Wensen en behoeften omtrent pensioen Risicobereidheid onderzoek StiPP

Transcriptie

1 Wensen en behoeften omtrent pensioen Risicobereidheid onderzoek StiPP Rapportage Auteurs: Rob Doornbos & Lieke van Duist Project Z

2 Inhoudsopgave Achtergrond, doel- en probleemstelling Pagina 3 Samenvatting, conclusies en aanbevelingen Pagina 5 Methode Pagina 11 Resultaten Pagina 12 Bijlagen Pagina 55 Deelnemersonderzoek StiPP Project Z

3 Achtergrond Op verzoek van StiPP (Stichting Pensioenfonds voor Personeelsdiensten), heeft Motivaction International B.V. een onderzoek uitgevoerd naar de wensen en behoeften van deelnemers aan het fonds, met betrekking tot risicobereidheid mede in relatie tot afkoop alsmede doorbeleggen na pensioendatum en hoe deelnemers aankijken tegen ESG beleggen. StiPP regelt het pensioen voor werknemers in de flexbranche. Syntrus Achmea is de uitvoeringsorganisatie. StiPP biedt een beschikbare premieregeling. Deze gaat in wanneer de flexwerker na een half jaar nog in de flexbranche werkzaam is. Bij aanvang (na 26 weken bij 1 werkgever in de flexbranche) komt de flexwerker in de Basisregeling. Na een jaar deelnemen aan de Basisregeling komt men automatisch in de Plusregeling. Het beleggingsbeleid van StiPP is gestoeld op 3 pijlers: - Lage kosten - Life cycle principe - Maatschappelijk verantwoord beleggen in de lijn van de ESG-richtlijnen Met het oog op de toekomst, de ontwikkelingen rondom pensioen in het algemeen, de lage rente en daaraan verbonden uitdagingen voor het aan te kopen pensioenniveau door deelnemers op de pensioendatum, wil StiPP bij de achterban te rade gaan hoe het sentiment rond risicobereidheid is. Deelnemersonderzoek StiPP Project Z

4 Doel- en probleemstelling De doelstelling van het onderzoek is: Vaststellen van de wensen en behoeften van de deelnemers met betrekking tot hun pensioen bij StiPP. De vragen waar het onderzoek antwoord op geeft zijn: Wat is de risicohouding ten aanzien van: - Blootstelling aan financiële risico s: Tot in hoeverre zijn deelnemers in beginsel bereid financiële risico s te accepteren inzake pensioen? - Vaste uitkering versus variabele uitkering: Welke uitkeringsvorm heeft de voorkeur van de deelnemers en welk neerwaarts risico is acceptabel? - Afkoop: Tot in hoeverre vinden deelnemers het een probleem als de afkoopwaarde kleiner is dan de omvang van de ingelegde premie? (NB. Deze vraag betreft niet de gepensioneerden). - Het belang van maatschappelijk verantwoord beleggen, van ESG - Hoe waarderen en verkiezen de deelnemers de mogelijkheden voor het invullen en uitvoeren van het ESGbeleid? - Beeld van StiPP en communicatie - Hoe waardeert men StiPP (vertrouwen, draagvlak) en de wijze waarop StiPP met de deelnemers communiceert? Deelnemersonderzoek StiPP Project Z

5 Samenvatting Tevredenheid StiPP met 6,4 aan de lage kant Gepensioneerden zijn ver uit het meest tevreden, terwijl mensen met een Basisregeling het minst tevreden zijn. Deelnemers hebben desondanks een positief beeld van StiPP. De meerderheid heeft het gevoel dat het pensioen bij StiPP in goede handen is en dat StiPP opkomt voor de belangen van deelnemers. Deelnemers t/m 34 jaar zijn over het algemeen minder positief, zij voelen zich bijvoorbeeld minder thuis en minder goed geïnformeerd. 45- plussers is juist positiever, zij hebben dan ook meer vertrouwen in StiPP. Grote verschillen in tevredenheid over informatievoorziening Twee derde van de deelnemers is tevreden over de informatie die zij ontvangen van StiPP. Desalniettemin wordt de informatievoorziening gemiddeld met 6,3 beoordeeld. Dat betekend dat er relatief veel deelnemers erg ontevreden zijn. Hoewel de informatiebehoefte per doelgroep verschilt, wil iedereen meer informatie ontvangen over de hoogte van het eigen pensioenkapitaal en/of de pensioenuitkering. Deelnemers met een Plusregeling geven aan vaker informatie te willen ontvangen over de financiële situatie van het fonds, de wijze waarop wordt belegd en over de rendementen. Deelnemers t/m 34 willen over zowel hun persoonlijke pensioenopbouw als het pensioen in het algemeen meer informatie ontvangen. Men is positief over de website van StiPP. Deelnemers vinden de informatie op de website begrijpelijk en men kan makkelijk vinden wat men zoekt. Deelnemers t/m 34 beoordelen de website wel minder goed dan oudere deelnemers. Nieuwe services goed ontvangen De meerderheid voelt zich wel aangesproken door de ideeën die StiPP aandraagt om de communicatie met klanten te verbeteren. Deelnemersonderzoek StiPP Project Z

6 Samenvatting Men is vooral positief over het idee online te kunnen chatten met de klantenservice. En hoewel de meeste 45-plussers minder interesse hebben in pushberichten en een interactieve webinar, is een kleine meerderheid van StiPP deelnemers wel positief over deze ideeën. Risicobereidheid erg laag Vergeleken met de risicobereidheid van deelnemers van 40 andere fondsen zijn deelnemers van StiPP erg risicomijdend. De risicobereidheid verschilt per doelgroep, zo scoren mannen, jongere deelnemers en deelnemers met een Plusregeling hoger op risicobereidheid. De mate waarin men risico durft te nemen lijkt ook samen te hangen met tevredenheid. Deelnemers die laag scoren op risicobereidheid zijn vaker ontevreden over hun pensioenfonds bij StiPP. Kennis t.a.v. beleggen gering De overgrote meerderheid van de deelnemers heeft geen idee waarin StiPP belegd en de risico s die daarbij komen kijken. Ondanks dat men niet op de hoogte is van de beleggingen van StiPP is de meerderheid wel positief over het beleggen van vermogen in aandelen. Deelnemers die niet willen beleggen in aandelen zijn vooral bang voor de risico s die het met zich mee kan brengen en kiezen daarom liever voor zekerheid. Deze hang naar zekerheid zien we ook terug in de voorkeur van de meeste StiPP-deelnemers voor een vaste pensioenuitkering versus een variabel pensioen. De deelnemers die hoog scoren op risicobereidheid kiezen juist allemaal voor een variabel pensioen omdat zij verwachten dat dit uiteindelijk meer zal opleveren. Deelnemersonderzoek StiPP Project Z

7 Samenvatting ESG belangrijk maar onbekend De helft van StiPP deelnemers heeft geen idee wat maatschappelijk verantwoord beleggen (mvb) doet met het rendement van het pensioen. Vooral mensen met een Basisregeling hebben hier geen idee van. Ondanks dat veel mensen de effecten van verantwoord beleggen moeilijk kunnen inschatten is de meerderheid wel voor het beleggen van pensioengelden op een maatschappelijk verantwoorde manier. Maar ondanks dat het merendeel zegt dit belangrijker te vinden dan het behalen van maximaal rendement is men niet bereid hier een deel van het eigen pensioen voor in te leveren. Het beleggingsbeleid van StiPP zou zich vooral moeten richten op het tegengaan van corruptie en hoge beloningen. Ook het verbeteren van arbeidsomstandigheden en het beschermen van de gezondheid is volgens deelnemers de moeite waard. Hoewel veel deelnemers het moeilijk vinden om in te schatten waar StiPP wel of niet in moet investeren gaat de voorkeur uit naar investeringen in alternatieve energie, Nederlandse bedrijven, hypotheken en infrastructuur. Er moet vooral niet geïnvesteerd worden in bedrijven waar kinderen werken en in de tabaks- en wapenindustrie. Weinig kennis over pensioenopbouw Deelnemers geven de voorkeur aan het verhogen van pensioenpremie om pensioen te kunnen blijven betalen. De meerderheid heeft echter geen idee welke maatregel nodig is om ervoor te zorgen dat pensioen ook in de toekomst betaalbaar blijft. Over hoe pensioen wordt opgebouwd en de hoogte van de pensioenuitkering is veel onduidelijkheid. Het merendeel ziet pensioenopbouw als een spaarpot voor later, maar er is ook een aanzienlijk deel dat denkt premie te betalen voor reeds gepensioneerden. Vooral deelnemers die ontevreden zijn over StiPP zien pensioen vaker als omslagstelsel. Deelnemersonderzoek StiPP Project Z

8 Samenvatting Ook over de hoogte van de pensioenuitkering lopen de verwachtingen behoorlijk uiteen. Een derde heeft überhaupt geen idee wat te verwachten. Deelnemers zijn op zoek naar een bepaalde zekerheid. Waar deelnemers t/m 34 jaar vooral willen weten of zij überhaupt kunnen rekenen op een pensioen, willen 45-plussers juist de garantie dat zij kunnen blijven leven zoals zij nu doen en hoe hoog de uitkering ongeveer zal zijn. Sentiment Een kleine meerderheid geeft aan zich geen illusies te maken over zijn pensioen. Vooral deelnemers t/m 34 jaar zijn hier pessimistisch over. Daarnaast hebben zij er minder vertrouwen in dat er voor hen straks nog voldoende geld in de pensioenpot zit en dat de kosten bij StiPP laag zijn. Dat laatste geldt ook vaker voor mensen met een Basisregeling. Zij houden zich minder bezig met pensioen en staan daarnaast minder positief tegenover beleggen. Veel deelnemers vertrouwen er niet op dat er voldoende pensioen is wanneer zij met pensioen gaan. Daarbij zijn er bedenkingen over zowel het beleggingsbeleid als de kosten van StiPP. Toch vindt de meerderheid het wel plezierig dat er pensioen voor hen gereld wordt. Om een beter pensioen op te bouwen zou men graag extra premie inleggen of langer doorwerken. Ongeveer de helft zou een beter pensioen best bij StiPP willen opbouwen. Deelnemersonderzoek StiPP Project Z

9 Conclusies & aanbevelingen Verbind de jongere deelnemers met StiPP De grootste groep deelnemers is jonger dan 35 jaar. Deze groep is over het algemeen minder positief over het Pensioenfonds StiPP. Zij voelen zich bijvoorbeeld minder thuis en minder goed geïnformeerd. Dit heeft een negatieve invloed op de tevredenheid van deze jongere deelnemers. Het is belangrijk voor de toekomst van StiPP om juist deze groep deelnemers aan zich te binden en de tevredenheid te vegroten. StiPP kan dit bewerkstelligen door betere informatievoorziening over pensioenopbouw in het algemeen maar vooral over hun persoonlijke pensioensituatie. Hoe wordt hun pensioen opgebouwd en hoe hoog zal de uitkering zijn bij pensionering. Daarnaast is het vooral voor deze groep interessant ze te informeren over hoe zij een beter pensioen kunnen opbouwen, bijvoorbeeld door extra zelf extra geld in te leggen. Verbeter de informatievoorziening Men is niet erg tevreden over StiPP en dat hangt primair samen met de informatievoorziening. Veel deelnemers geven aan meer informatie van StiPP te willen ontvangen. Men wil vooral beter geïnformeerd worden over de hoogte van het pensioenkapitaal en de uitkering. Daarnaast wil men ook meer informatie over de financiële situatie van het fonds, de wijze waarop wordt belegd en de risico s die daarbij komen kijken. Het verbeteren van de communicatie en informatievoorziening zal positief bijdragen aan de algehele tevredenheid en het vertrouwen van deelnemers in StiPP. Deelnemersonderzoek StiPP Project Z

10 Conclusies & aanbevelingen Vergroot kennis over ESG beleid De helft van StiPP deelnemers heeft geen idee wat maatschappelijk verantwoord beleggen doet met het rendement van het pensioen. Daarnaast vindt men het moeilijk in te schatten wat goede beleggingen zouden kunnen zijn. Omdat deelnemers het wel belangrijk vinden dat StiPP op maatschappelijk verantwoorde wijze belegd is het van belang hen goed te informeren over de inhoud van een dergelijk beleid. Transparantie over risico s en rendementen zal het draagvlak voor maatschappelijk verantwoord beleggen vergroten. Faciliteer extra pensioenopbouw Er is behoefte om een beter pensioen op te bouwen door meer premie in te leggen of langer door te werken. StiPP zou haar deelnemers kunnen helpen door deze extra opbouw voor hen te faciliteren. Als dit niet mogelijk is kan StiPP nog wel een rol spelen in de voorlichting; Hoe bouw je extra pensioen op, hoeveel moet men extra inleggen en hoeveel levert het op. Vergroot risicobereidheid door meer informatie Deelnemers van StiPP zijn erg risicomijdend. Dit komt o.a. doordat de kennis over beleggen en de risico s die daarbij komen kijken beperkt is. Er is wantrouwen ten opzichte van beleggen, en de risico s worden overschat. Men is bang niets over te houden met als gevolg dat men opzoek gaat naar zekerheid. Dit zien we o.a. terug in de keuze van de meeste deelnemers voor een vaste pensioenuitkering. Door de kennis over het beleggingsbeleid bij deelnemers te vergroten zal de risicobereidheid toenemen. Maak daarom duidelijk wat de risico s zijn en geef inzicht in opbrengsten van investeringen. Deelnemersonderzoek StiPP Project Z

11 Methode Uitvoering onderzoek - Het onderzoek is online uitgevoerd waarbij een deel van de achterban per is uitgenodigd en een deel per brief. - In beide gevallen kon men inloggen op een persoonlijke vragenlijst in een afgeschermde omgeving. - In totaal zijn er ruim uitnodigingen verstuurd: per mail en per brief. - In totaal zijn er vragenlijsten volledig ingevuld. - Het veldwerk is uitgevoerd tussen 15 augustus en 19 september De data zijn herwogen op leeftijd en geslacht. - Er is voor gekozen om te rapporteren op doelgroep (Basis en Plusregeling en gepensioneerden). Daarnaast is er ook naar andere variabelen gekeken, zoals leeftijd, geslacht, tevredenheid en risicobereidheid. Waar dat relevant is, zijn significante verschillen voor deze variabelen in de tekst beschreven. - Wanneer een groep significant hoger scoort op een vraag, wordt dit in de grafiek aangegeven met een. - Wanneer een groep significant lager scoort op een vraag, wordt dit aangegeven met een - Indien een bepaald resultaat voor een groep niet significant afwijkt, dan kan dat betekenen dat er geen verschil is ten opzichte van de andere groepen óf dat de steekproef te klein is om dit verschil vast te stellen. Deelnemersonderzoek StiPP Project Z

12 Resultaten Achtergrond pagina 13 Tevredenheid pagina 15 Beeld pensioenfonds pagina 17 Communicatie pagina 19 Risicobereidheid pagina 27 ESG pagina 35 Solidariteit, sentiment en draagvlak pagina 42 Bijlage pagina 55 Deelnemersonderzoek StiPP Project Z

13 Resultaten - Achtergrond De meerderheid van de deelnemers is tussen de 21 en 34 jaar oud. Gepensioneerden zijn vaker mannen (84%). Jonge deelnemers zijn vaker hoog opgeleid terwijl 45-plussers vaker laag geschoold zijn. In de Basisregeling zijn jonge deelnemers oververtegenwoordigd. 59% 54% 49% Leeftijd in categorieën (n=5.694) 100% 38% 62% 19% 18% 21% 17% 15% 19% 10% 8% 11% Man Vrouw 21 t/m t/m t/m t/m 76 Totaal (n=5.694) Basis (n=2.934) Plus (n=2.726) Gepensioneerd (n=34) Deelnemersonderzoek StiPP Project Z

14 Resultaten - Achtergrond Wat is uw hoogste opleiding? (n=5.694) Pensioenregeling (n=5.694) 39% 20% 52% 48% 37% Laag Midden Hoog 1% Basis (n=2.934) Plus (n=2.726) Gepensioneerd (n=34) Deelnemersonderzoek StiPP Project Z

15 Resultaten - Tevredenheid 27% beoordeelt StiPP met een 8 of hoger Gemiddeld scoort StiPP een 6,4 op tevredenheid. Mensen met een Plusregeling (49%) zijn vaker tevreden dan mensen met een Basisregeling (44%). Vergeleken met de andere deelnemers zijn mensen met een Basisregeling vaker ontevreden (29%). Gepensioneerden zijn juist vaker zeer tevreden (58%). Kunt u met een rapportcijfer aangeven hoe tevreden u bent met Pensioenfonds StiPP? (n=5.694) 5% 1% 3% 3% 16% 19% 27% 17% 4% 6% Ontevreden <6 Tevreden % 23% 26% 29% 44% 49% 6,4 27% Zeer tevreden >7 25% 58% Basis (n=2.934) Plus (n=2.726) Gepensioneerd (n=34) Deelnemersonderzoek StiPP Project Z

16 Resultaten - Tevredenheid Informatievoorziening cruciaal voor hogere tevredenheid Een regressieanalyse geeft inzicht in de aspecten die bijdragen aan de algemene tevredenheid. Hiernaast is te zien dat de tevredenheid over de informatievoorziening van StiPP de grootste bijdrage levert aan de algehele tevredenheid. Het gevoel dat het pensioen in goede handen is en dat men zich thuis voelt bij StiPP dragen ook bij aan de algehele tevredenheid, zij het in mindere mate. Deelnemersonderzoek StiPP Project Z

17 Resultaten Beeld pensioenfonds 72% voelt dat StiPP opkomt voor zijn/haar belangen De meerderheid van de deelnemers voelt zich goed geïnformeerd door StiPP (75%). Vergeleken met andere deelnemers voelen mensen met een Plusregeling zich beter geïnformeerd (3,0). 78% heeft het gevoel dat het pensioen bij StiPP in goede handen is. 72% voelt dat StiPP opkomt voor hun belangen. Gepensioneerden ervaren dit meer dan overige deelnemers (3,1). Zij voelen zich tevens ook meer thuis bij StiPP (3,1). Deelnemers t/m 34 jaar beoordelen StiPP op al deze stellingen lager dan oudere deelnemers. Terwijl 45- plussers StiPP juist beter beoordelen. Hoe vindt u de volgende uitspraken passen bij Pensioenfonds StiPP? (n=5.694) Totaal (n=5.694) Basis (n=2.934) Plus (n=2.726) Gepensioneerd (n=34) Totaal (n=5.694) Basis (n=2.934) Plus (n=2.726) Gepensioneerd (n=34) Totaal (n=5.694) Basis (n=2.934) Plus (n=2.726) Gepensioneerd (n=34) Totaal (n=5.694) Basis (n=2.934) Plus (n=2.726) Gepensioneerd (n=34) 2,9 2,9 3,0 3,2 2,9 2,9 2,9 3,2 2,8 2,8 2,8 3,1 2,7 2,7 2,7 2,9 11% 13% 8% 7% 9% 9% 8% 5% 8% 10% 10% 9% 6% 15% 15% 14% 12% 37% 44% Mijn pensioen is bij Pensioenfonds StiPP in goede handen 14% 13% 15% 55% 55% 55% 10% 18% 17% 18% 44% 43% 44% 50% 37% Pensioenfonds StiPPkomt op voor mijn belangen 54% 53% 56% 51% 31% 28% 34% Ik heb meer vertrouwen in Pensioenfonds StiPPdan in banken en verzekeraars 14% 14% 14% 21% 22% 21% 50% 50% 51% 15% 15% 15% 11% 14% 48% 27% Ik voel mij thuis bij Pensioenfonds StiPP 2,7 2,7 2,7 13% 14% 13% 17% 17% 18% 52% 51% 52% 3,1 7% 10% 46% 37% Past helemaal niet Past niet zo goed Past een beetje Past heel goed Totaal (n=5.694) Basis (n=2.934) Plus (n=2.726) Gepensioneerd (n=34) Pensioenfonds StiPP informeert mij goed over mijn pensioen 32% 23% 23% 22% 18% 19% 17% 18% 18% 17% Deelnemersonderzoek StiPP Project Z

18 Resultaten Beeld pensioenfonds Hoe vindt u de volgende uitspraken passen bij Pensioenfonds StiPP? (Basis: Gepensioneerden ongewogen n=104) Omdat ouderen beter responderen dan jongere deelnemers waren zij sterk oververtegenwoordigd in de steekproef. Deze oververtegenwoordiging is gecorrigeerd met het wegen van de resultaten. Het gevolg hiervan is echter wel een zeer klein aantal gepensioneerde respondenten. We hebben er daarom voor gekozen de vragen die voor gepensioneerden relevant zijn uit te lichten en daarbij de ongewogen data te gebruiken. 3,1 3,0 3,0 3,1 2,9 Mijn pensioen is bij Pensioenfonds StiPP in goede handen 5% 8% 50% 38% Pensioenfonds StiPP informeert mij goed over mijn pensioen 7% 12% 38% Ik voel mij thuis bij Pensioenfonds StiPP 44% 7% 11% 45% 38% Pensioenfonds StiPP komt op voor mijn belangen 6% 11% 51% 33% Ik heb meer vertrouwen in Pensioenfonds StiPP dan in banken en verzekeraars 11% 14% 48% 27% Past helemaal niet Past niet zo goed Past een beetje Past heel goed Deelnemersonderzoek StiPP Project Z

19 Communicatie

20 Resultaten - Communicatie Gemiddeld scoort StiPP een 6,3 voor de informatievoorziening 30% van de deelnemers geeft StiPP een onvoldoende voor de informatievoorziening. Deelnemers met een Plusregeling zijn vaker tevreden over de informatievoorziening (43%) dan mensen met een Basisregeling (40%). Vergeleken met andere deelnemers zijn gepensioneerden vaker zeer tevreden (46%). Vrouwen zijn positiever dan mannen (6,4 vs 6,2). Deelnemers t/m 34 zijn minder tevreden (6,2). Terwijl 55-plussers de informatievoorziening juist hoger beoordelen (6,5). Kunt u met een rapportcijfer aangeven hoe tevreden u bent over de informatievoorziening door Pensioenfonds StiPP? (n=5.694) 6% 2% 3% 5% 13% 18% 23% 17% 6% 6% Ontevreden <6 Tevreden 6-7 Zeer tevreden > % 27% 27% 33% 31% 40% 39% Basis (n=2.934) Plus (n=2.726) Gepensioneerd (n=34) 43% 46% 6,3 Deelnemersonderzoek StiPP Project Z

21 Resultaten - Communicatie Kunt u met een rapportcijfer aangeven hoe tevreden u bent over de informatievoorziening door Pensioenfonds StiPP? (n=5.694) 6,5 6,3 6,3 6,2 21 t/m t/m t/m t/m 76 Deelnemersonderzoek StiPP Project Z

22 Resultaten - Communicatie Men wil vooral informatie over hoogte eigen pensioenkapitaal of pensioenuitkering Deelnemers met een Plusregeling willen vaker informatie ontvangen over de financiële situatie van het fonds (46%), de wijze waarop wordt belegd (38%) en rendementen (32%). Gepensioneerden behoeven minder vaak meer informatie over de hoogte van de uitkering (35%). Vergeleken met oudere deelnemers willen deelnemers t/m 34 over alle onderwerpen vaker geïnformeerd worden. Terwijl 45-plussers juist minder behoefte aan meer informatie. Waarover zou u graag meer informatie krijgen? (n=5.694) De hoogte van mijn pensioenkapitaal of pensioenuitkering De financiële situatie van het fonds De wijze waarop er wordt belegd De rendementen Maatschappelijk verantwoord beleggen (MVB) Anders, namelijk: Weet niet 10% 9% 10% 10% 18% 18% 18% 16% 19% 20% 18% 23% 28% 35% 36% 34% 38% 29% 26% 32% 34% 44% 42% 46% 42% 61% 61% 61% Algemene informatie Duidelijke informatie Extra pensioen opbouwen Persoonlijke pensioen informatie Totaal (n=5.694) Basis (n=2.934) Plus (n=2.726) Gepensioneerd (n=34) Deelnemersonderzoek StiPP Project Z

23 Resultaten - Communicatie 62% voelt zich (een beetje) gehoord Mensen met een Basisregeling voelen zich meer gehoord dan mensen met een Plusregeling. Deelnemers die ontevreden zijn over hun pensioenfonds bij StiPP voelen zich overduidelijk minder gehoord dan (zeer) tevreden deelnemers. 59% van hen geeft aan dat er (helemaal) niet naar hen geluisterd wordt. Vrouwen hebben vaker het gevoel dat er naar hen wordt geluisterd. 77% voelt zich (enigszins) gehoord ten opzichte van 69% van de mannen. Wordt er binnen Pensioenfonds StiPP naar de stem van de deelnemers/gepensioneerden geluisterd? (n=5.694) Daar wordt helemaal niet naar geluisterd Daar wordt niet echt naar geluisterd Daar wordt een beetje naar geluisterd Daar wordt heel goed naar geluisterd 10% 10% 10% 12% 14% 12% 18% 17% 15% 20% 21% 26% 41% 58% 58% 58% Totaal (n=5.694) Basis (n=2.934) Plus (n=2.726) Gepensioneerd (n=34) Deelnemersonderzoek StiPP Project Z

24 Resultaten - Communicatie Wordt er binnen Pensioenfonds StiPP naar de stem van de deelnemers / gepensioneerden geluisterd? (Basis: Gepensioneerden ongewogen n=104) Daar wordt helemaal niet naar geluisterd 12% Daar wordt niet echt naar geluisterd 26% Daar wordt een beetje naar geluisterd 41% Daar wordt heel goed naar geluisterd 21% Deelnemersonderzoek StiPP Project Z

25 Resultaten - Communicatie 75% positief over online chatten met klantenservice 53% van de deelnemers zou wel pushberichten willen ontvangen wanneer er (voor hen) belangrijk nieuws is op de website. 56% zou (misschien) wel deel willen nemen aan een interactieve webinar. De meerderheid van de 45-plussers voelt zich hierdoor echter niet aangesproken. Deelnemers t/m 34 jaar zien meer in online chatten (44%) en een deelname aan een webinar (20%) dan oudere deelnemers. 35-plussers zien zichzelf minder snel chatten met de klantenservice. We zijn benieuwd wat u van de volgende ideeën vindt (n=5.694) Online chatten met de klantenservice op de website 38% 37% 25% Pushberichten ontvangen als er voor u belangrijk nieuws is op de website 21% 32% Meedoen aan een interactief webinar 29% 18% 38% 44% Dat spreekt me erg aan Dat spreekt me een beetje aan Dat is niks voor mij Deze vraag is ten onrechte niet gesteld aan Engelstalige respondenten (zie leeswijzer) Deelnemersonderzoek StiPP Project Z

26 Resultaten - Communicatie 86% vindt informatie op de website begrijpelijk Over het algemeen vinden de deelnemers de informatie op de website begrijpelijk en kan men makkelijk vinden wat men zoekt (84%). Mannen én deelnemers t/m 34 beoordelen de website op alle punten lager dan oudere deelnemers. 45-plussers vinden de website aantrekkelijker (3,3). 3,1 3,1 3,0 Hoe vindt u de uitspraken passen bij de website van Pensioenfonds StiPP? (n=5.694) 5% 6% 6% 9% 10% 12% De informatie op de website is begrijpelijk 52% De website ziet er aantrekklijk uit 52% De website gaat over onderwerpen die ik belangrijk vind 54% 34% 33% 28% Ik kan de informatie die ik zoek makkelijk vinden 3,0 6% 11% 58% 26% Past helemaal niet Past niet zo goed Past een beetje Past heel goed Deelnemersonderzoek StiPP Project Z

27 Risicobereidheid

28 Resultaten Risicobereidheidsindex StiPP deelnemers risicomijdend Zegwaart Consultancy heeft een risicobereidheidsonderzoek ontwikkeld en uitgevoerd voor bijna 40 pensioenfondsen. Op basis van deze onderzoeken heeft Motivaction, samen met Zegwaart Consultancy en Corporate Pensioen Architects (Pension Intelligence Partners) een risicobereidheidsindex ontwikkeld. Met deze index kan het risicoprofiel van de deelnemers van een fonds in een breder perspectief geplaatst worden. Met behulp van een conjunct meting, een methode die het keuzegedrag van mensen simuleert bij het nemen van beslissingen, zijn drie risicosegmenten vastgesteld (hoog, gemiddeld en laag). Uit verdere analyse is gebleken dat drie vragen sterk samenhangen met de mate van risicobereidheid, namelijk een kennis-, houding-, en gedragsvraag. Met de antwoorden op deze vragen kan vervolgens voor iedere deelnemer en voor het gehele fonds de risicobereidheid worden vastgesteld. Wanneer we deze score afzetten tegen het gemiddelde van 40 fondsen, wordt de risicobereidheidsindex van het fonds bepaald. Een score onder of boven de 100 duidt op een lagere of hogere risicobereidheid dan gemiddeld. Benchmark risicobereidheidsindex van 40 pensioenfondsen in Nederland Pensioenfonds StiPP scoort 69,5% op de risicobereidheidsindex. Vergeleken met de benchmark zijn deelnemers van het pensioenfonds StiPP beduidend meer risicomijdend. Deelnemersonderzoek StiPP Project Z

29 Resultaten Risicobereidheid Risicobereidheid hoger bij deelnemers met een Plusregeling Daarnaast scoren mannen hoger op risicobereidheid dan vrouwen (20% vs 13%). Net als deelnemers t/m 34 jaar (19%) Jarigen zijn juist minder bereid tot het nemen van risico s (15%). Tevreden deelnemers durven meer risico s te nemen dan ontevreden deelnemers (21% vs 16%). Lage risicobereidheid Gemiddelde risicobereidheid 16% 16% 16% 18% 66% 67% 65% Hoge risicobereidheid 16% 19% Totaal (n=5.660) Basis (n=2.934) Plus (n=2.726) Deelnemersonderzoek StiPP Project Z

30 Resultaten Kennis en houding 82% heeft geen idee waarin belegd wordt en de daarbij komende risico s Vooral 55-plussers hebben geen idee waarin belegd wordt (86%). Deelnemers tussen de zijn beter op de hoogte. 20% weet (ongeveer) waarin belegd wordt. Ondanks dat de meesten niet weten waarin StiPP belegt is 61% van de deelnemers het ermee eens dat StiPP belegt in aandelen. 55-plussers (68%) en mensen met een Plusregeling (64%) zijn het hier vaker mee eens. Terwijl deelnemers t/m 34 jaar (41%) en deelnemers met een Basisregeling het hier vaker mee oneens zijn (43%). Weet u waarin Pensioenfonds StiPP belegt en welke risico's het daarbij loopt? Daar heb ik geen idee van Dat weet ik ongeveer 3% 15% 14% 16% Dat weet ik precies 4% 2% Totaal (n=5.660) Basis (n=2.934) Plus (n=2.726) 82% Pensioenfonds StiPP belegt een deel van het vermogen in aandelen. Bent u het daar wel of niet mee eens? (n=5.660) Daar ben ik het niet mee eens Daar ben ik het wel mee eens 39% 61% 82% 82% Deelnemersonderzoek StiPP Project Z

31 Resultaten Houding Waarom bent u het er (niet) mee eens dat een deel van het vermogen in aandelen belegt? Ik ga ervan uit dat de betreffende aandelen scherp in de gaten worden gehouden qua stijging en daling. Beursgenoteerde bedrijven kunnen winstgevende aandelen uitgeven en dat levert (zeker nu) meer op dan een spaarrekening. Er moet toch ergens rendement behaald worden. Mijn pensioen groeit niet door niets te doen. Sparen is geen alternatief meer. Met pensioengelden moet je niet gokken. Omdat wij er niets van merken, maar StiPP wel. StiPP wordt rijker en wij niet. Er is een hoop geld verdwenen de afgelopen jaren. De pensioenfondsen hebben hier zelf geen last van, maar degene die bij het pensioenfonds zijn aangesloten wel. Ook kan ik niet kiezen welk pensioenfonds ik wil, dus ik moet er maar vanuit gaan dat StiPP zorgvuldig handelt. Het biedt het hoogste rendement. Het brengt ook risico met zich mee. Dat risico wil ik nemen. Als deelnemer van StiPP wil ik voldoende rendement. Voor StiPP en voor mijzelf. Echter wel door het nemen van verantwoorde risico s, zodat beiden profiteren van een optimaal rendement. Aandelen zijn een wankele vorm van investeren. Ik zou liever zien dat het in een stabielere vorm wordt geïnvesteerd (bv: groene energie met een redelijk stabiel rendement ca 4%). Deelnemersonderzoek StiPP Project Z

32 Resultaten - Houding 66% gepensioneerden kiest voor vaste pensioenuitkering De voorkeur van de meeste StiPP deelnemers gaat uit naar een vaste pensioenuitkering (56%). Slechts 15% kiest voor een variabele uitkering. Hieruit blijkt wederom de lage risicobereidheid van StiPP deelnemers. 83% van de mensen die laag scoren op risicobereidheid kiezen voor een vaste uitkering t.o.v. 0% van de mensen met een hoge risicobereidheid. Vrouwen (61%) én 45-plussers (60%) kiezen vaker voor een vaste uitkering. Jongeren t/m 34 jaar kiezen juist vaker voor variabel (17%). Stel dat u bij pensionering mag kiezen tussen twee soorten pensioenuitkeringen, welke kiest u dan? (n=5.694) Ik kies voor een vaste pensioenuitkering Ik kies voor een variabele pensioenuitkering Ik heb geen voorkeur 15% 14% 17% 13% 21% 29% 30% 27% 56% 55% 56% 66% Totaal (n=5.694) Basis (n=2.934) Plus (n=2.726) Gepensioneerd (n=34) Deelnemersonderzoek StiPP Project Z

33 Resultaten - Houding Kunt u uitleggen waarom uw voorkeur uitgaat naar een regeling met een vaste / variabele uitkering? Omdat ik persoonlijk meer vertrouwen heb in een variabele pensioenuitkering. Dit is in dat geval wel afhankelijk van het feit of ik hier zelf iets in heb te zeggen. Ik wil graag zelf bepalen welke afweging ik hier in maak en zeker zijn dat ik niet aandelen stimuleer waar ik niet achter sta. Dan gaat het pensioen met inflatie mee. VARIABEL Ik ben groot gebracht met het idee dat je voor jezelf moet zorgen en niet, of zo min mogelijk, van anderen afhankelijk moet zijn. Zorg zelf al voor een appeltje voor de dorst, de pensioenuitkering is dan min of meer extra. Ik verwacht dat ik dan meer uitgekeerd krijg. Hierdoor kan de uitkering mogelijk stijgen, in lijn met de prijsstijgingen. Rekenen op een vaste uitkering is belangrijk voor het bestedingspatroon. Ik ga voor zekerheid. Dan weet ik tenminste wat ik krijg. VAST Helderheid over toekomstige financiële situatie, zodat ik eventueel bij kan sparen als ik de ruimte heb. Omdat ik dan op dit moment al weet wat de omvang van mijn pensioen zal zijn. Dit zonder toekomstige verrassingen. Zodat ik weet waar ik aan toe ben. Deelnemersonderzoek StiPP Project Z

34 Resultaten - Houding 32% heeft naast pensioen van StiPP andere inkomstenbronnen na pensionering In meer dan de helft van de gevallen gaat het dan om andere pensioenuitkeringen van bijvoorbeeld: ABP, PME, PMT, BPF of PFZW. Andere bronnen van inkomsten die worden genoemd zijn: Spaargeld/-loon Beleggingen Lijfrente Eigen geld De overgrote meerderheid zegt echter geen andere inkomstenbronnen (33%) na pensionering te hebben of weet dat niet zeker (34%). Ja namelijk Nee Weet ik niet Heeft u naast uw pensioen van StiPP en naast uw AOW nog andere inkomstenbronnen na uw pensionering? (n=5.694) 32% 33% 34% 48% 52% Ander(e) pensioen(en) (n=940) Diverse (n=860) Deelnemersonderzoek StiPP Project Z

35 ESG

36 Resultaten - ESG 50% heeft geen idee wat MVB doet met het rendement 21% verwacht wel dat MVB op termijn een positieve uitwerking heeft op het rendement. Mensen met een Plusregeling denken vaker dat het rendement zal stijgen (23%) of gelijk blijft (14%). Terwijl mensen met een Basisregeling vaker zeggen geen idee te hebben (53%). Wat doet de keuze voor maatschappelijk verantwoord en duurzaam beleggen met het rendement van het Pensioenfonds StiPP, denkt u? (n=5.694) Dat gaat achteruit Dat blijft hetzelfde Dat zal stijgen, vooral op langere termijn 13% 12% 16% 16% 14% 16% 18% 21% 20% 22% 23% 24% Daar heb ik geen idee van 46% 36% 50% 53% Totaal (n=5.694) Basis (n=2.934) Plus (n=2.726) Gepensioneerd (n=34) Deelnemersonderzoek StiPP Project Z

37 Resultaten - ESG Meerderheid is voor maatschappelijk verantwoord beleggen van pensioengelden 54% vindt het belangrijk dat StiPP maatschappelijk verantwoord belegt. 58% vindt dit belangrijker dan het behalen van maximaal rendement. De meerderheid is daarentegen niet bereid een lager pensioen te accepteren in ruil voor een dergelijk beleggingsbeleid (52%). Deelnemers met een Basisregeling vinden het minder belangrijk dat StiPP maatschappelijk verantwoord wordt belegt. Jongeren t/m 34 jaar hebben vaker geen mening over deze stellingen. 3,0 2,8 2,2 In hoeverre bent u het eens met de volgende stellingen? (n=5.694) Ik vind het belangrijk dat StiPP mijn geld op maatschappelijk verantwoorde wijze belegt 7% 8% 10% 21% 14% 43% 31% 41% 22% 21% 17% 6% 19% Ik vind het belangrijker dat StiPP ook maatschappelijk verantwoord belegt dan het een maximaal rendement behaalt 20% Ik ben bereid om een iets lager pensioen te accepteren in ruil voor een vergaand maatschappelijk verantwoord beleggingsbeleid 20% Zeer oneens Oneens Eens Zeer eens Weet niet/geen mening Deelnemersonderzoek StiPP Project Z

38 Resultaten - ESG Het beleggingsbeleid moet vooral corruptie en hoge beloningen tegengaan Men kan zich ook vinden in een beleid dat zich inzet voor het verbeteren van arbeidsomstandigheden en het beschermen van de gezondheid. Men voelt zich in mindere mate thuis bij een beleggingsbeleid dat waterverspilling en klimaatverandering tegengaat. Mensen met een Basisregeling steunen in mindere mate een beleid dat hoge beloningen (41%), corruptie (44%) tegengaat. Terwijl gepensioneerden zich hier juist meer bij thuis voelen. Waar voelt u zich het meeste thuis? Bij beleggingsbeleid dat (n = 5.694) Totaal (n=5.694) Basis (n=2.934) Plus (n=2.726) Gepensioneerd (n=34) Totaal (n=5.694) Basis (n=2.934) Plus (n=2.726) Gepensioneerd (n=34) Totaal (n=5.694) Basis (n=2.934) Plus (n=2.726) Gepensioneerd (n=34) Totaal (n=5.694) Basis (n=2.934) Plus (n=2.726) Gepensioneerd (n=34) Totaal (n=5.694) Basis (n=2.934) Plus (n=2.726) Gepensioneerd (n=34) 14% 15% 13% 7% 16% 17% 15% 9% 11% 12% 10% 9% 11% 12% 10% 8% 15% 16% 14% 11% 22% 20% corruptie tegengaat 40% 41% 40% 71% extreem hoge beloningen tegengaat 40% 42% 39% 71% arbeidsomstandigheden verbetert 48% 47% 49% 41% de gezondheid van mensen beschermt 47% 47% 48% 36% het milieu beschermt 50% 50% 51% 46% 57% 46% 44% 47% 44% 41% 47% 50% 41% 42% 41% 42% 41% 42% 35% 35% 35% 43% Nee, daarbij voel ik me niet thuis Ja, daarbij voel ik me een beetje thuis Ja, daarbij voel ik me heel erg thuis Deelnemersonderzoek StiPP Project Z

39 Resultaten - ESG Men voelt zich het minst thuis bij een beleid dat waterverspilling en klimaatverandering tegengaat Waar voelt u zich het meeste thuis? Bij beleggingsbeleid dat (n = 5.694) Totaal (n=5.694) Basis (n=2.934) Plus (n=2.726) Gepensioneerd (n=34) Totaal (n=5.694) Basis (n=2.934) Plus (n=2.726) Gepensioneerd (n=34) Totaal (n=5.694) Basis (n=2.934) Plus (n=2.726) Gepensioneerd (n=34) Totaal (n=5.694) Basis (n=2.934) Plus (n=2.726) Gepensioneerd (n=34) 19% 19% 18% 12% 15% 16% 15% 10% 21% 23% 19% 16% 19% 20% 18% 13% belastingontwijking tegengaat 47% 47% 47% 27% 61% dat mensenrechten verbetert 47% 48% 47% 42% klimaatverandering tegengaat 48% 48% 49% 42% waterverspilling tegengaat 52% 52% 53% 47% 34% 34% 35% 38% 37% 38% 49% 31% 29% 32% 41% 29% 29% 29% 39% Nee, daarbij voel ik me niet thuis Ja, daarbij voel ik me een beetje thuis Ja, daarbij voel ik me heel erg thuis Deelnemersonderzoek StiPP Project Z

40 Resultaten - ESG StiPP moet vooral investeren in alternatieve energie en in Nederlandse bedrijven Veel deelnemers kunnen niet inschatten waar StiPP wel of niet in zou moeten investeren. De deelnemers die wel een mening geven vinden dat StiPP wel moet investeren in Nederlandse hypotheken (40%) en infrastructuur (37%). Er moet vooral niet geïnvesteerd worden in bedrijven waar kinderen (69%) werken en in de tabaks- en wapenindustrie (65% en 66%). En zou Pensioenfonds StiPP wat u betreft wel of niet de volgende investeringen moeten doen: (n=5.694) Totaal (n=5.694) Basis (n=2.934) Plus (n=2.726) Gepensioneerd (n=34) Totaal (n=5.694) Basis (n=2.934) Plus (n=2.726) Gepensioneerd (n=34) Totaal (n=5.694) Basis (n=2.934) Plus (n=2.726) Gepensioneerd (n=34) Totaal (n=5.694) Basis (n=2.934) Plus (n=2.726) Gepensioneerd (n=34) Totaal (n=5.694) Basis (n=2.934) Plus (n=2.726) Gepensioneerd (n=34) 43% 43% 44% 54% 40% 39% 42% 37% 36% 39% 47% 31% 31% 31% 31% Alternatieve energie, zoals zon en wind 70% 10% 67% 10% 73% 9% 80% Meer in Nederlandse bedrijven dan nu het geval is 15% 15% 14% 12% In Nederlandse hypotheken 25% 25% 26% 57% 17% Meer in Nederlandse infrastructuur dan nu het geval is 22% 23% 21% 42% 42% 42% 34% 20% 32% Bedrijven die op een legale manier het betalen van belasting te beperken 31% 38% 31% 38% 32% 37% 43% Wel Niet Weet ik niet 20% 23% 18% 11% 9% 34% 36% 32% 26% 41% 41% 40% 26% Deelnemersonderzoek StiPP Project Z

41 Resultaten - ESG Investeer vooral niet in kinderarbeid en in de tabaks- en wapenindustrie En zou Pensioenfonds StiPP wat u betreft wel of niet de volgende investeringen moeten doen: (n=5.694) Totaal (n=5.694) Basis (n=2.934) Plus (n=2.726) Gepensioneerd (n=34) Totaal (n=5.694) Basis (n=2.934) Plus (n=2.726) Gepensioneerd (n=34) Totaal (n=5.694) Basis (n=2.934) Plus (n=2.726) Gepensioneerd (n=34) Totaal (n=5.694) Basis (n=2.934) Plus (n=2.726) Gepensioneerd (n=34) Totaal (n=5.694) Basis (n=2.934) Plus (n=2.726) Gepensioneerd (n=34) 13% 14% 12% 6% 12% 12% 12% 10% 10% 12% 9% 4% 22% 22% 22% 29% 21% 22% 21% 22% Kernenergie 49% 48% 50% 60% Fossiele brandstoffen, zoals kolen en olie 45% 43% 47% 50% Wapenindustrie 66% 64% 69% 87% Tabaksindustrie 65% 63% 67% 80% Bedrijven die ook kinderen te werk stellen 69% 66% 72% 92% Wel Niet Weet ik niet 29% 30% 27% 34% 35% 32% 27% 21% 22% 19% 23% 25% 21% 20% 22% 19% 11% 6% 10% 4% Deelnemersonderzoek StiPP Project Z

42 Solidariteit, sentiment en draagvlak

43 Resultaten - Solidariteit Voorkeur voor verhogen van pensioenpremie om pensioen te kunnen blijven betalen De meerderheid heeft echter geen idee welke maatregel nodig is om het pensioen in de toekomst betaalbaar te houden (45%). Vooral deelnemers t/m 34 jaar (43%) en mensen met een Basisregeling geven vaker aan geen mening te hebben (46%). Mannen zijn vaker voorstander van het verhogen van de pensioensleeftijd (11%) en het nemen van meer beleggingsrisico s (10%). Mensen worden steeds ouder. Daardoor moet een pensioenfonds mensen steeds langer pensioen uitbetalen en dat kost geld. Welke maatregel van het pensioenfonds heeft uw voorkeur om dit te kunnen blijven betalen? (n=5.694) De pensioenpremie verhogen De pensioenleeftijd verhogen Meer beleggingsrisicos nemen De toekomstige pensioenuitkering verlagen Weet niet/geen mening 10% 10% 10% 14% 9% 9% 9% 8% 6% 6% 7% 4% 30% 29% 30% 27% 48% 45% 46% 43% Totaal (n=5.694) Basis (n=2.934) Plus (n=2.726) Gepensioneerd (n=34) Deelnemersonderzoek StiPP Project Z

44 Resultaten Kennis over pensioen 40% ziet pensioen als omslagstelsel Hoewel de meerderheid pensioenopbouw beschouwd als een spaarpot voor later (60%) is er ook een groot deel dat denkt premie te betalen voor degenen die nu met pensioen zijn (40%). Vooral deelnemers die ontevreden zijn over StiPP zien pensioen vaker als omslagstelsel (51%). Vrouwen én deelnemers met een Basisregeling zien pensioen opbouw vaker als een persoonlijk spaarpotje (61%). De volgende vraag gaat over de manier waarop uw pensioen wordt opgebouwd. Welk van de volgende antwoorden is juist? (n=5.660) Ik betaal pensioenpremie voor degenen die nu met pensioen zijn De pensioenpremie die ik betaal wordt voor mijzelf apart gezet Ik betaal pensioenpremie voor degenen die nu met pensioen zijn De pensioenpremie die ik betaal wordt voor mijzelf apart gezet 29% 40% 40% Ontevreden (n=1.557) Tevreden (n=2.620) Zeer tevreden (n=1.483) 49% 51% 60% 60% 71% Deelnemersonderzoek StiPP Project Z

45 Resultaten Kennis over pensioen Een derde van de deelnemers verwacht een pensioenuitkering van ongeveer 70% Het deel dat geen antwoord kan geven op deze vraag is ongeveer even groot (30%). 11% van de deelnemers is erg pessimistisch en verwacht slechts 30% van het laatste loon uitgekeerd te krijgen. Daarentegen verwacht 9% dat de uitkering even hoog zal zijn als het laatste salaris. Deelnemers met een Plusregeling verwachten vaker een hogere uitkering dan mensen met een Basisregeling. Deelnemers t/m 34 jaar zien het wat minder rooskleurig in en verwachten vaker 30% van het laatst verdiende loon (12%). Hoe hoog denkt u dat uw pensioenuitkering (inclusief uw AOW) zal zijn als u straks met pensioen gaat? (n=5.660) 100% 70% 50% 30% Geen zinnig woord over te zeggen 9% 9% 8% 11% 11% 10% 17% 19% 21% 27% 30% 32% 31% 32% 34% Totaal (n=5.660) Basis (n=2.934) Plus (n=2.726) Deelnemersonderzoek StiPP Project Z

46 Resultaten Pensioensentiment Men wil vooral de zekerheid dat er bij pensionering nog pensioen over is Deelnemers zijn op zoek naar een bepaalde zekerheid. Ze willen weten of zij überhaupt kunnen rekenen op een pensioen (34%) en aan welk bedrag zij dan moeten denken (23%). Vooral gepensioneerden vinden dit belangrijk. 23% van de deelnemers zien minder betekenis in een zeker pensioen. Dit geldt vooral voor degene met een Basisregeling. Kunt u aangeven welk van de onderstaande antwoorden het beste bij u past? Een zeker pensioen betekent voor mij... (n=5.694)... weten dat er nog pensioen voor mij is (nu/straks)...nu al weten welk bedrag ik krijg van Pensioenfonds StiPP... niet zoveel, want niets is zeker in het leven... kunnen blijven leven zoals ik dat nu doe 12% 20% 23% 22% 24% 23% 25% 20% 20% 18% 23% 30% 34% 35% 33% 39% Totaal (n=5.694) Basis (n=2.934) Plus (n=2.726) Gepensioneerd (n=34) Deelnemersonderzoek StiPP Project Z

47 Resultaten Pensioensentiment Vooral jongeren willen weten of er straks überhaupt nog pensioen voor hen is Vooral deelnemers t/m 34 jaar willen weten of zij straks nog aanspraak kunnen maken op een pensioen (36%). 45-plussers willen juist vaker de garantie dat zij kunnen blijven leven zoals zij nu doen (23% en 24%). Voor deelnemers tussen de jaar betekent een zeker pensioen juist niet zoveel (25%). Kunt u aangeven welk van de onderstaande antwoorden het beste bij u past? Een zeker pensioen betekent voor mij... (n=5.694)... weten dat er nog pensioen voor mij is (nu/straks)...nu al weten welk bedrag ik krijg van Pensioenfonds StiPP... niet zoveel, want niets is zeker in het leven... kunnen blijven leven zoals ik dat nu doe 23% 23% 22% 27% 23% 25% 21% 18% 18% 21% 23% 24% 36% 31% 33% 30% 21 t/m t/m t/m t/m 76 Deelnemersonderzoek StiPP Project Z

48 Resultaten Pensioensentiment Kunt u aangeven welk van de onderstaande antwoorden het beste bij u past? Een zeker pensioen betekent voor mij... (Basis: Gepensioneerden ongewogen n=104)...nu al weten/precies weten welk bedrag ik krijg van Pensioenfonds StiPP 39% Gepensioneerden willen vooral weten welk bedrag zij (straks) precies krijgen uitgekeerd (39%) en of zij hun huidige levenstandaard kunnen behouden (30%).... kunnen blijven leven zoals ik dat nu doe... weten dat er nog pensioen voor mij is (nu/straks) 19% 30%... niet zoveel, want niets is zeker in het leven 12% Deelnemersonderzoek StiPP Project Z

49 Resultaten - Pensioensentiment 48% vertrouwt erop dat er nog voldoende pensioen is bij pensionering Daarentegen zegt 52% zich geen illusies te maken over de hoogte van dat pensioen. Vooral deelnemers t/m 34 jaar zijn hier pessimistischer over (3,5). Daarnaast hebben zij er minder vertrouwen in dat er voor hen straks nog voldoende geld in de pensioenpot zit (3,1) en dat de kosten bij StiPP laag zijn (3,2). Mensen met een Basisregeling houden zich minder bezig met pensioen (3,1). Daarnaast hebben zij minder vertrouwen in de lage kosten van StiPP (3,3) en zien zij beleggen vaker als gokken (3,3). Ik maak me weinig illusies over de hoogte van mijn pensioen 3,5 4% 10% 35% 40% 12% Ik vertrouw erop dat de kosten bij Pensioenfonds StiPP laag zijn 3,3 6% 8% 41% 38% 7% Beleggen voor pensioen zie ik als gokken met andermans geld en dat wil ik niet 3,3 6% 17% 36% 26% 15% Ik vertrouw erop dat er nog voldoende geld in de pensioenpot zit als ik met pensioen ga 3,2 3,0 In hoeverre bent u het eens met de volgende stellingen? (n=5.694) 11% 8% 13% 28% 37% 11% Ik hou mij niet bezig met mijn pensioen, want je kunt daar toch niets aan doen (Basis niet-gepensioneerden (n=5.660)) 20% 39% 24% 8% Zeer oneens Oneens Niet eens, niet oneens Eens Zeer eens Deelnemersonderzoek StiPP Project Z

50 Resultaten Draagvlak 25% regelt pensioen liever zelf In hoeverre bent u het eens met de volgende stellingen (n=5.694) Er is maar een klein deel dat helemaal niet wil dat er pensioen voor hen geregeld wordt (12%). De meerderheid vindt het plezierig dat het pensioen voor hen gereld wordt (68%) en dat er een apart fonds is voor uitzendkrachten (64%). Mannen én deelnemers t/m 34 geven vaker aan hun pensioenfonds liever zelf te regelen (3,0 en 2,9). 3,8 3,8 2,9 6% 6% 12% 5% 6% Ik vind het plezierig dat mijn pensioen voor mij geregeld wordt 15% 14% 26% 34% 40% 26% 13% 30% 28% Ik vind het goed dat uitzendkrachten een eigen pensioenfonds hebben Ik regel mijn pensioen liever zelf 12% 9% 11% 6% Er hoeft voor mij helemaal geen pensioen geregeld te worden 2,0 38% 30% 13% 6% 6% 8% Zeer oneens Oneens Niet eens, niet oneens Eens Zeer eens Weet niet/geen mening Deelnemersonderzoek StiPP Project Z

51 Resultaten - Pensioensentiment Een derde wil meer inleggen voor een beter pensioen Mensen met een Basisregeling geven vaker aan door te willen werken voor meer pensioen (24%). Hetzelfde geldt voor deelnemers t/m 34 jaar (26%). Zij geven ook vaker aan extra premie te willen betalen (35%) terwijl 45-plussers het huidige pensioen vaker voldoende vinden (56% en 62%). Welke van onderstaande uitspraken is het meest op u van toepassing? Ik vind mijn pensioen zoals het nu is bij Pensioenfonds StiPP voldoende Ik zou extra premie willen inleggen voor een beter pensioen 33% 33% 33% 45% 43% 48% Ik zou liever langer doorwerken voor een beter pensioen 22% 24% 19% Totaal (n=5.660) Basis (n=2.934) Plus (n=2.726) Deelnemersonderzoek StiPP Project Z

52 Resultaten - Pensioensentiment 51% wil bij StiPP een beter pensioen opbouwen 51% van de deelnemers t/m 34 jaar regelt het liever zelf. Hetzelfde geldt voor ontevreden deelnemers (66%) en deelnemers die laag scoren op risicobereidheid (51%) jarigen bouwen het vaker liever bij StiPP op (55%). Zou u dan dat betere pensioen binnen Pensioenfonds StiPP willen opbouwen of dat zelf op een andere manier willen regelen? (Basis Wil extra premie inleggen of langer doorwerken, n=3.086) Bij Pensioenfonds StiPP 51% 51% 51% 49% Zelf op een andere manier regelen 49% 49% Totaal (n=3.087) Basis (n=1.668) Plus (n=1.419) Deelnemersonderzoek StiPP Project Z

53 Resultaten Draagvlak Pensioenopbouw bij arbeidsongeschiktheid is heel belangrijk 88% van de deelnemers met een Plusregeling vindt het belangrijk dat zij pensioen kunnen blijven opbouwen wanneer zij arbeidsongeschikt worden. Vrouwen én deelnemers t/m 34 jaar vinden dit minder belangrijk Een levenslange uitkering voor de partner bij overlijden in voor 77% belangrijk. Deelnemers t/m 34 jaar vinden dit belangrijker (3,5) terwijl 55-plussers een partneruitkering juist minder belangrijk (3,2). Bij arbeidsongeschiktheid kan uw pensioenopbouw gewoon doorlopen zonder dat u premie hoeft te betalen. Hoe belangrijk vindt u dat? (Basis Deelnemers met een plus pensioen (n=2.726)) 2% 3% 27% 61% 7% Helemaal niet belangrijk Niet zo belangrijk Tamelijk belangrijk Heel belangrijk Weet niet/geen mening Bij Pensioenfonds StiPP is geregeld dat uw partner levenslang een uitkering van het pensioenfonds krijgt als u overlijdt. Hoe belangrijk is dat voor u? (Basis Deelnemers met een plus pensioen (n=2.726)) 6% 8% 22% 55% 9% Helemaal niet belangrijk Niet zo belangrijk Tamelijk belangrijk Heel belangrijk Weet niet/geen mening Deelnemersonderzoek StiPP Project Z

54 Resultaten Pensioensentiment Vrouwen én jarigen zijn het er vaker mee eens dat StiPP de pensioenpremie gebruikt voor het verstrekken van hypotheken (52%) jarigen zijn het hier minder vaak mee eens (46% en 45%). Mag het pensioenfonds StiPP de pensioenpremie van zijn deelnemers gebruiken voor het verstrekken van hypotheken aan flexkrachten? (Basis: Deelnemers=5.660) Daar ben ik het niet mee eens 51% 50% 51% 49% Daar ben ik het wel mee eens 50% 49% Totaal (n=5.660) Basis (n=2.934) Plus (n=2.726) Deelnemersonderzoek StiPP Project Z

55 Bijlage Deelnemersonderzoek StiPP Project Z

56 Bijlage Ongewogen en gewogen data Kenmerken Ongewogen Gewogen Deelnemersgroepen N % N % Man 21 t/m ,3% Man 21 t/m ,2% Man 35 t/m ,8% Man 35 t/m ,5% Man 45 t/m ,2% Man 45 t/m ,3% Man 55 t/m ,8% Man 55 t/m ,4% Vrouw 21 t/m ,9% Vrouw 21 t/m ,4% Vrouw 35 t/m ,6% Vrouw 35 t/m ,6% Vrouw 45 t/m ,7% Vrouw 45 t/m ,6% Vrouw 55 t/m ,5% Vrouw 55 t/m ,9% Total % Total % Deelnemersonderzoek StiPP Project Z

57 Bijlage Onderzoekstechnische informatie - kwantitatief Veldwerkperiode Het veldwerk is uitgevoerd in de periode 15 augustus t/m 19 september 2016 Methode respondentenselectie Uit een door de klant beschikbaar gesteld adressenbestand Weging De onderzoeksdata zijn gewogen (zie ook bijlage gewogen en ongewogen data), daarbij fungeerde een door de klant aangeleverd bestand als ijkbestand Responsverantwoording online onderzoek In de veldwerkperiode is aan personen een uitnodigingsmail en brief verstuurd. Op de slotdatum van het veldwerk (zie bij Veldwerkperiode) was het gewenste aantal vragenlijsten ingevuld en is de toegang tot de vragenlijst op internet afgesloten Bewaartermijn primaire onderzoeksbestanden Digitaal beschikbare primaire onderzoeksbestanden worden tenminste 12 maanden na afronden van het onderzoek bewaard. Beeld- en geluidsopnames op cd en niet digitaal beschikbare schriftelijke primaire bestanden zoals ingevulde vragenlijsten, worden tot 12 maanden na afronden van het onderzoek bewaard. Overige onderzoekstechnische informatie Overige onderzoekstechnische informatie en een exemplaar van de bij dit onderzoek gehanteerde vragenlijst is op aanvraag beschikbaar voor de opdrachtgever Deelnemersonderzoek StiPP Project Z

58 Auteursrecht en beeldmateriaal Auteursrecht Het auteursrecht op dit rapport ligt bij de opdrachtgever. Voor het vermelden van de naam Motivaction in publicaties op basis van deze rapportage anders dan integrale publicatie is echter schriftelijke toestemming vereist van Motivaction International B.V. Zie ook ons Pers- en publicatiebeleid. Beeldmateriaal Motivaction heeft datgene gedaan wat redelijkerwijs van ons verwacht kan worden om de rechthebbenden op beeldmateriaal te achterhalen. Mocht u desondanks menen recht te kunnen doen gelden op gebruikt beeldmateriaal, neem dan contact op met Motivaction. Deelnemersonderzoek StiPP Project Z

59 Motivaction International B.V. Marnixkade ZL Amsterdam Postbus MG Amsterdam T +31 (0) M moti@motivaction.nl Deelnemersonderzoek StiPP Project Z