Medische begeleiding van mensen met neurofibromatosis type 1 Informatie en advies voor (huis)arts en tandarts

Maat: px

Weergave met pagina beginnen:

Download "Medische begeleiding van mensen met neurofibromatosis type 1 Informatie en advies voor (huis)arts en tandarts"

Cornelia van Veen
7 jaren geleden
Aantal bezoeken:

1 1 Medische begeleiding van mensen met neurofibromatosis type 1 Informatie en advies voor (huis)arts en tandarts Verantwoording: zie

2 2 Algemeen Neurofibromatose type I (NF1), ook wel de ziekte van Von Recklinghausen genoemd, is een neurocutane aandoening. Kenmerkend zijn de multipele café-aulait vlekken, neurofibromen, en Lisch noduli. Het beeld varieert van een onschuldige aandoening met milde huidafwijkingen tot een multisysteem aandoening met een aanzienlijke morbiditeit. Karakteristieken De klinische diagnose Neurofibromatosis type 1 wordt gesteld door de aanwezigheid van 2 klinische criteria 1 : 6 café-au-lait vlekken (CAL) (voor puberteit 0,5 cm; na puberteit 1,5 cm) 2 (sub)cutane neurofibromen of 1 plexiform neurofibroom Freckling in oksels / liezen Opticus glioom 2 Lisch noduli Botlesies (pseudo-arthrose of sphenoidale dysplasie) 1e graads familielid met NF1 Oorzaken en voorkomen De incidentie is 1:3000 geboortes 1. De penetrantie is 80% in het 1e levensjaar (waarbij nog niet alle criteria van het syndroom zichtbaar zijn) en 100% rond het 6e levensjaar 1. Er is een grote inter- en intrafamiliaire variabiliteit. Neurofibromatosis type 1 wordt veroorzaakt door een mutatie in het gen voor het eiwit neurofibromine (NF1 gen). Dit eiwit remt de RAS-signalering, wat wil zeggen dat het de signalen van buiten de cel naar de celkern remt. Het NF1 gen is dus een tumor suppressor gen en mutaties kunnen leiden tot celproliferatie en kanker. Dit gen ligt op de lange arm van chromosoom 17 op locatie 11.2 (17q11.2). Het is een autosomaal dominant overervende aandoening. In ongeveer 50% van de gevallen komt de mutatie in het gen van een van de ouders voor, de andere helft betreft nieuwe mutaties. Gezondheid De levensverwachting is, afhankelijk van de ziekteverschijnselen en de co-morbiditeit, beperkt met gemiddeld 15 jaar ten opzichte van de gezonde populatie. Niet alle patiënten krijgen complicaties. Op termijn krijgt +/- 30% van de kinderen complicaties. Bij 1 op de 20 kinderen ontwikkelt zich een tumor in milde vorm, die goed kan worden behandeld. Op jonge leeftijd zijn café-au-lait vlekken de belangrijkste symptomen. Het aantal café-au-lait vlekken is vaak een voorspeller van de ernst van de aandoening.

3 3 Klinische kenmerken Zwangerschap en bevalling Geen bijzondere kenmerken. Ontwikkeling Bij meer dan de helft van de kinderen ontstaan leer-, spraak-, taal- en gedragsproblemen. Kinderen met neurofibromatose hebben een lager gemiddeld IQ dan hun leeftijdsgenoten. 30 á 50% 1 van de kinderen met NF1 heeft een leerstoornis, in vergelijking met 8% 1 van alle leeftijdsgenoten. Slechts 4-8% 1 van de kinderen met NF1 heeft in lichte mate een verstandelijke handicap. Groei Groeistoornissen worden veel gezien. Zowel achterblijven in de groei als ook te snelle groei met pubertas praecox kunnen optreden. Er worden soms ook verschijnselen van reusgroei gezien. Men moet ook bedacht zijn op de ontwikkeling van scoliose of kyfoscoliose. Uiterlijke kenmerken NF1 kenmerkt zich vooral door huidafwijkingen, zoals de café-au-lait vlekken, cutane neurofibromen, freckling en Lisch-noduli. Ook kan er sprake zijn van macrocefalie, hypertelorisme, en een milde pectus excavatum/carinatum. Vaak zijn ze ook klein van gestalte. Andere kenmerken Patiënten met NF1 hebben een geschat risico van 10% 2 op de kans dat plexiforme neurofibromen zich maligne kunnen ontaarden. Signalen hiervan zijn pijn, verandering van consistentie, groei en uitvalsverschijnselen. Het is een agressieve en potentieel fatale maligniteit. Daarnaast worden ook andere maligniteiten geassocieerd met het syndroom; zoals juveniele myelomonocytaire leukemie, astrocytomen, rhabdomyosarcomen, feochromocytoom en darmtumoren (in het bijzonder van de papil van Vater). Bij 21% van de patiënten met NF1 en een primaire tumor, ontwikkelen later een secundaire tumor, in de algemene bevolking is dit percentage 4% 1. Routinematig screenen op tumoren is niet zinvol, alertheid wel. Gedrag Gedragsproblemen komt bij ruim 1/3 van de kinderen voor. Vooral AD(H)D (33%) 1 en gebrekkige sociale vaardigheden worden gezien, maar ook angstig en teruggetrokken gedrag. Depressiviteit kan op latere leeftijd voorkomen. Dit kan het gevolg zijn van de esthetische problemen, zoals neurofibromen in het gezicht.

4 4 (1%) 1 Gezondheidsproblemen Onderwerp 0-12 jaar jaar >18 jaar Neurologie Plexiforme neurofibromen (33%) 1 Dermale neurofibromen (99%) 3 CVA Epilepsie (6-7%)3 Slaapproblemen tgv verminderde melatonine excretie Dermatologie Café-au-lait vlekken (99%) 1 Freckling (80%) 1 Endocrinologie Centrale Pubertas Praecox (2.5-3%) 1 Feochromocytoom Groeihormoondeficiëntie (2.5%) 1 Oncologie Perifere maligne zenuwschede tumoren (10%) 1 Associatie met rhabdomyosarcoom, astrocytoom, juveniele myelo monocytaire leukemie (JMML) en darmtumoren Secundaire tumoren (21%) 1 Cardiologie Arteria pulmonalis stenose Arteria renalis Stenose(2%) 1 Hypertensie Spieren en skelet Dysplasie van de lange pijpbeenderen (3%) 1 Scoliose Dysplasie os sphenoidale (<1%) 3 Scoliose (10-25%) 1 Oogheelkunde Optic pathway glioma (OPG) (15-20%) 1 Lisch noduli (90%) 1 Leer en gedragsproblemen Depressiviteit Spraak- en taalstoornissen Verstandelijke beperking (4-8%) 1 speciaal onderwijs (30-65%) 1 gedragsproblemen, uitend in angst, agressie, ADHD en gebrekkige sociale vaardigheden (33%) 1 Autisme Spraakstoornis (30-40%) 1 Depressiviteit

5 5 Follow-up schema medische begeleiding Kind (jaarlijks) Volwassen (jaarlijks) Lengte Gewicht Hoofdomtrek Oogheelkundig onderzoek Ontwikkeling (school/werk) Puberteitsontwikkeling Bloeddruk Cardiovasculair Skelet Huidcontrole Stemming Visus (tot 10 jaar) Neurologisch

6 6 Literatuur 1. de Goede-Bolder A. NKV-Leidraad voor de medische begeleiding van kinderen met neurofibromatosis type 1. Rotterdam, herziene versie Williams VC, Lucas J, Korf B, et al. Neurofibromatosis type 1 Revisited. Pediatrics 2009;123: Ferner RE, Huson SM, Thomas N. Guidelines for the diagnosis and management of individuals with Neurofibromatosis 1. Med Genet 2007;44:81-88 Meer informatie - Cassidy SB, Allanson JE (Ed.) Management of genetic syndromes, 3th edition Uitg Wiley List - Informatie voor de Huisarts over Tubereuze Sclerose Complex (samengesteld door STSN): (de beroepsvereniging van AVG s) - (website Neurofibromatose Vereniging Nederland) - Boyd KP, et al. Neurofibromatosis type 1. J. Am. Acad. Dermatol. July 2009, 61 (1): GeneReviews. J M Friedman, MD, PhD Neurofibromatosis 1;

Vergelijkbare documenten

Medische begeleiding van kinderen en volwassenen met Neurofibromatose type 1 (NF1) Informatie voor (huis)arts en tandarts

Medische begeleiding van kinderen en volwassenen met Neurofibromatose type 1 (NF1) Informatie voor (huis)arts en tandarts Verantwoording op www.nvavg.nl Algemeen De neurocutane aandoening Neurofibromatose