De transitie naar duurzaamheid: ook een kwestie van ethiek. Dr. Ir. Peter Tom Jones , Leuven
|
|
|
- Joanna van der Ven
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 De transitie naar duurzaamheid: ook een kwestie van ethiek Dr. Ir. Peter Tom Jones , Leuven
2 Overzicht Het klimaatprobleem in een ruimere context Een kwestie van ethiek Oplossingen o Transitiepaden naar duurzaamheid Een nieuwe visie op klimaatbeleid Besluit: klimaat/transitiebeleid levert massa s voordelen op 2
3 Overzicht Het klimaatprobleem in een ruimere context Een kwestie van ethiek Oplossingen o Transitiepaden naar duurzaamheid Een nieuwe visie op klimaatbeleid Besluit: klimaat/transitiebeleid levert massa s voordelen op 3
4 Een ecologisch, sociaal én economisch onduurzame situatie (cf. UNEP, 2010) 5
5 Een ecologisch, sociaal én economisch onduurzame situatie: slinkende grondstofvoorraden 6
6 Materialenafhankelijkheid in Europa Bron: D. Cohen, New Scientist,
7 Waterschaarste 10
8 Voedsel-, water- en energietekorten 11
9 Beslag op hernieuwbare grondstoffen en diensten vereist 1,5 planeet Aarde 12
10 Toenemende emissies en achteruitgang milieudiensten 13
11 Planetaire grenzen worden doorboord Bron: WWF bewerking van J. Rockström et al., Nature, 461, 2009 Verdwijnen van habitat Invasieve soorten Opwarming aarde 14
12 Update Rockstrom figuur, Steffen et al., Science
13 De geobserveerde temperatuurstijging (atmosfeer, links en oceanen, rechts-onder) Bron: IPCC, AR5, WGI 18
14 De geobserveerde temperatuurstijging (atmosfeer, links en oceanen, rechts-onder) Bron: IPCC, AR5, WGI 19
15 Zonder (extra) klimaatbeleid neemt temperatuur met 3,7 tot zelfs 4,8 C toe tegen 2100 Grens voor gevaarlijke klimaatveranderingen 23 Bron: IPCC, AR5, WGII
16 Klimaatbeleid vereist drastische reducties hoe langer wordt gewacht, hoe duurder Bron: IPCC, AR5, WGIII 25
17 Klimaatbeleid vereist drastische reducties hoe langer wordt gewacht, hoe duurder Om de opwarming te beperken tot maximum 2 C moet de hoofdmoot van de fossiele grondstofvoorraden (steenkool, aardolie, gas) in de grond blijven Bron: IPCC, AR5, WGIII 26
18 Recente cijfers Unburnable fossil fuels : McGlade & Ekins, Nature, 517,
19 Overzicht Het klimaatprobleem in een ruimere context Een kwestie van ethiek Oplossingen o Transitiepaden naar duurzaamheid Een nieuwe visie op klimaatbeleid Besluit: klimaat/transitiebeleid levert massa s voordelen op 28
20 Het centrale uitgangspunt (cf. WWF, 2014) Van ecologie en kllimaatopwarming als biofysische gegevens naar een nieuwe kadering als sociale problemen, niet in het minst voor de armste bevolkingen ter wereld 29
21 Klimaatveranderingen en gezondheid Opwarming van de aarde Klimaatveranderingen 12/02/2015 Jones - UP Lezing 30
22 Klimaatveranderingen en gezondheid Opwarming van de aarde Klimaatveranderingen Gezondheidseffecten 12/02/2015 Jones - UP Lezing 31
23 Klimaatveranderingen en gezondheid Opwarming van de aarde Andere oorzaken Klimaatveranderingen Gezondheidseffecten Dodelijke slachtoffers wereldwijd 12/02/2015 Jones - UP Lezing 32
24 35
25 Klimaatonrechtvaardigheid cf. Haiyan, Filipijnen,
26 maar rijke Noorden blijft niet buiten schot: impact overstromingen - UK,
27 maar rijke Noorden blijft niet buiten schot: impact hittegolven 38
28 Wat-ik-wil-waar-ik-wil-wanneer-ik-wil = recept voor chaos 39
29 Wat-ik-wil-waar-ik-wil-wanneer-ik-wil = recept voor chaos Dominante ethiek faalt: o Antropocentrisch perspectief, radicale scheiding mens/natuur o Sterk individueel gericht: negatieve vrijheid o Korte termijn, lokaal perspectief: hier en nu Mondiaal economisch systeem o o o Overschrijdt draagkracht aarde Veroorzaakt ongelijke verdeling: tussen en binnen landen Is onrechtvaardig voor komende generaties 40
30 Naar een ethiek van verbondenheid Behoefte aan een nieuwe ethiek: aangepast aan volle wereld Prof. J. Haers Lotsverbondenheid: We zijn onderling en van ons natuurlijk milieu afhankelijk, dat op zijn beurt in hoge mate van ons afhankelijk blijkt. Noodzaak recontextualisering mens Principiële uitgangspunten voor een nieuwe ethiek: o Relatie mens/biosfeer o Relatie tussen mensen o Levenswijze 41
31 Ethiek van verbondenheid: ginds en later Relatie mens/biosfeer o o Mens = deel van natuur Staat er niet boven (ondanks capaciteit om mentale afstand te nemen & goede huisvader?) Is kritisch afhankelijk van gezond Ecosysteem Aarde weerbarstige natuur Belang van een één Aarde-economie: Living within ecological limits 42
32 Ethiek van verbondenheid: ginds en later Relatie mens/mens: o Rechtvaardigheid geradicaliseerd o J. Haers (2008): o De milieucrisis is een crisis van de wijze waarop wij leven en ons (wereldwijd) samenleven duurzaam, scheppingswaardig en rechtvaardig inrichten. Gelijke ontwikkelingskansen Eerlijk Aarde-Aandeel Bv. ~1 ton CO 2 /jaar.capita - EVA = 1,8 gha/capita 43
33 Contractie en Convergentie Voorbeeld C&C, CO 2 (stab.) = 450 ppm, 2050 Convergentie 44
34 Overzicht Het klimaatprobleem in een ruimere context Een kwestie van ethiek Oplossingen o Transitiepaden naar duurzaamheid Een nieuwe visie op klimaatbeleid Besluit: klimaat/transitiebeleid levert massa s voordelen op 46
35 Systeemtechnologische innovatie en nieuwe business modellen Energietransitie Energie-efficiëntie Hernieuwbare energie (macro-meso-micro) (Super)Smart Grids Bron beeld: 54
36 Het voorbeeld van Denemarken 55
37 Systeemtechnologische innovatie en nieuwe business modellen Energietransitie Energie-efficiëntie Hernieuwbare energie (inclusief bio-based economy) (Super)Smart Grids Materialentransitie Slim sluiten EcoDesign (LCA) Verbruikers gebruikers 57
38 Hoe het niet moet 58
39 Stadsmijnbouw (bv. Edele metalen recycling in Umicore) 59
40 Ecodesign for recycling Multifunctionaliteit & modulariteit Ecodesign: o o Voor hergebruik, reassemblage, sluiten kringlopen, minimale impact tijdens gebruiksfase Ook op systeemniveau (bv. stadsplanning) Additive manufacturing (cf. 3D-printing) Nieuwe reguleringsvormen o Extended producer responsibility (EPR) & terugnameplicht 60
41 Nieuwe business modellen - Van producten naar diensten In volle opmars (cf. Jeremy Rifkin, The Third Industrial Revolution, 2011): o o Van verkopers-kopers naar leveranciersgebruikers Van producten en bezit naar diensten en toegang 61
42 2. Gedragsveranderingen systeemniveau & collectief 62
43 Terug naar boomhutten? Neen, danku 63
44 Urgenda,
45 Project Tweewaters Leuven From a grey industrial zone to a sustainable community 65
46 Een duurzaamheidstransitie vereist... Duurzame productie Sociale normen Duurzame consumptie 67
47 Het 4 E-model: harde E s Mogelijk maken - Regulering - Choice editing - Alternatieven geven I..... Stimuleren - EcoBelastingen - EcoSubsidies - Fiscaliteit - Quota Bron: SDC VK. II
48 Het 4 E-model: zachte E s Mogelijk maken - Regulering - Choice editing - Alternatieven geven Stimuleren - EcoBelastingen - EcoSubsidies - Fiscaliteit - Quota Betrekken - Community action - Samenwerken - Emancipatie - EDO Sociale normen Toelichten/illustreren - Het voorbeeld geven - 69 Consistent beleid Bron: I will if you will, Sustainable Development Council, VK.
49 Overzicht Het klimaatprobleem in een ruimere context Een kwestie van ethiek Oplossingen o Transitiepaden naar duurzaamheid Een nieuwe visie op klimaatbeleid Besluit: klimaat/transitiebeleid levert massa s voordelen op 70
50 Waarom? Top-down, mondiaal klimaatbeleid komt niet van de grond UNFCCC Proces COPx Kyoto, post-kyoto... Heel moeilijk... 71
51 Waarom? Top-down, mondiaal klimaatbeleid komt niet van de grond UNFCCC Proces COPx Kyoto, post-kyoto... Heel moeilijk... Én én Hoopgevend Lokale overheden sneller pro-actief Bottom-up proces: gemeenten, steden, provincies nemen het voortouw... 72
52 EU Burgemeestersconvenant leden & 193 miljoen inwoners Mission statement: ( ) By their commitment, Covenant signatories aim to meet and exceed the European Union 20% CO2 reduction objective by /02/2015 Jones - UP Lezing 76
53 De Vlaamse klimaatkaart Klimaatneutrale Klimaatprocessen in Vlaanderen processen Antwerpen 2050 Stadslab Brugge klimaatneutraal
54 Overzicht Het klimaatprobleem in een ruimere context Een kwestie van ethiek Oplossingen o Transitiepaden naar duurzaamheid Een nieuwe visie op klimaatbeleid Besluit: klimaat/transitiebeleid levert massa s voordelen op 79
55 Klimaatverandering: van probleem Opwarming van de aarde Andere oorzaken Klimaatveranderingen Gezondheidseffecten Dodelijke slachtoffers wereldwijd 12/02/2015 Jones - UP Lezing 80
56 Klimaatverandering: van probleem naar opportuniteit Opwarming van de aarde PRIMAIR EFFECT Vermindert Klimaat- en transitiebeleid Andere oorzaken Vermindert Klimaatveranderingen Gezondheidseffecten Vermindert Dodelijke slachtoffers wereldwijd 12/02/2015 Jones - UP Lezing 81
57 Klimaatverandering: van probleem naar opportuniteit Opwarming van de aarde PRIMAIR EFFECT Vermindert Klimaat- en transitiebeleid Andere oorzaken Vermindert Vermindert Klimaatveranderingen Gezondheidseffecten SECUNDAIRE EFFECTEN Vermindert Dodelijke slachtoffers wereldwijd 12/02/2015 Jones - UP Lezing 82
58 Health co-benefits klimaat- en transitiebeleid Groene stadsontwikkeling + schone technologieën + investeren in sociaal kapitaal Leidt tot Minder ademhalingsaandoeningen en hart- en vaatzieken Betere mentale gezondheid door meer fysische activiteit, schaduwzones, groengebied en sociale interactie Minder obesitas Enzovoort Tabel: Cheng en Berry, /02/2015 Jones - UP Lezing 83
59 Klimaatverandering: van probleem naar opportuniteit Opwarming van de aarde PRIMAIR EFFECT Vermindert Andere secundaire voordelen Klimaat- en transitiebeleid Vermindert Andere oorzaken Vermindert Vermindert Klimaatveranderingen Gezondheidseffecten SECUNDAIRE EFFECTEN Vermindert Dodelijke slachtoffers wereldwijd 12/02/2015 Jones - UP Lezing 85
60 Andere secundaire voordelen van klimaat- en transitiebeleid Resilience o Nieuwe jobs (Bv. 2 miljoen jobs in EU-renovatie gebouwen - [Næss-Schmidt et al. 2012, 86
61 Jobs in de energiesector: cleantech versus fossiel (credits: Han Vandevyvere, VITO) [Bron: McKinsey 2012] 87
62 88
63 Andere secundaire voordelen van klimaat- en transitiebeleid Resilience o o Nieuwe jobs Daling energiefactuur 89
64 Andere secundaire voordelen van klimaat- en transitiebeleid Resilience o o o Nieuwe jobs (Bv. 2 miljoen jobs in EU-renovatie gebouwen - [Næss-Schmidt et al. 2012, Daling energiefactuur Energie-, materialen- en voedselautonomie 90
65 Energieafhankelijkheid! Bron: [ 12/02/2015 Jones - UP Lezing 91
66 Permanent verlies aan middelen i.p.v. middelen in eigen regio te houden Güssing Renewable Energy (AT): money stays in the region and the air clean [ 12/02/2015 Jones - UP Lezing 92
67 Samengevat: secundaire voordelen van transitiebeleid Nieuwe jobs Daling energiefactuur Energie-, materialen- en voedselautonomie Leefbare steden minder gezondheidskosten [Pittel en Rubbelke, 2008] Hier en nu, geen vrijbuiters Meer veerkracht Katalysator voor koerswijziging klimaatbeleid op continentaal & mondiaal niveau 93
68 Dank voor de aandacht! 95
Utopia-avond. Onderzoekers uit diverse disciplines stellen hun utopische toekomstdroom voor de samenleving voor
Utopia-avond Onderzoekers uit diverse disciplines stellen hun utopische toekomstdroom voor de samenleving voor 19.30-21.30 uur, refter Hollands College Utopia Revisited 2016 = 500 jaar publicatie Thomas
De transitie naar duurzaam materialenbeheer. Dr. Peter Tom Jones (K.U.Leuven/Plan C/TNM) 30 Augustus 2011
De transitie naar duurzaam materialenbeheer Dr. Peter Tom Jones (K.U.Leuven/Plan C/TNM) 30 Augustus 2011 Uitputting van niet-hernieuwbare grondstoffen Gelijkaardig probleem voor uitputting van fosfaatvoorraden
De transitie naar rechtvaardige duurzaamheid en de rol van de culturele sector
De transitie naar rechtvaardige duurzaamheid en de rol van de culturele sector Dr. Peter Tom Jones (K.U.Leuven/Plan C/TNM) Ecocultuur Stuk, 21/11/2011 BAU is geen optie meer... 21/11/2011 2 Living Planet
10 redenen voor (voorzichtig) milieu-optimisme
10 redenen voor (voorzichtig) milieu-optimisme Dr. Ir. Peter Tom Jones (IOF Onderzoeksmanager SIM² KU Leuven & Voorzitter i-cleantech Vlaanderen vzw) 5-5-2017, LEUVEN Climate change, the mother of all
Peter Tom Jones. Bijdrage Peter Tom Jones. Duurzaam Materialenbeheer, Departement Metaalkunde en Toegepaste Materiaalkunde, KU Leuven 13/05/2014
Stuur uw vragen naar: +32 470 533 966 Peter Tom Jones Duurzaam Materialenbeheer, Departement Metaalkunde en Toegepaste Materiaalkunde, KU Leuven Bijdrage Peter Tom Jones Dr. Ir. Peter Tom Jones (IOF Onderzoeksmanager
Energie Transitie: traagheid en versnelling
twitter.com/janrotmans Energie Transitie: traagheid en versnelling Den Haag, 26 Juni 2014 In welke fase zit energietransitie? Transitie naar Duurzame Energie Pre-development stage Through development stage
De club van Rome had toch gelijk!
De club van Rome had toch gelijk! Bernard Dam MECS, Chemical Engineering, Faculty of Applied Science, Delft University of Technology 11 november 2009 Delft University of Technology Challenge the future
Luchtkwaliteit: een Europees perspectief
Luchtkwaliteit: een Europees perspectief Conferentie Luchtkwaliteit Brussel, 5 december 2014 Dr Hans Bruyninckx Executive Director European Environment Agency EEA rapporten 2014 Luchtverontreiniging een
Milieu- en klimaatuitdagingen voor de 21ste eeuw: van Europese visie naar lokale betekenis en actie. Hans Bruyninckx, Mortsel, 9 oktober 2105
Milieu- en klimaatuitdagingen voor de 21ste eeuw: van Europese visie naar lokale betekenis en actie Hans Bruyninckx, Mortsel, 9 oktober 2105 Presentation by Dr. Hans Bruyninckx, Executive Director, EEA
Over de crisis niets dan goeds
Over de crisis niets dan goeds Wat is nodig? 1. Bewustwording en educatie 2. Vaststellen wat we van waarde vinden 3. Persoonlijk leiderschap Inhoud Inleiding Waarom dit boek? Uit de interviews Klankbeeld
Copernicus Institute of Sustainable Development. Koe en klimaat. Dr. Jerry van Dijk Dr. Karin Rebel. Copernicus Institute of Sustainable Development
Copernicus Institute of Sustainable Development Koe en klimaat Dr. Jerry van Dijk Dr. Karin Rebel Inhoud presentatie Hoe zat het ook al weer met klimaatverandering? Broeikasgasemissies in Nederland Klimaatbeleid
Boodschap uit Gent voor Biodiversiteit na 2010
Boodschap uit Gent voor Biodiversiteit na 2010 Belgisch voorzitterschap van de Europese Unie: Conferentie over Biodiversiteit in een veranderende wereld 8-9 september 2010 Internationaal Conventiecentrum
klimaatverandering en voedsel
klimaatverandering en voedsel Parijs; wat is er afgesproken en gaat het lukken? Wat betekent dit voor landbouw en voeding? Energie transitie als voorbeeld voor producent en consument Duurzaamheid als paradigma.
Aggiornamento. Bedreigingen en uitdagingen voor de. industrie VWEC. Een perspectief voor Vlaanderen. Een perspectief voor Vlaanderen
Een perspectief voor Vlaanderen Bedreigingen en uitdagingen voor de Aggiornamento industrie Een perspectief voor Vlaanderen VWEC auteur functie datum Marc Van den Bosch Sr. Adviseur energie en milieu VOKA
et broeikaseffect een nuttig maar door de mens ontregeld natuurlijk proces
H 2 et broeikaseffect een nuttig maar door de mens ontregeld natuurlijk proces Bij het ontstaan van de aarde, 4,6 miljard jaren geleden, was er geen atmosfeer. Enkele miljoenen jaren waren nodig voor de
Een nieuw perspectief Waardestromen
Een nieuw perspectief Waardestromen Arie Voorburg 06 2706 0749 arie.voorburg@arcadis.nl Jordy Daneel 06 2706 2414 jordy.daneel@arcadis.nl 1 Verandering ontstaat door inspiratie of wanhoop 2 Deel 1 Vertrekpunt
Sustainable Tourism Duurzaam Toerisme. dr. Anja de Groene lector duurzaamheid en water Hogeschool Zeeland
Sustainable Tourism Duurzaam Toerisme dr. Anja de Groene lector duurzaamheid en water Hogeschool Zeeland Programma 15.15 uur: Inleiding duurzaam toerisme door Dr. Anja de Groene 15.35 uur: Cradle to Cradle
Nederland kantelt naar een duurzame samenleving
Nederland kantelt naar een duurzame samenleving Jan Rotmans pagina 1 van 68 Nederland kantelt naar een duurzame samenleving Prof.dr.ir. Jan Rotmans nr. pagina 2 van 68 Transitie naar Duurzame Economie:
Klimaatverandering en internationaal beleid: de weg van Kyoto naar Kopenhagen.
Open klimaatlezingen 2009 Klimaatverandering en internationaal beleid: de weg van Kyoto naar Kopenhagen. Hans Bruyninckx De eerste stappen in internationaal klimaatbeleid 1979: 1ste World Climate Conference
Naar een duurzame Nederlandse energiehuishouding in 2050 een reisgids
Naar een duurzame Nederlandse energiehuishouding in 2050 een reisgids Marc Londo en Michiel Hekkenberg www.ecn.nl Kernboodschappen voor beleidsmakers Duurzame energiehuishouding 2050: grote veranderingen
NWA WORKSHOP SUSTAINABLE DEVELOPMENT GOALS. NWA Circulaire Economie en SDG Ardi Dortmans
NWA WORKSHOP SUSTAINABLE DEVELOPMENT GOALS NWA Circulaire Economie en SDG Ardi Dortmans NWA CIRCULAIRE ECONOMIE EN GRONDSTOFFENEFFICIËNTIE Een duurzame circulaire economie gaat uit van volledige herbruikbaarheid
Versterken van RRI: welke innovatieve beleidspraktijken en structuren zijn nodig?
WP5 Versterken van RRI: welke innovatieve beleidspraktijken en structuren zijn nodig? Dr. Anne Snick EWI KVAB KBS Focus op RRI 6 september 2016 R&I is Responsible... maar waarvoor? DOEL van RRI = antwoorden
Wereldwijde uitstoot CO2 dit jaar
1 van 5 7-12-2018 06:32 volkskrant.nl Wereldwijde uitstoot CO2 dit jaar weer toegenomen 6-8 minuten IJsklif in West-Groenland. Beeld Credit: Sarah Das / Woods Hole Oceanographic Institution De stijging
Mevrouw de voorzitter, Geachte leden van het Bureau, Dames en heren,
Vrijdag 10 september 2010 Toespraak van JOKE SCHAUVLIEGE VLAAMS MINISTER VAN LEEFMILIEU, NATUUR EN CULTUUR Comité van de Regio s Resource Efficient Europa Mevrouw de voorzitter, Geachte leden van het Bureau,
De Europese Energie Unie
De Europese Energie Unie Mooie ambities in zwaar weer Jos Notenboom jos.notenboom@pbl.nl 2020 energie- en Klimaatdoelen Wetgeving sinds 2009 Nederlandse Beleid Energieakkoord sinds 2013 Energie Unie Commissie
Geen oplossing voor klimaat zonder circulaire economie. 25 april 2019
Geen oplossing voor klimaat zonder circulaire economie 25 april 2019 Behoeften invullen met minder hulpbronnen Langere levensduur voor producten Gedeeld gebruik Minder verlies Dienst centraal en niet het
De toekomst van energie
De toekomst van energie Duurzame Energie door Redactie ElectricityMatters 15-08-2017 Dat ons wereldwijde energiesysteem niet duurzaam is, blijkt duidelijk uit onze steeds schaarsere hulpbronnen, de regelmatig
Naar een duurzaam Den Haag met Haagse Krach Een verkenning. Lennart van der Linde Haags Milieucentrum, feb 2015
Naar een duurzaam Den Haag met Haagse Krach Een verkenning Lennart van der Linde Haags Milieucentrum, feb 2015 1 Versterking kustverdediging Scheveningen: duurzaam? 2 Haags Milieucentrum Opgericht in 1991
Robbe Salenbien. Domeinverantwoordelijke thermische energiesystemen EnergyVille
Robbe Salenbien Domeinverantwoordelijke thermische energiesystemen EnergyVille Energienetten Inhoudstafel 1. Context De actuele energieproblematiek Een veranderend energienetwerk 2. Het belang van warmte(netten)
Het nieuwe Europese klimaatplan voor 2030: behoudt de EU haar voortrekkersrol?
Het nieuwe Europese klimaatplan voor 2030: behoudt de EU haar voortrekkersrol? Dr. Jos Delbeke, DG Klimaat Actie, Europese Commissie, Universiteit Hasselt, 25/2/2014 Overzicht 1. Klimaat en energie: waar
Water crisis - kunnen ingenieurs nog iets bijbrengen?
Water crisis - kunnen ingenieurs nog iets bijbrengen? James.Leten@siwi.org Wereldwijds Opportuniteiten Regionaal - Stroomgebied Lokaal: checklist 2000 2015 millennium ontwikkelingsdoelstellingen 2000 2015
Leuvens klimaatforum. Eco cultuur Lokale netwerken. Leuven Klimaatneutraal 2030
Leuvens klimaatforum Eco cultuur Lokale netwerken Leuven Klimaatneutraal 2030 Eerste Leuvens Klimaatforum oktober 2010 Organisatoren ABVV jongeren ACW Dialoog Ecolife EVA vzw Jeugdhuis Sojo vzw Masereelfonds
Stakeholdersbijeenkomst SBK Routekaart naar NMD 2.0
Stakeholdersbijeenkomst SBK Routekaart naar NMD 2.0 Ir. Piet van Luijk / min. BZK 03-12-2013 1 Waar staan we Bepalingsmethode die aansluit op Europese bepalingsmethoden Nationale MilieuDatabase die geschikt
1. GEEN ARMOEDE 2. GEEN HONGER. Armoede uitroeien, in al zijn vormen en overal. Honger beëindigen, betere voeding en duurzame landbouw promoten
1. GEEN ARMOEDE Armoede uitroeien, in al zijn vormen en overal Ondanks de halvering van de extreme armoede in de wereld tijdens de afgelopen decennia, leeft nog steeds 1,3 miljard mensen in extreme armoede.
Malthus (1766 1834) Kan landbouw de wereld blijven redden? Het ongelijk van Malthus. An essay on the principle of population 25/11/2013
Kan landbouw de wereld blijven redden? Malthus (1766 1834) Piet VANTHEMSCHE Voorzitter Boerenbond KULeuven Universiteit 3 e Leeftijd 03-12-2013 An essay on the principle of population Het ongelijk van
In het oog van de orkaan: waar staat u?
In het oog van de orkaan: waar staat u? Jan Rotmans, RDM-campus 28 november 2012 www.twitter.com/janrotmans !!"#!$#%#&!&'#(!'&!)*+,#-.!%/&!%#-/&+#-'&0!!!!!1//-!'&!##&!%#-/&+#-'&0!%/&!)*+,#-.#&!!!!!!!!!!2#-1/&!3#-4/0#&!
Crises en kansen: van klimaatverandering tot circulaire economie
Crises en kansen: van klimaatverandering tot circulaire economie Inhoud Inleiding Uit de interviews / circulaire economie Afronding Overzicht jaren met hoogst gemeten temperatuur Wereldgemiddelde oppervlaktetemperatuursverandering
De kustpolders: Hoe behoud een essentiële stap is richting duurzame ontwikkeling
De kustpolders: Hoe behoud een essentiële stap is richting duurzame ontwikkeling Prof. dr. Patrick Meire Universiteit Antwerpen Ecosystem management research group De polders, tussen de kust en zandig/zandlemig
Klimaatverandering en Ontwikkeling
Climate Klimaatverandering en Ontwikkeling BTC Infocyclus, 4 dec 2016 Julie Vandenberghe WWF Michel Roggo / WWF-Canon Index 1. Back to the basics: de wetenschap 2. Impact op het Zuiden 3. Internationale
5 categorieën mensen
Klimaatmoe? 5 categorieën mensen Climate change = hoax MAG GEEN geld kosten Twijfelaars NIET ZEKER of we echt drastisch moeten reageren Het interesseert me niet Climate change niet mijn schuld dus ANDEREN
CIR-Isolatie Raad vzw
15 de ISOLATIEDAG energetisch renoveren bestaande gebouwen Georges Timmermans gti@skynet.be CIR-Isolatie Raad vzw koepel Belgische isolatiesector Duurzame Bouwsystemen 1 CIR-Isolatie Raad vzw jaarlijkse
De energietransitie in internationaal perspectief Dr. Ir. Martien Visser, lector energietransitie, Hanzehogeschool Groningen.
De energietransitie in internationaal perspectief Dr. Ir. Martien Visser, lector energietransitie, Hanzehogeschool Groningen Twitter: @BM_Visser De Nederlandse postzegel Dubbel zoveel CO2 als het wereldgemiddelde
Marktcontouren duurzame energie in Europa en Nederland
Marktcontouren duurzame energie in Europa en Nederland Sander Lensink www.ecn.nl Marktcontouren duurzame energie Overzicht duurzame energie in Europa - Ontwikkelingen en stimuleringsbeleid Loopt Nederland
Energie transitie. het grote plaatje. Prof.dr.ir. Vianney Koelman. Photo: Andrew Glaser
Energie transitie het grote plaatje Prof.dr.ir. Vianney Koelman Photo: Andrew Glaser Hoeveel kcal per persoon per dag moeten geproduceerd worden om onze samenleving draaiende te houden? a. 2 000 kcal b.
Klimaatverandering. Klimaatverandering. Klimaatverandering. Klimaatverandering. Klimaatverandering 8-10-2012. Klimaatverandering
Zonne-energie 2012: prijs 21 ct per kwh; 2020 prijs 12 ct kwh Groen rijden; energiehuizen, biologisch voedsel Stimular, de werkplaats voor Duurzaam Ondernemen Stichting Stimular www.stimular.nl 010 238
Zonnestroom en windstroom Samen meer
Zonnestroom en windstroom Samen meer Van niche naar impact Wim Sinke -- Peter Eecen Perslunch ECN Amsterdam, CASA 400 2 juni 2015 www.ecn.nl Structuur Context klimaat + economie Uitzicht op 2050 Wind Technologie,
KLIMOS-workshop Brussel, 12 februari 2014. De energietoekomst in het zuiden in het kader van duurzame ontwikkeling
KLIMOS-workshop Brussel, 12 februari 2014 De energietoekomst in het zuiden in het kader van duurzame ontwikkeling Aviel Verbruggen Gewoon hoogleraar UAntwerpen IPCC 1997-2014 www.avielverbruggen.be Aviel
KPMG PROVADA University 7 juni 2018
De echte waarde van circulair bouwen KPMG PROVADA University 7 juni 2018 De echte waarde van circulair bouwen De uitdaging van morgen is grondstofschaarste Onze huidige focus ligt vaak nog op klimaat verandering
Het KlimaatAkkoord (ieder z n opinie; hier is de mijne)
Het KlimaatAkkoord (ieder z n opinie; hier is de mijne) Gert Jan Kramer Tilburg Science Café, 15 Januari 2019 Haalbaarheid en Draagvlak 300 Dutch GHG emissions emissions (Mton CO 2eq ) 200 100-12% -49%
Biobrandstoffen: Hype of duurzame oplossing? Prof. Wim Soetaert
Biobrandstoffen: Hype of duurzame oplossing? Prof. Wim Soetaert 1 Fossiele grondstoffen worden steeds duurder Petroleumprijs in dollar per vat Hernieuwbare grondstoffen: opbrengst per ha stijgt voortdurend
EEN «CARBON CREDIT CARD» OM BELGEN WAKKER TE MAKEN
EEN «CARBON CREDIT CARD» OM BELGEN WAKKER TE MAKEN «Het is noodzakelijk dat de Belgen hun verbruik en aankoop van goederen en diensten aanpassen» Age quod agis Belgium Climate Team: Ir. Philippe DELAISSE
De ontwikkeling van Smart grids. Our common future. Prof.dr.ir. Han Slootweg. 30 september 2016
De ontwikkeling van Smart grids Our common future Prof.dr.ir. Han Slootweg 30 september 2016 Agenda Het energiesysteem Verduurzaming van het energiesysteem De energietransitie Smart Grids 2 Energievoorziening
2) Which of the following aspects does not belong to the sustainability category Emission of harmful substances :
Oefenvragen deeltentamen 1 onderdeel 'Sustainability' Vraag 1 en 2 Engels, rest Nederlands, op het (deel)tentamen zullen alle vragen zowel in het Engels als in het Nederlands gesteld worden. Antwoorden:
Quest for Summer. Leuven, 31 augustus Quest Cleantech Fund / Quest+ / Quest for Growth. Capricorn Digital Growth Fund.
Quest for Summer Leuven, 31 augustus 2018 PROGRAMMA Quest Cleantech Fund / Quest+ / Quest for Growth Yves Vaneerdewegh, partner & lid directiecomité Capricorn Partners Capricorn Digital Growth Fund Biocartis
Kinderopvang in transitie. Derk Loorbach, Zeist, 27-11-2014
Kinderopvang in transitie Derk Loorbach, Zeist, 27-11-2014 Conclusies Ingrijpende maatschappelijke verandering vraagt aanpassing Transities leiden tot onzekerheid, spanning en afbraak Omgaan met transities
Klimaat vs. Milieu. Een aanzet tot sterkere klimaatcommunicatie
Klimaat vs. Milieu Een aanzet tot sterkere klimaatcommunicatie P. Boussemaere Oostende 3 mei 2019 Klimaat vs. Milieu Een aanzet tot sterkere klimaatcommunicatie De probleemstelling in 15 minuten Welke
Willemien Terpstra Vice President, Fuels and Styrene. Chemie is overal
Willemien Terpstra Vice President, Fuels and Styrene Chemie is overal Chemie in Nederland enabler voor de energie transitie Elke ton CO2 uitstoot bespaart elders ~ 2 ton CO2 Landen 2016 DE 28,7% FR 13,9%
30/01/2012. Wat denk jij over. Wat gebeurt er?
Kraak je energiekosten Wat denk jij over klimaat en energie 2 Flauwekul. Opwarming van de aarde Mijn probleem niet, maar die van de volgende generatie. Bekommerd! Ik wil mee m n steentje bijdragen zodat
Wie wint de energietransitie?
Wie wint de energietransitie? Hoe coöperatieve energie de norm moet worden Prof. Derk Loorbach Amsterdam, 10-01-2019 Dutch Research Institute For Transitions Academisch onderzoek, advies, onderwijs en
Veerkracht en burgerschap Sociaal werk intransitie. Voorstelling boekproject Lerend Netwerk, 10-9-2014
Veerkracht en burgerschap Sociaal werk intransitie Voorstelling boekproject Lerend Netwerk, 10-9-2014 Uitgangspunten Kader van Een veerkrachtige samenleving: verder ontwikkeld 5 jaar publicaties Internationaal
Biodiversiteit in Vlaanderen: de cijfers
Biodiversiteit in Vlaanderen: de cijfers Myriam Dumortier Natuurrapport www.natuurindicatoren.be www.nara.be www.inbo.be Haalt Vlaanderen de 2010-doelstelling? Biodiversiteit Verstoringen/bedreigingen
Een herstellende bijdrage leveren aan milieu en maatschappij. - met de natuur als mentor -
Een herstellende bijdrage leveren aan milieu en maatschappij - met de natuur als mentor - KIVI 23 september 2014 Inclusief en circulair innoveren en co-creëren door te inspireren Geanne van Arkel Sustainable
De Transitie naar een Circulaire Economie in Flevoland: Kansen voor People, Planet en Profit. Jacqueline Cramer Ambassadeur Circulaire Economie
De Transitie naar een Circulaire Economie in Flevoland: Kansen voor People, Planet en Profit Jacqueline Cramer Ambassadeur Circulaire Economie PEOPLE People, Planet, Profit (PPP) Van een lineaire naar
Een nieuwe kijk op kunststof en rubber. Feiten & cijfers
Een nieuwe kijk op kunststof en rubber Feiten & cijfers PRODUCTIE & PROCES -40% Economie NL 2014 bedrijven werknemers jaaromzet Innovaties en optimalisaties van de productieprocessen, hebben er in de afgelopen
Duurzame innovatie met de natuur als mentor - de circulaire economie in de praktijk - Rijks Innovatie Lab 2013
Duurzame innovatie met de natuur als mentor - de circulaire economie in de praktijk - Rijks Innovatie Lab 2013 Introductie van het bedrijf Uitvinder van de Heuga tapijttegel Omzet $ 1 miljard 3500 medewerkers
Denk mondiaal, handel lokaal
Denk mondiaal, handel lokaal Inhoud Inleiding Waarom dit boek? Uit de interviews De actualiteit Afronding en vraag aan de politiek Waarom dit boek? Grote crises van klimaat en biodiversiteit, maar samenleving
Scenario s Energiebesparing in de gebouwde omgeving De Ruijter Strategie
Scenario s Energiebesparing in de gebouwde omgeving 2030-2050 De Ruijter Strategie "Er bestaan geen slechte scenario's, alleen slechte voorbereiding." Paul de Ruijter De Ruijter Strategie Doelstellingen
MILIEU. Terra Incognita (X) SPECIAL BIS. Hoe is het gesteld met onze planeet? Het nieuwe VN-klimaatrapport (Deel II) MILIEU.
Terra Incognita (X) SPECIAL BIS Hoe is het gesteld met onze planeet? Het nieuwe VN-klimaatrapport (Deel II) Peter Tom Jones* no-analogue state (www.nature.com (www.sciencemag.org. Terra Incognita behandel
Gent klimaatneutraal: via de grote poort of langs een hindernissenparcours
TRANSITION = Gent klimaatneutraal: via de grote poort of langs een hindernissenparcours 12 december 2015 Kabinet Schepen Tine Heyse Gent TRANSITION Klimaatbeleid = stad Gent (1) 2007: Bestuursakkoord Streven
Het Productschap Tuinbouw. 13 november 2012 / Agnes van Ardenne
Het Productschap Tuinbouw 13 november 2012 / Agnes van Ardenne Inhoud Productschap Tuinbouw (PT) Kerncijfers tuinbouw Trends Opdracht tuinbouw / PT Waarde van groen Conclusies Productschap Tuinbouw (PT)
Circulair ontwerpen. Opportuniteiten & uitdagingen. Patrick Van den Bossche Studiedag SERV/MINA raad 13 september 2016
Circulair ontwerpen Opportuniteiten & uitdagingen Patrick Van den Bossche Studiedag SERV/MINA raad 13 september 2016 Agoria is de grootste sectorfederatie 1700 lidbedrijven in 10 activiteitsdomeinen Aeronautics,
COP 21: analyse van het nieuwe klimaatakkoord en de mogelijke beleidsmatige en economische impact. 2 februari 2016 Tomas Wyns,
COP 21: analyse van het nieuwe klimaatakkoord en de mogelijke beleidsmatige en economische impact 2 februari 2016 Tomas Wyns, tomas.wyns@vub.ac.be Overzicht Internationale klimaatonderhandelingen (UNFCCC)
Biodiversiteit, ecosysteemfuncties, en ecosysteemdiensten
Biodiversiteit, ecosysteemfuncties, en ecosysteemdiensten Luc De Meester Lab. Aquatische Ecologie en Evolutiebiologie KULeuven Laboratorium Aquatische Ecologie en Evolutiebiologie Biodiversiteit: : en
Ecosysteemdiensten. Blok 1 Mariene omgeving. Marieke Verweij (ProSea) Dag 1 de zee en mijn werk / 24 september Duurzaam werken op Zee
Ecosysteemdiensten Blok 1 Mariene omgeving Marieke Verweij (ProSea) Dag 1 de zee en mijn werk / Duurzaam werken op Zee NASA Duurzaam werken op zee 2 Maar al dat water is niet eindeloos veel We weten meer
Vvg. Kansen zien, kansen pakken! Leven in de stad van de toekomst. 13 november 2013
Kansen zien, kansen pakken! Vvg 13 november 2013 Leven in de stad van de toekomst Louis Bekker City Account Manager Programma manager Onderwijs (PO/MO) Smart Concurrentie Leefbaar Groen Samenwerking Onze
Biomassa: brood of brandstof?
RUG3 Biomassa: brood of brandstof? Centrum voor Energie en Milieukunde dr ir Sanderine Nonhebel Dia 1 RUG3 To set the date: * >Insert >Date and Time * At Fixed: fill the date in format mm-dd-yy * >Apply
NATUUR EN BIODIVERSITEIT
NATUUR EN BIODIVERSITEIT Wat hebt u eraan? Biodiversiteit is de verscheidenheid van leven op onze planeet. Het is het fundament van ons welzijn en de economie. We zijn van de natuur afhankelijk voor ons
Living Labs. dr.ir. Elke den Ouden. Kennisevent Renovatie Hoofdgebouw TU/e Eindhoven, 27 september 2016
Living Labs Kennisevent Renovatie Hoofdgebouw TU/e Eindhoven, 27 september 2016 dr.ir. Elke den Ouden expertise in smart lighting & smart cities @ TU/e Where innovation starts TU/e Living Labs Een Living
OVED Energiecongres 20/10/2009, Gent Toespraak minister Freya Van den Bossche
1 OVED Energiecongres 20/10/2009, Gent Toespraak minister Freya Van den Bossche http://www.vlaamsenergiecongres.be/ Als iemand 100 jaar of ouder wordt en dat komt gelukkig steeds vaker voor wordt vaak
NIEUWE VISIE OP ZONREGELING
NIEUWE VISIE OP ZONREGELING Zon en daglicht regeling als deel van de energieprestaties in gebouwen Peter Winters President of the European Solar Shading Organization Director Shading & Building Dickson
Vlaams beleid rond de bio-economie
Vlaams beleid rond de bio-economie Inhoud Hoe het begon Visie, strategie en actieplan Rol van de Interdepartementale werkgroep (IWG) SCAR-aanbevelingen Hoe het begon Februari 2012: Europese strategie en
NRC Infographic, Prinsjesdag
Naar een volgende fase in het milieubeleid: Urgentie vanuit de wetenschap Let wel: Wetenschap gaat over het verleden en heden (begrijpen van processen), terwijl beleid de toekomst omvat (beïnvloeden van
www.ahaproject.be voordracht Peter Tom Jones 1/14
De Transitie naar Duurzaamheid Peter Tom Jones KULeuven Plan C TNM ICTV AHA-project Deinze 18-04-2012 verslag: M. Sterken (International Polar Foundation) Voor slides van de voordracht, zie: www.petertomjones.be
Coöperatief ondernemen met hernieuwbare energie. Tom Willems april 2014
Coöperatief ondernemen met hernieuwbare energie Tom Willems april 2014 Transitie Meervoudige crisis Ecologisch Sociaal Economisch Systeemcrisis Oorzaak: kapitalistische aansturing economie Oplossingstrategie:
Klimaatverandering: beleid Gepubliceerd op Compendium voor de Leefomgeving (
Indicator 14 november 2006 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. In het Kyoto-protocol en het
Behoud van natuurlijk kapitaal en ervaringen rond studie Chemiecluster Eemsdelta
Behoud van natuurlijk kapitaal en ervaringen rond studie Chemiecluster Eemsdelta Rotterdam Energy Port 2015 R.Willems 1 Definitie Natuurlijk Kapitaal The world s stocks of natural assets which include
Fossiele haven Amsterdam in aanvaring met mondiaal CO2 budget. Amsterdam, februari 2015
? Fossiele haven Amsterdam in aanvaring met mondiaal CO2 budget Amsterdam, februari 2015 Samenvatting De stad Amsterdam heeft voor de komende jaren in haar Duurzaamheidsagenda ambitieuze doelstellingen
Toelichting klimaatbeleid Gepubliceerd op Compendium voor de Leefomgeving (
Indicator 16 maart 2006 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. In het Kyoto-protocol en het Klimaatverdrag
Caro De Brouwer 27/11/2013
Caro De Brouwer 27/11/2013 Caro De Brouwer 2e Master Irw Energie, KUL Erasmus Imperial College London Thesis: Solvent storage for postcombustion CCS in coal fired plants Voorzitter YERA Young Energy Reviewers
Januari 2011 Vereniging van Bouwkunst Tilburg Workshop Duurzame Stedenbouw. sebas.veldhuisen@terristories.nl
Januari 2011 Vereniging van Bouwkunst Tilburg Workshop Duurzame Stedenbouw sebas.veldhuisen@terristories.nl programma 29 januari 2011 Duurzame Stedenbouw10:00 - Ontvangst met koffie en thee 10:15 - Presentatie
Factsheet klimaatverandering
Factsheet klimaatverandering 1. Klimaatverandering - wereldwijd De aarde is sinds het eind van de negentiende eeuw opgewarmd met gemiddeld 0,9 graden (PBL, KNMI). Oorzaken van klimaatverandering - Het
Factsheet. Klimaatverandering: Beleid en maatregelen
Factsheet Klimaatverandering: Beleid en maatregelen Sinds het begin van het Industriële Tijdperk (circa 1860) is de gemiddelde temperatuur op aarde met 0,8 C gestegen. Wetenschappers kennen het grootste
16% Energie van eigen bodem. 17 januari 2013
16% Energie van eigen bodem 17 januari 2013 Inhoud Klimaatverandering Energie in Nederland Duurzame doelen Wind in ontwikkeling Northsea Nearshore Wind Klimaatverandering Conclusie van het IPCC (AR4, 2007)
Klimaat(les)marathon. Leren voor en over het klimaat
Klimaat(les)marathon Leren voor en over het klimaat DE ESSENTIE VAN KLIMAATVERANDERING CRASHCURSUS KLIMAATWETENSCHAP Prof. Dr. Wim Thiery INHOUD WAAROVER ZAL IK HET HEBBEN? - Wat is het klimaat? - Wat
De rol van biomassa in de energietransitie.
De rol van biomassa in de energietransitie. Bert de Vries Plaatsvervangend directeur-generaal Energie, Telecom en Mededinging, Ministerie van Economische Zaken Inhoud 1. Energieakkoord 2. Energietransitie
De Energie Unie en haar governance. Presentatie: Peter Van Kemseke (Europese Commissie) Vlaams Parlement, 14 maart 2016
De Energie Unie en haar governance Presentatie: Peter Van Kemseke (Europese Commissie) Vlaams Parlement, 14 maart 2016 De Energie Unie Een Europees kader voor het nationaal klimaat-en energiebeleid, ontstaan
VMP congres. Duurzame chemie en kunststoffen in kringlopen. Saskia Walraedt Sr advisor sustainable products and processes
VMP congres Duurzame chemie en kunststoffen in kringlopen Saskia Walraedt Sr advisor sustainable products and processes sw@essenscia.be Duurzame chemie en kunststoffen in kringlopen Hefboom 9 binnen Vlaams
en Science (www. sciencemag.org informatie die relevant is voor het inzicht in de risico s van klimaatverandering voor
MILIEU Terra Incognita (IX) - SPECIAL Hoe is het gesteld met onze planeet? Het nieuwe VN-klimaatrapport www.nature.com) en Science (www. sciencemag.org 2. informatie die relevant is voor het inzicht in
Een nieuwe kijk op kunststof en rubber. Feiten & cijfers
Een nieuwe kijk op kunststof en rubber Feiten & cijfers PRODUCTIE & PROCES -40% Economie NL 2016 bedrijven werknemers jaaromzet Innovaties en optimalisaties van de productieprocessen, hebben er in de afgelopen
De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof AA DEN HAAG
> Retouradres Postbus 20401 2500 EK Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA DEN HAAG Bezoekadres Bezuidenhoutseweg 73 2594 AC Den Haag Postadres Postbus 20401