VOORNAAMSTE RECENTE ONTWIKKELINGEN. (trimestriële bijwerking van 20 mei 2011) Executive summary

Transcriptie

1 Observatorium voor krediet aan niet-financiële vennootschappen de Berlaimontlaan 14 BE-1 Brussel Tel Fax BTW BE RPM Brussel Links: kredietobservatorium VOORNAAMSTE RECENTE ONTWIKKELINGEN (trimestriële bijwerking van 2 mei 211) Executive summary Het eerste kwartaal van 211 werd gekenmerkt door een lichte daling ten opzichte van het voorgaande kwartaal van de verstrekking van bedrijfskredieten door ingezeten banken. In België beliep de jaarlijkse groei 4%, tegen 5,7% in het vierde kwartaal van 21. De kortlopende kredieten lieten een sterkere groei optekenen dan de langlopende. Volgens de gegevens van de Kredietcentrale bleven de aanwendingsgraden voor kleine en middelgrote ondernemingen op een niveau dat op lange termijn als hoog mag worden beschouwd, terwijl ze opnieuw toenamen voor de grote ondernemingen. De rentevoeten op nieuwe kredieten zijn licht gestegen ten opzichte van het voorgaande kwartaal, onder meer omdat de groeivooruitzichten in het algemeen als positief worden beschouwd. Volgens de banken zijn de kredietvoorwaarden voor het achtste kwartaal op rij onveranderd gebleven, dit na de verstrakkingen teweeggebracht door de financiële crisis, in 28 en aan het begin van 29. De ondernemingen stelden een lichte globale verbetering vast van deze voorwaarden ondanks een nieuwe achteruitgang wat de rentevoeten betreft. Wat het eurogebied betreft, werd de jaarlijkse groei van het bancaire krediet in het eerste kwartaal van 211 voor het eerst sinds september 29 weer positief, ten belope van,8%. Bovendien maakten de banken uit het eurogebied gewag van een lichte verstrakking van hun voorwaarden voor bedrijfskredieten tijdens dezelfde periode.

2 2 Verloop van het krediet aan de vennootschappen gedurende het eerste kwartaal van 211 Kredietvolume De verstrekking van kredieten door de ingezeten banken aan de ondernemingen in België nam in het eerste kwartaal van 211 verder toe, waardoor het herstel dat in het derde en vierde kwartaal van 21 was ingezet, geconsolideerd werd. Na correctie voor het effect van de wisselkoersschommelingen, liep de groei van de kredietverlening op jaarbasis echter licht terug ten opzichte van het voorgaande kwartaal, namelijk tot 4%, tegen 5,7% in het vierde kwartaal van 21. BANCAIRE KREDIETEN 1 AAN ONDERNEMINGEN IN BELGIË 2 Bancaire kredieten en conjuncturele evolutie 2 Netto trimestriële stromen (miljarden euro's) Totaal van de kredieten (jaarlijkse veranderingspercentages) (linkerschaal) Synthetische conjunctuurcurve (afgevlakte indicator) (rechterschaal) Bron: NBB (Schema A). ¹ Toegekend door de ingezeten banken. De nettokredietstromen waren tijdens het eerste kwartaal van 211 zeer licht positief: na seizoenzuivering steeg de kredietverlening met,1 miljard. Een uitsplitsing naar looptijd toont aan dat zowel de kortlopende als de langlopende kredieten verder zijn gegroeid, zij het minder uitgesproken dan in het voorgaande kwartaal. In het eerste kwartaal van 211 bedroeg de twaalfmaands groeivoet van kredieten met een looptijd van minder dan 1 jaar 5,3% (tegen 6,6% tijdens het voorgaande kwartaal). De verstrekking van langlopende kredieten vertoonde een iets geringere toename, met een groei op jaarbasis van 3,4% (tegen 5,3% in het vierde kwartaal van 21).

3 3 BANCAIRE KREDIETEN¹ AAN ONDERNEMINGEN IN BELGIË (jaarlijkse veranderingspercentages) 2 Opsplitsing naar looptijd van het krediet Kortetermijnkredieten 2 Langetermijnkredieten 3 Bron: NBB (Schema A). 1 Toegestaan door de ingezeten banken. 2 Voor ten hoogste een jaar. 3 Voor meer dan een jaar. De Belgische ondernemingen kunnen tevens een beroep doen op buitenlandse banken 1 om zich te financieren. Aan de hand van de financiële rekeningen die door de Bank worden opgesteld, onder meer op basis van de betalingsbalansstatistieken, kunnen de kredietstromen afkomstig van niet ingezeten banken in kaart worden gebracht. In het vierde kwartaal van 21 is het uitstaande bedrag van de door de banken van het eurogebied verstrekte kredieten voor het eerst sinds eind 28 toegenomen, namelijk met 1,3 miljard ten opzichte van het einde van het derde kwartaal van 21. Daarentegen is het uitstaande bedrag van de door de overige buitenlandse banken verstrekte kredieten met,8 miljard gedaald. Uitgedrukt in jaar op jaar veranderingen bleef het uitstaande bedrag van de door buitenlandse banken verstrekte kredieten beneden het peil van twaalf maanden terug, in tegenstelling tot de kredietverlening door ingezeten banken. 1 Het begrip buitenlandse (of niet ingezeten) bank berust op het territorialiteitsbeginsel. De dochterondernemingen en bijbanken van buitenlandse banken die in België een stabiele vestiging bezitten, zijn in het begrip ingezeten bank vervat. De kredietverlening door buitenlandse banken bestaat dus enkel uit de kredietverstrekking door in het buitenland gevestigde instellingen. Deze gegevens komen met een grotere vertraging beschikbaar dan die betreffende de kredietverlening door Belgische banken: de meest recente gegevens zijn die voor het vierde kwartaal van 21.

4 BANCAIRE KREDIETEN AAN ONDERNEMINGEN IN BELGIË: GEOGRAFISCHE OPSPLITSING VAN DE VERSTREKKERS (bijdrage aan de jaarlijkse groei, procentpunten) Belgische banken Banken van het eurogebied Banken buiten het eurogebied Bron: NBB (Financiële rekeningen, Schema A). Aan de hand van de statistieken van de Kredietcentrale, die zowel de toegestane als de opgenomen kredieten bij ingezeten banken omvatten, kan men het verloop van het krediet analyseren volgens de grootte van de kredietnemende ondernemingen. In het eerste kwartaal van 211 stonden de ingezeten banken meer kredieten toe aan de kleine ondernemingen dan in het voorgaande kwartaal. Daarentegen verminderden de toegestane kredieten aan middelgrote en grote ondernemingen. De kleine en middelgrote ondernemingen namen meer kredieten op, terwijl de door grote ondernemingen opgenomen kredieten terugliepen.

5 5 KREDIETEN VAN DE INGEZETEN BANKEN AAN ONDERNEMINGEN IN BELGIË: OPSPLITSING NAAR GROOTTE VAN DE ONDERNEMINGEN ¹ (uitstaande bedragen, miljarden euro) 7 Toegestane kredieten 7 Opgenomen kredieten Kleine Middelgrote Grote Bron: NBB (Centrale voor kredieten aan ondernemingen). 1 Bedrijven die een verkort schema van de jaarrekeningen hebben neergelegd worden als kleine ondernemingen beschouwd. Bedrijven die een volledig schema hebben neergelegd, worden als groot of middelgroot beschouwd, al naar gelang de omzet van twee opeenvolgende jaren meer dan wel minder dan 37,2 miljoen euro bedroeg. De aanwendingsgraad van de kredieten, die de intensiteit weergeeft waarmee de ondernemingen op hun kredietlijnen trekken, liep tijdens de financiële crisis op en dit voor elke ondernemingsklasse. Hieruit blijkt dat de ondernemingen maximaal gebruik wilden maken van hun bestaande kredietmogelijkheden, terwijl nieuwe leningen vaak moeilijker te verkrijgen waren. De stijgende trend van de aanwendingsgraad voor de kleine ondernemingen kwam tot stilstand. In het eerste kwartaal van 211 liep de aanwendingsgraad van deze ondernemingen licht terug met,8 procentpunt. De middelgrote en grote ondernemingen maakten ten opzichte van het voorgaande kwartaal evenwel met respectievelijk 2,4 en 2,3 procentpunten veel meer gebruik van de hun ter beschikking gestelde kredietlijnen. Terwijl de aanwendingsgraad zich vanuit een langetermijnperspectief nog steeds op een relatief hoog niveau bevindt voor de kleine en middelgrote ondernemingen, steeg hij voor de grote ondernemingen opnieuw tot een hoger peil dan vóór de start van de financiële crisis. Aan het einde van het eerste kwartaal van 211 beliep de aanwendingsgraad 86,8% voor de kleine ondernemingen, 74,6% voor de middelgrote en 56,4% voor de grote ondernemingen. De aanwendingsgraad is dus zoals gewoonlijk omgekeerd evenredig met de omvang van de ondernemingen. Een mogelijke verklaring voor die bevinding is dat er geen of nagenoeg geen alternatieve financieringswijzen bestaan voor kleine ondernemingen, maar ze kan ook wijzen op een negatieve correlatie tussen de omvang van het kredietnemende bedrijf en de beoordeling van het risico door de kredietinstellingen.

6 6 9 AANWENDINGSGRAAD VAN DE TOEGESTANE KREDIETEN DOOR DE INGEZETEN BANKEN (percentages) Opsplitsing naar grootte van de ondernemingen 1 Opsplitsing naar bedrijfstak Klein Middelgroot Groot Bron: NBB (Centrale voor kredieten aan ondernemingen). Verwerkende industrie Bouwnijverheid Handel Horeca Diensten i.v.m. vastgoed Bedrijven die een verkort schema van de jaarrekeningen hebben neergelegd worden als kleine ondernemingen beschouwd. Bedrijven die een volledig schema hebben neergelegd worden als groot of middelgroot beschouwd, al naar gelang de omzet van twee opeenvolgende jaren meer dan wel minder dan 37,2 miljoen euro bedroeg. De selectie van sectoren is niet-exhaustief. 1 2 De aanwendingsgraad varieert aanzienlijk volgens de bedrijfstak waartoe de ondernemingen behoren. Zo beschikken de ondernemingen in de verwerkende nijverheid over de grootste marge inzake ongebruikt krediet, zoals blijkt uit een structureel lagere aanwendingsgraad. Daarentegen benutten ondernemingen die actief zijn in de horeca of de vastgoedsector zeer vaak kmo s doorgaans een groter deel van de hun ter beschikking staande kredietlijnen. Een restrictief kredietbeleid kan bijgevolg erg schadelijk zijn voor bedrijven in die sectoren. De aanwendingsgraad steeg ten opzichte van het voorgaande kwartaal het sterkst in de handel en de verwerkende nijverheid (respectievelijk +3,2 en +1,1 procentpunt). Ook in de horeca nam de aanwendingsgraad toe (+,5 procentpunt). Daarentegen is hij licht gedaald in de bouw en in de vastgoedsector (,8 procentpunt in beide bedrijfstakken). Rentevoeten en andere kredietvoorwaarden De door de Belgische banken op de nieuwe bedrijfskredieten toegepaste rentevoeten, verzameld via de MIR enquête (zie zijn een van de voornaamste indicatoren van de kredietkosten waarmee de ondernemingen worden geconfronteerd. In het eerste kwartaal van 211 namen de referentierentevoeten toe, zowel op de geldmarkt als op de kapitaalmarkt. Op de geldmarkt steeg de driemaands Euribor van 1% aan het einde van 21 tot 1,24% aan het einde van het eerste kwartaal van 211, waardoor dat rentetarief hoger werd dan de leidinggevende rente van de ECB, die eind maart 211 onveranderd op 1% was gebleven. Op de kapitaalmarkten stegen de rentetarieven eveneens, wellicht door verbeterde groeivooruitzichten. Het rendement van de Belgische overheidsobligaties op vijf jaar steeg van 3,23% eind december 21 tot 3,58% eind maart 211.

7 7 RENTEVOETEN OP DE GELD- EN KAPITAALMARKTEN EN TARIEVEN OP BANCAIRE KREDIETEN IN BELGIË (procenten) Rentevoeten op de geld- en kapitaalmarkten 7 6 Rentevoeten op nieuwe kredieten aan ondernemingen OLO 5 jaar Kredieten < 1 mln. euro, variabel < 1 jaar Leidinggevende basisrentevoet van de ECB Kredieten < 1 mln. euro, variabel 1-5 jaar Euribor 3 maanden Kredieten < 1 mln. euro, vast > 5 jaar Kredieten > 1 mln. euro, variabel < 1 jaar Bronnen: ECB, NBB (MIR enquête). Als gevolg van het verloop van de marktrentes zijn de bancaire rentetarieven van zowel de korte als de langetermijnkredieten aan ondernemingen opnieuw gestegen gedurende het eerste kwartaal van 211, zij het lichtjes. De tarieven op kortetermijnkredieten met een waarde van minder dan 1 miljoen namen met 12 basispunten toe tot 2,75%, terwijl die op kortlopende kredieten met een waarde van meer dan 1 miljoen met 8 basispunten opliepen tot 2,3%. De kosten voor kredieten op middellange en lange termijn namen sterker toe (+23 basispunten, tot 3%, voor de kredieten met een waarde van minder dan 1 miljoen en een rentevaste periode van één tot vijf jaar en +3 basispunten, tot 4,41%, voor de tarieven op kredieten met een waarde van minder dan 1 miljoen en een rentevaste periode van ten minste vijf jaar). Impact van de stijgende langetermijnrente op de bancaire rentetarieven aan ondernemingen In dit kader wordt de aanpassing van de Belgische bancaire rentetarieven voor niet financiële ondernemingen aan de marktrentevoeten besproken sinds de langetermijnrente eind augustus 21 een stijging heeft ingezet. Meer bepaald wordt nagegaan of de oplopende langetermijnrente, die deels kan worden toegeschreven aan de spanningen op de markt voor overheidsobligaties, tot strengere financieringscondities voor de ondernemingen via het bancair krediet heeft geleid. De aanpassing van de retailrentetarieven van de kredietinstellingen aan de marktrentevoeten is een belangrijk transmissiekanaal van het monetair beleid, het zogenaamd rentekanaal. Doorgaans volgen de rentevoeten op kortlopende kredieten de geldmarktrente die door de acties van het monetair beleid wordt beïnvloed. De impact van het monetair beleid op de debetrentetarieven op lange termijn is minder groot, daar voor de langere looptijden de overheidsobligatierente als referentie

8 8 geldt. In welke mate de banken de variaties van de geld of kapitaalmarktrente doorrekenen hangt echter in grote mate af van bankspecifieke factoren zoals hun balanspositie en financieringskosten. Aldus kan de overheidsschuldencrisis enerzijds op directe wijze via de aan de langetermijnrente gekoppelde rentetarieven en anderzijds op indirecte wijze via een impact op de balanspositie en financieringskosten van de banken tot hogere retailrentetarieven voor de ondernemingen en gezinnen leiden, en dus mogelijk de monetaire transmissie verstoren. Wijziging rentetarieven (Maart 211) (in procentpunt) Sinds dieptepunt 21 4 de kwartaal 21 1 ste kwartaal 211 Referentierentetarief Euribor 3 maanden Referentierentetarief OLO 5 jaar Rentespread België Duitsland, 1 jaar Kredieten < 1 mln. euro, variabel < 1 jaar Kredieten > 1 mln. euro, variabel < 1 jaar Kredieten < 1 mln. euro, variabel 1 5 jaar Kredieten < 1 mln. euro, vast > 5 jaar Bron: NBB. Tot op heden lijkt de schuldencrisis echter geen significant effect uit te oefenen op de retailrentetarieven in België. De toename van de kortetermijnrentetarieven aan ondernemingen ligt immers zoals gebruikelijk in lijn met de toename van de geldmarktrente op drie maanden (Euribor). Terwijl de geldmarktrente met 53 basispunten toenam sinds haar dieptepunt in April 21 bleef de toename van de kortetermijnretailtarieven beperkt tot maximaal 5 basispunten in het geval van de kortlopende kredieten met een waarde van meer dan 1 miljoen euro. Aldus lijken de banken geen extra marge te hebben genomen ten opzichte van de ontwikkeling van de geldmarktrente. De beperkte impact van de stijgende langetermijnrente op de retailtarieven blijkt het best uit de ontwikkeling van de tarieven op kredieten met een rentevaste periode van ten minste vijf jaar. Terwijl deze doorgaans een sterke correlatie vertonen met de langetermijnrente, lijken deze over de recente periode grotendeels ontkoppeld van de ontwikkeling van de langetermijnrente. De stijging (+38 basispunten) was immers vergelijkbaar met die van de rentetarieven op korte termijn en bleef ver beneden de toename van de referentierente op 5 jaar (+168 basispunten). Een en ander heeft ertoe geleid dat het renteverschil tussen kredieten met een rentevaste periode van ten minste 5 jaar en het referentietarief van een overheidsobligatie op 5 jaar sterk is afgenomen, wat illustreert dat de banken de stijgende langetermijnrente niet ten volle doorrekenen. Dit kan aan diverse factoren worden toegeschreven zoals de beperkte impact van de schuldencrisis op de financieringskost van de banken, de solide financiële situatie van de niet financiële ondernemingen of nog het feit dat de banken de toename van de langetermijnrente als tijdelijk beschouwen. Ook kunnen commerciële motieven spelen: de banken zouden een meer gediversifieerde activastructuur kunnen nastreven of ze zouden in het kader van een "back to basics" strategie hun marktaandeel in de kredietverlening aan de ingezeten ondernemingen willen consolideren.

9 9 Rentetarieven op lange termijn aan ondernemingen en referentierentetarief 6 RENTETARIEF OP LANGE TERMIJN AAN ONDERNEMINGEN EN REFERENTIERENTETARIEF Kredieten < 1 mln. euro, vast > 5 jaar OLO 5 jaar Rentemarge Bron: NBB. Het is evenwel niet uitgesloten dat de klim van de langetermijnrente de komende maanden zich sterker zal doorzetten in de retailtarieven. Vooreerst gaat de aanpassing van de retailtarieven aan de marktrentes meestal gepaard met een zekere vertraging. Anderzijds valt de toename van de langetermijnrente steeds meer toe te schrijven aan een verbeterd economisch klimaat dan aan oplopende spanningen op de markt voor overheidspapier. Dit verklaart mogelijk de wat sterkere klim van de langlopende retailtarieven in het eerste kwartaal van 211 (+3 basispunten) ten opzichte van de kortlopende kredieten.

10 1 De enquête van het Eurosysteem naar de kredietverlening (zie verschaft kwalitatieve informatie over het verloop van de toekenningsvoorwaarden, de vraag naar bankkredieten en de verklarende factoren die aan deze ontwikkelingen ten grondslag liggen. De vier Belgische grootbanken rapporteerden dat ze hun kredietvoorwaarden voor ondernemingen voor de achtste keer op rij onveranderd hebben gelaten in het eerste kwartaal van 211, na de verkrapping die in 28 en begin 29 werd opgetekend. 5 KREDIETVOORWAARDEN VAN EN VRAAG NAAR BEDRIJFSKREDIETEN IN BELGIË: GLOBALE BEOORDELING DOOR DE BANKEN (netto gewogen percentages 1 ) 25 J H Toekenningscriteria door de banken Door de respondenten opgetekende evolutie Door de respondenten verwachte evolutie Kredietaanvragen uitgaande van de ondernemingen Door de respondenten opgetekende evolutie Door de respondenten verwachte evolutie Bron: NBB (Bank Lending Survey). 1 Een positief (negatief) percentage komt overeen met een versoepeling (verstrakking) van de kredietvoorwaarden of met een toename (afname) van de kredietvraag. De banken beschikken over verschillende instrumenten om het aanbod van kredieten aan ondernemingen aan te passen. Zo kunnen zij hun aanbod verstrengen door de marges te verhogen, maar eveneens door de niet monetaire criteria te verstrakken, meer in het bijzonder de diverse kosten eigen aan de kredietopname, de waarborgvereisten of nog de andere contractuele vereisten. Tijdens het eerste kwartaal van 211 maakten de banken gewag van een lichte aanscherping van slechts één factor, namelijk de vereisten inzake de looptijd. Daartegenover werden de vereisten inzake de marges op de standaardkredieten licht versoepeld, terwijl de marges op de meest risicovolle kredieten, de vereisten inzake de grootte van het krediet, de andere kosten en het onderpand onveranderd bleven.

11 11 Wat de determinanten van deze ontwikkelingen betreft, stelt men vast dat het verloop van de financieringskosten en de balansbeperkingen van de banken voor de tweede opeenvolgende maal de banken aanzetten tot een verstrakking van de kredietvoorwaarden. De verslechtering van deze posities kan mogelijk in verband worden gebracht met de spanningen op de markten van het overheidspapier. De kredietvoorwaarden werden evenwel gunstig beïnvloed door de concurrentiedruk. De inschatting van de banken omtrent de risico's verbonden aan het conjunctureel klimaat bleef ten slotte ongewijzigd. Voor het tweede kwartaal van 211 verwachten de banken opnieuw een stabilisering van hun algemene kredietvoorwaarden KREDIETVOORWAARDEN VAN BEDRIJFSKREDIETEN IN BELGIË: VOORNAAMSTE VERKLARENDE FACTOREN EN AANGEWENDE TOEKENNINGSCRITERIA (netto gewogen percentages 1 ) Voornaamste verklarende factoren Financieringskosten en balansbeperkingen Concurrentiedruk Risicoperceptie 211 Voornaamste toekenningscriteria Bron: NBB (Bank Lending Survey). 1 Een positief (negatief) percentage komt overeen met een factor die heeft bijgedragen tot een versoepeling (verstrakking) van de kredietvoorwaarden of met een criterium waarin die versoepeling (verstrakking) tot uiting is gekomen Marges op de standaardkredieten Marges op de meest risicovolle kredieten Andere toekenningscriteria 211 De banken meldden opnieuw een toename van de vraag naar kredieten door de ondernemingen in het eerste kwartaal van 211. Het herstel van de fusies en overnames en van de investeringen in vaste activa, het voorraadbeheer en het bedrijfskapitaal alsook de herstructurering van de schulden zouden daartoe in het bijzonder hebben bijgedragen. Voor het tweede kwartaal van 211 verwachten de banken dat die tendens zal aanhouden.

12 12 VRAAG NAAR BEDRIJFSKREDIETEN IN BELGIË: VOORNAAMSTE VERKLARENDE FACTOREN (netto gewogen percentages 1 ) Bruto-investeringen in vaste activa Voorraden en bedrijfskapitaal Fusies/overnames en herstructurering van de onderneming Herstructurering van schulden Alternatieve financieringsbronnen Bron: NBB (Bank Lending Survey). 1 Een positief (negatief) percentage komt overeen met een factor die heeft bijgedragen tot een toename (afname) van de vraag naar kredieten. Uit de in april 211 door de Bank uitgevoerde enquête bij de ondernemers blijkt een algemene verbetering van de toegangsvoorwaarden tot het bankkrediet tijdens het eerste kwartaal van 211: 15% van de ondernemingen uit de verwerkende nijverheid, de bouw en de dienstverlening aan de ondernemingen bestempelde de toegangsvoorwaarden tot nieuwe financieringen als zijnde ongunstig, terwijl dat percentage nog 2% bedroeg in januari 211. Het percentage ondernemingen dat de voorwaarden als gunstig beschouwt, is eveneens afgenomen, namelijk tot 19%, tegen 21% tijdens het voorgaande kwartaal. Al met al blijft het nettosaldo van de antwoorden positief en laat het zelfs een lichte toename optekenen ten opzichte van januari (4% tegen 1%). Dit getuigt derhalve van een verbeterde perceptie van de bedrijfsleiders ten aanzien van de algemene toegangsvoorwaarden tot het bankkrediet.

13 13 pct BEOORDELING VAN DE KREDIETVOORWAARDEN DOOR DE ONDERNEMINGEN: ALGEMENE RESULTATEN 29-III 29-IV 21-I 21-II 21-III 21-IV 211-I Algemene voorwaarden pct III 29-IV 21-I 21-II 21-III 21-IV 211-I 29-III 29-IV 21-I 21-II 21-III 21-IV 211-I 29-III 29-IV 21-I 21-II 21-III 21-IV 211-I 29-III 29-IV 21-I 21-II 21-III 21-IV Rentevoet Kosten Kredietvolume Gevraagde waarborgen 211-I Verslechterd Onveranderd gebleven Verbeterd Saldo III 29-IV 21-I 21-II 21-III 21-IV 211-I 29-III 29-IV 21-I 21-II 21-III 21-IV 211-I 29-III 29-IV 21-I 21-II 21-III 21-IV 211-I 29-III 29-IV 21-I 21-II 21-III 21-IV 211-I 29-III 29-IV 21-I 21-II 21-III 21-IV 211-I Algemene voorwaarden Bron: NBB (Trimestriële enquête over kredietvoorwaarden). Rentevoet Kosten Kredietvolume Gevraagde waarborgen Wat de verschillende criteria betreft, maakten de bedrijfsleiders gewag van een verdere verslechtering van de voorwaarden in verband met de rentetarieven in het eerste kwartaal van 211. De negatieve perceptie van de rentetarieven, die zich op 23% situeerde tijdens het vierde kwartaal van 21, is verslechterd tot 33%. De rentetarieven op bankkredieten zijn in het begin van het jaar immers opnieuw gestegen, wat blijkbaar op het sentiment van de bedrijfsleiders heeft gewogen. Daarentegen worden de overige kredietverleningsvoorwaarden (andere kosten, kredietvolume en gevraagde waarborgen) minder streng beoordeeld dan in het vierde kwartaal van 21. Het is nog steeds inzake gevraagde waarborgen en aanvullende kosten dat de kredietinstellingen volgens de ondernemingen te veeleisend blijven : in het eerste trimester van 211 bevond het saldo van de antwoorden zich op 19% voor deze twee criteria.

14 14 4 BEOORDELING VAN DE KREDIETVOORWAARDEN DOOR DE ONDERNEMINGEN: OPSPLITSING NAAR GROOTTE VAN DE ONDERNEMING¹ (netto percentages²) II 29-III 29-IV 21-I 21-II 21-III 21-IV 211-I 29-II 29-III 29-IV 21-I 21-II 21-III 21-IV 211-I 29-II 29-III 29-IV 21-I 21-II 21-III 21-IV 211-I 29-II 29-III 29-IV 21-I 21-II 21-III 21-IV 211-I 29-II 29-III 29-IV 21-I 21-II 21-III 21-IV 211-I Algemene voorwaarden Rentevoet Kosten Kredietvolume Gevraagde waarborgen Klein Middelgroot Groot Zeer groot Bron: NBB (Trimestriële enquête over kredietvoorwaarden). ¹ Klein = 1-49 werknemers; middelgroot = 5-249; groot = werknemers; zeer groot = 5 werknemers of meer. ² Saldi van de antwoordpercentages gunstig/verbeterd (+) en ongunstig/verslechterd (-). Wat de verschillen naar categorie van bedrijfsgrootte betreft, geven de kleine ondernemingen een nauwelijks gunstige beoordeling van de algemene financieringsvoorwaarden : net als eind 21 vertoonde het nettosaldo van hun antwoorden een nagenoeg neutrale waarde (1%) in het eerste kwartaal van 211. De middelgrote en grote ondernemingen, van hun kant, hebben een verbetering van deze voorwaarden gemeld in vergelijking met het voorgaande kwartaal. Het nettosaldo van hun antwoorden evenaarde het niveau van de zeer grote ondernemingen, namelijk 9%.

15 15 4 BEOORDELING VAN DE KREDIETVOORWAARDEN DOOR DE ONDERNEMINGEN: OPSPLITSING NAAR BEDRIJFSTAK (netto percentages¹) II 29-III 29-IV 21-I 21-II 21-III 21-IV 211-I 29-II 29-III 29-IV 21-I 21-II 21-III 21-IV 211-I 29-II 29-III 29-IV 21-I 21-II 21-III 21-IV 211-I 29-II 29-III 29-IV 21-I 21-II 21-III 21-IV 211-I 29-II 29-III 29-IV 21-I 21-II 21-III 21-IV 211-I Algemene voorwaarden Rentevoet Kosten Kredietvolume Gevraagde waarborgen Industrie Bouwnijverheid Diensten aan ondernemingen Bron: NBB (Trimestriële enquête over kredietvoorwaarden). ¹ Saldi van de antwoordpercentages gunstig/verbeterd (+) en ongunstig/verslechterd (-). Wat de resultaten naar bedrijfstak betreft, hebben de verwerkende nijverheid en de bouw licht gunstige algemene kredietverleningsvoorwaarden gemeld (het nettosaldo van de antwoorden situeerde zich op respectievelijk 6 en 3%) in het eerste kwartaal van 211, terwijl het saldo nul was voor de dienstverlening aan de ondernemingen. De rentetarieven worden als zeer negatief beschouwd door de bedrijfsleiders van alle bedrijfstakken. Daarnaast blijven de door de banken geëiste waarborgen alsook de aangerekende aanvullende kosten belangrijke belemmeringen voor de kredietverlening vormen. Daarentegen zijn de nettosaldi relatief minder negatief met betrekking tot de toegestane kredietvolumes. Verloop in het eurogebied De cijfers voor het eurogebied lijken erop te wijzen dat de invloed van de financiële crisis op de kredietverlening ten einde loopt. In het eerste kwartaal van 211 werd de groei op jaarbasis van het bankkrediet 2 immers voor het eerst sinds september 29 opnieuw positief: terwijl die groei eind december 21,2% beliep, kwam hij eind maart 211 uit op een positieve waarde van,8%. Tegelijkertijd werden de banktarieven voor kortlopende leningen duurder: de tarieven op kredieten met een waarde van minder dan 1 miljoen en een variabele korte rente stegen tegenover het vorige kwartaal met 2 basispunten, tot 3,7%, en die op kredieten met een waarde van meer dan 1 miljoen en een variabele korte rente namen met 3 basispunten toe (tot 2,62%). De kredieten met een waarde van minder dan 1 miljoen en een rentevaste periode van meer dan 5 jaar werden 2 Bij vergelijkingen tussen de groei van het bancaire krediet in België en die in het eurogebied is voorzichtigheid geboden. In België wordt immers rekening gehouden met de effectiseringstransacties, terwijl ze niet worden opgenomen in de referentiereeks voor het eurogebied. Op basis van de beperkte beschikbare gegevens moet evenwel worden opgemerkt dat, zelfs met inachtneming van die transacties, de dynamiek van de bancaire kredietverlening krachtiger blijft in België dan in het eurogebied.

16 16 eveneens duurder, met 33 basispunten (tot 4,19%). Kredieten met een looptijd tot 1 jaar blijven in België respectievelijk 95 en 59 basispunten goedkoper, naargelang het gaat om kredieten van minder of meer dan 1 miljoen, terwijl leningen met een vaste rente en een looptijd langer dan vijf jaar in België nog altijd ongeveer 22 basispunten duurder zijn dan gemiddeld in het eurogebied. EVOLUTIE VAN DE VOLUMES EN VOORWAARDEN VAN BANCAIRE KREDIETEN AAN ONDERNEMINGEN IN HET EUROGEBIED 2 Kredietvolumes (jaarlijkse veranderingspercentages) 7 Rentevoeten op nieuwe kredieten (percentages) Kredietvoorwaarden en vraag naar kredieten: beoordeling door de banken (netto gewogen percentages¹) J H Kredieten toegekend door banken uit het eurogebied aan ingezeten ondernemingen Kredieten < 1 mln. euro, variabel < 1 jaar Kredieten > 1 mln. euro, variabel < 1 jaar Kredieten < 1 mln. euro, vast > 5 jaar Toekenningscriteria door de banken Door de respondenten opgetekende evolutie Door de respondenten verwachte evolutie Kredietaanvragen uitgaande van de ondernemingen Door de respondenten opgetekende evolutie Door de respondenten Bron: ECB. verwachte evolutie 1 Een positief (negatief) percentage komt overeen met een versoepeling (verstrakking) van de kredietvoorwaarden of met een toename (afname) van de kredietvraag. Tijdens het eerste kwartaal van 211 deelden de banken van het eurogebied in de Bank Lending Survey mee dat ze de toekenningscriteria voor nieuwe kredieten licht hadden verstrakt. Ze verwachtten dat die tendens zich in het tweede kwartaal van 211 zou voortzetten. De kredietvraag liet begin 211 een duidelijke stijging optekenen volgens de banken van het eurogebied, die een nog sterkere toename van deze vraag tijdens het volgende kwartaal verwachten.