02 girugten. De poolcirkel. girugten. faculteitsbl ad ruimtelijke wetenschappen. faculteit ruimtelijke wetenschappen.

Transcriptie

1

2 faculteit ruimtelijke wetenschappen contactadres postbus AV Groninen faculteitsbl ad ruimtelijke wetenschappen 02 w w w. i r u t e n. n l jaaran 44 De poolcirkel

3 redactie inhoud colofon redactioneel Eindredactie Thijs Fikken (hoofdredacteur) Sanne Feenstra (vormevin) Beste lezer, Redactie Eva Bouw Robin Groenewold Jordy Janssen Wymer Praamstra Jorn van der Scheer Martinus Spoelstra Paul Steeneken Wessel van Vliet Steven Wester Wietske Wilts Saskia Zwiers Druk Drukkerij Veenstra, Groninen Oplae 900 stuks Inhoud Zwart oud in een witte wereld Wymer Praamstra Met de laaste temperaturen van het jaar achter ons brent Giruten je raa no even teru in de wintersferen. In dit nummer, dat eheel in het teken staat van de meest noordelijke (én zuidelijke) plekken op onze aarde, komt de temperatuur nauwelijks boven het vriespunt uit. In deze barre wereld waarin maar weini mensen wonen wordt een rote strijd evoerd. Die van het leven met de kou. Deze strijd wordt voor jou beschreven in deze editie van Giruten! Alles boven, onder, en op s komt voorbij. 7. Bij de kerstman thuis Saskia Zwiers 19. Oorloen en oelakampen Steven Wester Masterthesis - Alsof je omarmd wordt door alles om je heen Wietske Wilts Column: de trein, de mandarijn en de Polen Martinus Spoelstra Ben je eïnteresseerd in de Inuit, efascineerd door Russische steden of eïntrieerd door de oliestrijd om en nabij de Noordpool? Dan zit je oed met dit nummer. Zo wordt de ontwikkelin van noordelijke Russische steden na de val van de Sovjet-Unie besproken en de machtsstrijd om mineralen uitelicht. Maar Giruten leidt je niet alleen maar noordwaarts. Antarctica, het enie onbewoonde continent op aarde, komt ook voorbij. Naast de ber artikelen over de polen is er ook een bijzonder boeiende editie van Georafen aan het werk te lezen. Hierin vertelt oud-girutenredacteur Arvid Krechtin over zijn werkzaamheden in Oekraïne. 10. Arvid Krechtin 23. De aantrekkinskracht van Antarctica Thijs Fikken 12. Georafen aan het werk Uit het buitenland Titia Leutscher Om de noord - Willem Barentsz 24. Herta Machtscriptieprijs 25. Ibn Battuta 26. Pro Geo & Forum Mar tinus Spoelstra Binnen de redactie hebben zich een hoop veranderinen afespeeld. Na het behalen van haar diploma heeft Saskia Zwiers besloten om een punt achter haar Girutencarrière te zetten. Saskia, bedankt voor de prachtie artikelen die jij elk nummer weer hebt afeleverd! Gelukki hebben we versterkin ekreen van Nienke Harmelink, Wessel van Vliet en Paul Steeneken. 14. Dompel jezelf onder in het ijskoude avontuur dat klaarlit in deze Giruten! 16. Inuitemeenschappen in Noord-Amerika Eva Bouw & Wietske Wilts info@.nl Raad de plaat Contactadres Postbus AV Groninen Veel leesplezier, Thijs Fikken hoofdredacteur Giruten is het onafhankelijk faculteitsblad van de Faculteit Ruimtelijke Wetenschappen, Rijksuniversiteit Groninen. Giruten functioneert als een zelfstandie redactie onder faculteitsvereniin Ibn Battuta. Oplossin Raad de Plaat en loo s bovenbalken Raad de Plaat: Midtown Madness 2, Red Alert 2, Roller Coaster Tycoon 1, Wolfenstein 3D Loo s: Twitter, Skype, Goole Earth, Dropbox, the Sims, Anry Birds, Pacman, Goole Chrome, Myspace, Spotify, Windows Media Player, Limewire, Tetris, utorrent, X-Box (live), Mario/mushroom, MSN, Keen, Space Invadors, VLC Media Player 4. De eindredactie behoudt zich het recht voor zonder opaaf van redenen artikelen in te korten, dan wel te weieren

4 thema-artikel wymer praamstra Zwart oud in een witte wereld van de vice-president van Shell dat er waarschijnlijk op een bepaald moment wel olie we aat lekken tijdens het boren bij de Noordpool zijn alles behalve oede reclame voor het Nederlandse-Britse bedrijf. Als dan in het achterhoofd wordt ehouden dat deze problemen optraden bij slechts twee proefborinen, in de Beaufort- en Tsjoektsjenzee, lijkt de kans op onelukken als straks echt olie- en asvelden worden aaneboord zeker aanwezi. Dat de nieuwe boorplannen van Shell zoveel ophef veroorzaken komt met name omdat hun proefborinen veel verder van de kust aan en daardoor moelijk meer schade kunnen aanrichten. Ook de opeenstapelin van missers door Shell wordt door teenstanders als Greenpeace uitverroot met actiewebsites en een handtekeninenactie. Greenpeace stipt de problemen natuurlijk reti aan op hun speciale website. Feit blijft dat met name de veiliheidsmaatreelen die Shell heeft etroffen om in het eval van een incident bij de borinen adequaat op te kunnen treden niet bepaald waterdicht zijn. Gefaalde veiliheidstesten, problemen met de 22 schepen tellende vloot die in actie moet komen bij incidenten en een uitspraak Voor de Amerikaanse overheid was het veiliheidsplan van Shell echter voldoende om de benodide verunninen uit te even. De rote consumptie van olie en as door dat land is alemeen bekend. Met de roeiende onrust in het Midden-Oosten is het voor de Amerikaanse overheid een loische keuze om hun afhankelijkheid te verkleinen. De economische belanen zijn inmiddels zo root dat Shell niet meer kan stoppen met de projecten zonder rote verliezen te lijden. Van de nu al eïnvesteerde 5 miljard (!) dollar is no een cent teruverdiend. Maar worden door eld, zoals zo vaak, de risico s voor de natuur én de mens uit het oo verloren? Feit is dat boren op en nabij de Noordpool veel meer risico s met zich meebrent dan in normale oceanen. Grote massa s Het incident op 31 december met boorschip Kulluk, wat donder in een lokaal Inuitdialect betekent, bracht de borinen van Shell in de zeeën rond de Noordpool opnieuw in beeld. Is het edonder met de Kulluk de doodsteek voor de avonturen van de multinationals die op zoek zijn naar olie en as? Of winnen eld en de honer naar olie van landen als Rusland en Amerika, maar ook West-Europa, het opnieuw van de natuur? Hoewel alleen de activiteiten van Shell veel in het nieuws kwamen de laatste tijd is het zeker niet het eerste en enie bedrijf dat in de barre omstandiheden boven op zoek aat naar nieuwe as- en olievelden. BP is zelfs al sinds de jaren zeventi aan het boren in een baai in het noorden van Alaska. Naast de Verenide Staten die Shell de benodide verunninen af, zijn ook Rusland, Noorween en Denemarken (via Groenland) bezi rote oliemaatschappijen toe te laten in hun wateren. Hoewel, hun wateren? De maatschappijen die tot nu toe erechtid zijn te boren doen dit zonder uitzonderin in de Exclusieve Economische Zones van het De hoeveelheid aardolie in de Noordpoolreio wordt eschat op 90 miljard vaten, dat is met de huidie olieprijs oed voor oneveer 10,44 biljoen (!) dollar. De hoeveelheid aardas op 47 biljoen kubieke meter. betreffende land. Deze zones zijn onderdeel van de internationale wateren en dus onafhankelijk rondebied, maar door een EEZ in te stellen krijt het betreffende land bepaalde rechten en verplichtinen in een ebied tot 200 zeemijl van de kust. Via deze reelin af Amerika BP al lan eleden toestemmin om te boren in de daar aanwezi olie- en asvelden. Alaska renst immers aan de Poolzeeën. In samenwerkin met Rosneft, een Russisch staatsbedrijf in de oliesector, zijn Exxonmobil (bij ons bekend als Esso) en het Italiaanse ENI bezi met borinen vlakbij Nova Zembla. De ontinninen in de Barentszzee zijn ook al estart door het Noorse Statoil. Het breken van de sleepkabels van de Kulluk tijdens Van wie zijn reis zijn naar de Seattle (Ant)arcticsche blijkt in de rij ebieden? incidenten pas het topje van de ijsber. Naast de stukken Exclusieve Economische Zone lans de randen van de omliende landen is de Noordpool van niemand. Dit wil zeen, er lien wel claims van onder andere Rusland en Canada, maar officieel is het niemandsland. De door Rusland eplante vla op de bodem van een oceaan bij de Noordpool is natuurlijk puur symbolisch. Momenteel lopen er onderzoeken door verschillende wetenschappers uit belanhebbende landen om te kijken of hun land op een of andere manier onder het water door verbonden is met de Noordpool. Op die manier hopen onder andere Rusland en Denemarken (Groenland) aanspraak te maken op de vele rondstoffen die in deze ijzie omevin te vinden zijn. Op de Zuidpool is het een stuk overzichtelijker ereeld. Nouja, op papier in ieder eval. In het Antarctisch Verdra dat in 1959 werd afesloten werd de Zuidpool als een diepvriespizza opedeeld in punten. Onder andere Arentinië, Australië, Nieuw Zeeland en Chili kreen een stukje toebedeeld, maar ook minder in de buurt liende landen als Eneland en Noorween hebben er rondbezit. Juridisch ezien behoort de Zuidpool echter tot een van deze landen. Wel is in het Antarctisch Verdra vastesteld dat een van de landen militaire activiteit ma ontplooien op het continent en dat wetenschappelijk onderzoek de primaire aandacht heeft. In 1991 werd het Antarctisch Milieuprotocol toeevoed aan het verdra. territoriale verdelin van antarctica Dit protocol zort er voor dat er tot 2048 een delfstoffen moen worden ewonnen op de Zuidpool. Tenminste, in ieder eval niet door staten die het verdra hebben ondertekend. Rusland af bein 2011 al aan dat ze aan beinnen met verkennend onderzoek naar rondstoffen. Wordt dus onetwijfeld vervold.

5 6. thema-artikel steven wester 7. de bp-pijplijn in Alaska de Golf van Alaska. De hierbij vrijekomen miljoenen liters olie hebben vandaa de da no steeds rote invloed op de ecosystemen in de 2000 kilometer lane kuststreek. Naar schattin zijn onder andere voels overleden als evol van dit olielek. Om dan in te schatten wat er bij een soortelijke ramp bij de borinen van Shell kan ebeuren heb je weini verbeeldinskracht nodi. Oorloen en Goelakampen Russische steden ten noorden van de haven van moermansk ronddrijvend ijs zorden er dit jaar al voor dat de proefborinen van Shell later dan epland beonnen. Dat zelfs de dikste kabels niet zijn bestand teen het extreme noodweer dat soms huishoudt in de Noordelijke zeeën werd pijnlijk duidelijk bij het transport van de Kulluk. Bovendien brenen de veranderende weersomstandiheden ook meer onvoorspelbaarheid. En als het misaat, dan zit je in de afeleen ijszee boven Alaska ook niet op een makkelijk bereikbare plek. Binnen een straal van 800 kilometer is er maar één rote haven. Met een paar landinsstrips en een zeer minimale infrastructuur loert er een iantische ramp die moeilijk binnen de perken kan worden ehouden. Of de 22 boten tellende incidentenvloot van Shell dan snel de situatie onder controle krijt valt no maar te bezien. De evolen van een root olielek zijn niet te overzien. Het opruimen van olie op ijs valt no mee, maar als olie onder ijs aat drijven is het zeer lasti we te krijen. De Nederlandse directeur van Shell eeft zelf toe dat zijn bedrijf hier no een ervarin mee heeft en laten we met hem hopen dat dit ook niet nodi zal zijn. Grootschalie vervuilin van de zeeën rond de Noordpool heeft enorme evolen. Niet alleen direct, maar ook indirect. Als plankton, de basis van veel voedselketens in die omevin, vervuild raakt zullen alle dieren hoer in de keten daar rote last van ondervinden. Opeteld bij de rote druk waaronder veel dierenpopulaties in dat ebied al staan, kan dit het einde voor sommie soorten betekenen. De lokale Inuitbevolkin leeft rotendeels van de visvanst dus zullen dan ook zwaar etroffen worden. In maart 1989 liep olietanker Exxon Valdez aan de rond in Gezien de iantische investerinen die onder andere Shell al heeft edaan in de voorbereidende fase en het feit dat verunninen al zijn verstrekt door verschillende overheden zal het boren in de zeeën rond de Noordpool hootswaarschijnlijk ewoon dooraan. De huidie economische motor draait nou eenmaal op olie en as en de toenemende schaarste maakt voorheen minder unstie ontinninen opeens aantrekkelijk. Laten we samen met de ijsberen, walvissen, voelkoloniën en Inuitstammen hopen dat hun leefebieden een olieramp hoeven te verwerken. olie- en asborinen in het noordpoolebied Wanneer je aan denkt, denk je in eerste instantie zeker niet aan rote steden. Het overrote deel van de ebieden ten noorden van de Noordpoolcirkel is ook onbewoond. Toch is er een aantal uitzonderinen. Wat ten eerste opvalt als je kijkt naar steden ten noorden van de poolcirkel, is dat veruit het rootste deel hiervan in Rusland lit. Sterker no, buiten Rusland is er maar één stad op aarde binnen met meer dan inwoners: Tromsø in Noorween. Ondanks dat deze stad zo noordelijk lit heeft het een vrij mild klimaat. Tromsø lit namelijk aan de Atlantische oceaan en wordt sterk beïnvloed door de warme olfstroom lans de Noorse kust. In Rusland is dat wel anders met de evreesde Siberische winters. Er zijn op dit moment no zes Russische steden met meer dan inwoners. Dit waren er in het communistische tijdperk no meer, maar sinds de val van de Sovjet-Unie is er sprake van een bevolkinskrimp in bijna alle Russische steden ten noorden van de poolcirkel. Moermansk Moermansk is de rootste stad boven de poolcirkel ter wereld met ruim inwoners. Het lit in het dichtstbevolkte ebied ten noorden van, namelijk de elijknamie Oblast Moermansk in het uiterste noordwesten van Rusland. Dit ebied, dat oneveer drie keer zo root is als Nederland, heeft een kleine inwoners. Dit is naar schattin een derde van de ehele bevolkin ten noorden van

6 Dit eeft alvast aan hoe weini mensen er relatief ezien boven de poolcirkel wonen. Moermansk is de laatste stad die in het Russische tsarentijdperk esticht is. Om precies te zijn in Uit strateisch oopunt werd er tijdens de Eerste Wereldoorlo een spoorlijn vanaf de stad Petrozavodsk naar het noorden richtin de Barentszzee ebouwd. Aan het eind van deze spoorlijn van bijna 1000 kilometer, werd Moermansk esticht. Het was een strateische post tijdens de Eerste Wereldoorlo. Er konden vanaf het Russische vasteland allerlei militaire oederen richtin de stad vervoerd worden, en vanaf daar worden verscheept. Hierbij was het zeer belanrijk dat Moermansk ook tijdens de winter een ijsvrije haven had. Door de unsti eleen positie kon de nederzettin snel roeien en kree het in een jaar tijd al de status van stad. Moermansk speelde ook een belanrijke rol in de Tweede Wereldoorlo. De Duitsers probeerden in 1941 met de hulp van het Finse leer om de stad in handen te krijen onder de naam Operatie Silverfox. Het Russische leer verloor al snel een root deel van haar manschappen, hierdoor werd Moermansk na Stalinrad en Leninrad de stad die de meeste schade leed door de Tweede Wereldoorlo. In teenstellin tot andere Russische steden in deze tijd van de oorlo wist het wel stand te houden, mede door de winterse omstandiheden waar de Duitsers niet teen opewassen waren. Door de rote strijd die in en rond Moermansk werd eleverd en het rote strateische belan ervan, werd Moermansk uiteroepen tot heldenstad. Na de oorlo werd de Sovjet-Unie teruhoudender teenover het buitenland, zeker met het uitbreken van de Koude Oorlo. Moermansk werd net als vele andere Russische steden een verboden stad voor buitenlanders. Vanuit Moermansk werden onder andere expedities ondernomen met onderzeeërs om ze klaar te stomen voor een eventuele oorlo. Naast de strateische oorlospositie, is het voorkomen van natuurlijke hulpbronnen in de directe omevin ook een belanrijke reden waarom er verhoudinsewijs veel mensen in Oblast Moermansk wonen. Zo zijn er meer dan 700 verschillende mineralen in de buurt van Moermansk. Een root edeelte van de arbeidsmarkt is dan ook afestemd op deze natuurlijke hulpbronnen en mineralen. De rootste arbeidssectoren zijn de metaalindustrie en de elektriciteitsproductie. Verder heeft de visserij ook no een belanrijk aandeel in de economie van Moermansk. De bevolkin van Moermansk is na de val van de Sovjet -Unie snel ekrompen. Twinti jaar eleden woonde er no een kleine mensen in de stad, teenwoordi dus no maar Het is inmiddels officieel een verboden stad meer, maar toch is het lasti voor buitenlanders om de stad binnen te komen. Wel is Moermansk sinds 1989 partnerstad van Groninen. De Goela van Vorkuta en Norilsk Vorkuta lit in het uiterste noorden van het vasteland van Rusland, een paar honderd kilometer ten zuiden van Nova Zembla. In de zomer van 1930 werd er in de buurt van Vorkuta steenkool evonden. Dit kwam oed van pas voor het uitvoeren van de pas inevoerde vijfjarenplannen onder leidin van Josef Stalin. Voor de industrialisatie van Rusland was deze steenkoolvoorraad essentieel. Vandaar dat de nederzettin Vorkuta in 1931 esticht is. Vanaf 1932 werden er in de buurt van Vorkuta meerdere werkkampen van de Goela esticht. De mensen die in deze strafkampen inen werken hadden veel verschillende achterronden. Naar deze kampen werden bijvoorbeeld politieke teenstanders, eestelijken, ehandicapten en sommie bevolkinsroepen estuurd. Tiksi Uiteindelijk werden al deze roepen mensen samenevat onder de naam Vijand van het volk. Omdat Stalin deze term noal subjectief interpreteerde werden er miljoenen onschuldie burers verbannen. Met het uitbreken van de Tweede Wereldoorlo kwam de ontwikkelin van de Goela in een stroomversnellin terecht. Vorkuta werd in 1941 door een spoorlijn verbonden met de rest van Rusland, waardoor de steenkool sneller vervoerd kon worden. Deze spoorlijn werd echter door het uitbreken van de oorlo veel sneller afemaakt dan eienlijk kon, het kostte in de kampen dan ook duizenden levens. Tijdens de oorlo werd vanuit Vorkuta meer dan 7 miljoen ton steenkool vervoerd richtin Leninrad en de Oeral. Vlak na de dood van Stalin ontstond de rootste opstand teen de Goela ooit in de werkkampen van Vorkuta. Hieraan deden oneveer kampbewoners aan mee. Het kostte het Rode Leer er veel moeite om deze opstand neer te slaan. Uiteindelijk zorde dit ervoor dat de Russische reerin onder leidin van Chroesjtsjov de meeste Goelakampen liet sluiten in de jaren 50. De mijnen werden no wel in stand ehouden tot het eind van de Koude Oorlo. Rond 1990 woonden er no mensen in de stad. Een root deel van de bevolkin is vertrokken toen het rootste deel van de mijnen werd esloten, nadat deze onrendabel waren eworden door de val van de Sovjet-Unie. De buremeester van Vorkuta maakte in 2006 een plan om toeristen naar Vorkuta te lokken. Hij wilde een nieuw Goelakamp eheel in traditionele stijl in Vorkuta laten bouwen waar je als toerist jezelf drie daen lan kon laten opsluiten voor een kleine 450 euro. Dit plan stuitte echter op veel kritiek, niet alleen omdat Vorkuta zo afeleen lit, maar ook vanwee de naedachtenis aan slachtoffers van de Goela. Norilsk lit in het noorden van Siberië en is volens sommie bronnen de koudste stad op aarde. Ook is het de noordelijkste stad met meer dan inwoners. Norilsk is net als Vorkuta zwaar etekend door haar Goelahistorie. In de jaren 20 werden in Norilsk talloze delfstoffen evonden, waaronder oud en nikkel. In 1935 werd in een klap door dwanarbeiders de stad uit de rond estampt. Een root deel van de arbeiders moest in de beinjaren in tenten slapen in de Siberische kou, waarbij vele duizenden doden vielen. Door de schaarste aan voedsel kwam een root deel van de dwanarbeiders om tijdens de oorlo. De opstand in de kampen van Vorkuta in 1953 sloe over richtin Norilsk, waardoor ook hier de Goelakampen in de jaren 50 werden esloten. De productie van met name nikkel is ewoon dooreaan in Norilsk. De stad heeft de twijfelachtie eer de meest vervuilende fabriek van Rusland te bezitten, Norilsk Nikkel. Volens de BBC is dit de rootste producent van zure reen ter wereld. Net als in Moermansk en Vorkuta is ook in Norilsk bijna de helft van de bevolkin weetrokken sinds de val van de Sovjet-Unie. Tiksi, een odvereten oord De hiervoor besproken steden hebben allemaal no de moelijkheid om de komende decennia in ieder eval een stad te blijven, maar dat is lan niet overal het eval. Een oed voorbeeld hiervan is Tiksi. Dit was met name in de Tweede Wereldoorlo een belanrijke havenstad aan de Noordelijke Ijszee in Noordoost-Siberië. In de Koude Oorlo werden er hier twee rote vlievelden aaneled om bommenwerpers vanaf te kunnen positioneren. Het is echter nooit zover ekomen dat ze ook daadwerkelijk ebruikt werden. Na de val van de Sovjet -Unie is de haven in Tiksi in vervallen staat terecht ekomen, waardoor er nauwelijks meer schepen komen. Doordat het zo afeleen lit, is er ook een we richtin Tiksi en zijn de kosten voor levensonderhoud buitenproportioneel hoo. Alcoholisme vormt hier ook een probleem, maar alcohol is aan de andere kant zo duur dat het nauwelijks betaalbaar is. Teenwoordi wonen er no maar een paar duizend mensen in de stad, en daardoor is een paar maanden eleden ook het vlieveld esloten. Hierdoor is de nederzettin alleen no bereikbaar per helikopter. Het einde lijkt dan ook nabij voor Tiksi. /// meer weten? - Afleverin: Soldatenoffer - Afleverin: Maadan, een vereten verleden column De trein, de mandarijn en de Polen Martinus Spoelstra Eienlijk kan ik nooit oed lezen in de trein. Niet omdat de boeken die ik in de tas heb per definitie saai zijn, maar juist omdat er buiten zoveel te zien is. Of het nou The Oxford Handbook of Economic Georaphy of Asterix en de knallende ketel is, na enkele bladzijden ben ik automatisch naar buiten aan het turen. Er valt aan de andere kant van het raam ook zoveel te zien: het landschap, de ebouwen, de infrastructuur, de ruimtelijke ordenin. In principe is het één rote speelfilm die aan je voorbij aat, en je kunt ewoon met een kop koffie in je stoel blijven zitten, alsof je je nooit hebt verplaatst. Behalve de stationsnamen komt er een woord aan te pas. Wonder boven wonder kom je uiteindelijk ook no eens op de ewenste plek van bestemmin aan. Maar wellicht dat alleen mensen met een planoloen- of eorafenhart het op die manier beleven. Samen met mijn vriendin ben ik onderwe naar Praa. Een stad in Centraal-Europa waar ik no nooit ben eweest. We hebben een overstap in Dresden, een stad waar ik ook no nooit ben eweest. Het lit momenteel in Duitsland, maar no niet zo lan eleden la het in een ander land, waarvan ik de naam even kwijt ben. We hebben samen besloten om deze keer niet te vlieen. Dit heeft niks te maken met het milieubewust of roen reizen, maar meer met de vlieanst van één van ons. Per vlietui samen naar Londen in no wel, maar door een unsti Anebot van Die Bahn en de vrouwelijke stem die voor twee telt waren de treintickets snel eboekt. No voor ik teru was met de koffie. Ze vraat of ik ook een mandarijntje wil. Eienlijk is een mandarijntje de slimmere versie van de sinaasappel. Het is kleiner, dus handier mee te nemen, makkelijker te pellen, minder sappi, dus een kleverie handen, en bovendien kun je de partjes beter van elkaar scheiden. Dus om te eten ebruiksvriendelijker, maar een las mandarijnensap is weer omslachtier te produceren. Het is maar net wat je wil. Eienlijk hetzelfde idee bij het kiezen tussen reizen per trein of vlietui. Overiens aat het verelijken van vervoersmiddelen met fruit misschien iets te ver. Het doet me denken aan de treinreis die ik vijf jaar eleden maakte naar een EGEAconres in het zuiden van Polen. Je vindt eerst dat de omevin voor een ast of toerist niet aantrekkelijk aandoet, maar als je je realiseert waar je bent en wat het voor plek is, wordt het des te interessanter. Het was m n eerste EGEA-conres, later kwamen er no acht en onderhand ken ik vooraf het proramma van a tot z. Maar daar in Ustron maakte ik het dus voor het eerst mee. De zondaavond; een openinsceremonie met enkele prominente sprekers en een optreden van een traditionele, in de reio wereldberoemde folkloredansroep. Een kleurrijke mix van trotse jone mannen en vrouwen die ezamenlijk in de rondte dansen. De Poolcirkel, fantastisch! Teru in mijn boek over Praa. Ik zit erens rond het jaar 1918 toen Praa de Hoofdstad werd van een zelfstandi Tsjecho-Slowakije. Snel blader ik door. No even wat belanrijke punten van de stad opzoeken aan de hand van een bijeleverde kaart en het boek kan dicht. Ik zie het daar wel.

7 thema-artikel Thijs Fikken De aantrekkinskracht van Antarctica de Zuidpool als toeristische trekpleister Eeuwenlan heeft de westerse beschavin efilosofeerd over het bestaan van een mystiek zuidelijk continent. Terra Australis Inconita, het onbekende zuidelijke land, werd al beschreven door denkers als Aristoteles en Ptolemaeus, die eloofden dat het noordelijke land in evenwicht ehouden werd door een root zuidelijk continent. Door de vele ontdekkinsreizen werd duidelijk dat het continent niet vastzat aan Afrika of Zuid-Amerika. Even werd zelfs edacht dat het continent niet zou bestaan en dat Australië (waar zou die naam toch vandaan komen?) het zuidelijkste continent was. Na de officiële ontdekkin van Antarctica in 1820 en de beroemde expedities naar de eorafische Zuidpool van Scott en Amundsen is de interesse echter weer aanewakkerd. Nadat de Noor Amundsen als eerste de eorafische Zuidpool had bereikt in 1920, beon de Amerikaan Byrd met het verkennen van het continent vanuit de lucht. Deze nieuwe informatie werd ebruikt om in 1957 het eerste permanente zuidpoolstation te bouwen, het Amundsen-Scott South Pole Station. Dit station is vanaf de opleverin permanent bewoond eweest. De roei aan kennis over het continent, in combinatie Een van de leden van de expeditie van Amundsen naast de Noorse vla op de eorafische zuidpool met de altijd aanwezie ontdekkinsdran van de mens, zorde voor een nieuwe ontwikkelin: toerisme. Op dit moment bieden vele reisoranisaties tochten naar Antarctica aan. Hoe aan die oranisaties te werk? Is toerisme naar dit continent van extremen wel verantwoord? De eerste toeristische expedities naar Antarctica vonden in de jaren zesti plaats. Deze reizen werden emaakt met rote onderzoeksschepen. Naast het uitebreide onderzoek dat op deze schepen plaatsvond was er beperkt ruimte voor een aantal toeristen, die uiteraard oed moesten betalen. Teen het einde van de jaren zesti verschenen de eerste cruiseschepen, die toerisme als enie doel hadden. Met de komst van deze schepen stee het aantal toeristen met het einde van de wereld als bestemmin aanzienlijk. Op dit moment ontvant Antarctica zo n 30,000 toeristen per jaar. Antarctische cruiseschepen vertrekken vanaf een aantal plaatsen. Ushuaia, in Arentinië, is een van de belanrijkste steden. Deze stad, de meest zuidelijke op de wereld, draait voor een root deel op de inkomsten van toeristische tochten naar Antarctica en het Sub-Antarctisch ebied. Vanaf Ushuaia vertrekken de meeste schepen richtin het Antarctisch Schiereiland. Dit ebied heeft een milder klimaat dan de rest van het continent. In de zomermaanden lien de temperaturen net onder het vriespunt. Na de tocht door de verraderlijke Straat Drake verzoren de meeste reisoranisaties een landin op het vasteland van Antarctica. Met behulp van Zodiacs, kleine opblaasbootjes waarin oneveer twinti man vervoerd kunnen worden, komen de toeristen aan land. Antarctica kan ook via de lucht bereikt worden. Eind jaren zeventi vertrokken er vlietuien vanuit Australië en Nieuw- Zeeland om de sneeuwvlaktes vanuit de lucht te bezichtien. Japanse touroperators verkochten reizen waarop Antarctica in voelvlucht bekeken kon worden. De interesse was root, totdat een van de vlietuien in 1979 veronelukte. Bij de crash kwamen alle inzittenden én de Antarctische vlieindustrie om het leven. Teenwoordi kan het continent wel weer via de lucht bezocht worden. Vanwee de prijs en loistieke problemen ebeurt dit echter zelden met toeristen. Al deze moelijkheden, samen met een roeiende portemonnee van de emiddelde toerist, hebben in de tweede helft van de twintiste eeuw voor een stevie roei van het toerisme ezord. Deze roei brent ook zoren met zich mee. Antarctica heeft een inheemse bevolkin en dus ook een reerin. Hoe zor je er dan voor dat het toerisme naar het continent duurzaam en verantwoord verloopt? Gelukki is in 1959 het Antarctisch Verdra tot leven eroepen. In dit verdra, waarover je ook kunt lezen in het artikel van Wymer, staan een aantal belanrijke reels opesteld. Zo is Antarctica verboden ebied voor militaire activiteiten, het dumpen van radioactief materiaal en nucleaire proeven. Met de komst van het Antarctisch Milieuprotocol in 1991 is de beschermin van het ebied verder verscherpt. Zo moen mineralen alleen no voor wetenschappelijke doeleinden ewonnen worden. Ook is het vanaf dit moment verplicht om een milieueffectrapportae op te stellen voor elke activiteit die ondernomen wordt, dus ook voor toerisme. Prachti, zo n protocol dat strijdt voor vrede en milieubewustheid, maar moeilijk te reuleren. Omdat Antarctica aan niemand toebehoort, is het ook lasti om oranisaties te bestraffen. De toeristische sector is door dit probleem op zichzelf aanewezen, met zelfreulatie als evol. Om er voor te zoren dat de reizen naar Antarctica veili, duurzaam en verantwoord verlopen is de International Association of Antarctica Tour Operators (IAATO) opericht. Deze oranisatie strijdt raa voor wat volens hun de meest indrukwekkende vertonin van internationale vrede en samenwerkin is. Vrijwel elke reisoranisatie die ten zuiden van te werk aat is verbonden aan de IAATO. Dankzij de IAATO is de impact van toerisme op het Antarctisch continent nauwelijks waarneembaar. Nieuwe reelinen, zoals het verbod op zware brandstoffen, worden bijna jaarlijks inevoerd. Het aantal toeristen is, zeker in verhoudin tot de omvan van het ebied, met emiddeld 30,000 per jaar no relatief laa. Ter verelijkin: Amsterdam ontvant zo n 100,000 recreatieve bezoekers per dá. Sinds 2008 stijt het aantal toeristen niet meer. De economische crisis eist ook voor het Antarctisch toerisme zijn tol. Veel van de schepen zijn oud en versleten en er is een eld om nieuwe vaartuien te bouwen. Toch blijft de IAATO alert. Op dit moment wordt een nieuw vijfjarenplan emaakt om met de toekomstie roei van de sector om te aan. Het beschermen van de witte wildernis lijkt in oede handen te zijn. Het Antarctisch continent. Het Antarctisch Schiereiland of Graham Land is duidelijk zichtbaar. Naast de introductie van nieuwe reels die Antarctica moeten beschermen heeft de IAATO een ander doel: onderwijs. De IAATO vreest niet voor toeristen. Inteendeel, door de komst van toeristen hoopt de oranisatie het continent no effectiever te beschermen. Tijdens de reis laten de touroperators zo veel moelijk van het continent zien om de toeristen met open mond achter te laten. Door het zien van de schoonheid van het pinuïncontinent worden de reiziers zich bewust van de waarde van het ebied. De hoop van de IAATO is dat de toeristen bij terukomst hun mond no steeds niet dicht kunnen houden over het uitzicht. De reis zort op die manier voor een bescherminsdran bij alle bezoekers. Als je immers hebt meeemaakt hoe uniek het landschap is, zal je het belan van Antarctica voor de wereld inzien. Velen vrezen dat het Antarctisch toerisme de onderan zal betekenen voor het laatste stukje wildernis op onze aarde. In zekere zin is deze anst terecht. Massatoerisme naar het continent zal de sneeuwvlakte vervuilen als spahettivlekken op een wit laken. Zolan het Antarctisch Verdra economische uitbuitin van het continent voorkomt, kunnen de pinuïns rusti blijven zitten. Maar ook dit verdra zal ooit eindien. Toerisme kan veel mensen helpen om de waarde van Antarctica in te zien. De verantwoordin zit hem in het leerproces. Zoals de IAATO zet: bezoekers komen teru als ambassadeurs van vrede en beschermin voor dit unieke landschap. Het is aan deze ambassadeurs om de rest van de wereld van hun elijk te overtuien. /// meer weten?

8 thema-artikel martinus spoelstra Om de Noord over de ontberinen van een zeeheld die zijn doel nooit heeft bereikt kaart van de noordpool door. mercator m.b.v. bevindinen van barentsz Wie wel eens per trein door het noorden van Nederland reist, kan in de Willem Barentsz rijden. Vervoersbedrijf Arriva vernoemde enkele jaren teru een trein naar deze Nederlandse zeeheld. Ook ontlenen een eiland, een zee, een maritiem instituut, een veerboot en enkele schepen uit de moderne walvisvaart hun naam aan Willem Barentsz. Ondanks zijn heldenstatus heeft hij zijn doel en droom helaas nooit kunnen waarmaken. Barentsz is eboren halverwee de zestiende eeuw in Formerum op Terschellin. Behalve zijn laatste levensjaren is er weini bekend over z n levensloop. Van beroep was Barentsz zeeman en cartoraaf. Zo bracht hij bijvoorbeeld een atlas uit van de Middellandse zee. Volens deskundien bleek deze zo edetailleerd, ondanks de beperkte middelen van die tijd, dat Barentsz op dat ebied zijn tijd ver vooruit was. Het was de tijd van de Tachtijarie Oorlo die de Nederlanden voerden teen het Spaanse Rijk. Daarnaast bezaten de Portuezen als enien de strateische handelsroute naar Indië en China via Kaap de Goede Hoop. De Hollanders wilden juist onafhankelijk handel kunnen drijven met het Verre Oosten en bedachten daarom een alternatief: een nieuwe handelsroute via de Poolzee. Omdat men destijds een idee had hoe dit deel van de wereld eruit za en of de route überhaupt bevaarbaar was, werd er in 1594 een expeditie eoraniseerd. Willem Barentsz was stuurman op één van de vier uitvarende schepen van de expeditie, die bein juni 1594 vertrokken. Een eheel nieuwe route werd niet evonden; het lanerekte Nova Zembla en het uitstrekkende pakijs bleken een rote hindernis te vormen. Wel bereikte één van de schepen de Karische Zee via de Straat van Wayats, ten zuiden van Nova Zembla. Bij terukomst werd de reis daarom toch een succes enoemd. Het optimisme leidde tot een tweede poin. Deze expeditie vertrok een jaar later en omvatte twee keer zoveel schepen en bemannin. Maar deze reis verliep eienlijk no veel slechter dan de eerste; enorme ijsvlaktes hielden de vloot al in een vroe stadium van de tocht teen. Tevereefs keerden de schepen teru naar de Nederlanden. De Amsterdamse dominee Plancius, die ook meewerkte aan het plannen van de eerste expeditie, was de enie die na de twee mislukkinen op rij no eloofde in een route om de Noord. Hij meende namelijk dat tot nu toe Nova Zembla alleen no maar via het zuiden was etracht te omzeilen, maar dat Nova Zembla juist via de noordzijde moest worden epasseerd. Omdat eerder de expeditie efinancierd werd door de Zeeuwen en de Hollanders samen, maar de Zeeuwen dit maal van de financierin afzaen, vertrokken op 10 mei 1596 twee kleinere Amsterdamse schepen met Willem Barentsz aan de leidin. Het wetenschappelijke deel van de expeditie viel onder Barentsz verantwoordelijkheid, de overie zaken aan boord werden aanestuurd door Jacob van Heemskerck en Jan Cornelisz Rijp. Ondanks deze heldere taakverdelin en verantwoordelijkheden ontstond er al snel een conflict tussen Barentsz en Rijp over de te bevaren koers van de vloot. Na bijna een maand te hebben evaren passeerden de schepen de eerste kleine ijsschotsen. Echter, het bereiken van Nova Zembla had noal wat voeten in de aarde. Ten eerste meerden de schepen af bij een eiland vol meeuwennesten, omsloten door steile kusten. Na een evecht met een uit de kluiten ewassen ijsbeer koos de bemannin weer voor het ruime sop. Het eiland lieten ze achter zich en noemden het Bereneiland (tussen Noorween en het huidie Spitsberen). Met de kennis van nu weten we dat de ijsbeer eienlijk niet eens een permanente bewoner van dit eiland is, maar vaak de oversteek maakt vanaf de eilanden die dichter bij Spitsberen lien. Vervolens bereikte de expeditie opnieuw land. De bemannin dacht eerst te zijn afemeerd aan de Groenlandse kust, maar het Nieuwe Land bleek een rote eilandenroep te zijn en werd na de expeditie Spitsberen enoemd. Later zou dit een strateische uitvalsbasis blijken voor de Nederlandse walvisvaart van de zeventiende eeuw. De oplopende oneniheid tussen Barentsz en Rijp over waar open zee was en waar het ijs een evaar kon vormen, leidde tot een opsplitsin van de expeditie; Rijp in met zijn schip in noordwestelijke richtin, Barentsz en Van Heemskerck zetten de koers juist uit in noordoostelijke richtin. Het was midden juli toen het schip van Willem Barentsz Nova Zembla bereikte. Vanaf dat moment voer het schip lans de kust in noordelijke richtin met de hoop op open zee voorbij het noordelijkste punt van Nova Zembla, precies zoals Plancius thuis in Amsterdam had voorspeld. Helaas stuitten Barentsz en zijn bemannin opnieuw op steeds beklemmender wordende ijsschotsen. Uiteindelijk was er een we meer vooruit, maar ook een we meer teru. Gestrand in een baai, IJshaven enaamd, za de bemannin hoe het schip door het oprukkende ijs omhoo eduwd werd. Lanzaam maar zeker realiseerden de zeemannen zich dat ze midden op Nova Zembla moesten overwinteren. Gelukki vonden ze niet ver van de baai een stroompje met zoetwater. In de baai laen her en der aanespoelde stukken drijfhout en boomstammen. Ze beonnen aan de bouw van een onderkomen, maar de daen werden korter en de poolnacht la op de loer. Ondanks het overlijden van de scheepstimmerman tijdens de bouw werd het skelet van het huis bein oktober voltooid. Er was meer hout nodi en daarom moest het schip eraan eloven. Ook werd vanuit het schip het onderkomen bevoorraad met het resterende proviand. Het ebouw kree de naam t Behouden Huys. t behouden huys De poolnacht deed z n intrede en het werd overda niet meer licht. Dit maakte het snel een stuk kouder. De honerie ijsberen bleven door de winterslaap ook we, maar de bemannin jaade no wel op poolvossen. Door het verse vlees sterkten de verzwakte mannen aan en van de pels werden mutsen emaakt. Toch stierf één van de mannen vanwee de ijzie kou. Halverwee januari namen Barentsz en zijn mannen weer schemer waar en lanzamerhand kwam de zon weer tevoorschijn. Een nadeel was echter dat de ijsberen ook ontwaakten en het Behouden Huys zo nu en dan aanvielen. Gedurende het voorjaar probeerde de bemannin IJshaven te verlaten. Van het overebleven hout werden open roeiboten etimmerd en deze moesten eerst een heel eind over het ijs esleept worden. Deze zware klus werd ook no eens bemoeilijkt door nieuwsierie ijsberen. Midden juni 1597 verlieten de mannen eindelijk roeiend Nova Zembla. Willem Barentsz zelf stierf al na een kleine week op zee, net de dood van willem barentsz - c.j.l. portman als twee anderen van de bemannin. De overebleven mannen roeiden no twee maanden via de westkust van Nova Zembla en kwamen aan in Kola, in het noordelijke Russische vasteland. Hier ontmoetten ze Cornelisz de Rijp. Met zijn schip kwamen ze wonder boven wonder op 29 oktober 1597 weer aan in de Nederlanden. Door de expedities van Willem Barentsz werd er een noordelijke zeevaartroute evonden. Wel werd een root deel van het poolebied en de kusten van Spitsberen en Nova Zembla in kaart ebracht. Ook waren hij en z n bemannin de eerste Europeanen ooit die in het poolebied hebben overwinterd. Aan boord van de laatste expeditie van Willem Barentsz was ook schrijver Gerrit de Veer. Hij behorende tot de twaalf overlevenden die heelhuids de Nederlanden weer bereikten. Zijn taak was om alles wat er op het schip werd edaan, afesproken en beleefd op te schrijven. Zijn reisversla la halverwee 1598 in de boekhandel met de titel Waerachtihe beschryvinhe van drie seylaien ter werelt noyt soo vreemt hehoort. Het werd Nederlands eerste bestseller. Het boek werd in 2012 herdrukt. In 2011 werd de laatste expeditie van Willem Barentsz verfilmd. Deze aat de boeken in als Nederlands eerste 3D-film. Een nalatenschap waar Willem Barentsz waarschijnlijk niet van heeft durven dromen tijdens de ontberinen in de koude poolnacht op Nova Zembla.

9 thema-artikel eva bouw & wietske wilts Inuitemeenschappen in Noord-Amerika Ruimtelijke oriëntatie bij de Inuits Inuits wonen in uitestrekte toendravlaktes, die er voor een buitenstaander er monotoon uitzien. Het landschap verandert continu door beweend zee-ijs. Toch kunnen de Inuitjaers zich er perfect oriënteren, zonder kaarten of andere naviatieinstrumenten. Hoe doen zij dat, in een landschap waar plekken voor een buitenstaander nauwelijks van elkaar te onderscheiden zijn? Inuits oriënteren zich op andere manieren dan wij. Oorspronkelijk maakten zij een ebruik van kaarten of andere naviatieinstrumenten, maar oriënteerden zij zich direct via de zintuien. Inuits oriënteren zich voornamelijk via de wind. Ze identificeren vier verschillende soorten winden, die hen de we wijzen: Uannaq (WNW), Kanannaq (NNO), Niiq (OZO) en Akinnaq (ZZW). Die winden vormen bepaalde vormen in de sneeuw, waardoor Inuits zich kunnen oriënteren in het landschap. Voor de Inuits is storm bijvoorbeeld een ideale weersomstandiheid. Een zwakke wind bemoeilijkt de naviatie. Als er weini wind is, zit er voor Inuitjaers soms niets anders op dan de tocht te staken en weer verder te aan als de wind weer opsteekt. Plaatsen worden beschreven als verezichten. Voor Inuits is kennis van de horizon dus essentieel om hun plek te bepalen in het landschap en te reizen. Plaatsen worden ook niet als entiteiten op zich herinnerd, maar in termen van relaties. Voor de Inuits is het daarom een belanrijke taak om een diepaande betrokkenheid met het landschap te ontwikkelen. Voor deze diepaande betrokkenheid is alleen kennis van het landschap niet enoe. Slechts via een directe relatie met de omevin, een emotionele bindin en herinnerinen aan bepaalde plaatsen kan deze diepaande betrokkenheid ontstaan. Plaatsen worden bijvoorbeeld onthouden aan de hand van herinnerinen. Het is moeilijk voor te stellen dat er mensen wonen in barre omstandiheden van sneeuw en ijs. Toch hebben 6000 jaar eleden de eerste Inuitculturen (Eskimo s) zich in Alaska evestid, waarna de stammen zich verspreidde naar Groenland en het noorden van Canada. Oorspronkelijk komt het volk uit Azië. De Inuits zijn vanuit het oosten van Siberië de Berinstraat overestoken toen deze bevroren was. Ze hebben zich aanepast aan de barre omstandiheden van het hoe noorden en op die manier een bijzondere cultuur ontwikkeld. In de loop der tijd zijn de leefomstandiheden voor de Inuits er veranderd en de interatie in de moderne wereld zou een bedreiin kunnen vormen voor het voortbestaan van hun cultuur. Hoe leven de Inuits nu? En weten ze hun cultuur ondanks deze veranderinen in stand te houden? De Canadese Inuits leven hoofdzakelijk in Inuvialuit, Nunavut, Nunavik (een reio in het noorden van Quebeq) en in Nunatsiavut (een reio in Labrador). De leefebieden van de Inuits bevinden zich dus rotendeels binnen. In Canada leven Inuits in verschillende roepen en leefomevinen, waardoor er niet echt één homoene cultuur is in Noord-Amerika. Er zijn daardoor veel verschillende talen. Ook zijn er veel plekken met Inuitnamen. Vaak worden deze plekken ezien als niemandsland in onze oen, omdat er niks is, maar voor de Inuits zijn deze plekken er belanrijk, omdat ze een verhaal hebben. De Inuitcultuur is van oudsher overedraen door het vertellen van verhalen en leendes. In deze verhalen spelen plekken altijd een belanrijke rol. Doordat Inuits leefden als nomaden/jaers verzamelaars, hebben ze een bijzondere relatie met hun omevin. Ze emireerden mee met de dieren, om zichzelf van voedsel te kunnen voorzien. Daarnaast wordt land niet ezien als een bezittin (wat bij ons wel het eval is), juist doordat ze een vaste woonplek hadden. Ze zien het land meer als verstrekker van voedsel. Wel was er onder de verschillende emeenschappen bekend welk ebied tot bepaalde roeperinen behoorde. Doordat plekken zo belanrijk zijn voor Inuits, identificeren ze zich ook met de plek waar ze vandaan komen; als ze zich voorstellen noemen ze altijd de plek van herkomst. Verder kunnen Inuits emakkelijk hun we vinden in het Arctisch ebied. Een voorbeeld hiervan is het oriënteren door middel van opestapelde stenen, de zoenaamde inuksuk. Deze markerinen even aan waar bijvoorbeeld een jachtebied is, hoe reiziers de we kunnen vinden, ze kunnen een waarschuwin zijn voor evaarlijke plekken of ze markeren juist een plek die ze respecteren. De manier waarop de stenen zijn opestapeld even de betekenis weer en de armen of benen even de richtin aan waar reiziers naar toe kunnen aan. Inuits behandelden mensen, dieren en planten allemaal met evenveel respect. No steeds is het er van belan dat er voorzichti omeaan wordt met de rondstoffen die het land en de zee verstrekken. Er wordt bijvoorbeeld niet ejaad voor het plezier en in Nunatsiavut is het verboden om in het paarseizoen op dieren te jaen. Verder is het ebruikelijk dat het eten edeeld wordt met de emeenschap en om elk deel van een dier te ebruiken, voor bijvoorbeeld eten, kledin en zelfs speeloed. Ook is er vaak een hele andere belevenis van tijd. Voor de Inuit is tijd circulair en wordt er vooral ekeken naar de standen van de zon en de maan. Ze zijn in de winter ook minder actief dan in de zomer. Daarnaast hebben de Inuits in Ammitturmiut (Nunavut) een kalender met acht seizoenen in plaats van de vier seizoenen die wij kennen. Deze kalender is ebaseerd op het nomadenleven en eeft bijvoorbeeld aan wanneer het ijs bevroren is en de Inuits het ijs op kunnen. Inuits hebben duizenden jaren op deze manier eleefd, totdat Europese ontdekkinsreiziers, walvisjaers, handelaren en andere culturen naar Canada kwamen. Teenwoordi leven de emeenschappen wel in dorpen. In Canada zijn er Inuits die in 53 dorpen leven. Je zou het misschien niet verwachten, maar de Inuitemeenschappen zijn in de loop der jaren er eroeid. Dit komt vooral door de betere ezondheidszor en scholin. Ondanks dat de leefomstandiheden er zijn veranderd, hebben de Inuits no steeds een eien taal, reliie, kennis en cultuur. Ze leven bijvoorbeeld no steeds van het jaen, ook al is dit in veel evallen niet nodi. Veel ouderen zijn wel ban dat de cultuur en de kennis van de verschillende plekken verloren aat, omdat de joneren minder in contact zijn met het landschap en zo de verhalen niet overedraen worden. Desondanks is het no wel ebruikelijk dat de joneren ook leren jaen en periodes doorbrenen buiten het dorp. Dit ebeurt vaak in de zomer, wanneer de hele familie erop uit trekt. Binnen de Inuitemeenschappen zijn helaas veel problemen: doordat ze in dorpen moesten leven (rotendeels edwonen door de Canadese overheid) en steeds meer in de moderne economie eïntereerd raakten, veranderde de manier van leven voor de Inuits drastisch. Er zijn daarnaast weini oed betaalde banen voor deze mensen, waardoor veel van hen een uitkerin krijen. Een ander root probleem binnen de Inuitcultuur is het hoe zelfmoordaantal onder jone mensen. Joneren die in een Inuitreio wonen lopen 30 keer meer het risico om zelfmoord te pleen dan joneren in de rest van Canada. Het zelfmoordaantal onder Inuits is daarmee het hooste in heel Noord-Amerika. Ook is het leven in deze emeenschappen vaak heel eïsoleerd, waardoor er er veel sociale controle is. Voor veel joneren is er nauwelijks oed onderwijs. Vooral studeren is lasti, omdat ze dan moeten verhuizen. Een ander fenomeen dat een bedreiin vormt voor de Inuitemeenschappen, is het steeds verder smelten van het ijs, dankzij - de misschien iets te vaak enoemde - klimaatveranderin. Het ijs wordt namelijk ebruikt als bouwrond, we en jachtveld. Vooral het jaen wordt door het veranderende klimaat bemoeilijkt, omdat het de jachtperiode verkort en het jaen op het ijs evaarlijker wordt. Ondanks deze problemen, kan de komst van bijvoorbeeld andere vis- en voelsoorten ook een voordeel zijn. Daarnaast blijven veel Inuits toch in het ebied wonen, vooral vanwee hun familie. Het is lasti om te voorspellen of de Inuitcultuur lan stand kan houden. Er wordt namelijk al heel lan edacht dat de Inuitcultuur op het punt van uitsterven staat. Het kan voor de Inuits lasti zijn om hun cultuur te behouden, omdat ze niet meer op dezelfde manier kunnen leven als vroeer. Toch hebben ze zich al duizenden jaren weten aan te passen aan veranderende omstandiheden. Dus, waarom zouden ze dat nu dan niet kunnen? Ondanks de veranderende leefomstandiheden voelen veel Inuits zich no steeds er verbonden met hun omevin. Dit belanrijk voor het behoud van hun cultuur, omdat dit ook de essentie is van hun cultuur. Daarnaast hechten ze veel waarde aan de aanweziheid van familie. Doordat hier veel waarde aan wordt ehecht en het feit dat ze zich hebben weten aan te passen aan de moderne omstandiheden, is de Inuitcultuur rotendeels in tact ebleven. Hopelijk blijft dit zo. /// meer weten? A place called Nunavut, multiple identities for a new reion - Proefschrift door Kim van Dam

10 raad de plaat Raad de Plaat Waar is deze foto enomen? Dit bouwwerk lit op een ijslaa van bijna 3000 meter dik en de emiddelde temperatuur is hier -49 c. Weet je wat dit is? Mail je antwoord naar en maak kans op een prachtie prijs! Oplossin vorie keer: zie redactioneel (p.2) Winnaar: Jorren Westra

11 thema-artikel saskia zwiers 18. masterthesis wietske wilts 19. Bij de kerstman thuis De link tussen het thema Poolcirkel en de Kerstman is snel eled. Misschien heb je vroeer wel eens een brief eschreven aan de Kerstman, per adres Rendierenstraat, Noordpool. Maar is deze link wel zo loisch? Komt de Kerstman wel van de Noordpool? Met de kerstedachte no in het achterhoofd onderzoek ik op een koude januari-avond de historie van deze eliefde rode, bolle pakjesbezorer. Tijdens mijn diitale zoektocht naar de woonplaats van de Kerstman stuit ik al snel op het eerste probleem: welke Kerstman is de echte? Vele culturen kennen ieder hun eien kerstrituelen en leendes. Zo beweren de Amerikaanse vertellinen dat de Kerstman op de Noordpool woont, terwijl in Europa de plaats Rovaniemi in Fins Lapland vaak wordt aanedraen. De Denen beweren dat Julemanden (de Kerstman) nabij Uummannaq in Groenland woont, terwijl de woonplaats van Grootvader Vorst (Ded Moroz) volens de Russen in de bossen bij Veliki Oestjoe lit. Volens Bulaarse traditie woont Grootvader Vorst diep in het bos samen met Snezhanka, een ijsprinses die ondanks de commerciële hedendaase vertonin no altijd het knappe hulpje van de Kerstman is en hem verezelt tijdens publieke vertoninen. Dit wijkt af van de westerse opvattin waarbij de Kerstman elfjes heeft die onzichtbaar druk werken. Anders dan bij Sinterklaas is over de woonplaats van de Kerstman meer bekend. Sinterklaas woont erens in Spanje maar niemand heeft ooit zijn kasteel of pietenhuis ezien. In veel evallen is van de Kerstman bekend dat hij diep in het donkere bos woont, in een eheimzinni klein huisje met een werkplaats en ruimte voor zijn arrenslee. Maar het kan ook anders. In de Amerikaanse staat Indiana kent de Kerstman een eheimen; er is zelfs een dorp naar hem vernoemd. Het dorp Santa Claus, eleen aan Christmas Lake, telt inwoners die allen wonen in straten als North Pole Lane, Jinle Bell Lane en Mistletoe Drive. De naam van het dorp werd op kerstavond 1881 door een kind bedacht, dat een veraderin over de nieuwe dorpsnaam verstoorde omdat het de Kerstman za lopen. De Amerikaanse Kerstman ontvant zijn post rotendeels in het kleine postkantoortje van Santa Claus. De kleine emeenschap van Santa Claus is actief betrokken bij haar bijzondere dorpseschiedenis en helpt vrijwilli om brieven van kinderen te beantwoorden. In Europa is de stad Rovaniemi, de hoofdstad van Lapland, het meest bekend als woonplaats van de Kerstman. Net boven de poolcirkel, 8 kilometer buiten de stad, bevindt zich The Santa Claus Villae. Het park is volledi opebouwd in kerstsferen en iedere da klinken er kerstliedjes in de verschillende winkeltjes. Op dit park is de Kerstman iedere da van het jaar te vinden in zijn kantoortje, zelfs in de zomer staan er rijen voor zijn deur. Het ehele jaar door stromen brieven binnen van kinderen die om Leo of een Xbox vraen. In totaal ontvin de Kerstman in Finland al 13 miljoen brieven uit 197 verschillende landen. Er worden brieven tentoonesteld en enveloppen met het adres van de Kerstman erop eschreven. De adressen variëren enorm maar desondanks ontvant iedere brief een persoonlijk antwoord van de Kerstman. Hoewel de exacte woonplaats van de echte Kerstman altijd een raadsel zal blijven, zijn de postbodes er oed op de hoote. Een brief met de adresserin Kerstman, Poolcirkel, Finland ontvant altijd een antwoord. Naast deze twee voorbeelden zijn er no talloze andere locaties waar de Kerstman te vinden is. In Lapland is het een er populaire toeristische attractie om met een rendierenslee door de sneeuw te reizen. Met dit bijzondere vervoersmiddel reis je naar een klein hutje diep in het bos, alwaar je bij rond een kampvuur warme chocolademelk kunt drinken. Als je eluk hebt ma je bij de Kerstman op schoot zitten en vertellen dat je braaf eweest bent. Op deze manier wordt er ineaan op de kerstervarin en het sprookje dat rond de Kerstman ecreëerd is de afelopen decennia. De naaldbomen, de rendieren, een dikke man met baard in een rood pak hebben in werkelijkheid weini met elkaar te maken. We weten allemaal dat de Coca-Cola Company de Kerstman rood kleedde, dat rendieren niet kunnen vlieen en Rudolf een rode neus heeft. Bovendien stamt onze kerstboom af van een heidense midwintervierin dat niets met het christelijke kerstfeest te maken heeft. Toch vallen deze onderdelen emakkelijk samen te voeen in Lapland en creëren zij ezamenlijk een sprookjesachtie omevin waar je emakkelijk bij we kan dromen. Alsof je omarmd wordt door alles om je heen een cultureeleorafisch onderzoek naar de belevin van de natuurlijke tuin cultural eoraphers have found their way (back) to the material in very different ways that variously resonate with what I take to be amonst the most endurin of eoraphical concerns the vital connections between the eo (earth) and the bio (life) Sarah Whatmore* Mensen maken zichzelf een thuis op de wereld. In dit zoeheten home-makinproces maken mensen zich een aanename plek in huis, maar ook in de tuin, die in mijn afstudeeronderzoek en in dit artikel centraal staat. Een thuis wordt (in de westerse wereld) opevat als een plek die voor en door mensen emaakt wordt, als een plek waar (wilde) natuur buitenesloten wordt. Vanuit dit traditionele perspectief wordt de tuin dan ook opevat als een reflectie van de cultuur van de tuinier, met natuur (dieren en planten) als passieve objecten. Als echter vanuit het dwellin-perspectief ekeken wordt, maken mensen zich een thuis op een plek samen met al het andere op die plek, dus ook samen met de aanwezie natuur. Omdat thuis en natuur traditioneel als escheiden worden ezien, is het interessant om te kijken hoe mensen het contact met natuur in hun tuin ervaren. Bovendien is de tuin een plek die mensen (menselijke actoren) naar hun eien smaak in willen richten. Maar teelijk oefenen er ook planten en dieren (niet-menselijke actoren) invloed uit in de tuin De vraa is welke rol de interactie met deze niet-menselijke actoren in de belevin van de tuin speelt, en wat dit betekent voor het home-makin-proces van de tuinier. Wat is een tuin? Het woord tuin is verwant aan het Enelse woord town, dat omheinen betekent. Dit suereert dat de tuin iets is dat omheind wordt, een afscheidin vormt van de omevin. Ook Van Dale spreekt van een omheind of afeperkt stuk rond, behorende bij een huis en daaraan sluitende, of het omevende, waar bloemen ekweekt of roenten enz. eteeld worden. In deze definities staat de activiteit van de mens centraal. Alsof de tuin een blank doek is waarop de tuinier de planten van zijn keuze kan telen. Toch weet iedereen die wel eens in de tuin bezi is dat planten en dieren niet altijd doen wat de mens wil. Zij oefenen hun eien invloed uit. Sinds een aantal jaar wordt de tuin dan ook breder opevat: als een hybride netwerk waarin mensen, planten en dieren samenleven. En zo beleven mensen hun tuin ook. Thuis Als mensen over hun thuis vertellen, komt ook vaak hun tuin ter sprake. De tuin speelt dus een belanrijke rol in hoe mensen zich thuis voelen op hun woonplek. Home wordt eassocieerd met een evoel van veiliheid, zekerheid, vrijheid en controle. Door middel van home-makin-praktijken maken mensen zich een aanename plek. Via heel ewone daelijkse routines, zoals koken, afwassen, theedrinken, ontstaat een thuisevoel, een evoel van vertrouwdheid met de omevin. Home-makin-praktijken vinden ook in de tuin plaats: ook dat wordt voor mensen een vertrouwde plek. De tuin is onder andere belanrijk voor het thuisevoel vanwee de privacy die in de tuin wordt ervaren en de betoverende ervarinen die de tuin biedt. Dwellin Als vanuit het dwellin-perspectief naar het thuisevoel wordt ekeken, wordt duidelijk hoe mensen zich een thuis maken samen met al het andere op de plek. Het dwellinperspectief ziet de relatie tussen mensen foto 1 vrijheid en hun omevin als een relatie waarin mensen in wat ze bouwen, hoe ze leven en denken evormd worden door hun essentiële inbeddin in de wereld. Dwellin is de vertalin van Dasein, een berip van de Duitse filosoof Martin Heideer. Dwellin betekent dus simpelwe er zijn. En er zijn betekent samenzijn met al het andere dat er is. Een thuis is dus niet enkel een afscheidin, maar er is altijd contact met al het andere dat aanwezi is. Multizintuilijke, belichaamde ervarin Mensen staan in de tuin voortdurend in contact met (niet-menselijke) natuur. Dit contact ebeurt op een multizintuilijk, belichaamde manier. Multizintuilijk betekent dat mensen via alle zintuien contact maken met de planten en dieren in hun tuin: ze zien de bloemen bloeien, ze horen de voels zinen, ze ruiken de eur van rozen, ze proeven de roenten en kruiden uit de moestuin en voelen boomblaadjes, de aarde en de wind. Zoals het citaat boven dit artikel laat zien, wordt het contact met al het andere in de tuin op een materiële manier ervaren: via het lichaam. Door in de tuin te zijn, pikken de zintuien allerlei prikkels op. De aanweziheid van deze prikkels (eluiden, euren) benadrukken het zijn-in-de-tuin. Zo raken mensen op een hele directe manier, via de zintuien, verbonden met hun tuin

12 Actor-netwerktheorie Door via actor-netwerktheorie naar de tuin te kijken, is de tuin niet alleen maar een plek van de mensen, maar ook van de aanwezie dieren en planten. Actor-netwerktheorie is een benaderin die fenomenen bestudeert in termen van hun interacties met andere actoren en met een roter eheel. In de tuin interacteren de menselijke actoren met de niet-menselijke actoren en in deze interactie wordt het netwerk tuin evormd. Op deze manier ontstaat ook het besef dat mensen inebed zijn in een roter eheel. Hun thuis wordt dus niet alleen door henzelf evormd, maar ook door niet-menselijke actoren. En dit besef kan ervoor zoren dat mensen respectvol omaan met de natuur in hun omevin (en op de aarde, want: waar houdt je omevin op?). Methoden Voor dit onderzoek heb ik de tuinbelevin van neen mensen met een natuurlijke tuin in de provincie Groninen onderzocht. Er zijn drie verschillende onderzoekmethoden ebruikt: ten eerste hebben de respondenten zelf foto s emaakt van belanrijke dinen in hun tuin, ten tweede hebben de respondenten mij een rondleidin eeven door hun tuin en ten derde heb ik de respondenten over hun tuinbelevin laten vertellen tijdens een diepte-interview. Tijdens dit diepteinterview heb ik de respondenten ook over de emaakte foto s laten vertellen. Op deze manier heb ik een oed beeld ekreen van de tuinbelevin van de respondenten. De foto s zijn hierin heel waardevol, omdat hierop te zien is wat voor de respondenten belanrijk is. Thuis in de tuin Uit dit onderzoek blijkt dat de tuin een belanrijke bijdrae levert aan het thuisevoel van de respondenten. Zo vertelt Bodhi: Ik merk ook dat ik veel minder de behoefte heb aan vakantie enzo. Ik hoef niet meer zo we. Ik ze ook altijd teen anderen: ik kampeer het hele jaar. En zo voelt het ook. Het is een vrijheid die ik van kamperen en reizen en dat soort dinen ken. Ik a wel eens we, maar ik merk dat die behoefte steeds meer afneemt. Dus ik voel me hier echt thuis. Uit dit citaat blijkt dat Bodhi sterk eworteld is op haar thuisplek. Zij woont in een woonwaen en heeft een rote tuin waarin zij daelijks rondscharrelt en eniet (zie foto 1). Haar tuin maakt het voor haar foto 2 roentetuin moelijk om in alle vrijheid rond te reizen in haar eien tuin. In dit reizen ontmoet en vormt zij continu haar eien woonomevin samen met de aanwezie natuur. Door deze routines wordt de plek haar vertrouwd en raakt zij eworteld op deze plek. Verbondenheid met al het andere Het zijn-in-de-tuin is een bijzonder rijke belevenis, waarbij alle zintuien eprikkeld worden. Zien, horen en ruiken ebeuren vanzelf, maar voor proeven moet je zelf kiezen. Franziska, bijvoorbeeld, raakt via het smaakzintui verbonden met haar tuin en met de aarde. Zij zet: Als je wil eten, a je ewoon naar buiten en je kijkt wat er is. Je neemt een courette mee en een paar peultjes. Dan neem je een beetje kruiden mee wat er net oed bij staat. Uit dit citaat blijkt ook dat de tuin een heel concrete bijdrae levert aan het thuisevoel. In de daelijks routine van het eten en koken levert de tuin een essentiële bijdrae. Hierin wordt ook duidelijk dat niet alleen de tuinier kiest hoe zij de tuin foto 3 houtduif ebruikt, maar dat zij zich ook laat leiden door hoe de planten er bij staan. In wat ze eet, laat ze zich leiden door wat de tuin voor haar in de aanbiedin heeft. Door voedsel uit eien tuin te eten (zie foto 2), raakt de tuinier op een intieme manier verweven met de plek. Proeven brent de tuinier in een vitale verbindin met de aarde en het leven. Voelen kan betekenen dat de planten en dieren in de tuin aaneraakt worden, maar sommie tuiniers kunnen ook voelen hoe het is om omrind te worden door planten. Zo vertelt Jan over zijn tuinbelevin: Het eeft iets. Niet alleen rust, maar planten even je wat. Ze omhullen je ook. Je voelt het ewoon, als je erens loopt. Alsof je omarmd wordt door alles om je heen. Dat heb ik nu ook, waar we nu zitten. Dat voel je. Maar wat het precies is, zou ik niet uit kunnen leen. In het omarmd worden door alles om hem heen, bevestit hij niet alleen dat de natuur in here is, maar ook dat hij zelf fysiek is inebed ín de natuur. Interactie met niet-menselijke actoren In de tuin interacteren mensen continu met de niet-menselijke actoren. In deze interactie krijt de tuin vorm. In de belevin van de tuin spelen deze niet-menselijke actoren een rote rol. Dit blijkt uit het onderstaande citaat van voelaar Michiel: Dit is de houtduif op haar nest. Die zat in de vlier bij de achterdeur te broeden en toen hebben we wel vier weken de achterdeur niet ebruikt, maar de voordeur, omdat we haar telkens zo verstoorden op het nest. Die heeft dus noal een rote impact ehad, dat we vier weken de achterdeur niet hebben ebruikt. De houtduif (zie foto 3) oefent enorm veel invloed uit op hoe de tuinier zijn tuin beleeft en ebruikt. Deze houtduif verstoort de daelijkse an van Michiel om via de achterdeur naar binnen te aan. Hieruit wordt ook weer duidelijk hoe de niet-menselijke actoren een rol spelen in het menselijke home-makin-proces. In de interactie met de duif laat de tuinier zich leiden door de wensen van de duif. Hiermee wordt de tuin een dynamisch netwerk waarin mensen en duiven met elkaar interacteren. Een ethische houdin teenover natuur Het klinkt eienlijk heel menselijk, ik wil alles (de planten en dieren in de tuin, red. WW) tot z n recht laten komen, zoals je zou willen dat ook ieder mens tot z n recht komt. Met dit citaat maakt Greetje duidelijk hoe haar tuin een plek is waar het voor planten en dieren oed toeven is. Het is duidelijk dat zij een ethische houdin inneemt teenover de natuur in haar tuin en daarbuiten. Door bijvoorbeeld bessenstruiken te planten, hebben voels oed te eten (en mensen ook!). Henks ethische houdin teenover dieren in zijn omevin wordt duidelijk in het volende citaat: Je hebt een verbindin tussen het ene stukje natuur en het andere stukje natuur. Ik beschouw dit als een dooranshuis voor dieren. Jij bent onderdeel van die wereld en ik vind dat je je zo moet edraen. Maar wij zijn de enie. De buren zetten een schuttin, dat betekent: hier niet verder, eel. Henk beseft duidelijk dat hij inebed is in de natuur die hem omrint. En daar edraat hij zich ook naar. Hij richt daartoe zijn tuin in als een dooranshuis voor dieren. Met oud hout en waterpartijen voor voels, eels en andere dieren, en bloeiende bloemen voor vlinders en bijen zort hij voor een fijne verblijfplaats voor dieren. Zodoende treft hij in zijn tuin veel voels, eels, vlinders, bijen en andere dieren aan. En dat maakt dat hij zich thuis voelt op zijn woonplek. Slot Dit onderzoek laat zien dat de interactie met niet-menselijke actoren op een daelijkse basis een rote rol speelt in de belevin van de tuin, omdat tuiniers efascineerd zijn door de roeikracht van planten (zie foto 4) en de schoonheid van dieren, óók als deze iets anders doen dan wat de tuinier foto 4 opkomende varens wil. Dit is interessant, omdat in zijn/haar home-makin-proces, de tuinier dus iets in zijn thuissfeer teenkomt wat níet zijn bedoelinen reflecteert, maar een eien leven leidt. Uit dit onderzoek blijkt dat juist de ontmoetin met de niet-menselijke ander en het in contact staan met al het andere op de plek maakt dat de tuinier een positief thuisevoel ontwikkelt op zijn/haar woonplek. De niet-menselijke natuur biedt de tuinier iets wat hij/zij zelf niet heeft: de natuur eeft hem/haar rust en betovert. Dit betekent dat het home-makin-proces van de mens moet worden ezien als een proces dat continu evormd wordt door de niet-menselijke natuur, en dat een thuis iets is dat continu evormd wordt door de nietmenselijke natuur. In het citaat aan het bein van dit artikel constateert Sarah Whatmore dat cultureeleorafen zijn teruekeerd naar het bestuderen van het materiële en dat zij zich hierin bezihouden met de verbindin tussen aarde en leven. Uit dit onderzoek blijkt dat het bestuderen van de verbindin tussen de aarde en het leven van mensen, dieren en planten op een materiële manier bijzonder rijke en intieme informatie oplevert over hoe mensen deze verbindin ervaren in de tuin: alsof je omarmd wordt door alles om je heen Bronnen - Blunt, A. (2005) Cultural eoraphy: cultural eoraphies of home, in: Proress in Human Georaphy, 29, vol. 4, pp Cloke, P. & O. Jones (2003) Groundin ethical mindfulness for/in Nature: Trees in Their Places, in: Ethics, Place and Environment 6, pp Hitchins, R. (2003) People, plants and performance: on actor network theory and the material pleasures of the private arden, in: Social and Cultural Georaphy 4, pp Power, E.R. (2005) Human-nature relations in suburban ardens, in: Australian Georapher 36, no. 1, pp Whatmore, S. (2006) Materialist returns: practisin cultural eoraphy in and for a more-than-human world, in: Cultural Georaphies 13, pp * - Wilts, W. (2012) Alsof je omarmd wordt door alles om je heen een cultureeleorafisch onderzoek naar de belevin van de natuurlijke tuin, Groninen: RUG, via nl/root/ma/cg/2012/wwilts/

13 eorafen aan het werk Arvid krechtin 22. uit het buitenland Titia Leutscher 23. Georafen aan het werk Sky-station In deze rubriek beschrijft een alumnus van de FRW recente belanrijke ontwikkelinen in het werkveld van eorafen. Deze rubriek wordt emaakt in samenwerkin met de Professor Keunin Vereniin, de alumnivereniin voor alle afestudeerden van de faculteit. Ik werk als projectmanaer voor Multi Development Ukraine, de Oekraïense tak van het pan-europese Multi Corporation uit Gouda, dat in 15 landen actief is met het ontwikkelen en beheren van winkelvastoed. Dat houdt in dat ik me bezi houd met het ontwikkelen van rootschalie winkelcentra in een land dat dat soort complexen nauwelijks kent. Er zijn (slechte) winkelcentra, eüpradede sovjetwarenhuizen, markten, van alles eienlijk, maar no niet het soort ebouwen en locaties waar Multi root en succesvol mee is eworden. We zijn bezi om dat in Lviv en in Kharkov (op twee locaties) te realiseren. Afezien van projectmanaement houd ik me bezi met acquisitie en marktonderzoek, en dat lijkt reelmati op pure eorafie. De crisis heeft een aardie deuk in onze expansiedrift eslaen, maar no steeds komt het voor dat ik naar een stad reis om een locatie te bekijken. Dat is fantastisch om te doen. Oekraïne is, ondanks het EK, voor veel mensen no steeds een blinde vlek. Weini mensen weten dat het qua oppervlak het rootste land is dat eheel in Europa lit, dat er 45 miljoen mensen wonen, dat er 5 miljoenensteden zijn, en dat een stad als Zaporozje, waar overiens ook de rootste kerncentrale van Europa staat (ja, van hetzelfde type als Tsjernobyl, maar vast veili), meer inwoners heeft dan Amsterdam. Het is mijn taak om zo n stad in kaart te brenen. Dat betekent door een stad lopen, kijken waar ewinkeld wordt, wat de concurrentie is, waar mensen wonen, waar de koopkracht econcentreerd is, wat de belanrijke transportassen en knooppunten zijn, en waar ebouwd wordt. Veel informatie ontbreekt in Oekraïne. Zo wordt bijvoorbeeld de zwarte economie op oneveer 50% van de reële economie eschat. Dat vraat om creatieve methoden om bijvoorbeeld koopkracht te meten: kijken waar duurdere auto s staan, waar al nieuwe kozijnen in de rauwe sovjetflats zitten, hoeveel schotels er aan de evel hanen, enzovoorts. Dat vraat een open blik, oo voor detail, en bereidheid om atlassen en Wikipedia uit te pluizen. Een betere beschrijvin van een eoraaf kun je bijna niet maken! Daar komt no bij dat het fascinerend is om Oekraïne in haar context te zien. Het land bestaat uit twee delen: een deel dat sterk op Rusland ericht is en een deel dat op Europa ericht is (Polen, Slowakije, Honarije, Roemenië). En Kiev lit keuri in het midden. Er zijn heel veel overeenkomsten met beide blokken te vinden, maar de verschillen zijn minstens zo interessant. Geen kwaad woord over de EU hier, de enorme voorspron van Polen op Oekraïne, die in 1989 qua ontwikkelinsniveau vrijwel afwezi was, is vrijwel eheel ontstaan door het Europese ontwikkeltraject van Polen. En ondanks dat Rusland Oekraïne vaak no als een soort provincie beschouwt, een historische anomalie, is Oekraïne echt een ander land, met een andere eschiedenis, en inmiddels een behoorlijk andere economie. Het ebrek aan natuurlijke rondstoffen (met name olie; as is er wel, net als steenkool en ijzererts) maakt dat Oekraïne edwonen is te diversifiëren, door bijvoorbeeld het enorme landbouwpotentieel beter te benutten. Arvid Krechtin (1983) Gestudeerd Bachelor Technische Planoloie Master Economische Georafie Werkzaam voor Multi Development Ukraine in Kiev Ook in de retailmarkt is dat te zien. Een stad als Kiev doet in veel opzichten aan als een Moskou in pocketformaat, maar qua ontwikkelin volt het ook netjes de curves van Warschau en Boedapest. Die combinatie maakt het zo interessant, no afezien van het hedonisme in Odessa, dat tot de feesthoofdstad van Europa kan uitroeien, Lviv als Europese cultuurstad, met zijn UNESCO-beschermde binnenstad, en de industriële rootmachten Kharkov (machinebouw, atoomindustrie), Donetsk (mijnbouw, staal) en Dnepropetrovsk (ruimtevaart, meer staal). Inmiddels woon ik in meer dan drie jaar in Kiev. Er is onelofelijk veel veranderd, helemaal sinds de eerste keer dat ik het land bezocht, met de buitenlandse excursie van Ibn Battuta in Er is veel ebouwd, er zijn talloze buitenlandse merken bijekomen, de straatnamen en metrostations zijn inmiddels ook in Latijnse letters te lezen en het land is meer en meer westers aan het worden. Dat lokale politici dat niet berijpen zal uiteindelijk hun probleem zijn. Het aat met vallen en opstaan, er moet no steeds waanzinni veel ebeuren, maar het áát wel. Dat ik in een samenlevin kan wonen en werken waar de veranderin zo tastbaar is is een root enoeen. Dat ik in de tussentijd ook no zoveel met mijn studie doe is een eweldie bonus. De 26-urie treinreis van Noord naar Zuid- Zweden eeft mij tijd om na te denken over de afelopen vijf maanden als uitwisselinsstudent in dit lan uitestrekte land, met vele verschillende ezichten, dat bekend is van Pippi Lankous. 20 auustus beon het allemaal, ik stond vol zenuwen op het vlieveld. Na mijn kortste vliereis ooit stond ik opeens met al mijn baae in een land waar ik no nooit eerder was eweest. Vanaf het bein voelde het elijk al vertrouwd: Lund is net als Groninen een echte studentenstad. Ook hier is het favoriete vervoermiddel een mooie felekleurde fiets. Al snel merkte ik typische Zweedse ewoontes op. Een voorbeeld hiervan is fika; dit is koffie of thee drinken met iets lekkers erbij. Als student wordt er natuurlijk ook edronken in de avonduren. Alcohol boven de 3,5% is hier alleen verkrijbaar in de systembolaet, die beperkte openinstijden heeft. Dit om het drankebruik van de Zweden eniszins onder controle te houden. Over het alemeen zijn Zweden er beleefd en netjes, ze volen het berip laom. Dit betekent: niet te veel, niet te weini, precies enoe. Ze zullen nooit snel het laatste stukje eten, of snel een laatste slok van hun drinken nemen. S nachts wijken de studenten met het drankebruik wel vaak van dit berip af. 4 oktober is het dierenda in Nederland, alle uitwisselinsstudenten in Lund kijken raar van deze feestda op. De Zweden hebben op 4 oktober ook een feestda, namelijk kanelbullar-da. Echte Zweden vinden dit een overdreven feestda, het is meer commercieel ericht. Maar als uitwisselinsstudent heb ik wel mijn record kanelbullar op één da eeten. In Lund woon ik in een internationale corridor, heel dicht bij het station en het centrum, perfect dus. Als student a je uit bij nations, dit zijn een soort van studentenvereniinen. Ze kennen een Groninse sluitinstijden tot de zon weer opkomt. Het voordeel is dat het eerder beint en dat je de volende da lekker fit bent om van alles te ondernemen. Maar als je wel de zon wilt zien opkomen, wees niet etreurd, afterparty s, huisparty s en preparty s zijn hier niet onbekend. De Zweedse taal lijkt veel op het Nederlands. Zweden spreken echter ook uitstekend Enels. Al mijn collees waren natuurlijk in het Enels. Het onderwijs is hier er informeel; je spreekt je docent altijd met zijn of haar voornaam aan en je hebt vaak in kleine roepen collee en ook veel discussies. Vanuit en in Zweden heb ik tripjes emaakt naar Oslo, Copenhaen, Malmo, Gothenbor, Stockholm en Ystad. Daarnaast heb ik een autotrip naar Helsinbor en een natuurpark emaakt. Verder heb ik in het bein toen het no zonni weer was, veel ewandeld en ekampeerd in de natuur. Met kerst ben ik naar een cottae in de buurt van Jönköpin eaan. Oud & Nieuw heb ik in Kopenhaen evierd. Als klapper op de vuurpijl heb ik ook no een trip boven de poolcirkel emaakt; naar Lapland. Over 15 uur ben ik weer thuis, in Lund. Ik heb me net een week lan boven de poolcirkel beeven. De zon is al die daen niet opekomen in Abisko. Wel was het een paar uur per da licht met vaak enorm mooie luchten. Het oneindie sneeuwlandschap heb ik op verschillende manieren ontdekt; wandelen, crosscountryskiën, sleeën, huskysleeën en het bezoeken van een Saami-tent (de oorspronkelijke bewoners van Lapland). De plaats Abisko is 195 kilometer ten noorden van de poolcirkel, 1343 km van Lund en 1804 km van Groninen vandaan. Het is één van de beste plaatsen om de Aurora Borealis te spotten. Elke da heb ik dit bijzondere licht moen aanschouwen. Één keer ben ik met de lanste skilift in Zweden naar het skystation eaan, inepakt in een heel dik pak. Onderwe dachten we telkens dat we er waren, vooral toen we in de verte twee estalten op de rond zaen staan. Maar we waren er no niet. Een da later raakten we in esprek met vier jonens, ze vertelden dat twee van hen isteravond per oneluk al op het middelstation waren uitestapt, wat wel vaker voorkomt. En iedereen houdt er zijn eien manier op na om weer in een karretje te komen; er is zelfs een keer iemand plat bovenop twee mensen in een stoeltjes lift edoken. Eenmaal boven op de top van de ber, lijkt het net alsof ik mij op een andere planeet bevind: ik zie ontelbaar veel sterren en prachti roenachti beweebaar licht. Daar aat een vallende ster, ik doe een wens. Lapland heeft uitestrekte en bijzondere landschappen, en ik ervaar rust en stilte. Lund is mijn studentenstad in Zweden, waar ik no een kleine twee weken ben en waarvan de afelopen vijf maanden voorbij zijn evloen. Vi ses, Titia

14 facultaire berichten faculteit ruimtelijke wetenschappen 24. studentenoranisaties ibn battuta 25. herta machtscriptieprijs 2013 Ibn Battuta Bij de Faculteit Ruimtelijke Wetenschappen wordt in 2013 voor de achtste maal de Herta MachtScriptieprijs uitereikt. De prijs, een eldbedra van en een aandenken wordt naar verwachtin op 1 juli 2013 uitereikt in Groninen. De deadline voor het inleveren van scripties is 11 maart In 2012 is de prijs ewonnen door Jeroen Beekmans (UvA). Een opmerkin uit het juryrapport: Hij heeft een hoo innovatieve en vooruitkijkende karakter van zijn methodische aanpak, en ook van de daarmee epaard aande opvattin over stedelijkheid en entrification. Hiermee kunnen echt nieuwe inzichten worden verkreen en zijn methodiek biedt naar mijn menin ook een aantal zinvolle aanknopinspunten met het momenteel in de stadseorafie zeer actuele berip van urban assemblaes, waarin ook fysieke omstandiheden, technoloieën en nieuwe media evenzeer een rol spelen als keuzes en edra van mensen. In 2011 is de prijs ewonnen door Marloes van Houten (UvA) Een opmerkin uit het juryrapport: Ik heb veel ontza voor haar veldwerk, de persoonlijke roei die zij en de zorvuldiheid waarmee zij te werk is eaan en daarvan versla doet. Het is een prachtie bijdrae aan Conflict Studies, met belanwekkende bevindinen en nieuwe en edetailleerde informatie over een ebied waarover weini kennis voor handen was. In 2010 is de prijs ewonnen door Michiel van den Berh (UvA) met zijn masterthesis over zijn onderzoek naar het dreiende verdwijnen van een van de meest bijzondere paradijsvoels in Papua New Guinea. Enkele opmerkinen uit de juryrapporten: Destructive attraction. Blue Bids-of-paradise and local inhabitants: an equilibrium? Een prachti, zelfstandi veldwerk in een moeilijke omevin. Het verbindt de oude en de nieuwe eorafie. eheel in de traditie van de Royal Georaphical Society en, inderdaad, de National Georaphic aanezien het toch een enorme belevenis moet zijn eweest dit onderzoek te doen Dankzij zijn veldwerk heeft hij belanrijke, nieuwe informatie boven water ekreen over de kennis en de visie van de lokale bosbewoners uit verschillende etnische roepen in verschillende locaties. Ik vind de scriptie ook er prijswaardi voor de zorvuldie ethische reflectie over het eien handelen en invloed van het veldwerk, er anders dan de ontdekkinsreiziers waar zijn beeleider in de aanbevelinsbrief refereert! In 2009 is de prijs ewonnen door Anu Kõu met haar Enelstalie masterthesis over naar Nederland emireerde Esten, Perceived consequences of miration on the social networks and adaptation of lon-term mirants, Estonians in Netherlands. Kõu is inmiddels PhD-student bij het Population Research Centre waar ze werkt aan haar onderzoek: Brain ain: Mirant bioraphies of hihly skilled South Asians in the Netherlands and United Kindom. In 2008 won Denise Kroes (Universiteit Utrecht, Internationale Ontwikkelinsstudies) de prijs met haar scriptie: Community Based Tourism: A way out of Poverty? De scriptie werd beoordeeld als...een eslaade weersla van een zeer edeen stuk (veld)werk. Het onderzoek is een mooi voorbeeld van maatschappelijk relevant onderzoek. Bermmonumenten : Plekken om bij stil te staan van Vincent Breen (RUG) was de winnende scriptie in De jury meende o.m. dat...vincent Breen koos voor een oriineel onderwerp, en de vasthoudendheid waarmee hij heeft eprobeerd zoveel moelijk moeilijk vindbare betrokkenen op te sporen en vervolens mee te spreken, verdient zeer rote waarderin. Marieke van der Sloot (UvA) won in 2006 voor de eerste keer de scriptieprijs met haar scriptie over jone Tibetanen in India (I-Eye Tibet. Autovideoraphies depictin ethno-national identity in daily lives of youn Tibetans in Dharamsala, India). Zij liet de jone mensen zelf hun leven filmen en leverde een omvanrijk boekwerk incl. CD-rom af. De jury merkte o.m. op dat...haar manier van dataverzamelin (het even van een videorecorder aan Tibetanen met het verzoek om een compleet verhaal te maken over zichzelf en hun persoonlijk leven) is oriineel - een methodoloisch experiment waarvoor zij lof verdient. De UK plaatste een interview met Van der Sloot. Het is inmiddels al weer Het jaar beon elijk oed met een onveretelijk leuke wintersport. Er werd eskied, eboard en efeest. Het weer zat mee, waardoor we zelfs in staat waren om lekker buiten op het terras te enieten van een ekoeld pilsje en de verse berlucht. Wel is er dit jaar helaas weer iemand het slachtoffer eworden van een ladde piste. Wij willen Jorren Westra dan ook veel sterkte toewensen met het revalideren van zijn driedubbele polsbreuk. Kort na de wintersport werd de Almanak uitereikt. Het thema van dit mooie boek is dit jaar Bazen. Hij is op te halen in de koffiekamer op het Zernike. Verder heeft de Lezinencommissie een zeer interessante weerlezin eoraniseerd. Deze kwam zeer oed van pas om de fysische kant van de eorafie onder de aandacht van onze leden te brenen. Hiernaast verzorde de Eerstejaarscommissie een ezellie filmavond waar elachen werd om de komedie Ted. Naast deze bijzondere activiteiten was er op 15 januari ook weer een ouderwets ezellie borrel. Van tevoren oraniseerden de vertrouwenspersonen van Ibn Battuta een zoenaamde roepstherapie, waarbij de deelnemers hun diepste evoelens kenbaar konden maken onder het enot van een koud drankje. Helemaal ereinid van depressiviteit inen deze dappere mensen vervolens de borrel verezellen met frisse moed en een oede lach. Ten slotte konden ook de zakelijk inestelde leden van Ibn Battuta aan hun trekken komen met het bedrijfsbezoek aan Weusthuis & Partners. Het was een interessante midda waarin onze leden in aanrakin konden komen met mensen uit het bedrijfsleven in ons vakebied. Inmiddels zijn de tentamens ook weer eweest en ziet het er naar uit dat 2013 wederom een fantastisch jaar vol leuke activiteiten aat worden. Zo komen er no enkele bedrijfsbezoeken, lezinen, excursies en natuurlijk ook enoe borrels aan. Daarnaast is onze merchandise-lijn nu ook eopend. Dit jaar kun je voor zeer schappelijke prijzen in het bezit komen van echte Ibn Battuta koffiemokken, T-shirts en petten. Ben je eïnteresseerd in deze producten of wil je een keer aan een van onze leuke activiteiten meedoen, houd dan onze site ( in de aten of kom een keer ezelli lans in de koffiekamer! De Scriptieprijs is bedoeld voor jon talent in de Ruimtelijke Wetenschappen en heeft als doel het bevorderen van culturele aspecten in en maatschappelijke relevantie van de Ruimtelijke Wetenschappen. In aanmerkin komen scripties die niet ouder zijn dan 2 jaar en zijn beoordeeld met het cijfer 8 of hoer. Aanmelden? Surf naar voor het aanmeldinsformulier en het relement. De deadline voor het inleveren van scripties is 11 maart 2013.

15 studentenoranisaties Dit keer in het forum een discussie over het element Technisch in de naam Technische Planoloie. Dekt de naam Technische Planoloie de inhoud van de studie eienlijk wel? De nadruk van deze stellin lit vooral op het woord Technisch, is dat wel op zijn plaats? Is de studie niet té technisch, of juist te mild? Terry van Dijk licht toe hoe hij de Technisch Planoloo plaatst tussen andere technici. Daarna belicht Niels het onderwerp vanuit zijn ervarinen aan de TU Delft. Tot slot aat Jesper dieper in op de naam en of er een eschikt alternatief is. Nieuws van Pro Geo In het vorie nummer van Giruten hebben we beloofd om verder in te aan op ons beleidsplan. We hebben hier sinds onze aanstellin hard aan ewerkt! Hieronder volt een samenvattin van de belanrijkste punten uit ons beleidsplan. Het volledie beleidsplan kan elezen worden op Ook zijn wij altijd benieuwd naar wat jullie van de opleidin vinden. Door jullie input kunnen we het onderwijs verbeteren! Spreek ons dus aan of stuur een mailtje met vraen, ideeën over en kritiek op het onderwijs. We horen raa van jullie! Stellin: De naam Technische Planoloie dekt de inhoud van de studie. Vanouds betekent het Griekse techne zowel het fysiek maken van dinen als het strateisch voorbereiden van dat fysieke maken. Het is dus zowel het werkelijke bouwen als het beredeneren, ontwerpen en onderhandelen over wat en waarom ebouwd moet worden. Daarom is onze opleidin wel deelijk technisch te noemen. Niet in de Delftse zin van het woord, waarbij berekeninen en natuurkundie principes centraal staan. Maar wel in de planoloische zin. Technisch betekent doelericht sleutelen aan de wereld om ons heen. Hoe en waarom zullen we de wereld veranderen, zodat het eschikter zal zijn voor de activiteiten die wij als samenlevin willen ontplooien? Dat is het complexe proces dat we willen leren berijpen, zodat onze afestudeerden, opererend binnen dat proces, het verschil kunnen maken. Dit ebeurt vaak in directe samenwerkin met andere soorten technici. Terry van Dijk, docent Technische Planoloie In 2009 beon ik met de studie Lucht- en Ruimtevaarttechniek aan de TU Delft, maar deze studie bleek te inewikkeld voor mij. Daarom ben ik aan zoeken naar een andere opleidin en ben uiteindelijk bij Technische Planoloie uitekomen. Planoloie leek me er interessant en in combinatie met techniek was het voor mij de perfecte opleidin. Na de eerste collees vond ik de studie al er leuk maar ik vroe me wel af wanneer de exacte vakken precies kwamen. Ik had zin om een vak te krijen waar weer echt rekenwerk nodi was. Helaas werd dit vak pas in 2a eeven en de inhoud was vrij alemeen. Het is zonde dat bij het vak Ruimtelijk Ontwerpen 2 eienlijk twee verschillende onderdelen worden behandeld, namelijk Sterkteleer en Bouwrijp maken. Ik denk dat het teru moet naar twee verschillende vakken zodat er dieper op de stof kan worden ineaan. Het zou de studie ten oede komen om het technische aspect te benadrukken. Ik denk echter dat er vrij veel mensen teen zouden zijn, omdat technische vakken vaak als moeilijk worden beschouwd. Om dat te veranderen zou er bijvoorbeeld een toelatinsnatuurkundetoets emaakt moeten worden voordat je Technische Planoloie ma doen. Uiteindelijk zijn de technische vakken het belanrijkste van deze opleidin, omdat hierdoor de studie zich onderscheidt en het technische edeelte nieuwe studenten aantrekt. Mocht het technische aspect vrouwen afschrikken, dan is er altijd no een andere bachelor. Niels van den Brink, derdejaars Technische Planoloie Om antwoord te kunnen even op de stellin is het verstandi om na te aan of alleen de naam Planoloie de inhoud van de studie zou dekken. Planoloie is een wetenschappelijke discipline waarin wordt ereflecteerd op onder andere de doelmatiheid, maatschappelijke en milieutechnische invloed en methoden van ruimtelijke plannin. Deze reflectie wordt vanuit veel verschillende perspectieven uitevoerd: voornamelijk eorafische, economische, verkeerskundie, psycholoische en socioloische. In de bachelorstudie Technische Planoloie komen alle laatstenoemde perspectieven in de studieonderdelen aan bod. Maar er komen ook studieonderdelen in voor, die niet voornaam zijn in de Planoloische discipline. De naam Planoloie zou dus tekort doen aan de inhoud van de studie. Deze andere studieonderdelen zijn vakken met als kern Ruimtelijk Ontwerpen. Studenten passen in deze vakken onder meer hun communicatie-, presentatie- en samenwerkinsvaardiheden toe ten behoeve van een planmati proces. Ook wordt het berip van de toeepaste mechanica bij studenten verhood. Kortom, studenten worden opeleid om hun vaardiheden studieerelateerd toe te passen en uiteindelijk te beheersen. Dan nu de definitie van techniek: techniek is het beheersen van de niet-levende natuur, bijvoorbeeld een planmati proces, door de mens. De studieonderdelen van Ruimtelijk Ontwerpen in de opleidin Technische Planoloie zijn dus van technische aard. Deze technische onderdelen lopen als een rode draad door de bachelorstudie. Omdat de technische studieonderdelen van de opleidin niet direct in het planoloische rijtje passen is het noodzaak dit ook in de naam van de studie te vermelden. Het aandeel van technische vakken is echter niet roter dan de planoloische vakken samen. Als de studie overduidelijk technisch was, dan heette het wel Planoloische Techniek. Jesper Betsman, tweedejaars Technische Planoloie Bestuur Pro Geo (v.l.n.r.) Martine Mollema, vice-voorzitter Anne Boer, secretaris Roselinde van der Wiel, penninmeester Loes Kerkdijk, voorzitter Berber Oosterhaen, commissaris OC s info@proeo.nl/ Het zijn momenteel spannende en turbulente jaren voor alle universiteiten in Nederland, ook voor de Rijksuniversiteit Groninen en onze faculteit. Sinds de prestatieafspraken die zijn opeled door het kabinet moeten de studierendementen fors omhoo. Om dit te bewerkstellien, ondernemen de RUG en de FRW verschillende maatreelen, zoals de invoerin en de ophoin van het BSA en de herstructurerin van beide bachelors. Als Pro Geo zijn wij in sterke mate betrokken bij de inrijpende veranderinen in het onderwijs en denken wij mee over hoe onze faculteit het beste met deze veranderinen kan omaan. Dit zie je teru in ons beleidsplan, naast andere concrete verbeterpunten. Een paar van de punten waar wij voor pleiten, worden hieronder besproken. Ons volledie beleidsplan kun je lezen op onze website. Learnin communities Eén van de ween waarlans de RUG hoopt een hoer rendement te behalen, is het experimenteren met learnin communities: vaste jaarroepen van studenten die samen studeren, waardoor het roepsevoel en betrokkenheid bij de opleidin verroot worden. Hoe deze learnin communities aan de FRW vormeeven worden is echter no niet duidelijk. Ter oriëntatie op de moelijkheden hebben wij samen met de student-leden van de opleidinscommissies ebrainstormd. Vervolens hebben we om mail doet. Hiernaast zul je ook je tentamen bij het BOE kunnen inzien. de tafel ezeten met een aantal studenten, docenten en leden van het faculteitsbestuur. Hieruit zijn veel oede ideeën ekomen. Als jullie zelf suesties hebben en willen meedenken, is dit zeer welkom! Vaardiheden Momenteel wordt de bachelor Sociale Georafie & Planoloie eherstructureerd. Dit biedt moelijkheden om belanrijke vaardiheden beter in het onderwijsproramma te verwerken, zoals schrijven, presenteren en werken met SPSS/GIS. Deze vaardiheden zouden herhaaldelijk teru moeten komen in het studieproramma, zodat je er met meer vanzelfsprekendheid mee om kunt aan, zowel tijdens je studie als daarna. Tentameninzae Stichtin Pro Geo wil toe naar één centraal, ineroosterd tentameninzaemoment in roepsverband, waarbij het tentamen in zijn eheel wordt besproken met de docent, zodat de docent meer context kan even bij de antwoorden. Daarna kun je aan de docent vraen stellen (ook over puntentellin bijvoorbeeld), in plaats van dat je dit via de De achterliende edachte is dat het voor docenten makkelijker en minder tijdrovend wordt om op vraen in te aan, nu ze niet laner overladen worden met mail na bekendmakin van de tentamencijfers. Voor de studenten is het leerzaam om te zien wat ze fout hebben edaan en de stof nomaals te herhalen. Over dit onderwerp hebben wij onlans ook een poll eplaatst op onze Facebookpaina, waarop veel ereaeerd is. De overrote meerderheid af aan zich te kunnen vinden in het idee van één centraal tentameninzaemoment. We hopen ook in de toekomst zoveel nuttie reacties van jullie via Facebook te krijen! Met alumni rond de tafel Volend studiejaar willen wij een activiteit oraniseren in het kader van Career Services, om studenten een oed beeld te even van hun moelijkheden na de studie. Deze da biedt de kans om rond de tafel te zitten met alumni in het werkveld. Hierover zullen jullie later no meer horen! Op 11 december hebben wij de tweede veraderin van de faculteitsraad ehad, waarin onder andere een notitie van ons over de learnin communities besproken is. Wordt vervold.