Veel en vervelend maar niet verrot.

Transcriptie

1 Veel en vervelend maar niet verrot. Eerste rapportage van het onderzoek naar de jeugdige veelplegers in het politiedistrict Leiden-Voorschoten in de periode oktober 2007 oktober 2008, in opdracht van de Gemeente Leiden en de politie Leiden-Voorschoten. drs. G.H.P van der Helm (projectleider) mw. dr. A.G. Donker (projectleider) dhr. T. van der Meer mw. N. al Falaki mw. M. Takens, mw drs. J.E. Hanssen-de Wolf studenten MWD en SPH van de Hogeschool Leiden

2 Hogeschool Leiden en Universiteit Leiden 2008 Alle auteursrechten en databankrechten ten aanzien van deze pagina's worden uitdrukkelijk voorbehouden. Niets van deze pagina's mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotocopie, microfilm of op welke andere wijze dan ook, en evenmin in een retrieval systeem worden opgeslagen, zonder de voorafgaande schriftelijke toestemming van de rechthebbenden. 1

3 Voorwoord In opdracht van de gemeente Leiden hebben de Universiteit Leiden, de politie Leiden- Voorschoten en de hogeschool Leiden onder begeleiding van prof. Dr. Peter van de Laan (NSCR, UvA, VU) onderzoek gedaan naar jeugdige veelplegers in de gemeente Leiden. De gemeente Leiden streeft naar versterking van haar jeugdbeleid (zie hiervoor de nota De Leidse Jeugdfactor, integraal jeugdbeleid ) en wilde hiervoor ook de jeugdige veelplegers in kaart brengen om te onderzoeken of hulpverleningsmogelijkheden voor deze groep verbeterd konden worden. Er is regionaal nog weinig bekend van de achtergrond en ontwikkelingstrajecten van deze groep. Met behulp van verschillende onderzoeksmethoden hebben we geprobeerd hier verandering in te brengen. Studenten van de opleiding Sociaal Pedagogische Hulpverlening en Maatschappelijk Werk en Dienstverlening hebben 43 jeugdige veelplegers geïnterviewd over hun leefsituatie, beschermende factoren en risicofactoren. Ook zijn de jongeren aan het woord gelaten over hun ervaringen met hulpverlening en mogelijke oplossingen, en hebben zij vragenlijsten ingevuld. Studenten criminologie van de Universiteit Leiden hebben samen met de politie Leiden- Voorschoten uitgebreid dossieronderzoek gedaan om een indruk te krijgen van zowel aanvang als verloop van het politiecontact, van delictkenmerken en van risicofactoren zoals bijvoorbeeld besproken worden in het Justitieel Casus Overleg. Het resultaat van deze multi-institutionele samenwerking is een praktijkgericht onderzoek dat een beeld geeft van de jongeren zelf, van waaruit concrete aanbevelingen worden gedaan voor gemeente, politie en hulpverlening in de regio. Peer van der Helm Andrea Donker 2

4 INHOUDSOPGAVE 1. Inleiding 1 2. Onderzoek en theorie over jeugdcriminaliteit 7 3. Methode Resultaten Conclusie, discussie en aanbevelingen 36 Literatuur 43 Bijlage 1 47 Bijlage

5 1 Inleiding 1.1 Aanleiding onderzoek Wie zijn de jeugdige veelplegers in Leiden? Dat is de hoofdvraag in dit onderzoek. Jeugdige veelplegers hebben allemaal meerdere delicten op hun naam staan en zijn daarom bekenden bij politie en justitie, maar hoe komt het dat deze jongeren zich bezighouden met criminaliteit? En verschillen de jeugdige veelplegers onderling hierin? De Universiteit Leiden en de Hogeschool Leiden hebben in opdracht van de Gemeente Leiden en de Politie van het district Leiden- Voorschoten onder begeleiding van prof. Peter van der Laan (NSCR) gezamenlijk onderzoek gedaan naar deze categorie jeugddelinquenten. De landelijke definitie van een jeugdige veelpleger luidt als volgt (factsheet Ministerie van Justitie, 2006): Van jeugdige veelplegers spreken we als het gaat om jongeren in de leeftijd van twaalf tot en met zeventien jaar, tegen wie in het gehele criminele verleden meer dan vijf keer een proces-verbaal is opgemaakt, waarvan tenminste één in het peiljaar. Afgaande op de landelijke Monitor Veelplegers , blijkt dat jeugdige veelplegers meestal jongens zijn en gemiddeld 16,6 jaar oud. Ze komen relatief jong voor het eerst met de politie in aanraking. Het eerste proces verbaal wordt uitgeschreven als ze gemiddeld 13 jaar oud zijn. Er is sprake van oververtegenwoordiging van bepaalde etnische groepen, met name van de Marokkaanse eerste en tweede generatie allochtonen. Deze oververtegenwoordiging bleek recentelijk in de monitor uit 2008 nog steeds aanwezig maar is relatief wel afgenomen, terwijl er een relatieve toename is te zien onder de groep Antillianen/Arubanen. Uit de monitor 2008 blijkt ook dat het aantal jeugdige veelplegers in de afgelopen paar jaar gestegen is met 34%. Deze stijging wordt toegeschreven aan de intensivering van de opsporing door de politie. De recidivekans is gelijk gebleven. (landelijke Monitor Veelplegers 2008) 2. Jeugdige veelplegers hebben een grote recidivekans. Vanuit de monitor 2008 is berekend dat drie jaar na het peiljaar er per 100 jeugdige veelplegers weer ruim 250 nieuwe processen verbaal zijn opgemaakt. Algemeen wordt aangenomen dat juist bij deze categorie jeugddelinquenten het risico op doorstromen tot in de volwassenheid groot is (Ferwerda, Kleemans, Korf en van der Laan, 2003). Het aantal jongeren dat voldoet aan het criterium voor jeugdige veelpleger is niet groot. In 2004 was 4,1% van alle jeugdige daders een jeugdige veelpleger. Het aandeel volwassen veelplegers was in 2004 nog kleiner, namelijk 3,1% van de totale populatie volwassen verdachten. 3 1 Ref monitor: Tollenaar, N, et. Al, ref monitor: Tollenaar, N. Et. Al, De wettelijke definitie van een volwassen veelpleger luidt: Iemand van 18 jaar of ouder die over een periode van vijf jaren- waarvan het peiljaar het laatste jaar vormt- meer dan 10 processen-verbaal tegen zich zag opgemaakt, waarvan ten minste één in het peiljaar. Overigens wordt aan dit criterium in de Monitor veelplegers (2006 en 2008) de term Zeer actieve volwassen veelpleger (ZAVP) gekoppeld.

6 Ondanks dat veelplegers slechts een klein deel van het geheel uitmaken, wordt verondersteld dat veelplegers wel verantwoordelijk zijn voor de meerderheid van de delicten die worden gepleegd (Grapendaal en Tilburg, 2002). Uit de analyses van de Monitor Veelplegers blijkt inderdaad dat een relatief groot deel van de geregistreerde criminaliteit wordt gepleegd door veelplegers. Dit fenomeen, dat een kleine groep daders verantwoordelijk is voor een groot deel van de criminaliteit, is buiten Nederland al vaak in criminologisch onderzoek vastgesteld (Farrington, 2006; Loeber, 1998; Moffitt, 1993, Wolfgang, Figlio & Sellin, 1972). In Nederland hebben Versteegh, Janssen en Bernasco (2003) dat gedaan met hun onderzoek naar carrièrecriminaliteit in de politieregio Haaglanden. Uit analyses naar de gehele criminele loopbaan van alle verdachten die in het jaar 2001 zijn aangehouden, bleek dat tweederde deel van alle delicten in die periode gepleegd zijn door veelplegers, terwijl de groep veelplegers maar een achtste deel van alle verdachten uitmaken. Er is landelijk nog relatief weinig bekend over de achtergrond van jeugdige veelplegers en de ontwikkelingstrajecten die zij doorlopen voorafgaand aan hun registratie als veelpleger. Regionaal geldt dit waarschijnlijk nog sterker. De beschikbare informatie in de regio Leiden is tot nu toe beperkt tot geregistreerde gegevens. Door de summiere informatie en versnipperde beschikbaarheid van die gegevens is er geen beeld van wat de aanknopingspunten zouden kunnen zijn om een verdere ontwikkeling van het criminele traject te onderbreken. Met dit onderzoek is getracht in die lacune te voorzien. In dit onderzoek is door middel van dossier-analyse en interviews zowel kwantitatieve als kwalitatieve informatie verzameld over de jongeren van 12 tot en met 17 jaar, die in de periode oktober 2007 tot oktober 2008 geregistreerd stonden als veelplegers in het politiedistrict Leiden- Voorschoten. Het district Leiden-Voorschoten valt onder de politieregio Hollands Midden. De definitie van jeugdige veelpleger die wordt gebruikt in de politieregio s Hollands Midden en Haaglanden wijkt af van de landelijke definitie. In deze regio s is de definitie voor jeugdige veelplegers (Politie Hollands Midden, 2007): Van jeugdige veelplegers spreken we als het gaat om jongeren in de leeftijd van twaalf tot en met zeventien jaar, die tenminste twee parketnummers hebben (niet zijnde een sepot of overdracht) waarvan, waarvan tenminste één in het peiljaar. Het afwijkende criterium is vastgesteld omdat in praktijk de landelijke definitie te zwaar blijkt. Er wordt niet makkelijk aan voldaan waardoor jongeren die wel degelijk problemen veroorzaken door het plegen van delicten onterecht niet op de veelplegerslijst terechtkomen. 2

7 1.2. Beleid sinds 2002: een straffe aanpak en het JCO-J. De Ministeries van Binnenlandse Zaken en Justitie kwamen in 2002 met het veiligheidsprogramma, Naar een veiliger samenleving en de Minister van Justitie introduceerde het actieprogramma Jeugd terecht: aanpak jeugdcriminaliteit Deze programma s hebben als doel het voorkomen van delicten door jongeren en het terugdringen van recidive onder de jeugdige delinquenten. De jeugdige delinquenten zijn onderverdeeld in first offenders, licht-criminelen en veelplegers. Jeugdige veelplegers hebben volgens deze programma s een straffere aanpak nodig dan de lichtcriminelen en de first-offenders. Met betrekking tot de veelplegers wordt gesteld dat niet alleen op afzonderlijke delicten (die vaak licht zijn) moet worden gereageerd, maar er dient gekeken te worden naar het totaalbeeld. In het rapport wordt dat als volgt verwoord: Een jongere die volhardt in crimineel gedrag moet hiervan de consequenties voelen en van de straat worden gehaald (Ministerie van Justitie, 2003, p 9). Er zijn afspraken gemaakt met de vier grootste gemeenten: Amsterdam, Rotterdam, Den Haag en Utrecht over speciale plekken voor jeugdige veelplegers binnen justitiële jeugdinrichtingen (JJI). Per januari 2005 zijn landelijk 283 plaatsen gereserveerd voor jeugdige veelplegers (Jakobs, Arts en Ferwerda, 2005). In januari 2003 heeft de Minister van Justitie aan de hoofdofficieren van justitie en de algemeen directeur van de Raad van de Kinderbescherming het verzoek gedaan om een Justitieel Casus Overleg Jeugd (JCO-J) in het leven te roepen (IOOV, 2004). Bij het JCO-J worden de persoonsdossiers van jeugdige veelplegers besproken door leden van de politie, Raad van de Kinderbescherming, OM en Bureau Jeugdzorg onder leiding van een Officier van Justitie. Deze overlegstructuur heeft als doel om de doorlooptijd in de strafrechtsketen te verkorten en de doelmatigheid van de strafafdoening en de kwaliteit van de hulpverlening te verbeteren. De lijst jeugdige veelplegers wordt elke zes maanden vastgesteld door het OM. Binnen het JCO-J wordt daarna op basis van deze lijst vastgesteld wie in aanmerking komt voor een plan van aanpak met een op het individu afgestemd traject, bestaand uit zowel repressieve als preventieve maatregelen (IOOV, 2004). De jeugdige veelplegers voor wie dit geldt worden toppers genoemd, de overigen heten doorstromers (Politie Hollands Midden, 2007). De toppers worden beschouwd als de jongeren met de meeste ernstige problematiek en/of de jongeren die op dat moment het meest gebaad zouden kunnen zijn met een interventie vanuit het JCO-V. Wie als topper worden beschouwd wordt bepaald aan de hand van harde cijfers, zoals het aantal processen-verbaal, maar ook op basis van bijvoorbeeld familieachtergrond en het eigen inzicht van de betrokken partijen met betrekking tot deze jongeren. De selectie van de toppers sluit inhoudelijk sterk aan bij wat er in de levensloop- en ontwikkelingscriminologie wordt bestudeerd (Farrington, 2003). Al een aantal decennia wordt in dat vakgebied geprobeerd inzicht te krijgen in de groep jongeren die het grootste risico lopen op het ontwikkelen van een langdurige criminele carriere. In de volgende paragraaf wordt kort een beeld geschetst van de huidige kennis van zaken op dit punt. 3

8 1.3 Wie heeft de slechtste prognose? Uit zelfrapportage-onderzoek blijkt dat de meerderheid van de Nederlandse jongeren tot achttien jaar wel eens een delict plegen (Van der Laan en Blom, 2006). Voor de meerderheid van deze groep geldt dat het waarschijnlijk bij een enkel delict zal blijven. Een minderheid loopt wel het risico door te groeien en tot in de volwassenheid crimineel actief te zijn. Op basis van met name prospectieve longitudinale studies aardig is kennis opgebouwd over welke risico- en beschermingsfactoren bij dit proces relevant zijn. Risicofactoren zijn factoren die het risico verhogen om met delinquent gedrag te beginnen of ermee door te gaan, en beschermingsfactoren verlagen die kans. De belangrijkste risicofactor om tot in de volwassenheid crimineel gedrag te vertonen is om al veel meer antisociaal gedrag te vertonen als (jong) kind dan op die leeftijd gebruikelijk is (Farrington, 2003; Farrington, Coid, Harnett, Jolliffe, Soteriou, Turner en West, 2006; Moffitt, Caspi, Rutter en Silva, 2001; Patterson, Capaldi & Bank (1991); Perez McCluskey, McCluskey, en Bynum, 2006; Piquero en Chung, 2001; Tolan en Thomas, 1995). Dat risico neemt toe als er in de kindertijd ook sprake is van andere problemen in de individuele ontwikkeling en in de (familie)achtergrond (Loeber, Farrington, Stouthamer-Loeber, Moffitt, Caspi, White, Wei en Beyers, 2003; Farrington, 2002). De belangrijkste individuele risicofactoren zijn impulsiviteit en een lage (verbale) intelligentie. De belangrijkst familie- en achtergrondfactoren zijn het hebben van een criminele ouder, inadequate opvoeding door ouder(s) en armoede. Samen met het eerder genoemde ongebruikeljke antisociale gedrag op jonge leeftijd, zijn deze risicofactoren belangrijke voorspellers voor een kind om een langdurig antisociaal ontwikkelingstraject te vertonen van ernstig antisociaal gedrag in de vroege kindertijd tot ernstig crimineel gedrag in volwassenheid. Uit met name Engels en Amerikaans onderzoek weten we dat de meeste jeugddelinquenten niet al ernstig antisociaal gedrag in de vroege kindertijd lieten zien. De meeste jeugddelinquenten beginnen pas met dat gedrag in de adolescentie, dus ongeveer vanaf de tijd dat ze op de middelbare school zitten. De risicofactoren in de adolescentie zijn deels anders dan de hierboven beschreven risicofactoren in de kindertijd. Heel belangrijk is de omgang met delinquente vrienden en de manier waarop ze hun vrije tijd besteden (Moffitt ea., 2001; Weerman, 2003; Wikstrom & Treiber, 2007). Jeugdigen die pas in de adolescentie crimineel gedrag gaan vertonen hebben een betere prognose dan de groep die al vanaf de kindertijd ernstig antisociaal gedrag vertoond (Donker, Smeenk, van der Laan en Verhulst, 2003; Moffitt, Caspi, Harrington en Milne, 2002). In het bovenstaande is een beknopte schets gegeven van de huidige kennis over risicofactoren voor crimineel gedrag. Een belangrijke kanttekening hierbij is dat voor zowel risico- als beschermingsfactoren geldt dat een enkele factor vaak maar een heel klein onderdeel is van het hele proces van alle elkaar beïnvloedende factoren die bijdragen aan de ontwikkeling van gedrag. 4

9 Het is duidelijk dat de opeenstapeling van risicofactoren een ongunstig effect heeft maar er zijn geen factoren waarvan we met zekerheid kunnen stellen dat ze absoluut noodzakelijk zijn voor die ontwikkeling. 4 Een tweede kanttekening die we hier willen maken is dat het niet mogelijk is op individueel niveau te voorspellen hoe de ontwikkeling zal verlopen. Zelfs voor de belangrijkste risicofactor in de kindertijd (voor de leeftijd ongebruikelijk antisociaal gedrag) geldt dat uiteindelijk slechts een minderheid (ongeveer een derde) van de kinderen zich ontwikkelt tot volwassen crimineel (Loeber en Farrington, 1998). Welke kinderen tot die minderheid gaan behoren is nooit met zekerheid te voorspellen. Wel mogelijk is het om onderscheid te maken in belangrijke en minder belangrijke risicofactoren, waarbij belangrijke risicofactoren die factoren zijn die veel bijdragen aan de voorspellende waarde om langdurig en ernstig crimineel gedrag te blijven vertonen. Meer kennis over de achtergrond en ontwikkelingstrajecten van de Leidse jeugdige veelplegers zou kunnen bijdragen aan het bepalen van een lokaal meer op maat gesneden beleid ten aanzien van deze categorie jeugddelinquenten. In dit onderzoek hebben we ons daarom in eerste instantie gericht op de vraag of er bij de jeugdige veelplegers in het district Leiden-Voorschoten sprake is van aanvang van antisociaal gedrag in de kindertijd, of dat ze met dergeljk gedrag in de adolescentie zijn begonnen. Vervolgens zijn we gaan kijken of er op basis van dit onderscheid een verschil is in de aanwezigheid van risicofactoren. Datzelfde is gedaan voor het onderscheid in Toppers en Doorstromers. 1.4 Vragen in dit onderzoek Uit het voorgaande is beschreven dat een vroege aanvang van antisociaal gedrag en de aanwezigheid van risicofactoren een belangrijke rol spelen bij het risico op de ontwikkeling van langdurig crimineel gedrag van jongeren tot in de volwassenheid. In eerste instantie hebben we daarom gekeken op basis van de dossier-analyse bij hoeveel van de jeugdige veelplegers sprake is van een vroege aanvang. Uit de wetenschappelijke literatuur weten we dat politiecontact voor het 10 e jaar overeenkomt met een vroege aanvang van antisociaal gedrag (Farrington ea., 2006). Dit criterium hebben we daarom gebruikt. 1.Hoeveel procent van de Leidse jeugdige veelplegers hebben voor hun tiende jaar al politiecontact gehad? De jeugdigen zijn ook onderverdeeld in toppers en doorstromers. De toppers zijn degenen die volgens de politie, het Openbaar Ministerie en de Raad van de Kinderbescherming de meest ernstige gevallen met de meeste problemen. Om die reden zou je verwachten dat met name onder de groep toppers een vroege aanvang van antisociaal gedrag is te zien. Bij hen luidt ook de vraag: 2. Hoeveel procent van de toppers en doorstromers hebben voor hun tiende jaar al politiecontact gehad, en is dat percentage voor toppers hoger dan voor doorstromers? 4 Het is net als met het verband tussen risicofactoren en de ontwikkeling van longkanker. Roken is de belangrijkste risicofactor en draagt sterk bij aan de voorspelling van de ontwikkeling van longkanker, maar je kunt die ziekte ontwikkelen zonder ooit gerookt te hebben. En er zijn ook factoren, zoals passief meeroken, die wel van invloed zijn maar niet altijd een sterk effect hebben. 5

10 Als een jeugdige veelpleger al op jonge leeftijd een topper is geworden zou dit kunnen duiden op een vroegere aanvang in de kindertijd en ernstiger achtergrondproblematiek. De jongere heeft immers minder lang de tijd gehad om genoeg delicten te plegen om als veelpleger beschouwd te worden. Om die reden hebben we de volgende vraag gesteld: 3. Hoeveel procent van de jonge toppers (toppers voor het 16 e jaar) en de oudere toppers hebben voor hun tiende jaar al politiecontact gehad, en is dat percentage voor jonge toppers hoger dan voor oudere toppers? Vervolgens hebben we gekeken of de verscheidene subgroepen van elkaar verschillen wat betreft politiecontact, delictkenmerken en risicofactoren. Daarvoor hebben we gebruik gemaakt van de dossiers-analyses en de interviews. We verwachtten dat we meer risicofactoren zouden aantreffen bij de early-starters (vergeleken met de late starters), bij de toppers (vergeleken met de doorstromers) en bij de jonge toppers (vergeleken met de late toppers). Onze onderzoeksvragen luiden dan ook als volgt: 4a. Kenmerkt de groep early-starters zich door een meer problematische achtergrond dan de latestarters? 4b. Kenmerkt de groep toppers zich door een meer problematische achtergrond dan de doorstromers? 4c. Kenmerkt de groep jonge toppers zich door een meer problematische achtergrond dan de oudere toppers? Tenslotte hebben we een aantal agenten om hun mening gevraagd over de toekomstige criminele carrière van de jeugdige veelplegers in dit onderzoek. Hen is gevraagd aan te geven hoe groot de kans is dat elke veelpleger over vijf jaar nog bezig zal zijn met criminaliteit. 5.Heeft de groep die van de jeugdagenten en slechtere prognose heeft gegeven een meer problematische achtergrond? Heeft de groep met de slechtste prognose volgens een aantal jeugdagenten (significant) grotere proportie risicofactoren? 1.5 Opbouw In het volgende hoofdstuk vindt u een beknopte beschrijving van eerder onderzoek naar jeugdcriminaliteit, wat we gebruikt hebben als theoretisch kader voor dit onderzoek. Hoofdstuk 3 beschrijft de manier waarop dit onderzoek is uitgevoerd, hoe de onderzoeksgroep eruit ziet, en welke factoren in de analyses zijn meegenomen. De resultaten van die analyses worden besproken in hoofdstuk 4. In hoofdstuk 5 komen we tot een antwoord op onze onderzoeksvragen, bediscussiëren we de resultaten en de beperkingen van dit onderzoek en komen we met een aantal aanbevelingen ten aanzien van het beleid gericht op de Leidse jeugdige veelpleger. 6

11 2 Onderzoek en theorie over jeugdcriminaliteit De leeftijd waarop iemand begint met delinquent gedrag is de belangrijkste voorspeller van toekomstig antisociaal gedrag. Hoe eerder iemand begint met antisociaal gedrag, des te waarschijnlijker het is dat die persoon later nog meer en ernstigere delinquent gedrag vertoont (Farrington, 2002; Moffitt, 1993, 2002; Piquero en Chung, 2001). Vanuit dat gegeven heeft Moffitt (1993) een theoretisch model ontwikkeld, waarin zij stelt dat er twee verschillende typen jeugdige criminelen te onderscheiden zijn. Deze typen verschillen in eerste instantie van elkaar wat betreft de leeftijd waarop zij beginnen met het vertonen van ernstig antisociaal gedrag. De eerste relatief erg kleine groep heeft Moffitt (1993) de naam life-course-persistent (hierna:lcp) gegeven. Het antisociale gedrag begint bij deze delinquenten op een jonge leeftijd, wanneer reeds aanwezig probleemgedrag verergerd wordt door de aanwezigheid van bepaalde risicofactoren in de omgeving (Moffitt et al, 2002). Deze jongeren hebben vaak cognitieve problemen en een problematisch impulsief temperamen. De lange termijn risicofactoren in de omgeving kunnen liggen vaak in de opvoeding, conflicten thuis en armoede. De wisselwerking tussen de individuele, persoonlijke risicofactoren en de risicofactoren in de omgeving maken dat iemand zich ontwikkelt tot een (gewelddadige) dader die meer kans heeft ook na de adolescentie door te gaan met het plegen van delicten. De tweede, veel grotere groep heeft Moffitt (1993) adolescence-limited (hierna:al, late groep) gelabeld. Deze jeugdige delinquenten beginnen tijdens de adolescentie met het plegen van delicten (Moffitt et al, 2002), maar omdat deze jongeren voor het begin van hun adolescentie een normale ontwikkeling hebben doorgemaakt, hebben zij een veel grotere kans dat hun delinquent gedrag zal afnemen en misschien wel helemaal verdwijnen in de volwassenheid (Moffitt et al, 2002). In zijn Integrated Cognitive Antisocial Potental (ICAP) theorie stelt Farrington (2003) dat het vermogen om antisociaal gedrag te vertonen gebaseerd is op lange en korte termijn risicofactoren. De aanwezigheid van lange termijn risicofactoren zoals impulsiviteit en antisociale ouders bepalen iemands long-term Antisocial Potential (AP), de geneigdheid tot het plegen van criminaliteit. Korte termijn (situationele) risicofactoren, zoals middelengebruik of de aanwezigheid van criminele vrienden, beinvloeden of iemand in een specifieke situatie een delict zal plegen (short-term Antisocial Potential). Lange termijn risicofactoren zijn factoren die gedurende een lange periode iemands gedrag kunnen beïnvloeden terwijl korte termijn risicofactoren iemands actuele gedrag bepalen (Farrington, 2003). De lange-termijn risicofactoren die Farrington (2002) bespreekt, zijn aanwezig op verschillende niveaus. Op individueel niveau is er de factor impulsiviteit. In de Cambridge Study of Delinquent Development (Farrington et al., 2006 ) komt naar voren dat impulsiviteit en slecht concentratievermogen sterke voorspellers zijn voor delinquent gedrag. Er bestaan verscheidene theorieën die de relatie tussen impulsiviteit en delinquentie verklaren. Eén theorie stelt dat impulsiviteit komt door tekortkomingen in de executieve (de hogere controle) functies in de hersenen. Men vertoont dan delinquent gedrag doordat er weinig controle is over zijn eigen gedrag, de consequenties van het gedrag niet wordt ingezien en de nadruk ligt op directe beloning. 7

12 Deze groep jongeren is in de regel ook minder gevoelig voor straf (Popma, 2007). Klintenberg et al. (1993) stelden ook vast dat er een verband is tussen hyperactiviteit (vastgesteld op de dertiende jaar) en (zware) delinquentie tussen de vijftien en vijfentwintig jaar oud. Factoren binnen de familie zijn ook belangrijke voorspellers van later delinquent gedrag. De belangrijkste factor binnen deze categorie is het hebben van antisociale familieleden. Uit de Cambridge Study van Farrington (2002) komt naar voren dat de veroordelingen van vader, moeder, broer of zus (onafhankelijk) belangrijke predictoren zijn voor de veroordeling van de onderzoekssubjecten. Het hebben van een veroordeelde vader of oudere broer of zus was een van de beste voorspellers. Tot een leeftijd van 40 jaar was 40 procent van de respondenten in het onderzoek van een delict veroordeeld en ook 28 procent van de vaders, 43 procent van de broers, twaalf procent van de zussen en dertien procent van de moeders (Farrington et al, 2006). Gezinsgrootte is ook een belangrijke voorspeller volgens de Cambridge Study (Farrington, 2002). Hiervoor werd gekeken naar het aantal kinderen binnen een gezin. Jongens die op hun tiende jaar vier of meer broers of zussen hadden, liepen dubbel zoveel risico om als minderjarige veroordeeld te worden, vergeleken met jongens die minder dan vier broers of zussen hadden. Voor dit verband zijn ook verschillende redenen aan te merken. Zo kan het zijn dat hoe hoger het aantal kinderen in een gezin, hoe minder aandacht de ouder(s) een kind kunnen geven (Farrington, 2002). De manier waarop de jeugdigen worden opgevoed speelt ook een rol bij het ontwikkelen van delinquent gedrag (Farrington, 2002). Loeber en Stouthamer-Loeber (1986) hebben in een metaanalyse laten zien dat vier factoren hierbij belangrijk zijn. Het gaat om mishandeling en verwaarlozing, de aanwezigheid van veel conflicten, deviantie bij de ouders of andere familieleden en instabiliteit, wat wil zeggen veel veranderingen in de gezinssamenstelling, huisvesting etc. Uit de Cambridge Study is ook gebleken dat kinderen die gescheiden worden van een biologische ouder, meer risico lopen om crimineel gedrag te vertonen dan kinderen uit complete gezinnen (Farrington, 2002). Een gebroken gezin is ook een risicofactor gebleken in de Dunedin Study (Moffitt et al, 2001) Moffitt (1993) stelt dat adolescenten beginnen met delinquent gedrag door omgang met antisociale leeftijdsgenoten, hier is de invloed van korte termijn factoren dominant. Dit is bijvoorbeeld naar voren gekomen uit de Dunedin Multidisciplinary Health Study van Moffitt et al (2001) en de Rochester Youth Development Study van Thornberry et al (2003). Hier vertonen adolescenten die omgaan met delinquente leeftijdsgenoten significant meer antisociaal gedrag dan degenen die geen delinquente vrienden hebben. Warr (1993; 1996) heeft op basis van de National Youth Survey (NYS) (van 1967 en 1976 tot en met 1980) ook een verband gevonden tussen het hebben van delinquente vrienden en het vertonen van delinquent gedrag. De invloed van delinquente vrienden is vooral sterk gedurende de adolescentie. In deze periode worden de meeste delicten ook in groepsverband gepleegd. Uit de studie van NYS gegevens over delinquente leeftijdsgenoten is ook naar voren gekomen dat adolescenten beinvloed worden door het gedrag van hun antisociale vrienden en dit gedrag deels door middel van imitatie overnemen (Warr en Stafford, 1991). Heel belangrijk is dat in een groep compliance mechanisms, spelen zoals loyaliteit, maar vooral ook de 8

13 angst om er buiten te vallen en de wens om status op te bouwen. Deze zorgen voor conformiteit van (delinquent) gedrag binnen de groep (Warr, 2002). Beke en Kleiman (1993) hebben de invloed van de groep in Nederland bestudeerd. Zij hebben gevonden dat criminele jongeren vaak omgaan met criminele vrienden en dat de binding met deze vrienden heel sterk is. Ze hechten veel waarde aan het oordeel van vrienden en zijn erg loyaal. Ze hebben vaak een vaste vriendengroep en dit is vaak de enige groep waar ze bij horen en die ook voor veiligheid op straat zorgt (de Jong, 2007). De meerderheid van deze jongeren zegt bijna al hun vrije tijd met vrienden door te brengen. Er bestaat ook een sterke groepsoriëntatie, waarbij de mening en gedrag van een individueel groepslid overeenkomt met die van de rest van de groep. Een deel van de groep laat zich dan in zijn of haar gedrag en meningen leiden door wat de rest van de groep vindt. Deze overeenstemming is ook aanwezig met betrekking tot crimineel gedrag. De jongeren hebben ook de neiging bepaalde normen te verwerpen en hun eigen normen te volgen. Met betrekking tot adolescenten is uit de RYDS van Thornberry et al (2003) ook naar voren gekomen dat jongeren die geen band hebben met school vaker delinquent gedrag vertonen. De harde kern-jongeren onderzocht door Beke en Kleiman (1993) hebben ook weinig bindingen met school. Zij hebben een negatieve relatie met de leraren. Ze zijn het vaak niet met hen eens, vinden hun oordeel over hen niet belangrijk en krijgen ook weinig steun van hen. Ook spijbelen ze veel, worden vaak uit de klas gestuurd of zelfs van school gestuurd. Cumulatie van risicofactoren Farrington (2002) stelt dat de waarschijnlijkheid dat iemand een persistent offender (iemand die na de leeftijd van eenentwintig jaar delicten blijft plegen) wordt, toeneemt met het aantal aanwezige risicofactoren. Dit is vaak onafhankelijk van welke risicofactoren er precies aanwezig zijn. De invloed van de cumulatie van risicofactoren op ernstige delinquentie is bij de Pittburgh Youth Study onderzocht (Loeber, Farrington, Stouthamer-Loeber, Moffitt, Caspi, White, Wei en Beyers, 2003). De Pittburgh Youth Study is een longitudinale studie, begonnen in 1986, naar delinquentie onder jongeren. Hierin zijn drie groepen jongeren gevolgd, elk met een verschillende startleeftijd. De jongste groep was 7 jaar, de middelste groep 9 en de oudste groep 13 jaar oud toen het onderzoek begon. Er is gekeken naar de aanwezigheid van twaalf risicofactoren en er bleek een lineaire relatie te bestaan tussen het aantal aanwezige risicofactoren en de bijbehorende kans op ernstige delinquentie. De Denver Youth Survey heeft ook gevonden dat de aanwezigheid van meerdere risicofactoren tegelijk leidt tot een grotere kans op later delinquent gedrag (Huizinga et al, 2003) Uit Nederlands onderzoek van Van der Laan, Blom en Kleemans (2008) naar de aanwezigheid van risicofactoren onder 292 jeugdigen uit de WODC Monitor Zelfgerapporteerde Jeugdcriminaliteit is ook gebleken dat een cumulatie van risicofactoren de kans op delinquentie vergroot. 9

14 3 Methode 3.1 Respondenten Bij dit onderzoek zijn in eerste instantie gegevens verzameld van in totaal 97 jeugdige veelplegers in het district Leiden-Voorschoten. Deze 97 jongeren staan of stonden op de oude veelplegerslijst (oktober 2007 tot april 2008) en/of de huidige veelplegerslijst (april 2008 tot oktober 2008). De analyses van het onderzoek zijn vooral gericht op de veelplegers waar een zo compleet b mogelijk beeld van is. Van de totale groep met 97 jeugdige veeplegers is uiteindelijk een groep van 53 veelplegers meegenomen in de analyses (zie procedure). Deze groep bestaat uit 48 jongens en 5 meisjes. De gemiddelde leeftijd van de jongeren tijdens de interviewperiode is 16,3 jaar (SD=1,1), met een minimumleeftijd van 14 jaar en een maximumleeftijd van 18 jaar. Dit is vergelijkbaar met de totale groep 5. Van de onderzoeksgroep wonen er 25 (47,2%) in Leiden- Noord, 11 jongeren (20,8%) in Leiden-Zuid, 6 jongeren in Leiden-West, 6 jongeren in Voorschoten, en tenslotte wonen 5 jongeren in Leiden-Midden. Status op oude lijst Status op nieuwe lijst Alle veelplegers op oude en/of nieuwe veelplegerslijst N=97 Onderzoeksgroep N=53 (100%) = Doorstromer + Doorstromer = 10% Doorstromer + Topper = 4% Topper + Doorstromer = 12% Topper + Topper = 16% Niet op lijst + Doorstromer = 31% Niet op lijst + Topper = 27% 100% Figuur 1: Status van de onderzoeksgroep op de oude en nieuwe veelplegerslijst Figuur 1 laat de status zien op de oude en nieuwe veelplegerslijst van de jongeren in de onderzoeksgroep. Een kleine meerderheid van de jongeren stond niet op de oude lijst (58%). 3.2 Procedure Alle jeugdige veelplegers op de veelplegerslijsten werden per brief kennisgesteld van het onderzoek en uitgenodigd om op het politiebureau op de Lange Gracht te komen voor een interview. De coördinator Jeugdzaken en Veelplegers van het district Leiden-Voorschoten, maakte een afspraak met de jongere wat betreft datum, tijd en locatie. Meteen voor of na dit interview werden vragenlijsten ingevuld. Van alle jeugdige veelplegers hebben uiteindelijk 45 veelplegers ingestemd mee te werken aan dit onderzoek. Bij twee van de 45 veelplegers is geen (compleet) interview afgenomen, in verband met beperkte tijd van de veelpleger en het niet instemmen van de ouders. Vier van de 5 De totale groep veelplegers bestond uit 8 meisjes en 89 jongens; gemiddelde leeftijd jongeren = 16,6 (sd= 1,1); range: jaar. 10

15 interviews zijn niet op het politiebureau afgenomen: twee werden bij de veelpleger thuis afgenomen en twee werden in een justitiële jeugdinrichting afgenomen waar zij ten tijde van dit onderzoek vastzaten. Een aantal toppers is niet geinterviewd maar van hen is wel informatie verkregen uit het Plan van Aanpak (zie meetinstrument), opgesteld door het JCO. Dit was niet mogelijk bij de doorstromers die niet aan het interview meewerkten omdat er van hen geen Plan van Aanpak wordt opgesteld. Op deze wijze zijn acht toppers toegevoegd aan de 45 jongeren met wie een interview is gehouden waardoor er in totaal van 53 jeugdige veelplegers gegevens zijn verzameld. De interviews vonden plaats in de maanden april, mei en maart De interviewers waren achttien getrainde studenten (Sociaal Pedagogische Hulpverlening en Maatschappelijk Werk en Dienstverlening) van de Hogeschool Leiden, vijftien vrouwen en drie mannen. Van alle interviews zijn 24 interviews door twee of meer interviewers samen afgenomen. De veelplegers zijn voor aanvang van het interview gevraagd een informed consent verklaring te tekenen en hun toestemming te geven om het interview op te nemen. De jongeren konden tijdens het interview aangeven dat ze niet meer wilden dat het gesprek werd opgenomen, dit is bij twee interviews gebeurd. De interviews duurden tussen de 30 en 60 minuten. Bij bijna alle interviews waren geen familieleden aanwezig. Bij één interview zat de moeder van de jeugdige veelpleger erbij. De informatie uit al deze bronnen is vervolgens verwerkt in Kwalitan, gecodeerd en in SPSS ingevoerd voor analyse. 3.3 Meetinstrumenten De informatie over de jeugdige veelplegers is verkregen door middel van de bij de politie geregistreerde delictsgeschiedenis, een interview met de veelpleger en twee vragenlijsten ingevuld door de veelpleger. Delictsgeschiedenis: De delictsgeschiedenis is in kaart gebracht door gegevens uit het Basis Processen Systeem (BPS) en het door de informatiedienst van de politie opgestelde Monitoring doelgroepen- Informatieknooppunt ketenpartners-bevraging en analyse (MIB) en indien aanwezig, een Plan van Aanpak door het JCO. In het BPS worden de politiecontacten per dader opgeslagen. Het MIB is een informatiesysteem dat gegevens uit andere systemen koppelt, waaronder het Herkenningsdienstsysteem (HKS), BPS en Compas van het OM. Dit systeem is ontstaan uit een behoefte om meer en gerichter informatie snel te kunnen raadplegen (Mali et al, 2005). In het MIB is per jeugdige veelpleger net als in het BPS te vinden welke mutaties (politiecontacten) hij heeft en of er een dossier is opgemaakt. Verder bevat het MIB-dossier een ketenkalender, waarin chronologisch is vastgesteld bij welke delicten een veelpleger als verdachte wordt beschouwd, of er een dossier is opgemaakt en of hij in (voorlopig) hechtenis heeft gezeten. Ook staat soms vermeld of hij later voor het feit is gedagvaard door het OM, er een vonnis door een rechter (vaak een kantonrechter of kinderrechter) is uitgebracht en wat dit vonnis inhield. Voor de toppers op de veelplegerslijst wordt in het JCO een Plan van Aanpak gemaakt met daarin op het individu afgestemde trajecten, bestaand uit zowel repressieve als preventieve maatregelen (Mali et al, 2005). 11

16 Interviews: De interviews werden gehouden aan de hand van een topiclijst, bestaande uit 18 topics. Deze topiclijst is door de Hogeschool en Universiteit Leiden samengesteld (zie bijlage) en beslaat vier hoofdthema s. Het eerste hoofdthema is de leefsituatie van de jongeren en hun opvoeding (vroeger en nu). Het tweede hoofdthema is het contact van de jongeren met verschillende instellingen. Deze instellingen zijn bijvoorbeeld Bureau Jeugdzorg (BJZ), de Raad van de Kinderbescherming (RvdK) of Jeugdreclassering (JR). Het derde hoofdthema is toekomstverwachtingen van de jeugdigen en ten slotte het vierde hoofdthema is de wensen of ideeën die de jeugdigen zelf hebben om hun problemen aan te kunnen pakken. Vragenlijsten: De eerste vragenlijst die gebruikt is, is de Youth Self-Report (YSR), met in totaal 113 items (Achenbach, 2001). Deze vragenlijst is bedoeld voor jongeren van 11 tot en met 18 jaar. De jongeren moeten op een 3-puntsschaal (helemaal niet, soms, vaak) aangeven in welke mate zij te maken hebben (of in de afgelopen zes maanden hebben gehad) met bepaalde (gedrags-) problemen. Deze kunnen bijvoorbeeld zijn middelengebruik of fysieke kwalen. De YSR heeft twee competence schalen, Activities en Social, die zich richten op de verschillende activiteiten van de jongere, zoals sport, werk en het sociale leven met bijvoorbeeld vrienden. De items van de YSR kunnen worden geanalyseerd aan de hand van acht syndroomschalen,. Deze zijn: angst/depressie, teruggetrokken/depressief, somatische problemen, sociale problemen, problematisch denken, aandachtsproblemen, delinquentgedrag en agressief gedrag. Om te bepalen of de jongeren scoren op een of meerdere syndromen is gebruik gemaakt van de grenswaarde van probleemgedrag (Achenbach, 2001). De tweede vragenlijst die gebruikt is, is de Rotters Locus of Controle Scale (1966), met zeventien items die onderzoeken in hoeverre jongeren van mening zijn dat gebeurtenissen in hun leven beïnvloed kunnen worden door eigen handelen. Deze vragenlijst werkt met een 5- puntsschaal waarop aangegeven moet worden in hoeverre een bepaalde stelling van toepassing is (1=helemaal niet van toepassing en 5=helemaal wel van toepassing). Tot slot is met behulp van een zelf gemaakte vragenlijst aan de coördinator jeugdzaken van politie Hollands-Midden en vier andere agenten uit de verschillende districten (Leiden-Noord, Leiden-Zuid, Leiden-West en Voorschoten) hun mening gevraagd over hoe waarschijnlijk het is dat de jeugdige veelplegers in dit onderzoek over vijf jaar nog bezig zullen zijn met criminaliteit. Aan de hand van een 5-puntsschaal hebben zij aangegeven of de kans zeer klein, klein, onzeker, groot of zeer groot zou zijn. 3.4 Analyse In dit onderzoek zijn een aantal korte termijn en lange termijn risicofactoren meegenomen (Farrington, 2002). Wat betreft de lange termijn is gekeken naar de aanwezigheid van de volgende risicofactoren: gebroken gezin, beperkte opvoedingsvaardigheden van de ouders, impulsiviteit, groot gezin (meer dan vier kinderen), geweld thuis en delinquente gezinsleden. Korte termijn risicofactoren die in de analyse zijn meegenomen zijn: slechte relatie met leeftijdsgenoten, slechte relatie met docenten, criminele vrienden, drugsgebruik, alcoholgebruik, schorsingen van school en de acht syndromen die uit de YSR vragenlijst kunnen blijken (angstig/depressief, 12

17 teruggetrokken/depressief, somatische klachten, sociale problemen, problematische gedachten, aandachtsproblemen, regelovertredend gedrag en ten slotte agressief gedrag). Of deze risicofactoren wel of niet aanwezig waren, is met name op basis van de interviews bepaald. Bij de toppers is over drugs- en alcoholgebruik en criminele vrienden ook informatie verkregen uit het Plan van Aanpak. Voor de risicofactor impulsiviteit is, behalve naar het interview en een eventueel Plan van Aanpak, ook gekeken naar een specifiek item van de YSR vragenlijst over impulsiviteit. De aanwezigheid van de syndromen is uit de YSR schalen gebleken. Van deze risicofactoren zijn dichotome variabelen gemaakt. Van de mening van de coördinator jeugdzaken van politie Hollands-Midden en vier andere agenten uit de verschillende districten (Leiden-Noord, Leiden-Zuid, Leiden-West en Voorschoten) is ook een dichotome variabele gemaakt, waarbij een groot en een zeer grote kans een slechte prognose voor de jongeren betekent en de rest een niet slechte prognose. Als een agent onzeker is over de criminele toekomst van een van de veelplegers is dat niet per se een goede prognose, daarom hebben we voor de benaming niet slecht gekozen. Wanneer gekeken wordt naar de proportie risicofactoren per subgroep, zijn de lange en de korte termijn risicofactoren meegenomen in de analyse, met uitzondering van: huiselijk geweld, relatie leeftijdsgenoten, relatie docenten en schorsing van school ooit. Wat betreft deze risicofactoren is van de meerderheid van de onderzoeksgroep niet bekend of hiervan sprake is. Er is onderscheid gemaakt tussen een aantal subgroepen: early-starters (voor het 10 e levensjaar al politiecontact hebben) versus late-starters; toppers versus doorstromers; voor 16 e topper geworden versus vanaf hun 16 e topper geworden; slechte prognose versus niet-slechte prognose. Er is per risicofactor gekeken of de eerder genoemde subgroepen van elkaar verschillen, maar ook is gekeken of deze groepen verschillen in de hoeveelheid (proportie) risicofactoren die bij hen aanwezig is. Achtereenvolgens is gekeken naar politiecontact en delictkenmerken; korte termijn risicofctoren; lange termijn risicofactoren en de cumulatie van risicofactoren. Om te bepalen of de groepen significant van elkaar verschillen is gebruik gemaakt van de Chi-kwadraat toets. Er zijn twee significantie niveaus gebruikt: p<.05 en p<.01. Om te onderzoeken welke verbanden voorspellend waren voor vroege jeugdcriminaliteit, latere gewelds- en vermogenscriminaliteit zijn verschillende modellen getoetst met behulp van Structuated Equation Modelling in AMOS 16. Doordat er sprake is van kleine aantallen in de groepen die we hebben geanalyseerd is de power van de statistische analyses niet groot en zullen verschillen niet snel significantie-niveau halen. In principes worden alleen significante resultaten besproken, maar om een indruk te geven van de percentuele verdeling van de factoren wordt dit besproken daar waar dat het meest relevant is. 3.5 Non-respons analyse: verschillen tussen de geïnterviewde en niet-geinterviewde jeugdige veelplegers Een deel van de benaderde veelplegers wilde niet meewerken aan het onderzoek. Er is gekeken of deze niet-geïnterviewde groep verschilt van de groep jeugdige veelplegers die wel mee hebben gewerkt (zie in bijlage 2: tabel 12 voor de toppers en tabel 13 voor de doorstromers). 13

18 Het algemene beeld is dat het politiecontact en de delictkenmerken van de niet-geïnterviewde toppers iets ernstiger zijn vergeleken met de geïnterviewde toppers. En ook hebben de nietgeïnterviewde toppers op een jongere leeftijd het eerste politiecontact (10,7 jaar versus 11,7 jaar; maar p = 0.52). Er zijn ook twee significante verschillen tussen de groepen aanwezig. Nietgeïnterviewde toppers hebben meer dagvaardingen (2,5 versus1,8; Χ²=11,26; p<.05) en) nietgeïnterviewde toppers plegen meer verschillende soorten delicten dan de geïnterviewde toppers (2,9 versus 2,3; Χ²=11,14; p<.05 ). De ES is hoog van het aantal keer verdacht zijn (.76) en het aantal vermogensdelicten (.73), dit wil zeggen dat er een redelijk groot verschil is. Op basis hiervan lijkt de conclusie gerechtvaardigd dat de niet-geinterviewde toppers een wat ernstigere jeugdige veelplegers is dan de toppers die hebben meegewerkt aan ons onderzoek. Er zijn geen grote verschillen gevonden tussen geïnterviewde doorstromers en niet-geinterviewde doorstromers. De verschillen zijn allen niet significant. Er kan op basis van deze resultaten geconcludeerd worden dat er waarschijnlijk geen bias is opgetreden wat betreft de selectie van de doorstromers voor het onderzoek. 14

19 4 Resultaten 4.1 Overzicht politiecontact en delictkenmerken In tabel 1 staat een overzicht van het politiecontact en delictkenmerken van de onderzochte groep jongeren. De gemiddelde leeftijd bij het eerste politiecontact van de 53 jongeren is 11,5 jaar (SD=2,7). De minimumleeftijd hierbij is 4,3 jaar en de maximumleeftijd is 14,8 jaar. De meerderheid (73,6 %) van de groep heeft voor het tiende levensjaar geen contact gehad met de politie. De meest voorkomende leeftijden waarop de jongeren voor het eerst in contact kwamen met de politie zijn 12 en 14 jaar. Respectievelijk 9 (17%) en 16 jeugdigen (30,2%) kwamen in aanraking met de politie. Van één jongen is een mutatie gemaakt in het BPS toen hij vier jaar oud was. Alle jeugdige veelplegers hebben voor het 15 e jaar voor het eerst politiecontact gehad. Op basis van de gegevens in tabel 1 kunnen we in antwoord op onze eerste onderzoeksvraag concluderen dat 26,4% van de Leidse jeugdige veelplegers voor hun tiende jaar politiecontact heeft gehad. Van de 53 jongeren zijn er dus 14 jongeren (26,4%) aan te merken als vroege-starter en 39 (73,6%) als late starter. Tabel 1. Overzicht van politiecontact en delictkenmerken van de totale groep jongeren N Min Max Gem SD Politiecontact Leeftijd 1 e politiecontact Mutaties Uren hechtenis Aantal keer verdachte Dagvaardingen 53 4,3 14,8 11,5 2, ,2 13, ,7 40, ,4 4, ,8 1,5 Delictskenmerken Aantal delictscategorieën Aantal geweldsdelicten Aantal vermogensdelicten ,3 1, ,5 2, ,1 3,3 In tabel 1 is ook te zien dat gemiddeld 23 mutaties per jongere zijn opgenomen in het BPS (sd = 13,6). Er is een grote spreiding aangetroffen in het aantal uren dat een jongere in hechtenis heeft doorgebracht, varierend van nul tot 139 uur. De jongeren werden gemiddeld 7,4 keer verdacht van een delict (sd=4,6). Dit resulteerde gemiddeld in 1,8 dagvaardingen (sd= 1,5). De politie maakt een onderscheid in vijf delictcategorieen. Gemiddeld hebben jongeren een procesverbaal voor iets meer dan twee delictcategorieen (gem. = 2,3; sd = 1,2). Zoals te zien in tabel 1 hebben de jongeren iets vaker een pv voor vermogensdelicten dan voor geweldsdelicten. 4.2 Verdeling vroege- en late-starters onder de (jonge en oudere) toppers en doorstromers De toppers zijn de jongeren die volgens de politie, het OM en de Raad voor de Kinderbescherming de meest ernstige problemen hebben. Om die reden zou je verwachten dat onder de groep toppers een vroege aanvang van antisociaal gedrag vaker voorkomt dan onder de groep doorstromers. Uit onze analyses blijkt echter geen duidelijk verschil tussen beide groepen, zoals te zien in tabel 2. 15

20 Ook kunnen we concluderen dat de meerderheid van de toppers geen vroege-starter is: van de 23 toppers zijn er 7 jongeren (30,4%) die vóór het 10 e jaar het eerste politiecontact hebben, tegen 26,9% van de doorstromers (26,9%). Er is geen significant verschil in de verdeling van vroege- en late starters tussen toppers en doorstromers. Op basis van deze gegevens kunnen we in antwoord op onze tweede onderzoeksvraag concluderen dat 30,4% van de toppers onder de Leidse jeugdige veelplegers voor hun tiende jaar politiecontact heeft gehad. Tabel 2. Verdeling van jongeren met een politiecontact voor het 10 e jaar per subgroep, in percentages Groep n % p.79 Doorstromers (n=26) Toppers (n=23) ,9 30,4 Toppers vóór het 16 e jaar (n=12) Toppers na het 16 e jaar (n=22) 6 3 Noot. Analyse via een Chi²-toets; *p< ,0 13,6.02* Als een jeugdige veelpleger al op jonge leeftijd een topper is geworden zou dit kunnen duiden op een vroege aanvang van antisociaal gedrag in de kindertijd en ernstiger achtergrondproblematiek. Om die reden verwachtten we dat het percentage vroege-starters onder de groep jonge toppers groter is dan onder de groep die na het 16 e jaar topper is geworden. In tabel 2 is inderdaad een significant verschil te zien in de verdeling van vroege- en late-starters bij jonge en oudere toppers (χ²=5,3; p<.05). Bij de jonge toppers zijn er 6 jongeren (50%) met een vroeg politiecontact tegen 13,6% van de late toppers. Op basis van deze gegevens kunnen we in antwoord op onze derde onderzoeksvraag concluderen dat 50% van de jonge toppers onder de Leidse jeugdige veelplegers (topper voor het 16 e jaar) voor hun tiende jaar politiecontact heeft gehad. 4.3 Risicofactoren vroege starters versus late starters. In deze paragraaf proberen we antwoord te geven op onderzoeksvraag 4a: Kenmerkt de groep early-starters zich door een meer problematische achtergrond dan de late-starters? Achtereenvolgens wordt gekeken naar politiecontact en delictkenmerken; lange termijn risicofactoren; korte termijn risicofactoren en de cumulatie van risicofactoren. De steekproefgrootte kan in de analyses per risicofactor nogal wisselen, omdat voor sommige jongeren de aanwezigheid van bepaalde risicofactoren niet achterhaald kon worden. In tabel 3 is een overzicht te zien van de variabelen met betrekking tot politiecontact en delictkenmerken voor early-starters en late-starters. Voor alle variabelen met betrekking tot 16