Filips II August van Frankrijk

Transcriptie

1 Filips I de Schone van Castilië Zoon van Maria van Bourgondië en Maximiliaan van Oostenrijk. Installeert Grote Raad van Mechelen opnieuw als opperste gerechtshof van de zuidelijke Nederlanden. Filips III van Frankrijk Filips II van Spanje Zoon van Karel V. Streng Katholiek die met ijzeren hand regeert in Nederlanden. Filips IV de Schone van Frankrijk Ruzie met paus Bonifatius VII - Installeert Clemens V in Avignon - Ondergang van de Tempeliers - Annexeert Vlaanderen Filips III van Spanje In de Nederlanden tijdens zijn heerschappij: Albrecht en Isabella Filips II August van Frankrijk Filips De Goede Filips IV van Spanje Strijdt tegen Jan Zonder Land Wint Normandië terug en verslaat in 1214 Engeland definitief. Ook wel Filips III van Bourgondië genoemd. Consejo de Flandes wordt hersteld en Pieter Roose krijgt er een plaats FILIPSEN. ALLEMAAL.

2 Marsilius van Padua Defensor Pacis William of Ockham De Civitate Dei 413 Augustinus Jean Boutillier Codex Theodosianus 438 Corpus Iuris Civilis 530 Filips Wielant Pracktyke Civiele Justinianus Johannes van Salisbury Macchiavelli Institutiones 161 Gaius Isidorus van Sevilla Policratus Dante Alighieri Jean Bodin Schrijvers

3 OUD-ROMEINS RECHT 753 v. Chr. 250 v. Chr. Socrates Augustus 27 v. Chr. 14 n. Chr. 469 v. Chr. 399 v. Chr. Respect voor de wet, zelfs al is die wet een vergissing Ter dood veroordeeld Geen democraat (zijn veroordeling is democratisch gestemd) KLASSIEK RECHT Plato 428 v. Chr. 348 v. Chr. De ideale leider = koning-filosoof Aardse wetgever is de bemiddelaar tussen godenwereld en mensen. Drie klassen (oligarchische staat) 1 v. Chr. 250 n. Chr. Crisis in de republiek: burgeroorlogen Princeps: Caesar Augustus (formele republiek) Pax Romana: Hoogtepunt van het Romeinse rijk in provincies Senaatsbesluiten worden formeel bindend. Rome wordt REPUBLIEK 510 v. Chr. - Senaat - Volksvergaderingen - Magistraten Aristoteles 384 v. Chr. 322 v. Chr. - Wet is voor kritieke en verandering vatbaar. - Staat = verzameling van burgers - Indeling monarchie, aristocratie, democratie VOOR-KLASSIEK RECHT Tiberius 14 n. Chr. 37 n. Chr. Edictum Perpetuum 135 n. Chr. Keizer Hadrianus zorgt ervoor dat de edicten niet elk jaar opnieuw moeten worden afgekondigd. Constitutio Antoniana 212 n. Chr. Caracalla verleent het Romeins burgerrecht aan alle inwoners van het Romeinse Rijk. Homerisch Tijdperk 799 v. Chr. 700 v. Chr. Reflectie over de wereldorde in epische verhalen Recht is een door de Goden geïnspireerde creatie. Koningstijd 753 v. Chr. 510 v. Chr. Kleine stadstaat Agrarisch en primitief Sterk militair karakter Basis: Familia Gouden eeuw van Pericles 499 v. Chr. 400 v. Chr. De Griekse stadsstaten komen tot volle bloei. Politeia en nomoi bepalen het publiekrecht. Athene is een directe democratie Lex XII Tabularum 449 v. Chr. Eeuw van de grote filosofen 399 v. Chr. 300 v. Chr. Gelijkberechtiging van plebs en patriciërs Lex Hortensia 287 v. Chr. 250 v. Chr. 1 v. Chr. - Praetor Peregrinus + Praetor Urbanus - Gewoonterecht verdwijnt stilaan - Wetten en plebiscieten krijgen voorrangsrol (publiekrecht) - Magistratenrecht word belangrijk Plebs kunnen ook algemeen geldende regels uitvaardigen Julius Caesar 100 v. Chr. 44 v. Chr. Caligula 37 n. Chr. 41 n. Chr. Claudius 41 n. Chr. 54 n. Chr. Nero 54 n. Chr. 68 n. Chr. Institutiones (Gaius) 150 n. Chr. NA-KLASSIEK RECHT 250 n. Chr. 530 n. Chr. Burgeroorlogen en economische crises Germaanse e.a. dreigingen Dominaat = nieuwe titel voor de keizer (staatseigenaar) Edict van Milaan 313 n. Chr. Christendom wordt officiële staatsgodsdienst onder Constantijn EINDE van het West-Romeinse Rijk 467 n. Chr. JUSTINIAANS RECHT 530 n. Chr. Nog tot de val van het Oost-Romeinse Rijk Hoofdstuk 2: De Fundamenten uit de Oudheid

4 Merovingers Slag bij Poitiers 732 Karel Martel verslaat de Moren en redt christelijk Europa. Karel de Grote Franken erkend als Romeinse soldaten 359 Toegelaten om zich aan de oevers van de Rijn en de Maas te vestigen om te vechten tegen de andere Germanen Karolingers Zorgt voor herleving van politiek en publiekrecht, maar ook van kunst, onderwijs en wetenschappen Clovis Pepijn de Korte Neemt de macht over van de laatste merovingers (De vadsige koningen) Einde West-Romeinse Rijk 467 Symbolisch De facto: Langzaam aan Concilie van Orléans 511 Clovis verenigt Kerk en staat. Karel wordt Frankische koning 768 Admonitio Generalis 789 Alle kloosters worden verplicht om een school in te richten Karel wordt keizer 800 Capetingers Klassieke Feodaliteit Het leenrecht blijft de facto nog bestaan tot in 1789 Eerste rechtstudiecentrum in Bologna Hoofdstuk 3: Vroege Middeleeuwen

5 Gregoriaanse hervorming Paus Gregorius VII bevrijdt de kerk van het wereldlijke juk. Geen plaats meer voor handel in kerkambten, immorele kerkfunctionarissen, grootgrondbezitters die superieur zijn aan de kerk... INVESTITUURSTRIJD Filips IV (de schone) van Frankrijk Probeert Paus Bonifatius te arresteren - Probeert Vlaanderen volledig te onderwerpen - Clemens V (Avignon) eet uit zijn hand. - Confisqueert Joodse goederen Hoei 1066 Slag bij Hastings Oudste Belgische stadsprivilege. Geraardsbergen: 1068 Hendrik IV laat Gregorius VII afzetten en installeert Clemens III. Verschillende Duitse bisschoppen keren zich tegen hem. Hendrik moet op boetetocht naar Canossa, nadat hij door de paus geëxcommuniceerd is. Willem de veroveraar wint de slag bij Hastings van Harold II, neemt Engeland in en organiseert er het bestuur op feodale basis. Rechtstudiecentrum in Bologna 1080 Hendrik V 1111 Irnerius begint met de studie van Corpus Juris Civilis van Justinianus Zet Paschalis II gevangen en installeert tegenpaus Gregorius VIII Concordaat van Worms (Calixtus II) 1122 Einde van de investituurstrijd. Het geestelijke gezag komt toe aan de paus, het wereldlijke gezag aan de keizer. (Tweezwaardenleer) Decretum Gratiani 1140 Tienjarige vrede (Louis VII) John of Salisbury ( 1176) - Policratus 1159 Eerste politieke verhandeling in het Westen. Hij vergelijkt de kerk en de wereld als ziel en lichaam, maar vindt toch dat een vorst aan het hoofd moet staan van een samenleving. Jan Zonder Land Conflict met Innocentius III - Strijd met Filips II August (tot slag van Bouvines 1214) Een systematisch overzicht van de talloze kerkelijke regels Magna Carta Libertatum Typevoorbeeld van een constitutie - Verbod op willekeurige straffen - Verbod op rechtsweigering - Due process of Law Marsilius van Padua Rector van de Parijse universiteit - Republikanisme en democratie - Defensor Pacis Gwijde van Dampierre Graaf van Vlaanderen - Verbreekt leencontract met Frankrijk William van Ockham Trekt scheiding door tussen goddelijke en wereldlijke ordening - Bestrijdt de Avignon-pausen Guldensporenslag 1302 Vlaamse steden verslaan het Franse ridderleger Vrede van Athis-sur-Orge 1305 Vier Vlaamse steden: Brugge, Brugse Vrije, Gent, Ieper Hoofdstuk 4: De late middeleeuwen

6 Audiëntie Opgericht door Lodewijk II van Nevers - Op aandringen van Jacob van Artevelde Aanleiding Steden zijn bijzonder welvarend - Ze eisen voorwaarden voor de aanvaarding van de vreemde hertog. - O.m.: Brabantse domeinen mogen nooit gescheiden worden. Filips de Goede Eerste vergadering Staten-Generaal 1464 Brugge - Organisatie van het bestuur - Verhouding met Karel de Stoute - Financiële lasten van steden BLIJDE INKOMST Brabant 1356 Karel de Stoute Guldensporenslag 1302 Vlaamse steden verslaan het Franse ridderleger Vrede van Athis-sur-Orge 1305 Verdrag tussen Vlaanderen en Brabant 1339 Graafschap Vlaanderen en hertogdom Brabant willen samen sterk staan tegen Frankrijk. Belangrijk voor latere Belgische staatsvorming. - Steun voor de verdediging tegen de Vlaamse Graaf - Letterlijk: Inhuldigingsceremonie van vorsten in de Nederlanden - Inspiratie voor grondwet Bourgondische macht 1384 Audiëntie splitst zich: - Rekenkamer - Raad van Vlaanderen Universiteit Leuven 1425 De Alma Mater wordt onder de Bourgondiërs, met toestemming van de paus in Leuven opgericht Grote Raad van Mechelen Rekenkamer Hoofdstuk 4: De Late Middeleeuwen

7 Karel V (Keizer Karel) Filips De Goede Karel de Stoute Zoon van Filips de Goede - Centraliseert enkele functies in Mechelen, zoals de rekenkamer en het parlement Maria van Bourgondië Staten-Generaal 1464 In Brugge komen de eerste Staten-Generaal samen. Parlement van Mechelen Dochter van Karel de Stoute - Kondigt Groot Privilege af (= enkele machtsuitbreidingen van de Staten. Zo werd het Mechelse parlement en rekenhof afgeschaft en moest Maria bijgestaan worden door een Grote Raad) Maximiliaan I van Oostenrijk Filips de Schone Zoon van Maria van Bourgondië en Maximiliaan van Oostenrijk - Installeert de Grote Raad van Mechelen opnieuw als opperste gerechtshof van de Zuidelijke Nederlanden. (1504) Ontdekking van Amerika 1492 Johanna de Waanzinnige Thomas More - Utopia 1516 Kritiek op kloof tussen arm en rijk. Toch wordt More een vooraanstaand burger. Wordt door Henry VIII terecht gesteld. Regentschap van Maximiliaan I van Oostenrijk Karel V heeft officieel de macht, maar zijn grootvader is zijn regent. - Keizer van het Duitse Rijk - Aragon en Castillië - Amerikaanse bezittingen - Grondgebied van Oostenrijkse keizer - Alle Nederlandse gebieden -... Rijksdag van Worms 1521 Luther wordt veroordeeld Collaterale raden 1531 Drie adviesorganen aan de zijde van de vorst. - Raad van State - Geheime Raad - Raad van Financiën Damesvrede 1529 Niccollo Machiavelli ( 1527) - Il Principe 1532 Het doel heiligt de middelen. Mensen zijn fundamenteel slecht Geweld mag alleen gebruikt worden als verdediging, niet om te vernietigen. Hendrik VIII 1534 Vrede van Madrid 1526 Frans I (Frankrijk) verliest Milaan, Napels, Franche-Comté en Kroon-Vlaanderen Openbaar Notariaat 1531 Filips II - verbreekt zijn huwelijk met Catharina van Aragon - wordt hoofd van de Engelse kerk - trouwt met Anna Boleyn Concessio Carolina 1540 Maakt een einde aan de autonomie van Gent na een opstand. Wordt jaarlijks herdacht door de stroppendragers. Transactie van Augsburg provinciën = 1 geheel Pragmatieke Sanctie 1549 Indeling in Provincies om te verhinderen dat het rijk verdeeld wordt na Karel V - Zoon van Karel V - Spanjaard die heerst in Nederlanden - Katholiek Tachtigjarige oorlog Nederlanden komen in opstand tegen Spanje Jean Bodin - Les Six Livres de la République 1576 Staatsmacht boven alles. Niets is erger dan de anarchie. Absolutistische literatuur. Plakkaat van Verlating 1581 Verenigde Nederlanden zetten Filips II af Pacificatie van Gent Alle Spaanse troepen weg uit Nederlanden - Calvinisme als herkende religie - Schorsing van Plakkaten Unie van Utrecht 1579 Consejo de Flandes Albrecht en Isabella Val van Antwerpen 1585 Definitieve scheiding tussen Noord en Zuid - Quasi-autonomie in de Nederlanden - Moeten rust brengen in het woelige noorden door zelfbestuur van de Nederlanden - Sluit vrede met Frankrijk en Engeland Filips III van Spanje Twaalfjarig bestand Filips IV van Spanje geeft Pieter Roose ( ) een plaats in de Consejo de Flandes Eeuwig Edict 1611 Een hondertal homologaties. Gewoonte wordt wetgeving. Eerste basis voor een wetboek in de Nederlanden Consejo de Flandes 1621 wordt opnieuw ingevoerd. Petition of Right 1628 De vorst erkent zijn plaats onder de soevereine wet, op vraag van het parlement. Samenzwering der Edelen 1632 Plan van de Zuid-Nederlandse edellieden om een soort Zwitserland te maken in kantons. De adel verliest hun macht. Louis XIV komt aan de macht 1643 Verdrag van Munster 1648 Einde van de Tachtigjarige Oorlog. Verenigde Provinciën worden erkend Hoofdstuk 5: De Vroegmoderne Tijd

8 Filips IV van Spanje Louis XIV Fronde Petition of Right De vorst erkent zijn plaats onder de soevereine wet, op vraag van het parlement. - Kardinalen Richelieu en Mazarin leggen fiscale lasten op aan parlementsleden - Vooraanstaande Franse edellieden gaan in verzet. - Repressief neergeslagen, macht parlement wordt gefnuikt Karel II van Spanje Gehandicapt - Sterft kinderloos Spaanse Successieoorlog Jean Calas 1762 wordt terechtgesteld omwille van het feit dat hij protestants is in katholiek Frankrijk. Voltaire klaagt de intolerantie aan en gebruikt Calas als symbool Jozef II van het Heilig Roomse Rijk Samenzwering der Edelen 1632 Plan van de Zuid-Nederlandse edellieden om een soort Zwitserland te maken in kantons. De adel verliest hun macht. Vrede van Munster 1648 Verenigde Provinciën worden definitief erkend Thomas Hobbes - Leviathan 1651 Samuel von Pufendorf ( 1694) - De iure naturali et gentium 1672 Edict van Saint-Germain-en-Laye Franse koning beveelt dat het wettenrecht gedoceerd moet worden. De Nederlanden vallen in de handen van de Oostenrijkers Vrede van Utrecht 1713 Enkele gebieden van Frankrijk terug bij de Verenigde Provinciën Louis XV Frederik II van Pruisen verlicht absolutist - schrijft zelf verlichte literatuur: Anti-Machiavelli - schaft de pijnbank af verlicht absolutist - centraliseert bestuur Jozefijnse hervormingen Laïcisering van het huwelijk - Afschaffing overbodige hofrituelen - Heft contemplatieve kloosterorden op Brabantse Omwenteling De Nederlanden komen in opstand tegen Jozef II - De Verenigde Belgische Provincies worden uitgeroepen - De Oostenrijkers heroveren de Nederlanden Franse Revolutie 1789 George Washington 1789 wordt de eerste president van de Verenigde Staten Hoofdstuk 5: Absolutisme

9 Louis XVI George III Koning van het Verenigd Koninkrijk Staten-Generaal in Frankrijk 1788 De revolutionaire Assemblée Nationale wordt opgericht. J.J. Rousseau - Du Contrat Social mens heeft van nature onbeperkte rechten, een deel ervan wordt afgestaan ten bate van de staat. - afstand van individuele wil ten voordele van de algemene wil. Sugar Act 1764 De Amerikanen moesten hoge invoerrechten op suiker betalen. Smokkel werd streng bestraft. Stamp Act 1765 Op zowat elk stuk papier werden Britse taksen geheven. Dit leidde tot fel protest in de Amerikaanse kolonies. Boston Massacre 1770 Amerikaanse onafhankelijkheidsstrijd Boston Tea Party 1773 Reactie in Boston, Massachussets, tegen de vele belastingsmaatregelen van het Britse moederland. Begin van de onafhankelijkheidsstrijd van de Verenigde Staten. Slagen van Lexington en Concord 1775 Continental Congress - Philadelphia 1774 USA verklaart zich onafhankelijk 1776 Op 4 juli wordt de onafhankelijkheidsverklaring van Thomas Jefferson in het Continental Congress aanvaard. Articles of Confederation 1777 De dertien kolonies worden een statenbond. Vrede van Versailles 1783 Britse kroon erkent de Amerikaanse Republiek officieel. Slag bij Yorktown 1781 Brits leger voor de laatste keer verslagen. Bill of Rights - Constitution 1787 Verenigde Belgische Provincies 1787 Franse onafhankelijkheid Déclaration des droits de l homme et du citoyen - Breekpunt tussen Ancien Régime en hedendaagse periode - Einde van de feodaliteit George Washington 1789 President van de VS Jacobijnen executeren Louis XVI - zowel tegen monarchie als tegen kerk - voorloper politieke partijen Decreet D'Allarde 1791 Vrijheid van handel en arbeid Franse grondwet 1791 Grondwet van het jaar I 1793 Meest vooruitstrevend wat betreft gelijkheid. Louis XVI geëxecuteerd 1793 Directoire probeert orde op zaken te stellen in Frankrijk. Frankrijk annexeert Zuidelijke Nederlanden 1795 Grondwet van het jaar III 1795 Frankrijk wordt voorzien van een tweekamerstelsel Verklaring van de plichten van mens en burger Consulaat Frankrijk Napoleon regeert samen met nog twee andere consuls (Jean Jacques de Cambacérès, Charles Lebrun) Napoleon Bonaparte Consul voor het leven vanaf 1804: keizerrijk van Napoleon Marbury VS Madison - Rechtzaak 1803 Begin van de grondwetstoetsing door Hooggerechtshof (Supreme Court) in VS Concordaat Napoleon Paus 1802 Code Civil 1804 Bijna integrale basis van ons eigen wetboek. Code de Commerce 1807 Code d'instruction criminelle Waterloo 1815 Napoleon verliest tegen de troepen van de verschillende samenwerkende vijanden. Hoofdstuk 6: Revoluties

10 Charte Octroyée 1814 Restauratie van de constitutionele monarchie in Frankrijk. Charles X Louis-Philippe Laatste koning van Frankrijk Grondwet van de Tweede Republiek 1848 Grondwet van het Tweede Keizerrijk 1852 Louis XVII Napoleon III Gouvernement provisoire 1945 Charles De Gaulle Charte Constitutionelle beperkt macht koning. - sterke laïcisering Grondwet van de Derde Republiek tweekamerstelsel - protocollaire president Vichy-régime Grondwet van de Vierde Republiek 1946 De Grondwet van de Vijfde Republiek Hoofdstuk 6: Revoluties

11 Koninkrijk Holland onder Lodewijk Napoleon Willem I van Oranje-Nassau (Nederland) Charte Octroyée 1814 Restauratie van de constitutionele monarchie in Frankrijk. Congres van Wenen 1814 Zuidelijke Nederlanden worden bij Willems rijk gevoegd. Nederland dient als sterke bufferstaat tegen Frankrijk. Louis XVII Noorden wordt geannexeerd door Frankrijk Nederlandse Grondwet unitaire staat - wordt in het Zuiden goedgekeurd door arithmétique hollandaise Het Monsterverbond 1829 Zuidelijke Liberalen en Katholieken werken samen tegen Noordelijke overheerser dmv een petitionnement. België onafhankelijk 1830 Gewelddadige opstanden in de zomermaanden. Nationaal Congres komt op 12 november samen - nieuwe grondwet = pragmatisch conservatisme - constituele monarchie Voorlopig bewind Louis de Potter - Organiseert op 4 oktober verkiezingen Taaldwang 1823 Het Nederlands wordt verplicht als voertaal op alle niveaus. Leopold I 1831 legt eed af op 21 juli Willem maakt zijn eigen zoon minister Hoofdstuk 7: De Negentiende Eeuw

12 Vladimir Lenin Staatsgreep van Loppem 1918 Albert I roept topmensen uit politiek en economie samen, maar vergeet de conservatief-rechtse politiek. België moet moderniseren. Flamenpolitik 1916 De Duitsers installeren een Vlaamsgezind bewind. Benito Mussolini 1922 blijft aan de macht tot het einde van WO II in 1945 Adolf Hitler Raad van Vlaanderen Algemene dienstplicht België 1913 Eerste Wereldoorlog augustus 1914: Duitsland valt binnen - August Borms - volksvertegenwoordigende instelling - mist democratische legitimatie Verklaring van St.-Adresse 1916 De geallieerden komen overeen om België te steunen en herop te bouwen na de oorlog. België verliest hiermee zijn neutraliteit. Zelfstandig Vlaanderen 1917 Duitsers voeren een administratieve splitsing door. Algemeen enkelvoudig stemrecht 1919 Alle Belgische mannen (>21 j.) Vrede van Versailles Gebiedsuitbreiding door Oostkantons - Beheersmandaat over Rwanda-Urundi De Nolfbarak 1923 De Gentse Rijksuniversiteit krijgt twee afdelingen: 1. 2/3 Frans, 1/3 Nederlands 2. 1/3 Frans, 2/3 Nederlands Möller van den Bruck - Das Dritte Reich 1923 Jozef Stalin 1924 komt aan de macht en blijft aan tot 1953 Lucie Dejardin Eerste verkozen vrouw - Kamer - Socialiste Volledige vernederlandsing UGent 1930 Grondwet "sterft uit" 1933 De uitvoerende macht (Hitler) haalt steeds meer macht naar zich toe en haalt op die manier alle bevoegdheden van de Reichstag binnen. Verordnung zum schutz von Volk und Staat 1933 De Rijkspresident mag bij bedreiging van de openbare orde een aantal verregaande maatregelen treffen en zelfs een aantal vrijheden mag schorsen. Staatshoofd en regeringsleider 1934 Bij het overlijden van president Hindenburg, trekt Hitler alle macht naar zich toe. Wererldoorlog II Stalinskaia 1936 Grondwet van de Sovietrepubliek. Bevat o.a. vrijheid van meningsuiting en pers, maar is niet afdwingbaar. Genademaatregelen 1946 De regering komt tussen in de al te strenge bestraffing van collaborateurs Oprichting Verenigde Naties oktober Vervolging collaborateurs 1945 Aanvankelijk uiterst repressief. Na een tijdje worden de straffen milder. Bevrijding - Einde WO II 1945 Universele Verklaring Rechten van de Mens de conventie van Genève 1949 Bezetter - mag geen wetten wijzigen - mag niet sanctioneren. - mag geen uitzonderingsrechtbanken oprichten Algemeen vrouwenstemrecht 1948 EVRM november EGKS 1951 Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal Hoofdstuk 8

13 Oorspronkelijke lidstaten België - Nederland - Luxemburg - Frankrijk - Duitsland - Italië Verdrag van Rome 1957 Basis van Europese Unie Verdrag van Nice 2001 Europees Handvest van de grondrechten. Nog niet afdwingbaar, maar toch zeer inspirerend Ontwerpgrondwet door Conventie 2003 Grondwet goedgekeurd in Rome 2004 Verdrag van Maastricht 1992 Europese gemeenschappen worden omgevormd tot de EU - Economische bevoegdheden - Gemeenschappelijk veiligheids- en buitenlands beleid - Samenwerking op vlak van politie en justitie Grootste EU-uitbreiding Cyprus - Estland - Hongarije - Letland - Litouwen - Malta - Polen - Slowakije - Slovenië - Tsjechië Nieuwe lidstaten Denemarken - Ierland - Verenigd Koninkrijk Griekenland bij Europese Gemeenschap 1981 Schengenverdrag 1985 Europees witboek over intern verkeer. Vrij verkeer van personen, goederen, diensten en kapitaal Portugal en Spanje bij Europese Gemeenschap 1986 Europese Akte 1987 Nieuwe bevoegdheden en instellingen Nieuwe lidstaten Zweden - Finland - Oostenrijk Verdrag van Amsterdam 1997 Extra aandacht voor de mensenrechten Verklaring van Laken 2001 Conventie wordt geïnstalleerd met het oog op de noodzakelijke verdieping van het recht. Grondwet verlaten 2005 Zowel Nederland als Frankrijk weigeren de grondwet in een referendum. Verdrag van Lissabon 2007 Nieuwe Europese grondwet Bulgarije en Roemenië Hoofdstuk 8

14 Constitutio Criminalis 1532 Concessio Carolina 1540 Edictum Perpetuum 135 Hadrianus Constitutio Antoniana 212 Institutiones 161 Gaius Edict van Milaan 313 Citeerwet 426 Constantijn Admonitio Generalis 789 Karel de Grote Verdrag van Verdun 843 Concordaat van Worms 1122 Decretum Gratiani 1140 Magna Charta 1215 Blijde Intrede 1356 Plakkaat van Verlatinghe 1581 Petition of Right 1628 Habeas Corpus Act 1679 Bill of Rights 1689 Code Civil Wetgeving en Rechtsleer

15 Willem I der Nederlanden Willem II der Nederlanden Willem III der Nederlanden Wilhelm I van Duitsland Willem I van Oranje William The Conqueror William of Ockham William III Wilhelm II van Duitsland Filosoof Scheiding wereldlijke en geestelijke macht Willems