Waterwet. Ontwerpbeschikking Waterwet

Transcriptie

1 Waterwet Ontwerpbeschikking Waterwet Aanvrager : Stichting voor Onderwijs op Reformatorische Grondslag Aangevraagde activiteiten : Onttrekking en retournering van grondwater ten behoeve van koeling en verwarming van een schoolgebouw Locatie : nabij Venedijk Noord te Kampen Datum ontvangst aanvraag : 18 december 2012 Datum ontwerpbeschikking : 4 april 2013 Kenmerk : 2013/ Projectnummer : Z-WATER_AWB

2 Colofon Adresgegevens Provincie Overijssel Luttenbergstraat 2 Postbus GB Zwolle Telefoon Fax postbus@overijssel.nl

3 BESLUIT WATERWETVERGUNNING De aanvraag Wij hebben op 18 december 2012 een aanvraag 1 voor een Waterwetvergunning ontvangen van de Stichting voor Onderwijs op Reformatorische Grondslag. Het betreft een aanvraag voor het onttrekken en infiltreren van grondwater ten behoeve van een bodemenergiesysteem voor de nieuwbouw van het Hoornbeeck College in Kampen op de locatie nabij Venedijk Noord te Kampen. Besluit waterwetvergunning Wij besluiten, gelet op de overwegingen die zijn opgenomen in deze vergunning en gelet op het bepaalde in de Waterwet, de Provinciewet, de Algemene wet bestuursrecht, en de Omgevingsverordening Overijssel 2009: I. Aan de Stichting voor Onderwijs op Reformatorische Grondslag vergunning te verlenen voor II. III. IV. het onttrekken en infiltreren van maximaal: 35 m 3 grondwater per uur; 840 m 3 grondwater per dag; m 3 grondwater per maand; m 3 grondwater per kwartaal; m 3 grondwater per jaar. De vergunning te verlenen voor onbepaalde tijd. De vergunning te verlenen voor de locatie, die kadastraal bekend staat als gemeente Kampen, Sectie P, nummer Dat het grondwater mag worden onttrokken en geïnfiltreerd voor het koelen en verwarmen van het schoolgebouw. V. Dat de volgende stukken onderdeel uitmaken van dit besluit: VI. Het aanvraagformulier; Het rapport Effectrapportage energieopslagsysteem Monobron GT30 Hoornbeeck College Kampen', 17 december 2012, kenmerk 1171-R-WvdH v3, Installect Advies b.v.; Aan deze beschikking de voorschriften te verbinden die zijn opgenomen achter het tabblad Voorschriften. Ondertekening en verzending GS, Deze beschikking is verzonden aan de aanvrager. Een afschrift is verzonden aan: Burgemeester en Wethouders van Kampen; Het dagelijks bestuur van Waterschap Groot Salland; Vitens N.V.; Installect Advies b.v. 1 Kenmerk 2012/

4 Rechtsmiddelen Deze ontwerpbeschikking wordt bekendgemaakt door toezending aan de aanvrager. Daarnaast wordt een kennisgeving gepubliceerd in De Brug. De aanvraag en de ontwerpbeschikking met bijbehorende stukken worden op grond van de Algemene wet bestuursrecht met ingang van 10 april 2013 ter inzage gelegd. U kunt gedurende zes weken na de start van de ter inzage termijn eventuele zienswijzen tegen of adviezen over de ontwerpbeschikking indienen bij het college van Gedeputeerde Staten van Overijssel, Postbus 10078, 8000 GB Zwolle.

5 INHOUDSOPGAVE BESLUIT WATERWETVERGUNNING... 3 De aanvraag Besluit waterwetvergunning 3 3 Ondertekening en verzending 3 Rechtsmiddelen 4 Voorschriften VOORSCHRIFTEN WATERWETVERGUNNING... Ontwerp en aanleg van het systeem 1.2 Meten en vastleggen van de onttrokken hoeveelheid grondwater 1.3 Kwaliteit van het grondwater en het te retourneren water Voorkomen en signaleren van lekkage Temperatuur van het te retourneren water en de energiebalans 1.6 Regeneratie van de bronnen Evaluatie van energieopslagsystemen Beëindiging van de onttrekking/retournering 11 Overwegingen PROCEDURELE ASPECTEN Aanvraag Volledigheid van de aanvraag Procedure 14 3 INHOUDELIJKE OVERWEGINGEN Inleiding Projectbeschrijving Systeembeschrijving Effecten van het systeem Invloed op bij het grondwater betrokken belangen Afweging Monitoring Conclusie 20 BIJLAGE 1 : PARAMETERS UITGEBREIDE ANALYSE GRONDWATERMONSTERS BIJLAGE 2 : PARAMETERS VERKORTE ANALYSE GRONDWATERMONSTERS

6

7 Waterwet Ontwerpbeschikking Waterwet Voorschriften Aanvrager : Stichting voor Onderwijs op Reformatorische Grondslag Aangevraagde activiteiten : Onttrekking en retournering van grondwater ten behoeve van koeling en verwarming van een schoolgebouw Locatie : nabij Venedijk Noord te Kampen Datum ontvangst aanvraag : 18 december 2012 Datum ontwerpbeschikking : 4 april 2013 Kenmerk : 2013/ Projectnummer : Z-WATER_AWB

8 1 VOORSCHRIFTEN WATERWETVERGUNNING 1.1 Ontwerp en aanleg van het systeem a. De inrichting mag uit niet meer dan 1 bron bestaan. De bron dient geplaatst te worden op de locatie zoals aangegeven in het onderbouwende rapport. b. Het grondwater mag op een diepte tot 95 m-mv aan de bodem worden onttrokken en geretourneerd. Het filter van de koude bron mag worden geplaatst in het traject tussen 60 en 95 m-mv. Het filter van de warme bron mag worden geplaatst in het traject tussen 25 en 50 m-mv. Na de aanleg van de bron dient de uiteindelijk filterstelling te worden gerapporteerd aan Gedeputeerde Staten van Overijssel. c. Op verzoek van de vergunninghouder kan door Gedeputeerde Staten van Overijssel toestemming verleend worden om af te wijken van voorschrift a en b. Voorwaarde hierbij is dat door de afwijking geen schade ontstaat aan andere, bij het grondwater betrokken, belangen. d. De bronnen moeten worden aangelegd volgens NEN 5119, of een opvolger van deze norm. Er moet een gedetailleerde boorbeschrijving bijgehouden worden (ten minste één beschrijving per geboorde meter). Een afschrift van de boorbeschrijving moet worden toegezonden aan TNO Bouw en Ondergrond 2 en Gedeputeerde Staten van Overijssel. De doorboorde scheidende lagen moeten worden afgedicht met zwelklei. e. In het boorgat voor de bronnen of in aparte boorgaten nabij de bronnen moeten ter hoogte van het filtertraject peilfilters worden geplaatst die geschikt zijn voor monstername van het grondwater in het bepompte watervoerend pakket. f. Ten minste 2 weken voor de start van de boring moet dit per mail worden gemeld aan Gedeputeerde Staten van Overijssel via meldpunt@overijssel.nl ter attentie van de toezichthouder Waterwet. g. Bij de inrichting moet een (eventueel digitaal) logboek aanwezig zijn waarin wijzigingen aan de installatie en de in deze voorschriften genoemde gegevens worden bijgehouden. h. De vergunninghouder draagt er zorg voor dat de vergunning of een afschrift daarvan berust bij diegene die binnen het bedrijf verantwoordelijk is voor de onttrekking. Op verzoek van een controlerende ambtenaar moet deze persoon de vergunning, het logboek en de in de voorschriften genoemde ijkingen en analyseresultaten kunnen overleggen. 1.2 Meten en vastleggen van de onttrokken hoeveelheid grondwater a. De onttrokken hoeveelheid grondwater wordt (op een directe of indirecte manier) zo gemeten dat het meetresultaat in enige maand niet meer dan vijf procent afwijkt van de werkelijk onttrokken hoeveelheid. b. Binnen een maand na het in bedrijf nemen van het bodemenergiesysteem moeten de volgende gegevens worden toegezonden aan Gedeputeerde Staten van Overijssel: i. Een meetrapport van de debiet toerental-drukval karakteristieken van de warmtewisselaar in de testopstelling. (Hierbij is de meetrange % met stappen van 20 of 30 procent van de nominale pompcapaciteit). ii. Een meetrapport van de relatie tussen de grondwateronttrekking (m 3 /u) en de grondwaterstandsverlagingen bij de bronnen, na het ontwikkelen van de bron (met een meetrange van % met stappen van 20 of 30 procent van de aangevraagde capaciteit). De grondwaterstanden dienen te worden gemeten in de peilfilters als bedoeld in voorschrift e. 2 TNO Bouw en Ondergrond, afdeling Grondwater, ter attentie van de heer Ottema, Postbus 80015, 3508 TA Utrecht. 8

9 iii. Een meetrapport van de relatie tussen toerental (pompen), drukval (wisselaar) en grondwaterstandsverlagingen in situ vóór het in bedrijf nemen van het bodemenergiesysteem (met een meetrange van % van de aangevraagde capaciteit). De grondwaterstanden dienen te worden gemeten in de peilfilters als bedoeld in voorschrift e. c. De meetinstrumenten worden op een goed toegankelijke plaats geïnstalleerd, zodanig dat ze goed afleesbaar zijn. d. Er dient een geautomatiseerde koppeling tussen het gemeten debiet in de bovengrondse installatie en het toerental van bronpompen te zijn. e. De vergunninghouder zorgt er voor dat de meetinstrumenten vóór aanvang van de onttrekking/retournering zijn geijkt. De vergunninghouder zorgt vervolgens voor de instandhouding en goede werking van de instrumenten, zodanig dat de volgens voorschrift a vereiste nauwkeurigheid gewaarborgd blijft. De meetinstrumenten worden daartoe eens per jaar opnieuw gekalibreerd. Bij gebruik van elektromagnetische flowmeters kan volstaan worden met kalibratie eens in de 10 jaar, mits evaluatie om de 5 jaar positief is. Het resultaat van de verrichte controles wordt, onder vermelding van de datum, in het logboek vermeld. f. De onder voorschrift a genoemde meetresultaten worden maandelijks geregistreerd op een meetstaat. Bij vervanging van een meetinstrument wordt zowel de eindstand van het oude meetinstrument als de beginstand van het nieuwe meetinstrument geregistreerd. Op de meetstaat wordt, onder opgave van de datum, eveneens melding gemaakt van voorvallen die van invloed kunnen zijn op de meting. De meetstaten worden minstens vijf jaar voor Gedeputeerde Staten van Overijssel beschikbaar gehouden. g. Jaarlijks wordt bij de controle of onderhoud van het systeem de relatie tussen het toerental van de bronpompen, de drukval over de warmtewisselaar en de grondwaterstandsverlagingen gecontroleerd en vergeleken met het meetrapport als bedoeld bij voorschrift b iii. h. Jaarlijks wordt in de maand januari een registratieformulier met de in het voorgaande jaar maandelijks onttrokken hoeveelheid grondwater ingevuld en samen met de registratie van de controle onder g aan Gedeputeerde Staten van Overijssel toegezonden. Na beëindiging van de onttrekking moet binnen een maand worden gerapporteerd aan Gedeputeerde Staten van Overijssel hoeveel grondwater sinds de laatste jaaropgave per maand tot aan de beëindiging is onttrokken. 1.3 Kwaliteit van het grondwater en het te retourneren water a. Aan het te retourneren water mogen geen stoffen worden toegevoegd. De concentratie van stoffen mag, in vergelijking met het opgepompte water, niet door een bewerking zijn toegenomen. b. Voorafgaand aan de ingebruikname van het energieopslagsysteem moet het grondwater in beide bronfilters worden bemonsterd. De vergunninghouder is verplicht de monsters te analyseren op de parameters zoals aangegeven in bijlage 1 van deze beschikking. Het analyserapport wordt ten minste vier weken voorafgaand aan de ingebruikname van de inrichting toegezonden aan Gedeputeerde Staten van Overijssel. c. Vervolgens moet na ingebruikname van het KWO systeem één keer per jaar een monster genomen worden van het water in het koude filter. Indien de meetwaarden van de parameters van de eerste twee jaar overeenkomen met de waarden uit de referentiemeting, mag in dit specifieke geval de meetfrequentie, na goedkeuring door of namens Gedeputeerde Staten van Overijssel, worden verlaagd tot één keer per drie jaar. De vergunninghouder is verplicht het genoemde monster te analyseren op de parameters zoals aangegeven in bijlage 2 van deze beschikking en daarnaast op milieuvreemde stoffen die, gelet op het energie-opslagproces, in het te infiltreren water terecht kunnen zijn gekomen. 9

10 d. Als de vergunninghouder constateert of het vermoeden heeft dat de kwaliteit, behoudens de temperatuur, van het te infiltreren grondwater verschilt van het onttrokken grondwater moet hij de infiltratie direct staken. Van het staken van de infiltratie moet de vergunninghouder de Gedeputeerde Staten van Overijssel op de hoogte stellen. Verdere verontreiniging van het ontvangende grondwater dient te worden voorkomen en een eventueel al veroorzaakte verontreiniging dient te worden gesaneerd. e. Als een voorval zoals bedoeld in voorschrift d zich voordoet, moet de vergunninghouder onmiddellijk een onderzoek verrichten conform voorschrift b. 1.4 Voorkomen en signaleren van lekkage a. Het grondwatercircuit moet fysiek volledig gescheiden zijn van het gebouwcircuit. Bij gebruik van vloeistoffen in het gebouwcircuit, anders dan leidingwater zonder toevoegingen, moet een dubbelwandige warmtewisselaar worden gebruikt voor de scheiding met het grondwatercircuit. b. Het systeem moet op zodanige wijze worden uitgevoerd dat vloeistof uit het gebouwcircuit niet in de bodem terecht kan komen en voorzien worden van een controlesysteem waarmee lekkage geconstateerd kan worden. c. In het gehele grondwatercircuit moet een zodanige overdruk gehandhaafd worden dat stoffen van buiten dit grondwatercircuit niet kunnen binnendringen. d. Het grondwatercircuit moet zodanig worden uitgevoerd dat geen beluchting kan optreden. e. Eén keer per jaar moet op lekkages gecontroleerd worden door het systeem (inclusief de leidingen) grondwaterzijdig af te persen. Geconstateerde gebreken moeten worden hersteld, voordat de warmtewisselaar weer in gebruik wordt genomen. Verrichte controles worden geregistreerd in het logboek. 1.5 Temperatuur van het te retourneren water en de energiebalans a. De temperatuur van het te retourneren water mag niet hoger zijn dan 25 C. b. De hoeveelheid energie die wordt onttrokken en/of geïnfiltreerd wordt automatisch geregistreerd en ten minste dagelijks vastgelegd. c. Na afloop van elk jaar wordt de hoeveelheid in de bodem gebrachte energie (warmte) en uit de bodem onttrokken energie (koude) bepaald. Deze hoeveelheden worden gelijktijdig met het registratieformulier (voorschrift e) toegestuurd aan de Gedeputeerde Staten van Overijssel. d. In een aaneengesloten periode van vijf jaar dient de cumulatieve balans van de totale hoeveelheid in de bodem gebrachte energie en onttrokken energie minimaal eenmaal gelijk aan 0 (nul) te zijn. 1.6 Regeneratie van de bronnen Het onderhoud aan de put en filters moet zoveel mogelijk mechanisch uitgevoerd worden. Chemische regeneratie is alleen toegestaan wanneer vooraf goedkeuring is verleend door Gedeputeerde Staten van Overijssel. Chemische regeneratie moet zodanig worden uitgevoerd dat er geen restverontreiniging achterblijft in de bodem. Het water dat wordt opgepompt tijdens het chemisch regenereren, mag niet worden geretourneerd in de bodem. 10

11 1.7 Evaluatie van energieopslagsystemen a. De vergunninghouder moet vijf jaar na ingebruikname van de inrichting en daarna eens per vijf jaar een evaluatie verrichten. Doel van deze evaluatie is inzicht te krijgen in de effecten van het energieopslagsysteem op andere belangen en in de chemische en thermische gevolgen voor de bodem. b. In de evaluatie moet minimaal aandacht worden besteed aan: de maandelijkse hoeveelheid onttrokken en geretourneerd water; de per maand gemiddelde temperatuur van het onttrokken en geretourneerde water; een overzicht van de maandelijks in de bodem opgeslagen en uit de bodem onttrokken hoeveelheid energie; een berekening van de energiebalans per zomer- en winterseizoen van de afgelopen periode en de procentuele afwijking van de eindbalans; alle analyseresultaten van de monstername van grondwater; een overzicht van alle opgetreden calamiteiten, een toelichting op de oorzaak hiervan, de genomen maatregelen en de effecten van de genomen maatregelen; een evaluatie van de thermische en chemische effecten van de onttrekking en retournering en de gevolgen voor andere, bij het grondwater, betrokken belangen. c. Binnen een half jaar na het verstrijken van de vijfjaarlijkse periodes wordt het evaluatierapport toegezonden aan Gedeputeerde Staten van Overijssel. 1.8 Beëindiging van de onttrekking/retournering a. Beëindiging van de onttrekking en retournering moet ten minste twee maanden voor de beëindiging aan Gedeputeerde Staten van Overijssel worden gemeld. b. Bij beëindiging van de onttrekking en infiltratie moet de vergunninghouder een onderzoek naar de grondwaterkwaliteit verrichten conform voorschrift b. Binnen een maand na beëindiging van de winning moeten de resultaten van het onderzoek aan Gedeputeerde Staten van Overijssel worden toegestuurd. Indien uit de resultaten van dit onderzoek blijkt dat de bodem- en/of de grondwaterkwaliteit tot boven de wettelijke normen negatief is beïnvloed, dient deze verandering ongedaan te worden gemaakt. Het saneringsplan dient te worden goedgekeurd door Gedeputeerde Staten van Overijssel. c. Bij beëindiging van de winning moet de vergunninghouder een evaluatie verrichten conform voorschrift a en b. Het evaluatierapport wordt binnen een half jaar na beëindiging van de winning toegezonden aan Gedeputeerde Staten van Overijssel. d. Na beëindiging van de onttrekking moeten de weerstandbiedende lagen in overeenstemming met het bepaalde in de Omgevingsverordening Overijssel 2009 of opvolgende regelingen worden hersteld. 11

12

13 Waterwet Ontwerpbeschikking Waterwet Overwegingen Aanvrager : Stichting voor Onderwijs op Reformatorische Grondslag Aangevraagde activiteiten : Onttrekking en retournering van grondwater ten behoeve van koeling en verwarming van een schoolgebouw Locatie : nabij Venedijk Noord te Kampen Datum ontvangst aanvraag : 18 december 2012 Datum ontwerpbeschikking : 4 april 2013 Kenmerk : 2013/ Projectnummer : Z-WATER_AWB

14 2 PROCEDURELE ASPECTEN 2.1 Aanvraag Wij hebben op 18 december 2012 een aanvraag 3 voor een Waterwetvergunning ontvangen van de Stichting voor Onderwijs op Reformatorische Grondslag. Het betreft een aanvraag voor het onttrekken en infiltreren van grondwater ten behoeve van een bodemenergiesysteem voor de nieuwbouw van het Hoornbeeck College in Kampen op de locatie nabij Venedijk Noord te Kampen. 2.2 Volledigheid van de aanvraag Na ontvangst van de aanvraag hebben wij deze getoetst op volledigheid. Wij zijn van oordeel dat de aanvraag voldoende informatie bevat voor een goede beoordeling van de gevolgen van de activiteit op de fysieke leefomgeving. De aanvraag is dan ook in behandeling genomen. 2.3 Procedure De aanvraag om Waterwetvergunning hebben wij behandeld conform afdeling 3.4 van de Algemene wet bestuursrecht. 3 Kenmerk 2012/

15 3 INHOUDELIJKE OVERWEGINGEN 3.1 Inleiding Aan deze beschikking met bijbehorende voorschriften liggen een aantal overwegingen ten grondslag. Deze overwegingen zijn gebaseerd op de aanvraag en het daarbij behorende rapport Effectrapportage energieopslagsysteem Monobron GT30 Hoornbeeck College Kampen', 17 december 2012, kenmerk 1171-R-WvdH v3, Installect Advies b.v.. Dit rapport is de onderbouwing van, de toelichting bij en ook onderdeel van de aanvraag. 3.2 Projectbeschrijving De Stichting voor Onderwijs op Reformatorische Grondslag te Amersfoort is voornemens bij het schoolgebouw nabij de Venedijk Noord gebruik te maken van grondwater voor de koeling en verwarming van het gebouw. Door het toepassen van dit duurzame energiesysteem wordt in vergelijking met conventionele koeling en verwarming een besparing gerealiseerd op het gebruik van elektriciteit en gas. Volgens berekeningen wordt een besparing van 26% voor verwarming, 93% voor koeling en in totaal 47% gerealiseerd. De reductie van het energieverbruik heeft een vermindering van de uitstoot van 37 ton koolstofdioxide (CO 2) op jaarbasis tot gevolg. 3.3 Systeembeschrijving Voor de verwarming en koeling wordt gebruik gemaakt van een systeem bestaande uit één bron met twee gescheiden filters op verschillende dieptes. Het filter bovenin is voor de aan- en afvoer van het warme water en het filter onderin voor de aan- en afvoer van het koude grondwater. De filters zullen worden geplaatst in het eerste watervoerende pakket in het traject tussen 25 en 95 m-mv. Omdat er op de locatie naar verwachting een redox-grens aanwezig is (<5 m-mv) worden de bronfilters zo diep mogelijk in het watervoerende pakket geplaatst. De effectieve filterlengte van zowel het koude filter als het warme filter bedraagt minimaal 10 meter. De plaats en maximale diepte van de bronfilters zijn vastgelegd in voorschrift a en b van deze beschikking. De vergunninghouder kan echter een verzoek doen om het ontwerp van het systeem aan te mogen passen. In het veld kan blijken dat het plaatsen van een bron op deze locatie of diepte praktisch gezien toch niet mogelijk is. Ook kan de bron verstopt raken en op een andere locatie vervangen moeten worden. Gedeputeerde Staten van Overijssel zullen dan instemmen met een afwijking van voorschrift a en b, mits de aanpassing van het ontwerp geen gevolgen heeft voor de bij het grondwater betrokken belangen. Het systeem is gedimensioneerd op een debiet van 35 m 3 per uur en een gemiddelde jaarhoeveelheid van m 3. Om rekening te houden met klimatologische extreme jaren en voor extra capaciteit in de opstartfase wordt een maximale capaciteit van m 3 per jaar aangevraagd. In de winterperiode wordt grondwater onttrokken uit het warme filter, gebruikt voor verwarming van het pand en met een temperatuur van gemiddeld 7,5 C teruggebracht in de bodem via het koude filter. In de zomerperiode wordt grondwater onttrokken uit het koude filter, gebruikt voor koeling van het pand en via het warme filter weer in de bodem teruggebracht met een temperatuur van gemiddeld 14,5 C. Jaarlijks wordt op deze manier circa 135 MWh th energie in de bodem gebracht en uit de bodem onttrokken. 15

16 3.3.1 Bodemopbouw Het maaiveld bevindt zich ter plaatse op circa 0,3 m-nap. De bodem is opgebouwd uit goed- en slechtdoorlatende lagen. Ten behoeve van het onderzoek zijn aan de verschillende lagen geohydrologische parameters toegekend. Dit betreft een doorlaatvermogen (kd-waarde) aan een watervoerend pakket en een weerstand (c-waarde) aan een slechtdoorlatende laag. De bodemopbouw is in het onderbouwende rapport beschreven aan de hand van gegevens uit de DINO- en REGIS-database van TNO-NITG. In onderstaande tabel is de schematisatie van de bodemopbouw weergegeven. Diepte (m-mv) Naam formatie Naam pakket 0-1 Holocene afzetting deklaag Formatie van Boxtel Gecombineerd watervoerend pakket 1 Formatie van Kreftenheye Formatie van Urk Formatie van Appelscha Formatie van Peize Formatie van Peize Slecht doorlatende laag Formatie van Peize- Watervoerend pakket 3 Formatie van Maassluis Grond- en oppervlaktewater Grondwater De lokale grondwaterstroming is noordoostelijk gericht en heeft een lage stroomsnelheid van circa 3 m/jaar. De gemiddelde stijghoogte van het eerste watervoerende pakket waarin het energieopslagsysteem beoogd is, bedraagt circa 0,7 m-nap. Grondwatertemperatuur De natuurlijke temperatuur van het grondwater bedraagt circa 11 C. Zoet-zout grensvlak De grens tussen zoet en brak grondwater bevindt zich op een diepte van circa 200 m-nap. Redox Voor het energieopslagsysteem is het belangrijk of in het watervoerend pakket een overgang tussen zuurstof- of nitraathoudend grondwater naar ijzerhoudend grondwater aanwezig is. Deze overgang wordt de redoxgrens genoemd. Als de bronfilters in de buurt van de redoxgrens worden geplaatst, kunnen de bronnen verstoppen vanwege vorming van ijzerneerslag door menging van zuurstof- of nitraathoudend grondwater met ijzerhoudend grondwater. De redoxgrens ligt in de deklaag op een diepte tot circa 5 m-mv. Oppervlaktewater Binnen het hydrologische invloedsgebied is geen oppervlaktewater aanwezig. 3.4 Effecten van het systeem De hydrologische effecten (de berekende verlagingen en verplaatsingen van het grondwater) kunnen gevolgen hebben voor andere, bij het grondwater betrokken belangen. Het gebied waarbinnen deze belangen mogelijk kunnen spelen en worden beoordeeld is het hydrologische invloedsgebied. Dit gebied wordt bepaald door de 5-cm verlaging- en of verhogingslijn in het freatische pakket. Voor de bepaling van de hydrologische effecten is gebruik gemaakt van de berekeningen met het computerprograma MLU. 16

17 3.4.1 Hydrologisch Schematisatie De schematisatie voor het grondwatermodel is gebaseerd op de eerder beschreven bodemopbouw. Diepte (m-mv) Geohydrologische benaming K h per meter (m/d) c (dagen) 0-1 Deklaag Gecombineerd watervoeren pakket 52 Het modelnetwerk heeft een afmeting van 400 x 400 meter. De bron is in het centrum van het model opgenomen. De randen van het model zijn op voldoende afstand gekozen zodat deze geen invloed hebben op de berekening Effecten Uitgangspunten De geohydrologische modelberekening is uitgevoerd als superpositieberekening. In het model is opgenomen dat alle uit de monobron onttrokken water in dezelfde bron wordt geïnfiltreerd. Met behulp van het model is de verandering van de stijghoogte in de watervoerende pakketten berekend. De berekeningen zijn uitgevoerd uitgaande van een debiet van 35 m³ per uur en 840 m³ per dag (24 uur vollast per dag) gedurende een volledig seizoen met de filterstelling tussen 25 en 95 m-mv. De effectieve filterlengtes zijn minimaal 10 meter voor zowel het warme filter als koude filter. Het warme filter wordt afgesteld boven het koude filter met voldoende tussenruimte om kortsluiting te voorkomen. Uitkomsten Afstand tot de bron (m) H freatisch pakket (m) H opslagpakket warme filter (m) H opslagpakket koude filter (m) 0 0,08 2,02 1, ,08 0,38 0, ,06 0,13 0, ,05 0,08 0,08 60 <0,05 0,06 0,06 70 <0,05 <0,05 <0,05 De resultaten van de berekeningen weergegeven in figuur 5 en 6 van de effectenstudie. Rondom het warme filter treedt in de zomersituatie verhoging van het grondwater op en rondom het koude filter verlaging. In de winterperiode is dit omgekeerd. Uit de resultaten blijkt dat wanneer uitsluitend de bron van het Hoornbeeck College in bedrijf is, op een afstand groter dan 70 meter van de bron de stijghoogteverandering in alle aquifers van de filterafstelling, minder is dan 0,05 meter. Ter plaatse van de bron zal de stijghoogteverandering niet meer bedragen dan 2,02 meter. Het effect op het freatische grondwater is maximaal 0,08 meter Hydrothermisch De temperatuurveranderingen van het grondwater door KWO-systemen kunnen verschuivingen veroorzaken in de chemische evenwichten tussen het ondergrondmateriaal en het grondwater ter plaatse en kunnen ook effect hebben op de biologische processen in de ondergrond. De grootte van het invloedsgebied, waarbinnen deze effecten worden onderzocht, wordt bepaald door de 0,5 Celsius beïnvloedingslijn. Deze contourlijn wordt berekend op basis van een cumulatieve maximale temperatuurverandering over een periode van 20 jaar. De hydrothermische effecten zijn bepaald met behulp van analytische berekeningen Uitgangspunten De hydrothermische effectbepaling is erop gericht het bereik van het thermisch front te bepalen. De monobron voor het Hoornbeeck College heeft twee filterdelen waarbij het ondiepe deel zal worden toegepast voor de opslag van warmte en het diepere deel voor de opslag van koude. De minimale toe te passen effectieve filterlengte zal voor zowel het warme- als koudefilter 10 meter bedragen. In totaal zal minimaal 20 meter effectief filter worden afgesteld voor beide filters samen. 17

18 Resultaten In ondertaande tabel staan de berekende afstanden van de grens van het hydrothermische invloedsgebied over een periode van 20 jaar bedrijfstijd. Jaar Afstand verplaatste water incl. afstroming (m) Thermische straal incl. afstroming (m) In figuur 7 en 8 van de effectenstudie is de temperatuur nabij de bronfilters voor een periode van twintig jaar weergegeven. Nabij het warme filter stijgt de temperatuur van het grondwater tot ongeveer 14,5 C gedurende het zomerseizoen (aanvoer van warm water). Aan het begin van het winterseizoen bedraagt de grondwatertemperatuur van het afgevoerde grondwater 14,5 C en neemt af tot 13,5 C aan het einde van het winterseizoen. Nabij het koude filter wordt de temperatuur van het grondwater afgekoeld tot ongeveer 7,5 C gedurende het winterseizoen (aanvoer van koud water). Aan het begin van het zomerseizoen bedraagt de grondwatertemperatuur van het afgevoerde grondwater 7,5 C en neemt toe tot 8,5 C aan het einde van het zomerseizoen. Aan maaiveld zal geen temperatuurverandering meetbaar zijn. Transport van water en energie vinden vooral plaats in horizontale richting. Uit metingen en monitoring aan gerealiseerde monobronnen is gebleken dat de gemiddelde stroming in verticale richting slechts 10% bedraagt van de horizontale stroming. Elke scheidende laag in de vorm van fijner zand, leem, klei, veen e.d. zijn horizontale afzettingen en hiermee natuurlijke barrières voor verticaal transport. 3.5 Invloed op bij het grondwater betrokken belangen De berekende verlagingen en verplaatsingen van het grondwater kunnen gevolgen hebben voor andere, bij het grondwater betrokken belangen. Voor de volgende belangen wordt een overweging gegeven: Verontreinigingen Natuurgebieden Landbouwgebieden Bouwwerken Overige grondwateronttrekkingen Archeologische monumenten Grondwaterkwaliteit Het gebied waarbinnen deze belangen mogelijk kunnen spelen en worden beoordeeld zijn het hydrologische en het hydrothermische invloedsgebied. Deze gebieden worden respectievelijk bepaald door de 5-cm verlagings- en of verhogingslijn in het freatische pakket en door de 0,5 C verlagings- en verhogingslijn. Voor de bovengenoemde belangen wordt vastgesteld of deze voorkomen in dit gebied en in welke mate er sprake is van beïnvloeding, of dit toelaatbaar is en welke maatregelen eventueel noodzakelijk zijn om deze bezwaren te ondervangen, hetzij een belemmering zijn voor het realiseren van het KWO-systeem. De effectgebieden zijn weergegeven in de figuren 5, 6, 7 en 8 van de effectenstudie Verontreinigingen Grondwaterverontreinigingen kunnen door onttrekkingen aangetrokken of verplaatst worden, waardoor de verontreiniging over een groter gebied verspreid wordt. Binnen het hydrologische invloedsgebied van het energieopslagsysteem is volgens de bodematlas van de Provincie geen werkvoorraad meer, of is reeds gesaneerd. Beïnvloeding van verontreinigingen is daarmee niet aan de orde. 18

19 3.5.2 Natuurgebieden Verlaging of verhoging van de freatische grondwaterstand of wijziging van kwelstromen als gevolg van de werking van het KWO-systeem kan invloed hebben op de natuurwaarden. Natuurwaarden hebben bijzondere aandacht in de gebieden aangewezen voor de Ecologische Hoofdstructuur, Natura 2000-, en Vogel- en Habitatrichtlijn-gebieden. De projectlocatie is niet gelegen binnen een van de bovengenoemde gebieden. Daarmee is beïnvloeding van natuurwaarden niet aan de orde Landbouwgebieden Door verandering van de freatische grondwaterstand kan bij landbouwgebieden mogelijk opbrengstvermindering optreden. Of dit daadwerkelijk optreedt, is afhankelijk van het bodemtype en de grondwatertrap van het betreffende perceel, de periode van het jaar waarin bemalen wordt en de meteorologische omstandigheden. De projectlocatie bevindt zich in een uitbreidingswijk van Kampen. Binnen het invloedsgebied van het bodemenergiesysteem bevinden zich geen locaties met landbouwwaarden. Daarom zal er geen sprake zijn van beïnvloeding van landbouwgebieden Bouwwerken Een verlaging van de grondwaterstand in veen, klei of leemlagen kan in het algemeen zetting veroorzaken aan bebouwing. Indien de grondwaterstand in het verleden laag is geweest, zal de zetting al opgetreden zijn en zal de bodem niet verder inklinken. Bij infiltratie kan verhoging van de grondwaterstand in het algemeen ook leiden tot het onderlopen van bijvoorbeeld kelders. De mogelijke zetting van de bodem is berekend met de formule van Terzaghi/Koppejan. Hiervoor is de bodem geschematiseerd naar zandpakketten en scheidende lagen (zie tabel 6). De bodemopbouw is afgeleid van de bodemopbouw volgens REGIS (bron DINOLoket). Via deze methode wordt een eindzetting berekend die theoretisch kan optreden bij oneindig lange periode onttrekken van grondwater uit de bron. De maximale verlaging tijdens bedrijf, die is berekend met MLU, is ingevoerd in de formule. De maximaal berekende eindzetting ter plaatse van de bron is 4,8 mm. Deze waarde blijft ver onder de maximaal toegestane zetting van 150 mm volgens NEN Ook het zettingverhang blijft binnen de gestelde normen; op 10 meter vanaf de bronnen treedt een maximale zetting op 4,0 mm bij oneindig lange onttrekking. Omdat dit in de praktijk niet voor zal komen zal de zetting op korte afstand van de bronnen dan ook nihil zijn. De geringe zetting en het zetting verhang zal geen schade aan gebouwen, funderingen, wegen of andere constructies veroorzaken Overige grondwateronttrekkingen De straal van het maximale hydrologische invloedsgebied is berekend op circa 70 m. Op basis van geïnventariseerde gegevens zijn er binnen een afstand van circa 600 m geen overige onttrekkingen geregistreerd bij waterschap en provincie. De locatie bevindt zich ook niet in of nabij een waterwingebied. Daarom is een ongewenste wisselwerking tussen de onttrekking voor een ondergronds energieopslagsysteem enerzijds en waterwingebieden, grondwaterbeschermingsgebieden of boringsvrije zones anderzijds niet aan de orde Archeologische monumenten Binnen het invloedsgebied liggen geen gebieden of objecten waar een archeologische waarde aan toegekend is. Door de beperkte ruimte die de bronnen in beslag nemen en de kleine diameter van de boring is de kans op archeologische vondsten zeer klein. Door het handmatig voorgraven van de boring is de kans groot dat (eventueel) aanwezige oudheidkundige aanwijzingen worden gevonden. Omdat in het freatische en 1 e watervoerende pakket de waterstand door het energieopslagsysteem nagenoeg niet wordt beïnvloed, zullen binnen dit gebied eventueel aanwezige vondsten op geringe diepte, nagenoeg niet worden beïnvloed. Door de maximale zetting van 4,8 mm ter plaatse van de bronnen is de kans op zettingrisico s voor eventueel aanwezige archeologische objecten, zeer klein. Beïnvloeding van archeologische door effecten van het KWO-systeem zal niet optreden. 19

20 3.5.7 Grondwaterkwaliteit De structurele temperatuurverandering van het grondwater als gevolg van het energieopslagsysteem bedraagt na 20 jaar op een afstand van circa 60 meter 0,5 C. Door deze geringe veranderingen en door de voorgeschreven bovengrens van de temperatuur van het geretourneerde grondwater van 25 C zal de chemische en microbiologische samenstelling van het grondwater niet significant wijzigen. Het grondwater ter plaatse van de energieopslag is zoet. Omdat de redoxgrens ondieper zit dan het bovenste filter zal het ijzerhoudende water niet van samenstelling veranderen door de energieopslag. Omdat het systeem op druk blijft tijdens bedrijf en rust, door gebruik te maken van een warmtewisselaar onder het waterniveau, zal het ijzer (Fe) in oplossing blijven. Zuurstof kan niet toetreden zodat er geen verstopping van de filters zal optreden. Het grondwatercircuit is door middel van een TSA (tegenstroom apparaat) gescheiden van het gebouwcircuit. Door deze scheiding zal alleen beïnvloeding van de grondwaterkwaliteit kunnen optreden als er sprake is van een lekkage van de warmtewisselaar. Omdat het gebouwcircuit gevuld wordt met leidingwater waaraan verder geen andere stoffen (koelmiddel) worden toegevoegd, zal een eventuele lekkage van de TSA geen verslechtering van de kwaliteit van het grondwater veroorzaken. Beïnvloeding van het zoet-zout grensvlak De filters van het systeem worden aangelegd op een diepte van circa m-mv. Het grondwater is op deze diepte zoet. De grens tussen zoet en brak grondwater bevindt zich op een diepte van circa 200 m-mv, in of onder de slecht doorlatende laag. De opwaartsgerichte verticale grondwaterstroming uit deze basis zal als gevolg van het KWO-systeem minimaal zijn. Hierdoor wordt geen invloed op de ligging van het zoet-zout grensvlak verwacht. 3.6 Afweging De provincie staat positief tegenover de toepassing van KWO-systemen vanwege de energiebesparing en daarmee reductie van de uitstoot van broeikasgassen. Het beleid van de provincie is er op gericht om de toepassing van KWO te stimuleren. Uit de effectstudie blijkt dat het KWO-systeem nauwelijks merkbare gevolgen zal hebben in een beperkt (invloeds-)gebied met betrekking tot verandering in freatische grondwaterstanden, - kwaliteit en temperatuur. Met betrekking tot de overige bij het grondwater betrokken belangen concluderen wij dat er geen sprake is van natuur- en landbouwgebieden of archeologische waarden binnen het invloedsgebied. Schade aan bouwwerken als gevolg van zettingen is zowel vanwege de kleine kans als door de beperkte zettingen in een klein gebied geen wezenlijk risico. 3.7 Monitoring De monitoring dient plaats te vinden op de werking van het energieopslagsysteem. Hierbij moet expliciet aandacht worden besteed aan het bereiken en in stand houden van een voldoende temperatuur- en energiebalans in de bodem. Tevens dient de kwaliteit van het grondwater te worden bewaakt. Hiervoor zijn voorschriften opgenomen bij deze beschikking. 3.8 Conclusie Wij zijn van mening dat op basis van de bij de aanvraag behorende rapportage en overwegingen de voorgenomen onttrekking op een verantwoorde wijze kan worden uitgevoerd op basis van de te verlenen vergunning met voorschriften. 20

21 BIJLAGE 1 : PARAMETERS UITGEBREIDE ANALYSE GRONDWATERMONSTERS Parameter Eenheid Parameter Eenheid Algemene parameters Zware Metalen Elektrisch geleidingsvermogen (EC) Ms/m Arseen (As) g/l Kleur (455 nm) mg/l Cadmium (Cd) g/l Watertemperatuur o C Chroom (Cr) g/l Zuurstof (O 2) mg/l Koper (Cu) g/l Zuurgraad ph Kwik (Hg) g/l Lood (Pb) g/l Anorganische parameters Nikkel (Ni) g/l Anionen Meq/l Zink (Zn) g/l Kationen Meq/l Ionenbalans % Organische parameters Ammonium (NH 4) mg/l Dissolved organic carbon (DOC) g/l Chloride (Cl) Nitraat (NO 3) Nitriet (NO 2 ) Sulfaat (SO 4) Totaal fosfaat (PO 4) Waterstofcarbonaat (HCO 3) Calcium (Ca) Natrium (Na) Kalium (K) Silicium (Si) Magnesium (Mg) Aluminium (Al) IJzer (Fe) Mangaan (Mn) mg/l mg/l mg/l mg/l mg/l mg/l g/l g/l g/l g/l g/l g/l mg/l mg/l 21

22 BIJLAGE 2 : PARAMETERS VERKORTE ANALYSE GRONDWATERMONSTERS Parameters verkorte analyse grondwatermonsters Parameter Eenheid Parameter Zuurstof O 2 mg/l Zuurgraad Ph Elektrisch geleidend vermogen Watertemperatuur Ms/m C Anorganische macroparameters Waterstofcarbonaat HCO 3 mg/l Chloride Cl mg/l Sulfaat SO 4 mg/l Natrium Na mg/l Kalium K mg/l Calcium Ca mg/l Magnesium Mg mg/l Ammonium NH 4 mg/l Nitraat NO 3 mg/l Anorganische microparameters IJzer Fe mg/l Mangaan Mn mg/l Aluminium Al g/l 22