwijtwerd ervaren de rust en de ruimte in hun woonomgeving als zeer waardevol. Ruimtelijke ontwikkeling zou gericht moeten zijn op de verbetering van de kwaliteit in de bebouwde kom. Qua voorzieningen is Westerwijtwerd georiënteerd op Middelstum. De verkeersveiligheid op dit traject is van groot belang, in het bijzonder voor de schoolgaande kinderen. Bij de aanleg van de nieuwe rondweg rond Middelstum zou hier veel aandacht aan geschonken moeten worden. Binnen de kom zou het instellen van een 30 kilometerzone de verkeersveiligheid kunnen verbeteren, evenals de omleiding van het vrachtverkeer. Ook geparkeerde auto s zorgen voor onveilige situaties. Het dorpshuis, de speeltuin en het café zijn belangrijke voorzieningen voor het dorp. Daarnaast is het café zeer beeldbepalend voor het dorp, zo ook het hoogholtje, molens, kerk en kerkhof, de wierde en dobben. In de kerk zouden kleinschalige culturele activiteiten georganiseerd kunnen worden. Ook de aanleg en/of het herstel van wandel en fietspaden zou bijdragen aan het woongenot in Westerwijtwerd (en tevens de veiligheid). Westerwijtwerd moet echter geen toeristische attractie worden. Onderhoud aan wegen, verlichting, groen en riolering zijn zaken die door de gemeente beter opgepakt zoude moeten worden. Het bedrijventerrein zou met behulp van groen beter in het landschap ingepast kunnen worden. Het agrarische karakter hoort bij de landelijke uitstraling van Westerwijtwerd. Het verenigingsleven bloeit als nooit tevoren, maar men is zich bewust van de afhankelijkheid van subsidies die dit mogelijk maken. Mensen helpen elkaar nog in het dorp en weten dit te waarderen. Dit geldt voor zowel de autochtone als de allochtone bevolking. Open communicatie is daarbij van groot belang. De Dorpsvereniging wordt gezien als een spil in de gemeenschap. Huizinge Voor de natuurlijke aanwas in het dorp zal de komende jaren geen woonruimte meer beschikbaar zijn, toch loopt men niet warm voor nieuwbouwplannen. De voorkeur gaat uit naar opvulling van lege kavels binnen het dorp. Zorgvuldig ingepast. Het moet niet ten koste gaan van het beschermd dorpsgezicht. Een beter snoeibeleid en passende bestrating zouden Huizinge ten goede komen. Ouderen kunnen in Middelstum, waar de voorzieningen aanwezig zijn, gaan wonen. Zo komen er huizen beschikbaar voor de kinderen. Het zou mooi zijn om het haventje bereikbaar te maken voor recreatievaart, en nog een aantal wandelpaden toe te voegen. De speelweide is een belangrijke voorziening voor de jeugd, moet behouden blijven en veiliger worden. De publiekstrekkers in Huizinge zorgen voor verkeersdruk en parkeeroverlast. Men is van mening dat verkeersmaatregelen alleen zin hebben als er ook een handhavingsbeleid is. Ook betere verlichting zou bijdragen aan de verkeersveiligheid. Huizinge is een karakteristiek dorp met een divers en actief verenigingsleven. Bewoners zijn trots op hun dorp en tevreden met wat het dorp en de omgeving hen biedt. t Ol Schoultje speelt hierin een centrale rol. De strenge wet en regelgeving lijkt de grootste bedreiging voor de instandhouding van deze belangrijke voorziening en de leefbaarheid in het dorp. Toornwerd Wonen in Toornwerd is plezierig vanwege het landelijke karakter, de ruimte en de rust. Ook de omgang met dorpsgenoten draagt bij aan het woongenot. Voorzieningen zijn op afstand maar bereikbaar. 5

6 Hoewel het politietoezicht als te mager wordt ervaren beperkt het gevoel van onveiligheid zich tot de verkeersveiligheid. Overlast wordt veroorzaakt door hardrijders en jeugd vanuit de soos in Middelstum. De fysieke inrichting kent dringende verbeterpunten: onderhoud wegen, paden en bermen maatregelen t.b.v. de verkeersveiligheid zoals het verbeteren van het wegdek, de route naar school (ook vanuit richting Fraamklap), het verwijzen van bestemmings vracht verkeer Labor en het plaatsen van een dodehoekspiegel Dethemersweg/Toornderweg het onderhoud van het bushokje de verkeerssituatie rond het kerkhof de aansluiting op de riolering het opruimen van zwerfvuil De grootste uitdaging voor de toekomst zal zijn de tevredenheid van de Toornwerders vast te houden. Plan van aanpak De komende jaren zullen de dorpsbelangenorganisaties, ieder voor zich, afhankelijk van de in hun eigen dorp vastgestelde prioriteiten, aan de slag gaan met het uitwerken en realiseren van de ideeën. Verkeersveiligheid, dorpsactiviteiten, inrichting en woningbouw zijn voorbeelden van specifiek lokale aandachtgebieden. Het bestuur van dorpsbelangen zal daartoe het initiatief nemen en houdt ook de verantwoordelijkheid wanneer in sommige gevallen een werkgroep wordt ingesteld en een bepaalde taak wordt gedelegeerd. Centraal zal steeds staan: samenwerking met betrokken organisaties en personen. De gemeente is daarbij één van de belangrijke partijen. Aangezien de ideeën in de dorpen op hoofdlijnen niet strijdig lijken met het vigerende overheidsbeleid, liggen er kansen. De uitdaging is om kansen, middelen en mensen op het juiste moment bij elkaar te brengen. Overeenkomst in aandachtspunten die door de dorpen gezamenlijk opgepakt kunnen worden zijn: Voorzieningen in Middelstum Recreatiemogelijkheden in het buitengebied De samenwerking tussen de vier dorpen, die met de ontwikkeling van de gezamenlijk dorpsvisies is ingezet, zal een vervolg krijgen. Om te beginnen zal op één van de twee hierboven benoemde gezamenlijke aandachtspunten, na de presentatie van het definitieve rapport, een gezamenlijke werkgroep worden gezet. 6

7 Hoofdstuk 1. Aanleiding, theoretisch kader en werkwijze 1.1 Aanleiding Het Loket Leve(n)de Dorpen is een provinciaal initiatief, dat voortvloeit uit het Provinciaal Omgevingsplan (POP) en is bedoeld om de leefbaarheidsproblematiek op het Groninger platteland in gezamenlijkheid met bewoners en gemeenten aan te pakken. Burgers en organisaties kunnen er terecht met ideeën voor leefbaarheidsprojecten. Belangrijk daarbij is dat deze ideeën draagvlak hebben. In dit kader stimuleert het Loket de ontwikkeling van dorpsvisies. Een dergelijk bottom up ontwikkeld plan is een bron voor projectideeën met draagvlak en draagt derhalve bij aan de leefbaarheid in het algemeen en de sociale samenhang en organisatiegraad in het bijzonder. Op verzoek van het Loket heeft de Vereniging Kleine Dorpen Groningen (VKDG) een standaard aanpak (tevens begeleidingstraject) ontwikkeld, waarvoor dorpen subsidie kunnen aanvragen bij het Loket en de gemeente. Vanwege de samenwerking tussen Middelstum, Huizinge, Westerwijtwerd en Toornwerd, is de gekozen werkwijze een variant op de standaard aanpak van het Loket Leve(n)de Dorpen : de keukentafelmethode. Doelstelling: Maatwerk per dorp en beperkte begeleiding om de kosten te beperken. Volgens deze aanpak is onderhavig stuk tot stand gekomen. 1.2 Wat is een dorpsvisie? Een dorpsvisie is: Een plan waarin een dorpsbelangenorganisatie aangeeft wat de gewenste ontwikkeling is van de leefbaarheid van het dorp en de naaste omgeving. Bij leefbaarheid gaat het om onderwerpen als: werkgelegenheid, voorzieningen, wonen, woonomgeving, veiligheid, milieu, het imago van het dorp, de waarden en normen binnen een dorpsgemeenschap etcetera. Belangrijke kenmerken/voorwaarden van een dorpsvisie zijn: De dorpsvisie wordt opgesteld door het dorp, d.w.z. door individuele inwoners, alle organisaties binnen het dorp en organisaties die direct met realisering/uitwerking te maken kunnen hebben. In veel gevallen is de dorpsbelangenorganisatie de meest aangewezen trekker voor deze activiteit. De dorpsvisie wordt in principe opgesteld voor de middellange termijn (10 15 jaar). Het realiseren van onderdelen uit de dorpsvisie kan soms direct plaatsvinden. De dorpsvisie moet door het dorp gedragen worden, d.w.z. door de inwoners en alle organisaties van het dorp. Hierbij wordt rekening gehouden met verschillende belangen in het dorp. Hoe meer organisaties (gemeente, scholen, sportverenigingen, andere dorpen) de ideeën uit de dorpsvisie dragen, hoe groter de kans van slagen. Van belang is ook te toetsen hoe een en ander zich verhoudt tot plannen van andere dorpen (bovenlokaal) en de overheid, m.n. de gemeente. In een dorpsvisie gaat het niet alleen om allerlei inhoudelijke aspecten (wensen en ideeën), ook organisatorische aspecten (wie doet wat, en wanneer?) worden beschreven. 1.3 Waarom een dorpsvisie? Wanneer het bestuur van de Vereniging voor Dorpsbelangen besluit tot het maken van een dorpsvisie, zijn de beweegredenen vaak de volgende: Verandering taakopvatting dorpsbelangen: proactief en beleidsmatig. Rode draad voor het bestuur van dorpsbelangen: een kader voor het eigen functioneren, doordat alle wensen en ideeën op een rijtje worden gezet. Duidelijk wordt wat er leeft binnen een dorp. Versterking draagvlak binnen het dorp: duidelijker wordt met welke zaken een dorpsbelangenorganisatie zich bezig dient te houden om de leefbaarheid van het dorp te behouden of te versterken. Doordat iedereen in het dorp gevraagd wordt mee te denken, wordt bovendien de band tussen bestuur en achterban versterkt. De werkwijze om dit eindresultaat te bereiken creëert meer draagvlak in het dorp. 7

8 Met een goede dorpsvisie heeft het uitvoeren van deze wensen en ideeën meer kans van slagen omdat daar binnen het dorp draagvlak voor bestaat; de gemeente kan dit niet gemakkelijk ter zijde schuiven. Omdat dorpen meedenken over hun toekomst krijgt een dorpsbelangenorganisatie zo een veel actievere rol. Door het beschikken over een dorpsvisie kan een dorp ook een snelle, eenduidige reactie geven op plannen van de overheid (bestemmingsplan, streekplan etc.) of zelfs op die planvorming vooruit lopen. Hierdoor wordt de inspraak effectiever. (bron: Handboek Dorp en Gemeente, samen werken aan de toekomst, FLD/VKDG juni 2000) 1.4 Werkwijze Middelstum, Westerwijtwerd, Huizinge en Toornwerd Middelstum neemt het initiatief Stichting Dorpsbelangen Middelstum (SDM) vatte in de zomer van 2003 het idee op om een dorpsvisie te ontwikkelen voor het dorp Middelstum. Geënthousiasmeerd door het Loket Leve(n)de Dorpen, en na enig vooronderzoek ten aanzien van de te verwachten kosten bij de VKDG, werd een subsidieaanvraag ingediend bij de gemeente Loppersum en het Loket Leve(n)de Dorpen. De toekenning door de gemeente liet enige tijd op zich wachten en werd pas in tweede instantie gehonoreerd. In tussentijd zat het bestuur van de SDM niet stil, maar begon alvast met het afnemen van een zeer uitgebreide enquête en zocht samenwerking met de omliggende dorpen: Westerwijtwerd, Huizinge en Toornwerd. Samenwerking met Westerwijtwerd, Huizinge en Toornwerd Op 26 november 2003 kwamen de vier dorpsbelangen bijeen in t Ol schoultje te Huizinge en werd er overeenstemming bereikt ten aanzien van de werkwijze. De VKDG vertaalde dit in een stappenplan, waarna er snel duidelijkheid kwam van de gemeente ten aanzien van de te besteden middelen. Inmiddels had de gemeente toen haar plannen tot het maken van een strategische visie ook gelanceerd. Keukentafelvarianten De enquête van Middelstum, die inmiddels was afgenomen, geanalyseerd en verwerkt tot een verslag, werd de rode draad voor de inventarisatie in de andere dorpen. De keukentafelaanpak, die geldt als de standaard aanpak van het Loket Leve(n)de Dorpen, werd in Westerwijtwerd en Huizinge gebruikt voor de inventarisatie van ideeën en oplossingen onder de bewoners. In Middelstum werden de formulieren gebruikt om na de enquête te zorgen voor verdieping van de belangrijkste thema s. Toornwerd verkoos een enquête. De werkbladen en de instructie keukentafelgesprekken werden naar de wensen van het dorp aangepast. De gesprekken vonden in mei/juni 2004 plaats. Terugkoppeling, realisatie en presentatie rapport Alle ingevulde formulieren zijn verzameld en door de VKDG verwerkt tot een verslag. De terugkoppeling van de concept dorpsvisie aan alle dorpsbewoners is per dorp georganiseerd, wat resulteerde in de vaststelling van het concept met de aangegeven wijzigingen. Conclusies ten aanzien van overlap en gezamenlijke doelstellingen waren al getrokken op een bijeenkomst van de vier dorpsbelangen gezamenlijk. De eindredactie van de dorpsvisie, inclusief het verzamelen van het illustratie materiaal, is gedaan door de vier dorpsbelangenorganisaties zelf. Het rapport wordt overhandigd aan burgemeester Rodenboog en mevrouw Leerink van het Loket Leve(n)de Dorpen, tijdens een bijeenkomst in Loppersum 8

9 Hoofdstuk 2. Ligging, voorzieningen, bevolking en bestaand overheidsbeleid 2.1 Ligging, voorzieningen en bevolking De dorpen Middelstum, Westerwijtwerd, Huizinge en Toornwerd maken deel uit van de gemeente Loppersum. De hoofdplaats van de gemeente Loppersum is het dorp Loppersum, dat 20 km ten noorden oosten van de stad Groningen ligt. De gemeente Loppersum heeft circa hectare oppervlakte en wordt gekenmerkt door agrarische bedrijvigheid en cultuurhistorische elementen. De Eemshavenweg (N46), een belangrijke ontsluitingsweg voor Noord Groningen, loopt door de gemeente. Middelstum, Westerwijtwerd, Huizinge en Toornwerd liggen ten westen van deze weg, de overige dorpen liggen aan de oostkant. Middelstum is het op één na grootst dorp in de gemeente Loppersum. Toornwerd, Westerwijtwerd en Huizinge hebben elk op 1 januari 2000, circa 150 inwoners. Middelstum heeft een kleine 2500 inwoners. Het enige bedrijventerrein van de gemeente Loppersum ligt dicht bij Middelstum in Fraamklap. Besloten is om de N366 bij Middelstum te verleggen uit het dorp richting Fraamklap. Inkomen en opleidingsniveau t.o.v. de provincie: Middelstum relatief veel beneden modaal, Huizinge bijna volledig modaal en Westerwijtwerd relatief veel boven modaal en Toornwerd geen benedenmodaal. In Middelstum heeft op een kwart van de huishoudens een minimum inkomen. In Westerwijtwerd is het aandeel hoogopgeleiden het grootst. De uitgaven die de gemeente Loppersum doet aan sociaal cultureel werk en maatschappelijk werk is ongeveer de helft van wat de gemeenten gemiddeld hieraan besteden. Door Middelstum en Toornwerd rijdt 1 lijndienst en de regiotaxi. De overige kernen blijven verstoken van openbaar vervoer. Middelstum heeft 3 basisscholen, een peuterspeelzaal en 2 apotheekhoudende huisartsen, sportaccommodaties, waaronder een klein zwembad, jeugdwerk en een zalencentrum (Vita Nova). Huizinge en Westerwijtwerd hebben beide ook een dorpshuis maar zijn voor de overige voorzieningen afhankelijk van buurdorpen. Toornwerd is volledig afhankelijk van de voorzieningen elders. Het winkelaanbod in Middelstum is divers. De rijdende winkel komt ook in Westerwijtwerd, Toornwerd en Huizinge. Alleen de Rabobank heeft nog een kantoor in Middelstum. Tevens is in één van de supermarkten een TPG servicepunt met geldservice. Kortom, Middelstum is volgens het provinciale rapport Voorzieningen in dorpen (november 2000) in 2004 nog steeds een compleet dorp met een aantal goede basisvoorzieningen. 2.2 Bestaand overheidsbeleid De dorpsvisie is ontstaan uit meningen en ideeën van dorpsbewoners. Echter, ook de diverse overheden hebben reeds ideeën ontwikkeld over de dorpen. In deze paragraaf een selectie uit de verzameling vastgesteld overheidsbeleid, meegenomen ter vergelijking. Verschillen kunnen de dorpsbelangen uitdagen om het toekomstige beleid veranderd te krijgen, overeenkomsten kunnen worden beschouwd als kansen. Provinciaal Omgevingsplan (POP) 1. t.a.v. voorzieningen Binnen het POP wordt als één van de oplossingen van het voorzieningen en leefbaarheidsvraagstuk, het uitvoeren van brede ontwikkelingsprojecten genoemd. Daarbij gaat het vooral om het benutten van kansen voor het combineren van functies als wonen, werken, verkeer en vervoer, cultuur, recreatie, natuur, landschap, waterberging en winning. Uit het oogpunt van leefbaarheid kan de categorie complete dorpen gebaat zijn bij beperkte nieuwbouw. 9

10 2. t.a.v. woningbouw De inzet voor woningbouw is vooral gericht op ruimtelijke kwaliteit en leefbaarheid. De leefbaarheidsproblematiek vraagt om oplossingen op maat. Speciale aandacht is nodig om het woningaanbod beter af te stemmen op de veranderende wensen van de vergrijzende bevolking. 3. t.a.v. bottom up De provincie wil personen en instellingen stimuleren om samen projecten uit te voeren ter verbetering van de leefbaarheid in de eigen omgeving. Daarnaast ook het verenigingsleven en het vrijwilligerswerk stimuleren. Vernieuwende initiatieven zullen we (blijven) ondersteunen. 4. t.a.v. toerisme en recreatie In het POP worden m.b.t. recreatie en toerisme de volgende aandachtsgebieden genoemd: cultuurtoerisme, natuur en landschap, stad en ommelanden, plattelandstoerisme, vaartoerisme, routegebonden recreatie, dagtoerisme, verblijfstoerisme, professionalisering en kwaliteitsverbetering en promotie. Strategische visie gemeente Loppersum (2004) De strategische visie van de gemeente Loppersum is een plan dat aangeeft op welke wijze de gemeente en haar dorpen zich in 30 jaar moeten gaan ontwikkelen. Het is belangrijk om bijvoorbeeld vast te stellen of in de toekomst winkelvoorzieningen in de kleine kernen behouden zouden moeten worden, waar behoefte is aan woningen en of er extra aandacht aan recreatie moet worden geschonken. Waar bestaat de strategische visie uit? De strategische visie geeft de hoofdlijnen aan voor de ruimtelijke toekomst van alle dorpen in de gemeente Loppersum. Hierbij horen ook de volgorde van aanpak en de keuzes voor verschillende ontwikkelingsrichtingen, op het gebied van bedrijvigheid, wonen, recreatie enz. De strategische visie is als het ware de 'kapstok' voor de ontwikkeling van plannen in de gemeente. Een voorbeeld van zo'n plan is een dorpsvisie, dit is een afgeleide van de strategische visie. Wanneer er voor dorpen deelplannen gemaakt worden, worden deze getoetst aan de strategische visie. Dit geldt bijvoorbeeld voor bestemmingsplannen en de welstandsnota. Waarom een strategische visie? Ruimtelijke ontwikkelingen zijn complexe trajecten waarbij veel belangen gemoeid zijn. Zo zijn er debelangen van individuele bewoners, bewonersorganisaties, bedrijfsverenigingen, vrijetijdsverenigingen, gemeente en provincie. Deze belangen moeten worden afgestemd op de doelstellingen die gehaald moeten worden op het gebied van wonen, bedrijvigheid, landschap en cultureel erfgoed. In de strategische visie wordt voor de gehele gemeente en per dorp aangegeven hoe Loppersum er in de toekomst uit kan gaan zien. Het is een product waarin de samenhang tussen de verschillende doelstellingen wordt aangegeven. Het is tevens een toetsingskader voor nieuwe plannen. Het bureau De Hond Van Keulen & Co heeft een grondige inventarisatie gemaakt van het groen, de infrastructuur, de functies van de gebouwen en de ontwikkelingen in de gemeente Loppersum. Deze inventarisatie is besproken met de dorpsverenigingen en de gemeenteraad en ook inwoners konden hierop reageren. Er kon worden aangeven of deze gegevens moeten worden verbeterd of moeten worden aangevuld.de conclusies over kwaliteiten en knelpunten hebben geresulteerd in aanbevelingen. Deze aanbevelingen zijn in november 2004 op één avond aan alle dorpsbewoners van alle dorpen in de gemeente tegelijk teruggekoppeld en helaas niet per dorp zoals oorspronkelijk was toegezegd. Woonplan gemeente Loppersum (eind 2002) Het woonplan is gemaakt met als doel in de komende jaren een duurzaam evenwicht in een leefbare en bewoonbare gemeente te behouden. Bewoners zijn centraal gesteld in dit plan, maar liefst 85% van de bewoners geeft aan de komende jaren niet te willen verhuizen. Ook een groep die wel aan 10

11 verhuizen denkt, zoekt grotendeels een woning in de eigen gemeente: men is nu eenmaal zeer streekgebonden. Aandacht en beheer van de bestaande woningvoorraad en woonomgeving dient onder de doelstellingen dan ook bovenaan te staan. De marktverschuiving van huur naar koop en de bedreiging die deze vormt voor de kwaliteit van de bestaande voorraad dienen een urgent aandachtspunt te zijn. Maatregelen binnen de bestaande voorraad, waaronder herstructurering zijn noodzakelijk, als men niet wil dat delen van wijken/buurten, waar het merendeel van de bewoners gewoon blijft wonen, in een neerwaartse spiraal raken. De gewenste maatregelen van corporaties door verkoop en deels sloop sluiten hier goed op aan. Ondanks alle interne verschuivingen in de woningmarkt is er per saldo een tekort, dat aangevuld moet worden door nieuwbouw, naast de nieuwbouw die als vervanging dient. Uit het woningmarktonderzoek blijkt dat de komende jaren vooral behoefte is aan koopwoningen van het type vrijstaand en in de tweede plaats twee onder één kap. Veelal wordt een vrij goedkope woning gewenst. Uit recent onderzoek in het kader van dit woonplan komen echter een aantal nieuwe ontwikkelingen naar voren: nieuwe belangstelling voor (goedkopere) huurwoningen toenemende behoefte aan ouderenwoningen behoefte aan koopwoningen voor de eigen bevolking, kleine kavels er is een groeiende groep zorgbehoevenden die zelfstandig gaat wonen. In de gemeente Loppersum blijft het accent voor planmatige nieuwbouw liggen op Loppersum en Middelstum (beide centrumkernen). In Westwerwijtwerd, Huizinge en Toornwerd zal alleen incidenteel nieuwbouw mogelijk zijn, mits bijdragend aan een versterking van de structuur en de beeldkwaliteit. Hier geldt welstandstoezicht. M.b.t. de nieuwbouwopgave wordt opgemerkt dat met de aanleg van een rondweg aan de zuidwestzijde, er tussen de huidige dorpsrand en de eventuele rondweg een aanzienlijk gebied voor nieuwe dorpsfuncties ontstaat. Op dit moment ontbreekt het echter aan bouwgrond. Bij toekomstige bestemmingsplannen blijft het landschappelijke karakter met de kenmerkende wierdenstructuur van belang. Verder worden nog een aantal locaties genoemd, die in aanmerking zouden moeten komen voor transformatie/buurtverbetering en voor inbreiding/functieverandering. Welstandsnota (2003) Huizinge en Middelstum, beschermd dorpsgezicht. Huizinge is te kenschetsen als een dorpswierde met een blokvormige verkaveling. De eerste bronvermelding van het dorp stamt uit de achtste eeuw. In de eerste helft van de twintigste eeuw is een deel van de wierde afgegraven. Het gebied dat in 1988 is aangewezen als beschermd dorpsgezicht omvat bijna het gehele dorp. De structuur van dit deel van het dorp is sinds 1830 weinig veranderd. Middelstum is een radiale dorpswierde die bestaat uit een samensmelting van drie afzonderlijke huiswierden. Deze samensmelting van huiswierden kwam vaker voor, maar in Middelstum zijn de drie huiswierden nog te herkennen, omdat de verder ophogingen blijkbaar nooit tot stand zijn gekomen. Op de zuidoostelijke helft van de wierde is de radiale verkaveling zeer regelmatig. Op de noorwestelijke helft hebben twee borgterreinen gelegen, Asinga en Mentheda, waardoor de verkaveling hier minder regelmatig is. In 1987 is het gebied aangewezen als beschermd dorpsgezicht. Tusen is het gebied ten noorden van de Burg. Van Ankenweg tot ontwikkeling gekomen. De kwaliteit en de gaafheid hiervan zijn zodanig dat het gebied wordt toegevoegd aan het beschermd dorpsgezicht. 11

12 Gevechts toren op borgterrein van Ewsum Poortgebouw aan de Burchtstraat Koren en pelmolen de Hoop Hippolytuskerk Labor terrein gezien vanaf de Trekweg "Hoogholtje" over het Boterdiep Bedrijventerrein Boerdam MIDDELSTUM 12

13 Hoofdstuk 3. Dorpsvisie Middelstum 3.1 Een stukje geschiedenis... Middelstum is ontstaan op de boven de omgeving uitstekende westelijke oeverwal van de brede trechtermonding van de Fivel en maakt deel uit van een lange wierdenrij, vanaf Usquert tot aan Lellens. Ook Toornwerd en Westerwijtwerd liggen op deze oeverwal. Bij Boerdam zijn een aantal jaren geleden de oudste vlaknederzettingen opgegraven, die totnogtoe zijn gevonden van de uit Drenthe afkomstige migranten, die hier in de 6e eeuw voor Christus op de uitgestrekte kwelder landen een vaste woonplaats kozen. Het dorp Middelstum wordt genoemd in een lijst van kloostergoederen van rond het jaar 1000 en heette toen Midlistheim. De kernen van Middelstum en Toornwerd hebben zoals de meeste oude wierdendorpen een radiaire aanleg, in de vorm van een wagenwiel. De velg veelal ossengang genoemd van Middelstum wordt gevormd door de Oudeschoolsterweg, Menthedaweg, Heerestraat en Burchtstraat. Vanaf deze rondweg lopen wegen en paden naar het centrum: Kerkpad, Grachtstraat, Schoolstraat, Kerkstraat, Menthedalaan en Jacob Vinhuizenstraat. De naaf van het wagenrad wordt gevormd door het Concordiaplein en het kerkhof rond de aan Sint Hippolytus gewijde kerspelkerk. Bij latere uitbreidingen van het dorp heeft men deze radiaire structuur doorgetrokken in de nieuwbouw. Zoals de meeste wierdendorpen ligt ook Middelstum aan een voormalige priel of wadstroom; die in dit geval in de 17e eeuw is vergraven tot het Boterdiep. Vanaf de Hippolytuskerk loopt van oudsher een rechtstreekse verbinding naar Toornwerd, met een "hoogholtje" over het Boterdiep. Toornwerd had geen eigen pastorie, de kerk daar werd bediend vanuit Middelstum. Het kerkje en de klokkenstoel zijn gesloopt en vervangen door een toren. De wierde is grotendeels afgegraven, waarbij een deel van de ossengang behouden bleef. Vanaf het fraaie en knusse kerkhofje lopen steile randen naar beneden, tot de zool van de wierde, die lager ligt dan het omringende land, waar de opslibbing veel langer door kon gaan. Centraal in Middelstum staat de Hippolytuskerk, een in laatgotische stijl opgetrokken kruisvormige baksteenkerk, waarvan de bouw begon in 1445 op initiatief van Onno van Ewsum, hoofdeling op de borg, die op enige afstand ten noordoosten van het dorp ligt. De kerkbouw nam een groot deel van de 2e helft van de 15e eeuw in beslag. Gotische baksteenkerken zijn zeer zeldzaam in onze regio. Het laatst is de bijzonder zware toren gebouwd, op een vierkant grondvlak, even breed als de kerk. De rijk geprofileerde muren eindigen in een tentdak, met daarop een koepeltje, waarin in 1662 een beiaard werd geplaatst, gegoten door Francois Hemony. Campanologen beschouwen dit als het mooiste kleine klokkenspel ter wereld. De kerk bezit rijke gewelfschilderingen en fraai meubilair. In het begin van de 19e eeuw werd de helft van de oude wierde in beslag genomen door de terreinen van de borgen Mentheda en Asinga. Mentheda werd bewoond door het roemruchte geslacht Entens; Barthold Entens werd bekend als aanvoerder van geuzenbenden in het begin van de 80 jarige oorlog. Van de borg is niets bewaard gebleven; het terrein aan de zuidzijde van de Menthedalaan is afgegraven. Noordelijk van deze weg is door Jacob Vinhuizen temidden van een door grachten doorsneden tuin een nieuw Mentheda gebouwd, in eclectische stijl. Het is een blikvanger in het dorpscentrum. Ook de kleine borg Asinga werd in de 18e eeuw gesloopt. Hiervan resteren nog de noordelijke helft van de ringgracht met het poortgebouw aan de Burchtstraat, dat in 1611 door de toenmalige bewoners d Embda VeeIcker is verbouwd tot een schuilkerk voor de rooms katholieken, de enige die behouden bleef in Noord Nederland. In Oosterburen, even buiten het dorp ligt het borgterrein van Ewsum, eens de machtigste borg van de Ommelanden. Oprijlaan, singels en grachten bleven behouden, alsmede de borgklip met het benedenstuk van een in 1472 gebouwde gevechtstoren en één van de beide schathuizen, met daarbij een fraaie in Amsterdamse stijl gebouwde boerderij. Uit 1689 dateert de museumbakkerij Mendels, een gaaf bewaard en met zorg gerestaureerd pand met een zadeldak tussen de topgevels; de voor Groningen karakteristieke smalle hoge vensters met tussendorpel. Aan het gedempte haventje staan eveneens de Doopsgezinde vermaning met de bijbehorende pastorie. De kerk bezit een belangrijk kabinetorgel van omstreeks Op de hoek van de Burcht en de Grachtstraat staat de in eclectische stijl opgetrokken Gereformeerde kerk uit 1869, die samen met de aangebouwde pastorie een indrukwekkend geheel vormt. In 1934 werden fraaie gebrandschilderde glas in lood ramen geplaatst. Burcht en Heerestraat hebben goeddeels een gesloten bebouwing, waar van oudsher winkel en ambachtsbedrijven waren gevestigd. Veel daarvan zijn als gevolg van moderne ontwikkelingen verdwenen. Toen in de loop van de 19e en 20e eeuw de bevolking sterk groeide, werden in 13

14 Middelstum tal van woningen gebouwd van de kenmerkende rode baksteen en in de opeenvolgende bouwstijlen van neo classicisme, art nouveau, art deco en Amsterdamse school. Veel daarvan zijn gaaf bewaard gebleven en bepalen voor een belangrijk deel het karakter van het dorp. (C.G. Reinders) 3.2 Werkwijze Middelstum heeft eind 2003 een uitgebreide enquête gehouden, die door een hoog percentage bewoners is ingevuld. Vervolgens is op basis van de belangrijkste uitkomsten doorgepraat volgens het stramien van de keukentafelgesprekken. Hiervoor waren speciale werkbladen ontwikkeld waarin een deel van de uitkomsten uit de enquête was verwerkt. Meer dan de helft van alle inwoners van Middelstum van 12 jaar en ouder heeft meegewerkt aan de enquête die huis aan huis door vrijwilligers in Middelstum is verspreid. De kern Middelstum heeft 2175 inwoners van 12 jaar en ouder (cijfers gemeente Loppersum, 1 januari 2003). In totaal hebben de vrijwilligers weer 1107 enquêteformulieren op mogen halen, een geweldig percentage van 50,9 %. Aan de keukentafelgesprekken, bedoeld om ook concrete oplossingen en andere ideeën goed in beeld te krijgen, hebben nog ruim 40 dorpsbewoners meegedaan. De samenvatting van de enquête en de formulieren voor de keukentafelgesprekken zijn als bijlagen opgenomen. 3.3 Uitkomsten 1. Wonen en werken Wonen De grootste groep respondenten geeft de voorkeur aan beperkte groei van het woningaanbod, 50 tot maximaal 100 woningen erbij. Koopwoningen, starterswoningen en huurwoningen scoren het hoogst. Wat de locatie van de nieuwbouw betreft kiest tweederde een locatie buiten de dorpsgrenzen. De overigen (37%) opteren voor bebouwing binnen de dorpsgrenzen (voornamelijk de ouderen).bij uitbreiding zou de oude dorpsstructuur (radiale structuur) gehandhaafd blijven. Bewoners van huurwoningen zijn vaker ontevreden over hun woning. De staat van onderhoud en/of de slechte isolatie kan beter. Ideeën: Oude huurwoningen van de woningbouwvereniging zouden opgekocht en doorverkocht kunnen worden aan jonge starters. Leegstaande panden (bijvoorbeeld Krol) zouden in oude stijl herbouwd kunnen worden en dan worden voorzien van woonappartementen. Belangrijk is ook dat er voldoende mogelijkheden zijn voor doorstroming. Ouderen blijven namelijk vaak, tegen hun zin en wil in, groot wonen, omdat er geen geschikte appartementen in eigen dorp zijn. Een suggestie is ook het bouwen van Kangoeroewoningen, een soort duplex woningen waarbij jong boven woont en oud beneden. Dit zorgt voor een goede mix van bewoners en integratie. Vlak bij de seniorenwoningen een multifunctioneel gebouw situeren voor de belangrijkste voorzieningen. Denk hierbij aan een atrium van voorzieningen. Woningen zouden duurzaam en flexibel gebouwd moeten worden, zodat ze snel aangepast kunnen worden aan de behoeften van wisselende bewoners (tussenschotten e.d.). De tendensen zijn: er komen in de toekomst niet alleen meer ouderen, er komt ook een heel andere generatie ouderen aan. Daarom zal zelfstandig wonen steeds belangrijker worden. Een werkgroep pleit ook voor luxueuze appartementen voor ouderen. Om binnen de bebouwde kom woningen te kunnen bouwen is inbreiding noodzakelijk. Door bedrijven te verplaatsen komt er ook ruimte vrij voor woningen. Andere locaties zijn: Café Pik, gereformeerde kerk, Bosma, Fraamborg. Ook richting Westerwijtwerd zou nog wel wat uitgebreid kunnen worden. Actie: Dorpsbelangenvereniging zou met de woningbouwcorporatie, gemeente en eventueel projectontwikkelaar (voor nieuwbouw) om de tafel moeten gaan zitten om genoemde ideeën uit te werken. Enige spoed is vereist omdat de gemeente inmiddels 225 woningen extra toegewezen heeft gekregen. Om deze bouwopdracht te kunnen verwezenlijken moet er op korte termijn een uitbreidingsplan worden ontwikkeld. 14

15 Hoeveelheid en soort industrie Bijna 60% van de respondenten vindt de huidige hoeveelheid industrie op dit moment voldoende. Redenen: industrie zou zoveel mogelijk op één plek moeten staan (centraliseren), het zal teveel verkeersoverlast opleveren als het industrieterrein niet beter ontsloten wordt. De overige respondenten vinden voornamelijk dat er te weinig industrie is. Naarmate men langer in Middelstum woont en naarmate men ouder is, is men vaker van mening dat er te weinig industrie is. Het zou goed zijn voor de werkgelegenheid en werken in eigen dorp is belangrijk. Andere genoemde redenen zijn onder meer: het trekt mensen aan / houdt mensen vast, het is goed voor het voorzieningenniveau, het is goed voor de leefbaarheid / levendigheid van het dorp, het is goed voor de bedrijvigheid, de afname van woon/werkverkeer, er is nog voldoende ruimte op het industrieterrein en het is goed voor het dorp. Een deel van hen geeft wel aan voorwaarden te willen stellen bij een uitbreiding, zoals de aanwezigheid van een rondweg of alleen een bepaald type industrie. 2. Voorzieningen in Middelstum De voorzieningen zijn in de vragenlijst opgedeeld in vier groepen: de basisvoorzieningen, de recreatieve en culturele voorzieningen, de voorzieningen op het gebied van verkeer en vervoer en de gemeentelijke voorzieningen. Basisvoorzieningen Gemiddeld scoren de basisvoorzieningen een 6,7 als rapportcijfer. Een veel gegeven reden voor ontevredenheid over de winkelvoorzieningen is dat er te weinig winkels zijn. Ook bij het politietoezicht wordt het te weinig aanwezig zijn van politie het vaakst genoemd als reden voor ontevredenheid hierover. Bijna een derde van de respondenten noemt een basisvoorziening die men nog mist in Middelstum. Het postkantoor werd daarbij het vaakst genoemd (17%). De huisarts wordt door de meeste respondenten (76%) als belangrijkste basisvoorziening genoemd. Winkels en basisonderwijs komen met 43% op een gedeelde tweede plaats. De apotheek en het politietoezicht worden beide door 18% genoemd als belangrijkste basisvoorziening. Ideeën: De voormalige SNS bank zou multifunctioneel gemaakt kunnen worden. Wanneer bibliotheek, fysiotherapeut en VVV bij elkaar in een gebouw geplaatst worden, is er misschien mogelijkheid voor een internetcafé in hetzelfde pand. Sommige kerken komen vrij door samen gaan; met die ruimte kan iets anders gedaan worden.wellicht schuilen er mogelijkheden in mobiele kantoren (gemeente, bank, postkantoor, Géove, bibliotheek). Men zou terugkeer van voortgezet onderwijs naar Middelstum erg op prijs stelen. Men gunt de jeugd wel meer sport, spel of een JOP (jongeren ontmoetingsplaats), maar men is bang voor overlast. Nog meer jeugdvoorzieningen zoude bovendien ten koste kunnen gaan van school, gezinsleven en verenigingen. Over het bestaan van de jeugdsoos is men (ook de ouderen) zeer tevreden. Sommigen merken op dat het Middelstum niet ontbreekt aan voorzieningen, maar aan imago. Een beetje meer trots zou best mogen. Zorg voor hulpbehoevende ouderen moet blijven (ook belangrijk: aanleunwoningen). De één is wel tevreden over de deeltaxi, de ander vindt dat deze niet altijd op tijd is. Wat betreft winkels: ze moeten wel bestaansrecht hebben. Subsidies van de gemeente om winkeliers te ondersteunen zou een optie kunnen zijn. De panden van de huisartsen zijn niet allemaal rolstoeltoegankelijk. Voorzieningen op het gebied van recreatie en cultuur Gemiddeld krijgen deze voorzieningen een 6,6. Respondenten die ontevreden zijn over een bepaalde voorziening op dit gebied geven met name het gemis aan mogelijkheden bij deze voorziening (uitgaansmogelijkheden, te klein/ondiep zwembad etc.) als reden hiervoor op. Ongeveer een derde van alle respondenten hebben ook antwoord gegeven op de vraag of zij een voorziening op dit gebied misten in Middelstum. Velen van hen hebben aangegeven dat ze graag iets veranderd zien aan het zwembad (groter, overdekt, dieper, etc.) of dat ze graag een fitness /sportschool zouden willen. De voorzieningen waarbij men in beweging komt (sport, fietsen, wandelen/hardlopen en zwemmen) en de uitgaansvoorzieningen vindt men het belangrijkste. 15

16 Ideeën: Er moeten duidelijke informatieborden komen die de toerist wijzen op horeca, overnachtingen e.d.. Er zou eigenlijk een recreatiecoördinator moeten komen. Ook hier is weer de vraag: zijn er genoeg routes, wat ligt daarvan bij de VVV? Voor toeristen moet er veel meer worden gerealiseerd dan nu het geval is. Er is namelijk geen bed and breakfast, geen logies, voor boten zijn er geen voorzieningen (zoals elektrakastjes, watertappunt, afvalplekken). Maar: wat gerealiseerd wordt, moet ook onderhouden worden en wie doet dat? Er zou een beter vaarcircuit moeten komen, met aansluitingen op het Boterdiep en Damsterdiep. Kanalen moeten uitgebaggerd worden en er zouden kano opstapjes en steigertjes moeten komen. Naast uitbreiding van voorzieningen moet er ook meer aan promotie gedaan worden. Zijn er bijvoorbeeld wel genoeg routes bij de VVV bekend? Andere suggesties: jeugdherberg, jeu de boulesbaan, theeschenkerij (bij Ewsum), meer terrasjes, blikvangers en andere prullenbakken. Geef een nieuwe invulling aan Ewsum wat betreft recreatie. Wanneer er een bedrijfsbeëindiging komt, ga die boerderij dan inrichten als kampeerboerderij en maak er direct speelplaatsen bij voor alle kinderen. Sport kan gecoördineerd worden met behulp van het Huis van de Sport. Nog een idee: leuke plekken creëren voor de kleinere kinderen. De ijsbaan zou opgeschaald kunnen worden naar multifunctioneel gebruik (skeelerbaan e.d.). Actie: Uitvoering moet (m.b.v. Dorpsbelangen) in samenspraak met de VVV, gemeente, provincie en lokale horeca ondernemers. Contact met De Valk. De vliegende equipe voor (groen ) onderhoud, het Huis van de Sport voor de sport. Voor Ewsum: overleg met de Ossekop. Voorzieningen op het gebied van verkeer en vervoer Ook voor deze voorzieningen is gemiddeld een 6,6 als rapportcijfer gegeven. Respondenten die ontevreden zijn over een bepaalde voorziening gaven hiervoor de volgende redenen: er is te weinig parkeergelegenheid of geparkeerde auto s belemmeren het verkeer, er zijn te weinig voorzieningen op het gebied van openbaar vervoer (te weinig verbindingen of te weinig diensten) en de bewegwijzering is smerig en/of onleesbaar. Gemeentelijke voorzieningen Het gemiddelde van al deze voorzieningen komt uit op een 6,1. Met name het aantal klachten over het onderhoud van zowel de wegen als het groen valt op. Daarnaast vinden velen het vervelend dat het grof vuil niet wordt opgehaald, dat het storten van grof vuil te duur is, dat het gemeentehuis te weinig open is of dat er geen baliefunctie in Middelstum is. Van de 247 respondenten die hebben aangegeven nog gemeentelijke voorzieningen in Middelstum te missen, geven 175 respondenten aan dat men graag een gemeentelijke balie in Middelstum zou zien. Actie:Er dient een werkgroep te komen voor overleg over het vervoer en de gemeentelijke voorzieningen. 3. Veiligheid, overlast Veiligheidsgevoel Op de vraag of men zich wel eens onveilig voelt in Middelstum geeft 80% van de respondenten aan dat dit zelden of nooit het geval is. Twee op de tien respondenten (19%) voelt zich soms onveilig en 1% voelt zich vaak onveilig. Het onveiligheidsgevoel is het sterkst bij de jeugd tot 19, 65 plussers voelen zich het minst vaak onveilig. Als oorzaak wordt in volgorde van belangrijkheid genoemd: hangjeugd, donkerte en verkeer. Verkeerssituaties: bij Wilgenlaan en Esdoornlaan is een gevaarlijk punt, ook rondom de school moet de verkeersveiligheid verbeterd worden. Ideeën: meer toezicht van een buurtagent (met name s avonds) en ook een jongerenwerker zou welkom zijn. De werkgroepen zijn van mening dat er genoeg voor de jeugd te doen is, alleen een internetcafé wordt nog gemist. Mogelijk zouden de openingstijden van diverse gelegenheden wat verruimd kunnen worden om de jeugd tegemoet te komen. Verbetering van openbaar vervoer vergemakkelijkt het uitgaan. Voor een JOP zou er een overkapping kunnen komen bij de parkeerplaats Ewsum, daar is tenminste wat zicht op. 16

17 Een dorpswacht zou het gevoel van veiligheid vergroten. Ook moeten ouders bij het probleem betrokken worden, zij moeten hun kinderen wijzen op verantwoordelijkheden. De jeugd kan ook ingezet worden bij hulp aan ouderen (tuin onderhoud, stoepjes schrobben, boodschappen doen). Actie: Er moet een jongerenwerker komen. De SDM kan in overleg treden met de jongerenwerker wat betreft de aanpak van overlast van de jeugd, maar ook over de klussendiensten door jongeren. Gevaarlijke verkeerssituaties Drie categorieën gevaarlijke verkeerssituaties dienen zich voor: een gevaarlijk kruispunt, een gevaarlijke straat en overige gevaarlijke situaties. Onderstaande kaart geeft een overzicht van de genoemde gevaarlijke verkeerssituaties. Actie: Steun is hierbij nodig van de gemeente en politie (handhaving maximum snelheden). Een opmerking meldt echter dat handhaving van de 30 km zone nu wettelijk niet mogelijk is. Kaart 1. Gevaarlijke verkeerssituaties Overlast Bijna tweederde van de respondenten geeft aan zelden of nooit overlast te ervaren. Bijna eenderde ervaart soms overlast en 5% geeft aan vaak overlast te ondervinden. Deze overlast wordt volgens deze respondenten vooral veroorzaakt door jeugd, uitgaanspubliek (lawaai en vernielingen) en verkeer (hard rijden, brommers, etc.). 17

18 4. In en om Middelstum Omgeving Middelstum Meer dan 90% van de respondenten geeft aan tevreden of zeer tevreden over het landschap rondom Middelstum te zijn. Over de hoeveelheid bos en het onderhoud van bos, groen of paden is men soms wel ontevreden (7%). Het fietspad en bruggetje richting Kantens is bijvoorbeeld te smal en gevaarlijk. Ideeën m.b.t. de entrees: Leuke welkomst/afscheidsborden bij ingang/uitgang Middelstum. Andere ideeën: kleipad aanleggen vanaf Toornwerd naar Labor. Labor verplaatsen naar bedrijventerrein. In oude steenfabriek museum maken over de geschiedenis van de fabriek en haar werknemers. Ingang Hip polythus naar voren verplaatsen. De kerkingang moet beter aansluiten op het plein (opm.: is het een plein of een parkeerplaats?). Imago en uitstraling De rust van het dorp wordt sterk gewaardeerd. Voorstel om een historische vereniging op te richten om de rijke geschiedenis van Middelstum uit te dragen. Men moet waken voor puisten in de dorpse omgeving. Het imago kan beter.sommigen merken op dat het Middelstum niet ontbreekt aan voorzieningen, maar aan imago. Een beetje meer trots zou best mogen. Actie: Om de sfeer en de rust te behouden is het noodzakelijk dat men rekening met elkaar houdt en zonodig aanspreekt op asociaal gedrag. Ideeën: Hoe wordt de dorpskom een prettig verblijfsgebied In het dorp mag wel wat meer groen komen door aanplant, bloembakken en dergelijke. De Grachtstraat zou zijn gracht terug moeten krijgen en daardoor eenrichtingsverkeer kunnen worden. Waar in de Grachtstraat nu tegels liggen, zouden klinkers mooier staan. Eigenlijk zou de hele kom met klinkers bestraat moeten worden. De snelheidslimiet zou teruggebracht moeten worden naar 30 km/u. Een rondweg zou de drukte kunnen verminderen. Bepaalde panden (gemeentehuis, pand Krol) zouden gesloopt kunnen worden en vervangen door passende nieuwbouw. Het Asingapark zou meer bij de kom betrokken moeten worden. Mogelijk een verbinding tussen dit park en het Concordiaplein. In het bos zouden zichtlijnen gemaakt kunnen worden, zodat er weer zicht op de kerk is. Een fijnmazig wandelnetwerk is gewenst (public footpaths). Kijk eens wat de mooiste plekjes zijn en zet daar dan bankjes en prullenbakken neer. Let er op dat e.e.a. ook bereikbaar is voor scootmobielen en rolstoelen, zorg voor goede paden. De bewegwijzering is soms slecht leesbaar. Infokaart ophangen bij t Haventje. De afvalbakken moeten vaker worden geleegd. Het snoeionderhoud is matig. Zet meer mensen in voor klein onderhoud. Zorg voor zogenaamde blikvangers. Actie: Gemeenten en handelsvereniging samen kunnen ook de handen ineenslaan waar het gaat om verfraaien van winkelpanden (voorbeeld Concordiaplein en Pompsterweg > verlichting). 5. Algemeen Verenigingsleven 153 respondenten hebben aangegeven van geen enkele vereniging lid te zijn. De overige respondenten hebben in totaal 1167 lidmaatschappen genoemd. De grootste categorie is sport, gevolgd door cultureel en buurtvereniging. Veel verenigingen hebben moeite met het vinden van vrijwilligers. Mogelijk kunnen er koppelingen gemaakt worden? Idee: Verenigingen moeten meer op pad om fondsen te werven i.p.v. subsidies te trekken. Voor het afstemmen van de activiteiten op het gebied van sport en spel zou een overkoepelende organisatie ingesteld moeten worden. Redenen om (niet meer) in Middelstum te wonen 18

19 Redenen om in Middelstum te wonen zijn (in volgorde van belangrijkheid): ik ben er geboren / opgegroeid (24%), vanwege werk in Middelstum (17%), het bevalt prima (16%), het is er rustig (11%), vanwege de woning (11%) en het is een mooi dorp (10%). Het verslechteren van de voorzieningen en werk/studie worden genoemd als reden om te vertrekken uit Middelstum. Welke thema s verdienen aandacht De thema s verkeersveiligheid, verkeer en vervoer, en wonen zouden zeker op de agenda gezet moeten worden. Recreatie en cultuur, natuur en landschap en verenigingsleven hebben een lagere prioriteit. Actiepunt: Behoud van recreatie, welzijn en cultuur. Zij zijn de hoekstenen van leefbaarheid. Positieve aspecten en verbeterpunten Positieve aspecten van Middelstum zijn: Aanwezige voorzieningen 27% Rust 23% De genoemde verbeterpunten zijn heel divers. De top tien ziet er als volgt uit: Groen / natuur (onderhoud/ inrichting) 13,8% Winkels (meer/ betere) 11,5% Woningbouw (meer/ mooier) 8,8% Jeugdvoorzieningen / meer organiseren voor jeugd / JOP 8,7% Verkeersveiligheid / verkeer / vervoer 8,5% Wegen (net/ onderhoud) 7,4% Pand voormalige supermarkt Krol 7,4% Trottoirs 6,7% Rondweg 6,4% Jeugdzorg / hangjongerenproblematiek / overlast door jeugd 5,7% Stichting Dorpsbelangen Middelstum Op de vraag hoe tevreden men is over deze stichting heeft 82% van de respondenten een antwoord gegeven. Van hen geeft 97% aan tevreden te zijn over de stichting. In totaal 188 respondenten hebben echter wel verbeterpunten genoemd. Daarbij werd het beter communiceren met de burgers van Middelstum het vaakst als verbeterpunt naar voren gebracht. 3.4 Prioriteiten vanuit de dorpsvisie Uit het voorgaande valt af te leiden welke thema s prioriteit hebben. Dit zijn: 1 Woningbouw, doelgroep starters en senioren 2 Voorzieningen, basisvoorzieningen 3 Jeugd en veiligheid 4 Inrichting van de kom en entrees 5 Recreatie, wandelen, varen, voorzieningen en promotie Idee: De werkgroep Dorpsvisie stelt voor om een deskundige werkgroep in te stellen om bovenstaande thema s uit te werken en te bewaken d.w.z. toetsen aan voorstellen van Provincie en Gemeente. 19

20 Westerwijtwerd gezien vanaf de Boerdamsterweg De korenpelmolen Zeldenrust. Westerwijtwerdermaar Kerk Westerwijtwerd WESTERWIJTWERD 20