VISIE DUURZAAMHEID juni 2012

Transcriptie

1 VISIE DUURZAAMHEID juni 2012

2 Visie Duurzaamheid Ten Boer juni 2012 p 2

3 1 Inleiding Met het einde van het jaar 2011 is de periode afgelopen waarvoor het Milieubeleidsplan (MBP) is geschreven. Het MBP vormde de basis voor de jaarlijks op te stellen milieu-uitvoeringsprogramma s en de milieujaarverslagen. De jaarprogramma s, en dus ook de verslagen, waren een samenstel van verplichte voornemens op basis van de Wet Milieubeheer en van een veel groter aantal actiepunten over gemeentelijke uitvoerende taken. Een milieubeleidsplan zelf is geen wettelijke verplichting. Verplicht is het opstellen van de programma s en de milieujaarverslagen voor de wettelijke taken vergunningverlening, handhaving en toezicht (Wet milieubeheer). Het getuigt echter van consistent consistent is duurzaam! bestuur als de verschillende activiteiten van de gemeente gebaseerd zijn op één langer lopende beleidslijn en als de handelwijze bij het opstellen van jaarprogramma s voor de verschillende milieuaspecten is ingebed in een breder en gelijkgezind beleid voor onze leefomgeving. De ontwikkelingen op het gebied van milieu en duurzaamheid gaan snel. Daarom vindt ons college dat er zeker reden is om het beleid tegen het licht te houden en dat te ijken op veranderde omstandigheden en nieuwe inzichten en standpunten. Neerleggen van het beoogde beleid voor de komende jaren is gewenst, de vorm waarin dat gebeurt ligt echter niet vast. De naam Milieubeleidsplan, is, gezien de veranderingen op het gebied van klimaat en duurzaamheid daarvoor te eng. Natuurlijk is het beleid nog steeds gericht op het realiseren van een beter milieu, maar de wijze waarop we dat willen nastreven, heeft met veel andere beleidsvelden te maken en is onderhevig aan veel dynamiek. Wij kiezen er daarom voor om het nieuwe beleidsstuk de Visie duurzaamheid Ten Boer te noemen. Wij geven de voorkeur aan een globale formulering van onze doelstellingen. We leggen de verbinding met de praktische uitvoering van die doelstellingen in het Actieprogramma duurzaamheid Ten Boer. Op 14 september 2011 is er in een themaraad een open discussie gevoerd over de ambities en de mogelijkheden die we als gemeente hebben, e.e.a. aan de hand van een vijftal aandachtspunten. We hebben dit jaar de dorpenronde (eind september tot half november) aangegrepen om verschillende mogelijke aspecten van duurzaamheid ter sprake te brengen. Enkele praktische initiatieven komen terug in het actieprogramma. Omdat wij het belangrijk vinden dat de doelstellingen in de visie door de bevolking worden herkend en gedragen, hebben wij de concept-visie gepubliceerd, ter inzage gelegd en op de website gezet. Van 3 november tot 24 december 2011 konden reacties worden gegeven. Er is slechts één reactie binnengekomen op de concept-visie. In die reactie wordt gevraagd om meer aandacht voor het stimuleren van isoleren en energiezuinig maken van bestaande woningen. Dat punt was echter wel genoemd in de concept-visie. Wij beschouwen deze reactie daarom als steun voor ons voornemen om aan dit onderwerp zo veel mogelijk aandacht te geven in het kader van het Actieprogramma Duurzaamheid. De betreffende tekst in de visie is daarom niet aangepast. In de periode van terinzagelegging heeft de raad, op 9 november 2011, een motie aangenomen waarin zij zich ondubbelzinnig en met nadruk uitspreekt om Fairtrade-gemeente te worden in het kader van duurzaamheid. Wij pakken dit op als onderdeel van het activiteitenprogramma. In de periode van totstandkoming van de visie zijn wel enkele initiatieven gemeld bij de gemeente, die prima passen binnen de geformuleerde beleidsdoelen. Wij beschouwen dit als een teken dat wij met dit beleid de goede kant op gaan. Bij de vaststelling door de raad op 22 februari 2012 zijn door PvdA en CDA amendementen ingediend en raadsbreed aangenomen. Deze zijn door ons college uitgevoerd resp. uitgewerkt en in de raadsvergadering van 30 mei 2012 is de raad daarover geïnformeerd. De uitwerkingen zijn in deze Visie duurzaamheid verwerkt. Visie Duurzaamheid Ten Boer juni 2012 p 3

4 2 Van Milieu naar Duurzaamheid Wat opvalt bij het beschouwen van de afgelopen periode, is dat ambities in de verschillende vertrouwde milieu aspecten steeds meer in landelijke regelgeving zijn vastgelegd. Landelijke doelstellingen zijn vertaald in regelgeving voor de gemeentes. Landelijke doelstellingen zijn verplichte gemeentelijke doelstellingen geworden. Daardoor zijn ze niet onderscheidend meer om in het kader van eigen gemeentelijk beleid te benoemen. Het gemeentelijke beleid begint eigenlijk pas voorbij de wettelijke kaders en op die gebieden of aspecten waarin nog niet alles is gereglementeerd. Hogere ambities dan die door het rijk zijn vastgesteld, kunnen niet van derden geëist worden, in die gevallen kan alleen gestimuleerd worden. Daarnaast zien we dat de maatschappelijke aandacht van milieu naar klimaat en duurzaamheid verschuift. Het gaat in een hogere mate dan 4 jaar geleden, naar een zorg op wereldschaal: om ons klimaat niet drastisch te laten veranderen moet de schil met gassen die de aarde omgeeft worden behoed voor ongewenste verandering, het gat in de ozonlaag moet weer dicht, broeikasgassen moeten niet meer worden uitgestoten, CO2-uitstoot moet drastisch omlaag en daarom moet de hoeveelheid fossiele energie die we gebruiken omlaag, we moeten beter met de waterkringloop omgaan, véél en véél minder grondstoffen verspillen en voorzichtiger met onze belangrijke ecosystemen, ook elders in de wereld, zijn. Er zijn veel complexe relaties tussen activiteiten hier en gevolgen daar. Het is daarom een uitdaging om te formuleren hoe wij daar als gemeente Ten Boer op willen reageren. Think global, act local. Het is van belang om zelf te begrijpen, maar ook voor anderen zichtbaar te maken, wat de activiteiten in Ten Boer kunnen betekenen voor het grotere geheel. Tegelijkertijd moeten we ook zorgen dat onze eigen economische en sociale systemen stabiel (economisch duurzaam) blijven. Wat ons eigen, nu aflopende, MBP betreft: we constateren dat de indeling in thema s die we daarin gehanteerd hebben en die ook werd gebruikt voor de jaarprogramma s en milieujaarverslagen mèt de verschuiving van de maatschappelijke aandacht, ook aan een herindeling toe is. De basis van de programma s en rapportages bestaat, zoals eerder gezegd, uit de uitvoering van de wettelijke taken Wet milieubeheer. Over een aantal onderwerpen (lucht, verkeersgeluid, externe veiligheid, water) bleek bij de jaarverslagen geregeld dat niet veel meer te vermelden was dan dat de gemeente de zaak goed op orde heeft. Deze acties horen eigenlijk tot het normale werk. In bijlage A is een overzichtje gegeven van de onderwerpen waarvoor een verplichting tot rapportage bestaat. Het milieujaarverslag zal voortaan voornamelijk bestaan uit het jaarverslag van Toezicht en Handhaving. De plus -onderwerpen die de ambities van de gemeente weergeven zoals klimaat groeiden uit tot een hele lijst projecten in het kader van de Stimuleringsregeling Lokale Klimaatinitiatieven (SLOK). De ondertekening van het Klimaatakkoord en de aanmelding als Millenniumgemeente heeft in de afgelopen periode ook een zichtbare uitwerking gekregen. Met de oprichting van de Millenniumwerkgroep samengesteld uit maatschappelijk betrokken personen is een belangrijke piketpaal geslagen waarmee de aandacht voor de klimaataspecten op de agenda is gezet. In het MBP was energie geen apart thema; dat thema is in het kader van de klimaatdoelstellingen juist heel belangrijk geworden. Deze beleidsvisie Milieu & Duurzaamheid gaat daarom vooral over duurzaamheid. We hebben daarin de voornemens uit het huidige bestuursakkoord meegenomen. Het thema Water heeft in een vorig jaar vastgestelde Water- en rioleringsplan een praktisch kader gekregen voor de komende vier jaren. Het komt daarom niet als onderwerp terug in de beleidsvisie. Visie Duurzaamheid Ten Boer juni 2012 p 4

5 . 3 Hoe kan Ten Boer aan duurzaamheid bijdragen? Zoals hiervoor al wordt betoogd: duurzaamheid is een verzamelbegrip: de ene duurzaamheid is de andere niet. Ten Boer is een kleine gemeente. Het ligt niet in de lijn der verwachtingen dat Ten Boer de rol van koploper gaat vervullen in het streven naar duurzaamheid. De bijdrage die Ten Boer kan leveren aan het oplossen van wereldklimaatproblemen moet niet worden overschat, maar er is ook op kleine schaal toch veel mogelijk. We hoeven als gemeente het wiel niet uit te vinden, maar het is wel goed mogelijk om de kennis en informatie bij elkaar te zoeken van andere initiatiefnemers. De eerste vragen die we ons stellen zijn: 1 > Hoe kunnen we in Ten Boer een aandeel leveren in het streven naar behoud van een goed klimaat op wereldschaal en daar zelf ook profijt van hebben? En: Bij welke ontwikkelingen is duurzaamheid een item? Dat kan bij elke ontwikkeling aan de orde zijn. We zijn als gemeentebestuur slechts één van de partijen die over de duurzaamheidsvraag moet nadenken. Er zijn particulieren, solo of in groepjes, bedrijven, andere overheden, die ideeën ontwikkelen met betrekking tot duurzaam handelen. Daarnaast zijn er ook een heleboel die er vooralsnog weinig affiniteit mee hebben. 2 > Wat zijn in dat kader - de kenmerken van Ten Boer? Ten Boer is een plattelandsgemeente met 7453 inwoners. Het grootste deel daarvan (4600) woont in de hoofdkern Ten Boer. Meer dan de helft van alle inwoners woont dus dicht genoeg bij de Stad Groningen (12 km van het centrum) om te profiteren van diens voorzieningen en ver genoeg er vandaan (6 km tot de rand van de stad) om het gevoel te hebben in een plattelandsgemeente te wonen. Er wonen veel forenzen. Bereikbaarheid en de vervoermiddelen naar Stad zijn daarom een heel belangrijk item. Daarnaast zijn er nog 7 kleinere kernen, met gemiddeld 400 inwoners, mensen die gewend zijn aan landelijk wonen, en voor grote delen geen gebruik kunnen maken van openbaar vervoer. Er is veel eigen woningbezit (83%) en relatief weinig collectief woningbezit. Beslissingen over de duurzaamheid van woningen worden dus op heel veel verschillende plaatsen genomen. Een heel groot aantal van de bedrijven is een agrarische bedrijf of is aan de landbouw gelieerd. Het is dus belangrijk om aandacht te besteden aan maatregelen die mogelijk voor de agrarische sector effect hebben. Bedrijventerrein een concentratie van verschillende bedrijven bij elkaar - is er voornamelijk in de hoofdkern Ten Boer, daarnaast bestaan er een aantal bedrijven verspreid over de dorpen Ten Post, Garmerwolde. Bijna een industrieel monument is het bedrijventerrein in Winneweer, waar een aantal verschillende bedrijven gebruik maakt van vroeger gebouwde hallen en van de bestaande infrastructuur. Ten Boer, zeker de hoofdkern, heeft het imago van een bescheiden, ouderwets degelijke woonplaats waar het goed wonen is: veilig, gezond en waar aandacht is voor elkaar en de omgeving. Dit is geen plek voor wilde avonturen, maar voor: zuinigheid met vlijt bouwt huizen als kastelen. Het is een veilige omgeving om op te groeien. De kinderen doen het hier gemiddeld goed op school. Er zijn moestuinen in het dorp die hier nooit weg zijn geweest. Oude waarden als nabuurschap en je verantwoordelijk voelen voor de omgeving gelden hier nog steeds, méér dan in de stad. Duurzaamheid is hier geen modern begrip, maar eigenlijk al steeds aanwezig in het oeroude idee dat de mens rentmeester is van zijn leefomgeving. Visie Duurzaamheid Ten Boer juni 2012 p 5

6 3 > Wat is onze rol als gemeentebestuur? De meest actieve rol is: zelf projecten uitvoeren, investeren, financieel participeren, grond of materiaal beschikbaar stellen of actief energieleverancier worden. Zolang dit eigen gebouwen en eigen beheer betreft is het te beschouwen als normaal gemeentelijk handelen met een bijzonder accent op duurzaamheid, wat in het kader van een voorbeeldfunctie goed kan passen. Als het andere investeringen/verplichtingen betreft, dan ligt een risicodragende rol van de gemeente niet erg voor de hand. Daar komt bij dat de financiële middelen van de gemeente beperkt zijn, zeker de komende jaren. Wij hebben wel een unieke rol in het overzien van het totaal aan ontwikkelingen binnen (en buiten) de gemeente. Als gemeentebestuur moeten wij ontwikkelingen in verband met elkaar zien en daar zo nodig sturend en zo mogelijk faciliterend in optreden. Daarbij kunnen we gebruik maken van onze kleinschaligheid en korte lijnen. 4 > Wat zijn de mogelijkheden: middelen of instrumenten, die we daarvoor in principe - als gemeentebestuur hebben? Ambities kunnen we niet sturen en reguleren met alleen milieuwetten. We kunnen sturen door het beïnvloeden van gedrag, door het uitoefenen van de gemeentelijke invloed bij het inrichten van de openbare ruimte, door het tonen van voorbeeldgedrag in de eigen gemeentelijke bedrijfsvoering, en vooral door initiatieven van derden te stimuleren, faciliteren of zo nodig bij te sturen Wat zijn onze instrumenten? Met onze instrumenten kunnen we reageren op initiatieven en ontwikkelingen die zich aandienen. Dat zijn achtereenvolgens: Wij verlenen vergunningen en stellen voorwaarden binnen de wettelijke marges; op basis van het Activiteitenbesluit kunnen wij ondernemingen wijzen op hun zorgplicht om energie doelmatig in te zetten en van grootverbruikers kunnen wij eisen energiebesparende maatregelen te nemen; van deze contacten kunnen we gebruik maken voor het stimuleren tot keuzes voor verdere duurzaamheid. In bestemmingsplannen kunnen we zo nodig gewenste ontwikkelingen op het gebied van duurzaamheid mogelijk maken. We kunnen zorgen dat bij een later op te stellen structuurvisie wordt afgestemd op deze milieu & duurzaamheidsvisie. We kunnen de gemeentelijke communicatiemiddelen actief inzetten om initiatieven (van anderen) te stimuleren en te ondersteunen. In de eigen gemeentelijke bedrijfsvoering duurzaamheid betrachten. Wat zijn onze middelen? Wij hebben ter uitvoering van ons totale gemeentelijk beleid een aantal werkuren voor onze medewerkers beschikbaar. Die zijn vastgelegd in de dienstverleningsovereenkomsten (DVO s) met de diensten van Groningen. Om werkzaamheden in het kader van duurzaamheid te kunnen uitvoeren, kan er soms worden geput uit die afgesproken beschikbare uren, bijvoorbeeld als die werkzaamheden eenvoudig zijn in te passen in andere activiteiten die toch al moeten plaats vinden. Maar soms zijn daar tot nog toe geen uren beschikbaar voor gesteld. Bijvoorbeeld voor het begeleiden en stimuleren van externe initiatieven of voor het uitvoeren van projecten. We zullen dan extra gemeentelijke menskracht in moeten zetten. In die gevallen zal moeten worden besloten om daar extra middelen voor ter beschikking te stellen. Visie Duurzaamheid Ten Boer juni 2012 p 6

7 Een belangrijke en interessante manier tot nog toe om middelen te kunnen inzetten, is het gebruik maken van subsidieregelingen van centrale overheden. Meestal betreft dat onderzoek of voorbeeldprojecten, soms ook voor begeleidingskosten. Door het teruglopend economisch tij, verwachten wij dat het aantal geschikte subsidies van het rijk niet zal toenemen. Toch zullen wij daar hard naar zoeken. Voor het vinden van de noodzakelijke cofinanciering is het vooral zaak om creatief met bestaande begrotingsposten om te gaan. In belangrijke gevallen zal de kost voor de baat moeten uitgaan. Met subsidies is het mogelijk om ontwikkelingen te sturen. In principe kunnen wij als gemeente natuurlijk een bedrag in de begroting opnemen om ook zelf te kunnen subsidiëren. Tot nog toe hebben wij dat niet gedaan. Visie Duurzaamheid Ten Boer juni 2012 p 7

8 4 Waar gaan wij voor? Hieronder benoemen wij onze ambities, onderwerpen waarvan wij vinden dat ze in Ten Boer kunnen worden vertaald in visie beleid handelen. De lijst is een combinatie van inhoudelijke thema s en sectoren, en de indeling is pragmatisch gekozen. De inhoud is gebaseerd op de praktische situatie in Ten Boer en het bestuursakkoord, maar is beïnvloed door de thema s uit het Klimaatakkoord Gemeenten en Rijk en het Energieakkoord Noord-Nederland, dat Ten Boer in 2008 heeft ondertekend. De in het bestuursakkoord genoemde voorbeeldfunctie van de gemeente komt in de verschillende aspecten aan de orde. Wij willen: A. besparen op energiegebruik Eigen bedrijfsvoering / Semi-openbare objecten (buurthuizen, sportvoorzieningen, etc) / Woningen / Bedrijven B. produceren van hernieuwbare energie Windenergie / Biomassavergisting / Biomassaverwerking, anders dan vergisting / Zonne-energie / Aardwarmte C. duurzaam bouwen en ruimtelijke ontwikkeling Stimuleren van derden om duurzaam te bouwen / Duurzaam onderhoud en duurzame nieuwbouw gemeentelijke gebouwen D. duurzaam gebruik materialen, grondstoffen en grond, en fair trade Stimuleren gebruik duurzaam geproduceerde materialen / Stimuleren hergebruik van materialen/bouwstoffen/ Bevorderen gebruik Fair-Trade-producten E. onze plattelandseconomie stimuleren Stimuleren bekendheid plattelandsproducten F. duurzaam ondernemen stimuleren G. duurzame mobiliteit Stimuleren openbaar vervoer, fiets en elektische fiets H. gepast omgaan met licht en duisternis Uitvoeren beleidsplan openbare verlichting Stimuleren beperken lichtemissie naar landelijk gebied I. beschermen en stimuleren ecologische waarden J. duurzaamheidseducatie en -communicatie In het volgende hoofdstuk geven wij voor de verschillende aspecten mogelijkheden aan om onze ambities te realiseren. Bij sommige aspecten kunnen we concreter zijn dan bij andere. Gezien de beperkte beschikbaarheid van financiële middelen zullen niet al onze wensen onmiddellijk kunnen worden omgezet in praktische uitvoering. Het zoeken naar financiën èn naar de beste weg die naar onze doelen kan leiden, is onderdeel van ons streven. Hoe we die ambities precies in concrete acties gaan omzetten, werken wij verder uit in afzonderlijke jaarlijkse actieprogramma s. Voor een deel van de acties hebben wij middelen, voor een ander deel moeten we op zoek gaan naar middelen. Soms betekent dat een prioritering in de tijd. Wij stellen ons voor om, gelijk met de definitieve versie van deze beleidsvisie, het eerste actieprogramma te presenteren. Visie Duurzaamheid Ten Boer juni 2012 p 8

9 5 Verdere verkenning A. Besparen op energiegebruik 1. Eigen bedrijfsvoering: gebouwen, zwembad, openbare verlichting, etc Wij willen dat de gebouwen die in gemeentelijk beheer zijn z.s.m. minder energie gaan gebruiken. Dat gaan we doen door energiebesparing zwaarder dan nu, mee te laten wegen en in te bouwen in de onderhoudssystematiek van onze diensten. Wij gaan onderzoeken wat mogelijk is, zowel technisch als qua financiën. Bij de gebouwen gaat het dan over het gemeentehuis, het zwembad en de gemeentewerf. Daarnaast ook over de scholen, die geen gemeente-eigendom zijn, maar waarvoor de gemeente het groot onderhoud subsidieert. Als daarbij andere duurzaamheidsaspecten kunnen worden meegenomen zullen we dat altijd nastreven. 2. Semi-openbare objecten (buurthuizen, sportvoorzieningen, etc) Het terugbrengen van het energiegebruik is ook belangrijk voor de gebouwen met een direct maatschappelijk nut, zoals de buurthuizen en sportvoorzieningen die in beheer zijn bij stichtingen. Wij hebben dit onderwerp bij de dorpenronde van 2011 op de agenda gezet en zullen daar in de volgende jaren op terugkomen. Wij willen graag met de beheerders in overleg gaan om te bezien bij welke gebouwen en voorzieningen, op welk moment en in welke vorm er een energie-slag te maken is. Wij onderzoeken bijvoorbeeld of het haalbaar is om op het dak van de Tiggelhal in Ten Boer zonnepanelen te plaatsen. 3. Woningen De gemeente telt ongeveer 2700 woningen, waarvan het overgrote deel particulier bezit is. Een deel daarvan gebruikt meer energie dan gewenst is. Wij vinden het belangrijk dat de toekomstwaarde van die woningen vergroot wordt. Daarom willen wij stimuleren dat eigenaren het energiegebruik terug gaan brengen. Dat kan door de woning te isoleren, door het aanbrengen van zuiniger verwarmingsinstallaties, en/of door het aanbrengen van groene energiebronnen aan het huis: bijvoorbeeld zonnepanelen of gebruik van aardwarmte. Het is niet zo dat wij als gemeente een zak met geld hebben om die voorzieningen aan te brengen. Over het algemeen kan het op korte of langere termijn economisch uit om die maatregelen te nemen. Die kosten zullen dus bij de eigenaren blijven. Wij willen wel faciliteren in het leggen van contacten met organisaties die bij zo n operatie kunnen helpen organiseren, in het aansluiten bij subsidiemogelijkheden die elders worden geboden en in het zoeken naar mogelijkheden om goedkope leningen voor dit doel te kunnen afsluiten. Wij gebruiken hierbij graag de ervaring en kennis die in de Stad Groningen wordt opgedaan en passen die op onze eigen wijze toe. Een klein gedeelte van de woningen is huurwoning en in eigendom bij de woningstichting Wierden en Borgen en bij Woonzorg Nederland. Wij hebben geregeld overleg met deze organisaties. Met Wierden en Borgen zijn we bezig om prestatie-afspraken te maken. Hierin komen ook afspraken over energiebesparing en duurzaamheid. 4. Bedrijven Wij zouden willen dat zoveel mogelijk bedrijven zo weinig mogelijk energie gebruiken. Dat betekent in veel gevallen energiebesparing, waarmee kostenreductie en een beter bedrijfsresultaat te behalen is. Wij zullen als gemeente onze natuurlijke contactmomenten met de bedrijven (vergunningverlening of bijstelling daarvan) aangrijpen om het onderwerp op tafel te leggen, kennis door te geven die wij in huis hebben en contacten te leggen die in dit verband bruikbaar zijn. Op basis van het Activiteitenbesluit kunnen wij ondernemingen wijzen op hun zorgplicht om energie doelmatig in te zetten en van grootverbruikers kunnen wij eisen energiebesparende maatregelen te nemen Los van de natuurlijke momenten willen wij onderzoeken of er bij de grotere energieverbruikers (we weten nog niet welke dat zijn) bereidheid is om hierin stappen te zetten, en of dit mogelijk in groter verband te organiseren is. Wij verwachten dat er in de agrarische sector interesse zal zijn. Visie Duurzaamheid Ten Boer juni 2012 p 9

10 B. Produceren van hernieuwbare energie 1. Windenergie Er staat één windmolen in de gemeente, in Lellens, sinds 1995, die energie levert aan het net. Stimuleren van het opwekken van windenergie in de gemeente is weinig zinvol, omdat deze op basis van het provinciaal beleid niet hoger mogen zijn dan 15 m. Lagere windmolens zijn niet rendabel. Het heeft daarom vooralsnog geen zin om stimuleringsbeleid te formuleren. Mocht het provinciaal beleid op dit punt wijzigen, dan zal ook een heroverweging van ons beleid nodig kunnen zijn. Wij verwachten echter niet dat dit binnen 4 jaar zal gebeuren. Vooralsnog nemen wij geen actie. 2. Biomassavergisting Er is één bestaande biomassavergistingsinstallatie in de gemeente: van Prins VOF te Lellens. Deze produceert uit eigen mest en ingekochte biomassa biogas. Dat wordt nog niet als gas gebruikt, maar omgezet in warmte en groene stroom; die laatste wordt teruggeleverd aan het net. De warmte wordt tot nog toe maar beperkt effectief gebruikt. Wij juichen de productie van groene energie in principe van harte toe. Wij zouden toejuichen als de energie van de bestaande installatie effectiever kan worden gebruikt. Waar mogelijk willen wij daarin faciliteren. Wij willen nieuwe technologieën die bijdragen aan productie van groene energie bevorderen en bij initiatieven helpen zoeken naar toepassingen die geen hinder veroorzaken naar bewoners of afbreuk doen aan ons landschap. 3. Biomassaverwerking, anders dan vergisting Er zijn mogelijkheden om biomassa (hout, vezels) om te zetten in energie, waarvan elders interessante voorbeelden zijn, zoals gebruik van houtsnippers of van zogenaamde pellets 1 in (efficiënt werkende) verwarmingsinstallatie voor grote energievragers (verzorgingshuizen, zwembaden). Ook pelletiseren van snoeihout, plantenvezels of afvalhout kan een interessante bedrijvigheid zijn. Toepassing binnen de gemeente zouden wij toejuichen als bijdrage aan het produceren van groene energie. Vooralsnog wachten wij initiatieven af. 4. Zonne-energie Het toepassen van zonnepanelen is op allerlei gebouwen mogelijk. Wij willen dat stimuleren en noemen hierna een aantal voorbeelden. Zonnepanelen op gemeentehuis In het kader van onze voorbeeldfunctie willen we bezien of er mogelijkheden zijn om zonnepanelen aan te brengen. E.e.a. is nu nog niet opgenomen in het MIOP. Gezocht zal moeten worden naar de meest geschikte financiering. Nader overleg zal nodig zijn met de Rijksdienst Cultureel Erfgoed en met Welstand over de randvoorwaarden voor het toepassen van panelen. Dit kan tevens een goede testcase zijn voor andere gevallen. We zullen daar ook boerderij Blokzijl bij betrekken. 1 Pellets zijn tot biks samengeperste brandstofkorrels, die worden gemaakt van houtstof, snoeihout, vezels. Door de bewerking zijn ze beter bestand tegen vocht, dus goed te bewaren en goed ontvlambaar, door hun handige standaardformaat zijn ze goed in te voeren in (fijn-)regelinstallaties. Visie Duurzaamheid Ten Boer juni 2012 p 10

11 Op de Tiggelhal Naar aanleiding van een suggestie uit de raad gaan we bezien of er mogelijkheden zijn om zonnepanelen aan te brengen op het dak van de Tiggelhal en de energie daar te gebruiken of voor het naastgelegen zwembad. Op (agrarische) bedrijfspanden Onze rol is: stimuleren en beperkende factoren die binnen ons gemeentelijke bereik liggen, proberen weg te nemen. In de reguliere vergunningtrajecten zullen wij hier aandacht aan besteden. Wij willen verkennen of en hoe gezorgd kan worden dat eventuele hinderlijke schittering of verblinding optreedt. Daarnaast zullen wij samenwerking zoeken met bijvoorbeeld agrarische organisaties, om in de communicatie samen op te trekken. Wij zullen attent zijn op samenloop met mogelijke andere maatregelen voor verduurzaming, bijvoorbeeld de aangekondigde fiscale maatregelen ter stimulering van gelijktijdige vervanging van asbest daken. Op bestaande woningen Gezamenlijke inkoop stimuleren en faciliteren. Er zijn diverse organisaties die zich richten op het stimuleren van zonnepanelen op bestaande woningen, vaak door gezamenlijke inkoop. Wij kunnen stimuleren door daarmee contacten te leggen en gezamenlijk op te trekken in de communicatie. Collectief bezit op andermans grootschalig dak Voor wie op eigen dak geen mogelijkheden heeft, maar toch eigen zonne-energie wil produceren zijn er ontwikkelingen op het gebied van collectieve exploitatie van een groot dak buiten de eigen woning (bijvoorbeeld op boerderijschuur). Tot nog toe waren er knelpunten in de juridische aspecten ervan (is de stroom wel eigen, dus belastingvrije stroom?). Er wordt op diverse plaatsen elders aan gewerkt om die knelpunten weg te nemen. Er zijn agrarische bedrijven die hun schuurdak daarvoor beschikbaar willen stellen. Zonnepanelen meenemen bij nieuwbouw van woningen. Wij willen stimuleren dat meer gekozen wordt voor zonnepanelen bij nieuwbouw. In Dijkshorn zou een voorbeeldwoning gebouwd kunnen worden waar dat in verwerkt is. Zie daarover verder onder C. 5. Warmte-koude-opslag Warmte-koude-opslag is eigenlijk geen productie van hernieuwbare energie. Het is een methode om te besparen op energieverbruik. Er zijn enkele voorbeelden bekend van gebruik van de bodem voor warmte-koude-opslag bij woningen in Ten Boer. Wij vinden dat een goede ontwikkeling en willen op die voorbeelden wijzen in onze contacten met mensen die een nieuwe woning, bedrijf of kantoor gaan bouwen. Visie Duurzaamheid Ten Boer juni 2012 p 11

12 C. Duurzaam bouwen en duurzame ruimtelijke ontwikkelingen 1. Stimuleren van derden om duurzaam te bouwen Wij willen duurzame bouw, in welke vorm dan ook (gebruik duurzame materialen, hergebruik, energiezuinig huis, energieneutraal huis,.) stimuleren. De mogelijkheden voor nieuwe woningbouw in de gemeente zijn de komende jaren beperkt tot de kavels binnen het plan Dijkshorn, fase 3. Die grond is in eigendom van de gemeente en wordt als losse kavels uitgegeven. Verwacht wordt dat geen grote aantallen woningen per jaar gebouwd zullen gaan worden. De duurzaamheid van de ingrepen zal dus per woning worden bepaald. Wij verwachten dat een duurzaam gebouwde voorbeeldwoning (energiezuinig of energieneutraal) een inspiratiebron kan zijn voor anderen. We willen daarom organiseren dat zo n voorbeeldwoning wordt gebouwd door geïnteresseerde aannemers daartoe uit te nodigen. Potentiële kopers van kavels zullen wij stimuleren en ze wijzen op de voorbeelden in de buurt. De ontwikkeling van Woldwijk zal nog vele jaren op zich laten wachten. Wij kunnen de tussentijd goed gebruiken om ervaringen op te doen in Dijkshorn. Voor Woldwijk zullen we t.z.t. een Startnotitie opstellen waarin de duurzaamheidsambities verwoord zijn. 2. Duurzaam onderhoud gemeentelijke gebouwen Wij willen dat onze gebouwen op duurzame wijze onderhouden worden. Wij vragen onze gebouwenbeheerders om daarop in de komende jaren meer nadruk te leggen. Dit geldt ook voor de scholen die formeel geen gemeentelijk eigendom zijn. D. Duurzaam gebruik materialen, grondstoffen en grond, en fair trade 1. Stimuleren gebruik duurzaam geproduceerde materialen Inkopen voor Ten Boer worden gedaan volgens de richtlijnen duurzame inkoop. Die geeft aan dat gekozen wordt voor duurzame producten mits dat niet meer dan 5% meer kost dan niet-duurzame. De richtlijnen zijn dezelfde als die van de gemeente Groningen. Hoewel dat in het kader van duurzaamheid misschien gewenst is, zal het, om budgettaire reden moeilijk zijn om het percentage van 5 % te verhogen. Wij hebben geen gegevens over het gebruik van derden. Als wij zelf het goede voorbeeld kunnen geven, kunnen we ook andere bedrijven stimuleren om dat te volgen. 2. Stimuleren hergebruik van materialen, bouwstoffen en grond Wij vinden als gemeentebestuur het aspect hergebruik van materiaal belangrijk en wij willen dit bevorderen. Onze Nota Bodembeheer bevordert het hergebruik van grond. Visie Duurzaamheid Ten Boer juni 2012 p 12

13 3. Wij willen Fair-Trade-gemeente worden Ten Boer heeft een wereldwinkel, Ten Boer heeft een Millenniumwerkgroep die zich zeer inzet voor de fair trade, het gemeentehuis drinkt Fair-trade-koffie en thee. Daarmee is al aan een gedeelte van de voorwaarden voldaan waardoor een gemeente zich als Fair-trade-gemeente mag aanmelden. Wij willen zorgen dat Ten Boer zich over enkele jaren Fair-Trade-gemeente mag noemen. Daar gaan wij in de komende jaren, samen met de Milleniumwerkgroep, de scholen en de bedrijven in onze gemeente, aan werken. Het belang hiervan is nog eens onderstreept in de gemeenteraad van 9 november In een raadsbreed gedragen motie wordt het college opgeroepen om: De principes van fair trade indien mogelijk te betrekken bij aanbestedingen; Bij te dragen aan een publiek debat over internationale samenwerking en fairtrade in het bijzonder; Haar communicatiekanalen in te zetten voor het uitdragen van de campagne Ten Boer Fairtrade gemeente Het onderwerp fairtrade actief te betrekken bij bestaan beleid op alle terreinen, daar waar mogelijk; En zich met deze bijdragen uit te spreken vóór Fairtrade. E. Onze plattelandseconomie stimuleren Er is landelijk en in de regio aandacht voor verduurzaming van het voedselsysteem, voor vermelden van de herkomst van producten en voor het versterken van de regionale kwaliteit. Diverse bedrijven in Ten Boer spelen hierin al een rol. In de stad Groningen is in 2011, in het kader van Hoofdstad van de Smaak aandacht besteed aan duurzaam geproduceerd voedsel. Op de schaal van de regio Groningen-Assen is een voedselvisie opgesteld. De nabijheid van een grote afnemersmarkt kan gunstig zijn voor Ten Boer. Wij willen onderzoeken hoe we op onze eigen wijze aan kunnen sluiten bij de regionale voedselvisie. Wij gaan contact zoeken met producenten van duurzaam voedsel in de gemeente, de Agrarische Natuurvereniging Ons Belang, andere plattelandsorganisaties en andere mogelijke betrokkenen om te verkennen welke mogelijkheden er zijn. Een heroriëntatie op de rol van de overheid in het plattelandsontwikkelingsbeleid speelt in dit opzicht ook mee. F. Duurzaam ondernemen stimuleren We hebben een aantal ondernemers in onze gemeente die koploper zijn in hun eigen branche duurzame bedrijfsvoering denken en handelen. Wij willen dat duurzaamheid bij alle bedrijven een normale gedragslijn wordt, zowel in het ondernemen (producten, proces, transport) als in de bedrijfsbebouwing. Wij willen onze contacten met de Ondernemersvereniging Ten Boer en andere communicatiemiddelen inzetten om onze wens uit te dragen en om bedrijven uit te dagen om ook koploper te worden. Wij zullen stimuleren en anderen proberen te inspireren, het liefst samen met deze koplopers. Visie Duurzaamheid Ten Boer juni 2012 p 13

14 G. Duurzame mobiliteit Stimuleren openbaar vervoer, fiets en elektrische fiets Wat willen wij als gemeente? Het woon-werk-verkeer tussen Ten Boer en Groningen vormt een groot aandeel in het vervoer. Wij willen de burgers de keuze bieden om de auto in Ten Boer te laten staan en toch comfortabel in Groningen te komen, daarom: - een snelle en comfortabele fietsverbinding met Groningen - een snelle en comfortabele busverbinding met Groningen - optimaliseren van de kwaliteit van de bushaltes. In onze bestuurlijke contacten zullen wij doorgaan met lobbyen voor deze voorzieningen. Daarnaast vinden wij de afstand Ten Boer < > Groningen ideaal voor gebruik van de elektrische fiets. Wij stellen ons daarom voor om dat, samen met de fietsenhandelaren in onze gemeente, verder te gaan stimuleren. H. Gepast omgaan met licht en duisternis 1. Uitvoeren beleidsplan openbare verlichting Ten Boer heeft een Beleidsplan Openbare Verlichting waarin maatregelen zijn voorgesteld om energie en licht te besparen. Het contract met Enexis is per 1 januari 2012 beëindigd. Hierdoor komt er in principe ruimte voor de gemeente om wijzigingen in de huidige situatie aan te brengen en het beoogde beleid in acties om te zetten. Wanneer dat in gang kan worden gezet is nog niet zeker, omdat er nog een juridische discussie met Enexis loopt over de eigendom van de lichtmasten. 2. Stimuleren beperken lichtemissie naar landelijk gebied N.a.v. een motie in de Provinciale Staten is er door NLTO en NMF een gezamenlijk onderzoek gedaan naar de hinder door lichtuitstoot uit agrarische stallen in de noordelijke provincies. N.a. daarvan zullen wij bij de bouw en vergunningverlening van nieuwe stallen stimuleren dat licht in de stallen zo wordt aangebracht dat het geen hinder veroorzaakt in het landelijk gebied en dat niet meer wordt aangebracht dan nodig. I. Beschermen en stimuleren ecologische waarden Op dit moment wordt een klein deel van het openbaar groen in Ten Boer ecologisch beheerd. Verdere uitbreiding van dit aandeel is financieel moeilijk te realiseren. Vergroten van de variatie in het groen is goed voor de biodiversiteit. Inschakelen van de bewoners hierbij versterkt het draagvlak en het onderlinge contact. Wij willen de mogelijkheid van groenparticipatie invoeren en meer eetbaar groen in het openbaar gebied toepassen. Vanuit burgers zijn er ideeën om bepaalde stukjes openbaar groen zelf te onderhouden. Het lijkt ons goed om een proef hiermee te starten. De Vereniging voor agrarische Natuurbeheer Ons Belang telt 44 overwegend agrarische leden. Buiten het kerngebied wordt op 800 ha aan weidevogelbeheer gedaan, en een aantal poelen, knotwilgen en geriefhoutbosje beheerd. Het gaat vooral om het westelijk deel van de gemeente. Wij willen stimuleren dat in het buitengebied de biodiversiteit zo groot mogelijk is. Veel leden van de Agrarische Natuurvereniging zijn bereid meer te doen aan landschapszorg en natuurbeheer. Overleg met Ons Belang is al gaande. Wij stellen ons voor daar andere initiatieven, zoals wandel- en fietsroutes en voorlichting in mee te nemen. Visie Duurzaamheid Ten Boer juni 2012 p 14

15 J. Duurzaamheidseducatie- en communicatie Bij alle onderwerrpen is het natuurlijk van groot belang dat we niet alleen actie gaan ondernemen, maar ook uitdragen dat we dat doen en waarom we dat doen. Communicatie, voorlichting en educatie zijn daarom essentieel. Dat zal voor verschillende doelgroepen verschillend moeten worden uitgewerkt. We zullen daarom de scholen stimuleren om gebruik te maken van de nieuwe lespakketten die nu bij NDE worden gemaakt over energiebesparing. Bij vergunningverlening voor evenementen zullen we voortaan ook letten op duurzaamheid. De uitwerking daarvan zal per geval moeten worden bezien. We zullen suggesties van onze inwoners waar mogelijk dankbaar overnemen. Het idee om via de wereldwinkel wattchers te gaan uitlenen (wattchers zijn apparaatjes waarmee je op leuke wijze je energiegebruik zichtbaar kunt maken) spreekt ons aan; we gaan dus onderzoeken hoe dat te organiseren is. Waar dat zinvol en mogelijk is, zullen we bij die communicatie samenwerken met de Millenniumwerkgroep. De ideeën (particuliere initiatieven) om resp. een duurzaamheidscentrum en een educatiecentrum voor landbouw op te richten spreken ons aan. Visie Duurzaamheid Ten Boer juni 2012 p 15

16 Visie Duurzaamheid Ten Boer juni 2012 p 16

17 Bijlage A Inventarisatie wet- en regelgeving programma s en rapportages sectorbeleid op gemeentelijk gebied Aspect Wet/ uitvoerings-besluit/ richtlijn/ (met svp vaststellingsjaar) Gemeentelijk kader Jaarprogramma? Rapportage/verslag? Hoe en aan wie? Vergunningverlening & Handhaving (incl geluid en geur van bedrijven) Wet Milieubeheer Beleidsplan Handhaving gemeente Ten Boer Handhavings Uitvoerings Programma (HUP) Milieujaarverslag (MJV) tkn aan raad, aan VROM, aan GS Bodem Wet Bodembeheer; Besluit Bodemkwaliteit; Nota Bodembeheer Ten Boer Handhaving grondverzet gaat mee in HUP Niet verplicht maar gaat mee in MJV Beheer gemeentelijk water en riolering Europese Kaderrichtlijn Water; Nota Waterbeleid 21 ste eeuw; Water- en rioleringsplan Ten Boer Jaarlijks brief aan de raad Rapportage als onderdeel van de jaarrekening Afval Landelijk Afvalbeheerplan (LAP) - - Bij SenterNovem/ Uitvoering Afvalbeheer is een centrale afvaldatabank gerealiseerd, waarin alle afvalgegevens worden opgeslagen. Tkn aan raad, gebruikelijk, niet verplicht Luchtkwaliteit nvt - - Externe Veiligheid nvt Notitie EV Ten Boer - Programmabegroting Gemeentewet Jaarlijks aan raad Jaarlijks aan raad Voorjaarsnota Programmarekening