Agile Software Development en de veranderende rol van de projectmanager
|
|
- Maurits Christiaens
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Agile Software Development en de veranderende rol van de projectmanager Auteur: Arjan Vis, Supervisor: Prof. Dr. A. Eliens Faculteit der Exacte Wetenschappen, Vrije Universiteit Amsterdam Abstract: Context: Traditional Software Development wordt steeds meer vervangen door Agile Software Development en wat heeft dit voor gevolgen voor een projectmanager. Doel: Het onderzoeken hoe een projectmanager zich dient te gedragen in een Agile Software Development project. Methode: Een drietal papers gelezen om te verschillen en overeenkomsten te kunnen vinden tussen Agile Software Development en Traditional Software Development, zowel globaal als lokaal. Hierbij gefocust op de rol van de projectmanager. Resultaten: Het beschrijven van een aantal leidraden voor een projectmanager. Conclusie: De rol van een projectmanager bij een Agile Software Development project is anders in vergelijking met de rol van een projectmanager bij een Traditional Software Development project. Deze veranderingen gelden zowel bij lokale als globale projecten, waarbij globale projecten nog iets meer taken geven aan een projectmanager. 1. Introductie Software Development en probleemstelling Agile Software Development (ASD) verschilt op een aantal vlakken van Traditional Software Development (TSD). Zo zijn ASD projecten (ASDp) flexibeler ten opzichte van TSD projecten (TSDp). Bij TSDp wordt vooraf een plan opgesteld en aan dat plan dient men zich te houden, in tegenstelling tot ASDp, waar er rekening wordt gehouden met veranderende omstandigheden, zodat daar direct op ingespeeld kan worden. Doordat ASD zo verschilt van TSD, is de rol van de projectleden ook anders en zij zullen zich moeten aanpassen aan de nieuwe situatie. Dit paper zal dieper ingaan op de veranderende rol van de projectmanager. De rol van de projectmanager is ervoor te zorgen dat het project op tijd af komt, maar als de projectmanager zich niet goed aanpast aan de nieuwe situatie, leidt dat tot vertraging, of in het uiterste geval afblazen, van het project. In deze paper zullen een aantal manieren beschreven worden hoe een projectmanager zich kan gedragen om tot een succesvol project te komen en daaruit volgt de onderzoeksvraag: Hoe dient een projectmanager zich te gedragen in een Agile Software Development project, zodat het project succesvol zal verlopen? 1
2 Deze probleemstelling is vrij breed opgetrokken en in sectie 3 zal uitgelicht worden waarom dat zo is. De rest van de paper zal er als volgt uitzien: Sectie 2 zal de achtergrond van ASD en TSD weergeven, sectie 3 zal de verschillende kanten van de probleemstelling belichten en methoden van onderzoek, sectie 4 bevat een discussie over de bevindingen en uiteindelijk in sectie 5 een conclusie en aanbevelingen voor toekomstig werk. 2. Achtergrond: Agile Software Development vs. Traditional Software Development In deze sectie zal dieper worden ingegaan op de verschillen tussen Agile Software Development (ASD) en Traditional Software Development (TSD). Zoals al eerder vermeld zijn ASD projecten (ASDp) flexibeler dan TSD projecten (TSDp), maar er zijn nog meer verschillen. Zo beslissen de teamleden binnen ASDp hoe ze de dag gaan invullen. Dit in tegenstelling tot TSDp, waar de projectmanager beslist wie welke taak gaat uitvoeren. Hier schuilt een groot gevaar voor ASDp: de teamleden werken intensief samen en als een team een succesvol project heeft gehad, kan er bij een volgend project het zogeheten Groupthink/Abilene Paradox-effect optreden. Het gevolg van dit effect is dat teamleden automatisch accepteren wat een ander teamlid zegt, omdat ze denken aan het vorige, succesvol verlopen project.[1] Het verschil tussen Groupthink en Abilene Paradox is dat bij de Abilene Paradox iemand iets aangeeft om te gaan doen, bijvoorbeeld het afmaken van een bepaald deelproject, maar dat niemand, ook de persoon die het aangeeft, het eigenlijk ermee eens is, waarbij Groupthink de persoon die het aangeeft nog denkt dat dat het beste is om te doen. Dit hoeft geen nadelige effecten te hebben voor het verloop van het project, maar het kan wel tot problemen leiden. Er wordt uitgegaan van het beste van elk teamlid, dat iedereen uiteindelijk het beste voor heeft met het project, maar er zijn verschillende ethische vraagstukken te bedenken. Wat als een teamlid een aanbieding heeft ontvangen van een concurrerend bedrijf om het project te laten mislukken? Op de lange termijn zal dat zichzelf wel oplossen, het teamlid verdwijnt uit de projectgroep of de projectgroep wordt in zijn geheel anders ingedeeld, maar op de korte termijn zal dat destructief werken op een project. De projecten verlopen zelf ook anders: in ASDp wordt er getest zodra er een iteratie af is, een (meestal) relatief klein gedeelte van een project. Bij TSDp wordt er pas getest zodra er een complete fase afgerond is. De complete software wordt dus eerst ontwikkeld en daarna wordt gekeken of alles wel werkt. De negatieve kant bij TSDp is dat als er iets niet goed werkt, er de mogelijkheid is dat alles opnieuw moet worden geprogrammeerd. Hier hangen gigantische kostenplaatjes aan vast, onder andere vanwege de vertraging van het project. Dit houdt echter niet in dat de manier zoals ASDp dat oplost zaligmakend is. Zo kunnen relatief kleine, onbelangrijke dingen een heel project op zichzelf 2
3 worden omdat het niet goed werkt. Het is dus zaak dat er goed geprioriteerd wordt wat echt goed moet werken en wat later aangepakt kan worden. Verder is het klantcontact anders. Waar er in TSDp vooral vooraf veel contact is geweest met een klant en een compleet project is opgesteld met wat er moet gebeuren, neemt de klant in ASDp vaak zitting in de projectgroep. De klant heeft dus direct invloed op wat er gaat gebeuren en kan gemakkelijk nieuwe ideeën aanbrengen. Dit kan eveneens zowel positief als negatief uitwerken bij ASDp: een klant kan altijd het nieuwste wat het nieuwste willen, ook al is dat wellicht helemaal niet van toepassing op de klant en levert het alleen maar extra werk op. Het positieve is dat de klant ziet hoe het eindproduct ontstaat en kan kleine, nuttige aanpassingen aangeven. 3. Probleemstelling en methoden van onderzoek De probleemstelling is vrij breed opgetrokken. Agile Software Development is niet één methode, er zijn meerdere methodes die onder ASD vallen en voor elk van die methodes moet een projectmanager zich iets anders gedragen. Voorbeelden van een ASD-methode zijn Scrum, Extreme Programming en Agile Unified Process en zo zijn er nog velen meer. Ze hebben gemeen dat de leden van de projectteams de verantwoordelijkheid dragen voor wat ze doen en hoe ze het doen, maar bij de methoden onderling zijn er wel verschillen. De keuze om het zo breed te houden is welbewust gekozen, aangezien er waarschijnlijk voor de projectmanager een aantal vaste randvoorwaarden zijn, welke leiden tot een succesvol project. Naast de brede optrek van de probleemstelling, zijn er ook inhoudelijk punten aan te merken. Zo zijn er lokale ASDp, maar ook globale ASDp. Het onderzoek zal bij dit vlak vooral richten of er overeenkomsten en verschillen zijn bij het managen van die projecten, ofwel in hoeverre dient een projectmanager zich aan te passen aan het lokale of globale karakter van een project. Voor het onderzoek zullen drie papers [1][2][3] gebruikt worden. Het eerste paper geeft een algemeen beeld hoe de projectmanager zich gedragen zou moeten bij ASDp, waar het tweede paper wat dieper ingaat op Scrum. Dit zijn beide papers waar case studies gedaan zijn bij lokale projecten. Daarom ook de keus voor het derde paper, waar globale ASDp centraal staan. In het derde paper maken de onderzochte bedrijven gebruikt van de agile methoden Scrum en een mix van Scrum met Extreme Programming. 4. Discussie over resultaatbevindingen Voor lokale ASDp blijkt uit de onderzochte papers dat er voor een projectmanager een aantal overeenkomsten zijn in vergelijking met lokale TSDp. Zo blijft de projectmanager verantwoordelijk voor de eindresultaten van het project. Ook al kan hij zelf niet bepalen wat elk teamlid doet, hij moet wel in de gaten houden dat de deadline van het project gehaald wordt. Alhoewel de 3
4 verantwoordelijkheid van de projectmanager dus gelijk is gebleven op dat vlak, zal zijn rol nu meer een coachende rol zijn dan een leidende rol. Wat eveneens gelijk is gebleven is dat de projectmanager verantwoordelijk is voor de communicatie in de groep. Teamleden hebben onderling veel overleg, elke dag één keer in de zogeheten meetings, en de projectmanager moet aanvoelen of er problemen zijn in de groep. Deze problemen zullen niet altijd even expliciet duidelijk zijn en het is zaak dat een projectmanager impliciete kenmerken van slechte communicatie herkent en er tegen op kan treden. Al genoemd is de veranderende rol van de projectmanager en dat die nu meer als coach moet optreden dan als leider. Daarbij hoort ook een faciliterende rol: de projectmanager moet ervoor zorgen dat de teamleden hun beslissingen maken op de best beschikbare informatie. Hierbij valt te denken aan nieuwe methoden en/of veranderende omstandigheden. Wat eveneens verandert is, is het gevaar van het al eerder genoemde Groupthink/Abilene Paradox-effect. Een projectmanager moet kunnen optreden als advocaat van de duivel om er voor te zorgen dat de projectleden nadenken over de beslissingen die zij nemen en die ook kunnen beargumenteren. De projectmanager dient een balans te vinden tussen Groupthink/Abilene Paradox-effect en het geen initiatief meer durven te tonen. Het is de rol van de projectmanager om de teamleden bewust te maken van de beslissingen die zijn maken, zonder daarin door te slaan. Ook tussen globale ASDp en TSDp zijn een aantal overeenkomsten. Zo dient er vooraf veel contact te zijn tussen de projectteams om culturele en linguïstische problemen te voorkomen. Bij TSDp is het nodig een duidelijk projectplan op te stellen waarin elk team begrijpt wat er moet gebeuren. De projectteams zullen daarna alleen contact hebben als een fase is afgerond. ASDp gaat echter een stap verder: zij hebben elke dag een meeting, net als bij lokale ASDp, maar die meeting moet vooraf voorbereid worden, door het sturen van mails naar de andere teams. Zo kunnen de meetings zelf kort gehouden worden, wat nodig is vanwege de mogelijk grote tijdverschillen onderling. Bij globale ASDp moeten de project managers van elke locatie ook elke week een meeting hebben, welke ook nauwkeurig voorbereid dient te worden. De voorbereiding moet bevatten hoe een team er voor staat, waar er eventuele problemen zijn en hoe die opgelost gaan worden. Een voordeel van globalisering is het omlaag brengen van de kosten: werk kan verplaatst worden naar lagelonenlanden en er kan 24/7 aan een project gewerkt worden. De ethische vraagstukken die hierbij gesteld kunnen worden zijn: Is het geen uitbuiting van de lokale bevolking, en kan je het maken tegenover mensen die al jaren bij een bedrijf werken om die te ontslaan vanwege het kostenplaatje? Op deze vragen zijn twee antwoorden mogelijk: Ja, het is uitbuiting en je moet het niet willen. Daar kan echter ook een maar achter geplaatst worden, aangezien er wel gezorgd wordt voor werk en dat helpt de lokale bevolking wel. Ook de tweede vraag kan met ja 4
5 beantwoorden worden. Ja, dat kan je maken tegenover mensen, aangezien je een bedrijf leidt en geen liefdadigheidsinstelling. Ethisch gezien wellicht onverantwoord, bedrijfstechnisch gezien niet. Een kanttekening bij de resultaten is dat als een projectmanager aan bovenstaande punten voldoet, dit niet automatisch leidt tot een succesvol project. Een projectmanager is een onderdeel van het project en hij heeft veel verantwoordelijk, maar alles beïnvloeden lukt niet. Er zijn genoeg externe factoren die een project kunnen doen mislukken. Een faillissement van het bedrijf, een ongeluk waardoor er veel teamleden wegvallen en technische storingen zijn maar een aantal voorbeelden waardoor veel projecten kunnen mislukken. Daarnaast zijn er nog de interne factoren: teamleden die niet genoeg capaciteiten hebben om te doen wat er van ze verwacht wordt, een CEO die beloftes maakt aan de klant die onmogelijk waargemaakt kunnen worden. Het is dus geen blauwdruk voor succes en het is ook zo dat als een projectmanager één van bovenstaande eigenschappen ontbeert, het project sowieso mislukt. Het zijn eigenschappen die de kans vergroten op een succesvol project, die de projectmanager zullen helpen in zijn dagelijkse bezigheden. 5. Conclusie en toekomstig werk Er zijn een aantal verschillen en overeenkomsten tussen Traditional Software Development projecten en Agile Software Development projecten en ook in hoe de projectmanager zich dient te gedragen. De onderzoeksvraag luidde: Hoe dient een projectmanager zich te gedragen in een Agile Software Development omgeving, zodat het project succesvol zal verlopen? en die vraag kan niet eenduidig beantwoord worden, omdat er teveel factoren rond de projectmanager zijn die invloed hebben op het project. Het helpt echter wel als de projectmanager communicatief vaardig is, problemen kan aanvoelen en weet hoe ze op te lossen en het team in de best mogelijke omstandigheden kan laten werken. Dit geldt voor zowel lokaal als globaal, waarbij globaal nog bovenop komt dat de communicatie met de externe projectgroepen vooraf dient te worden voorbereid, zodat de communicatie duidelijk kan verlopen. Toekomstig werk kan zich richten op de projectmanager in de specifieke methoden van Agile Software Development. Dit onderzoek richtte zich vooral op de algemene leidraden waaraan een projectmanager dient te voldoen voor het succesvol verlopen van een project, maar de methoden onderling verschillen ook. Het kan interessant zijn om te onderzoeken of de randvoorwaarden voor een projectmanager verschillen bij die verschillende methoden. Referenties 5
6 [1] J. McAvoy & T. Butler. The role of project management in ineffective decision making within Agile software development projects, European Journal of Information Systems (2009) 18, p [2] N.B. Moe, T. Dingsøyr & T. Dybå. A teamwork model for understanding an agile team: A case study of a Scrum project in Information and Software Technology 52 (2010), p [3] J. Sutherland, A. Viktorov, J. Blount & N. Puntikov. Distributed Scrum: Agile Project Management with Outsourced Development Teams in Proceedings of the 40th Hawaii International Conference on System Sciences
Agile Software Development en de veranderende rol van de projectmanager
Agile Software Development en de veranderende rol van de projectmanager Auteur: Arjan Vis, a.j.vis@student.vu.nl Supervisor: Prof. Dr. A. Eliens Faculteit der Exacte Wetenschappen, Vrije Universiteit Amsterdam
Nadere informatieLeadership in Project-Based Organizations: Dealing with Complex and Paradoxical Demands L.A. Havermans
Leadership in Project-Based Organizations: Dealing with Complex and Paradoxical Demands L.A. Havermans LEADERSHIP IN PROJECT-BASED ORGANIZATIONS Dealing with complex and paradoxical demands Leiderschap
Nadere informatieAgile ervaring Ir.ing. Erik van Daalen
Agile ervaring Ir.ing. Erik van Daalen Eneco Rotterdam 3 december 2013 03-12-2013 Agile Erik van Daalen 1 Hoofdsponsor Sponsors IPMA-N Jaarsponsors 03-12-2013 Agile Erik van Daalen 2 Korte introductie
Nadere informatieWHITEPAPER IN 5 MINUTEN. 11. Scrum
WHITEPAPER IN 5 MINUTEN A U G U S T U S 2 0 1 4 11. Scrum Deze whitepaper gaat over Scrum. Kort en bondig: Scrum is een software-ontwikkelmethode met vaste sprints van enkele weken waarin steeds een verbeterde
Nadere informatiePRODUCT OWNER.
PRODUCT OWNER www.gladwell.nl bel ons 020-240 2244 PRODUCT OWNER Het wordt steeds gangbaarder: werken met de Scrum methode. Zeker in de IT maar ook bedrijven in andere sectoren omarmen deze praktische
Nadere informatieAgile with a smile. Dion Kotteman
Agile with a smile Dion Kotteman Introductie Strategisch adviesbureau www.dionkotteman.com Lid RvC, opdrachten bij Deloitte, CGI, gemeente Amsterdam, associé bij PBLQ. Voormalig CIO Rijk. Auteur van: De
Nadere informatieScrumscrumscrumscrumscrumscrum scrumscrumscrumscrumscrumscrum scrumscrumscrumscrumscrumscrum agileagileagileagileagileagileagileagil
Scrumscrumscrumscrumscrumscrum scrumscrumscrumscrumscrumscrum scrumscrumscrumscrumscrumscrum agileagileagileagileagileagileagileagil eagileagileagileagileagileagileagileagi leagileagileagileagileagileagileagileag
Nadere informatieInformatie over de deelnemers
Tot eind mei 2015 hebben in totaal 45558 mensen deelgenomen aan de twee Impliciete Associatie Testen (IATs) op Onderhuids.nl. Een enorm aantal dat nog steeds groeit. Ook via deze weg willen we jullie nogmaals
Nadere informatieplan facilitators Werkvorm: problemen verbinden
Werkvorm: problemen verbinden Problemen helder formuleren helpt al vaak om een oplossing te vinden, maar meestal hebben we te maken met een hele berg problemen die allemaal om een oplossing schreeuwen.
Nadere informatieWanneer ga je Agile? Wat is Agile Project Management?
Wanneer ga je Agile? Agile Project Management 1 past goed in deze tijd. Het is snel, flexibel en leuk. Je kunt het echter niet altijd en overal gebruiken. Het werk en de organisatie moeten geschikt zijn
Nadere informatiePROJECT 2014 FLL WORLD CLASS SM
PROJECT 2014 FLL WORLD CLASS SM In het FLL World Class SM Project zal jullie team: Een onderwerp kiezen waar jullie enthousiast over zijn of altijd al meer over hebben willen weten. Een innovatieve oplossing
Nadere informatieInhoud. 1. Agile werken. 2. Het belang van Agile werken. 3. Basisprincipes van Agile werken. 4. De meest gebruikte Agile methode: Scrum
Inhoud 1. Agile werken 2. Het belang van Agile werken 3. Basisprincipes van Agile werken 4. De meest gebruikte Agile methode: Scrum 5. Drie rollen binnen een Scrum squad De wereld waarin je leeft verandert
Nadere informatieRapport Team Competenties i360. Test Kandidaat
Rapport Team Competenties i360 Naam Test Kandidaat Inhoudsopgave 1. Inleiding 2. Sterkte/zwakte-analyse 3. Feedback open vragen 4. Overzicht competenties 5. Persoonlijk ontwikkelingsplan Inleiding Voor
Nadere informatieHET PROJECTPLAN. a) Wat is een projectplan?
HET PROJECTPLAN a) Wat is een projectplan? Vrijwel elk nieuw initiatief krijgt de vorm van een project. In het begin zijn het wellicht vooral uw visie, ideeën en enthousiasme die ervoor zorgen dat de start
Nadere informatie14-9-2015. Scrum in het kort
Les 3 Scrum in het kort Scrum is een agile proces dat het ons mogelijk maakt om de hoogste waarde in de kortste tijd te realiseren. Het maakt het ons mogelijk om snel en regelmatig echt werkende software
Nadere informatieIntroductie
Trainingen Agile Introductie De Agile trainingen van The Agile Coach Company zijn praktisch en helpen organisaties direct zelfstandig aan de slag te gaan. Van basisvaardigheden tot verdieping op specifieke
Nadere informatieWhitepaper. Hoe de kans op een succesvolle ERP-implementatie te vergroten. ..het effect van vreemde ogen.. VERTROUWELIJK. www.implementatie-erp.
Whitepaper Hoe de kans op een succesvolle ERP-implementatie te vergroten..het effect van vreemde ogen.. VERTROUWELIJK W E www.implementatie-erp.nl info@opdic.nl Hoe de kans op een succesvolle ERP-implementatie
Nadere informatieScrum. Een introductie. Algemene informatie voor medewerkers van SYSQA B.V.
Scrum Een introductie Algemene informatie voor medewerkers van SYSQA B.V. Organisatie SYSQA B.V. Pagina 2 van 10 Inhoudsopgave 1 INLEIDING... 3 2 SCRUM... 4 3 FASERING... 5 4 KENMERKEN... 6 4.1 DE SCRUM-MEETING...
Nadere informatieEvalueren van projecten met externen Kennisdocument Onderzoek & Statistiek
Evalueren van projecten met externen Kennisdocument Onderzoek & Statistiek Zwaantina van der Veen / Dymphna Meijneken / Marieke Boekenoogen Stad met een hart Inhoud Hoofdstuk 1 Inleiding 3 Hoofdstuk 2
Nadere informatieadviseren vanuit je kern
adviseren vanuit je kern De wereld wordt er niet beter van, de werkomgeving wordt er niet ideaal van, maar je leert te roeien met de riemen die je hebt, te accepteren wat de kwaliteiten zijn waar je mee
Nadere informatieMET DEZE 6 KEUZES WORDT DUURZAME INZETBAARHEID WÉL EEN SUCCES
E-blog HR special MET DEZE 6 KEUZES WORDT DUURZAME INZETBAARHEID WÉL EEN SUCCES In duurzaam inzetbaar Door Caroline Heijmans en Teresa Boons, INLEIDING Als je medewerkers en managers vraagt wat zij doen
Nadere informatieRegie Over Efficiency Model
Regie Over Efficiency een praktisch model: van kreet naar kans Met zo weinig mogelijk gedoe zoveel mogelijk toekomen aan wat er werkelijk toe doet: dát is voor mij de kern van regie over efficiency. En
Nadere informatieHet vormen van een eerste indruk en vertrouwen in virtuele project teams (2)
Het vormen van een eerste indruk en vertrouwen in virtuele project teams (2) Ellen Rusman 18 februari 2008 m.m.v. Prof. Dr. M. Valcke Gastcollege Praxis, Pedagogische wetenschappen Universiteit Gent Probleemstelling
Nadere informatieZelfreflectie Jaar 1 Marco Kleine Deters 1550275 Bedrijfskundige Informatica
Zelfreflectie Jaar 1 Marco Kleine Deters 1550275 Bedrijfskundige Informatica Auteur: Marco Kleine Deters Opleiding: Bedrijfskundige Informatica Klas: BIEV2B Studentcode: 1550275 Datum: 8-6-2009 1 Inhoudsopgave
Nadere informatieWhitepaper ERP Vreemde ogen
Whitepaper ERP Vreemde ogen Citrien Procesconsult Braamweg 77 3768 CE SOEST T 06 14 27 19 97 W www.roaldvanderheide.nl E info@roaldvanderheide.nl Vraagstelling Hoe de kans op een succesvolle ERP-implementatie
Nadere informatieBUSINESS INNOVATION. BE TOMORROW, CHALLENGE TODAY > Waarom innoveren? > Innovation drivers > Succes- en faalfactoren
BUSINESS INNOVATION BE TOMORROW, CHALLENGE TODAY > Waarom innoveren? > Innovation drivers > Succes- en faalfactoren EEN MASTERCLASS VAN MASTERCLASS INSTITUTE IN SAMENWERKING MET: BUSINESS INNOVATION Be
Nadere informatieSCRUM FRESHAPPLE.NL #DIGITALATHLETES
FRESHAPPLE.NL #DIGITALATHLETES HOME OF THE DIGITAL ATHLETES IT ALL STARTS WITH AN IDEA! EN DAAR ZITTEN WE VOL MEE We zijn ervan overtuigd dat iedereen een digitale fantasie heeft, wij helpen je graag dit
Nadere informatieReshaping the way you think and act to deal with the complex issues of today s world
Reshaping the way you think and act to deal with the complex issues of today s world HOE GAAT HET NU? We zetten allemaal verschillende methoden in om vraagstukken op te lossen, oplossingen te ontwerpen
Nadere informatieDefinitief 1.0 Handreiking voor toepassen van Agile Scrum binnen Overheidsdiensten april 2012
1 Kennis Agile Scrum 1.1 Inleiding In dit eerste deel wordt de lezer meegenomen in de Agile Scrum methodiek. Binnen DR, onder meer met ondersteuning vanuit Quintor, worden steeds meer projecten op deze
Nadere informatieAntreum RAPPORT PF. Test Kandidaat Administratienummer: Datum: 01 Sep 2011. de heer Consultant
RAPPORT PF Van: Test Kandidaat Administratienummer: Datum: 01 Sep 2011 Normgroep: Advies de heer Consultant 1. Inleiding Persoonlijke flexibiliteit is uw vermogen om met grote uitdagingen en veranderingen
Nadere informatieStudiekeuze: Een ontwikkelingspsychologisch perspectief
11-2-2015 1 Studiekeuze: Een ontwikkelingspsychologisch perspectief Facta, 12-02-2015 Saskia Kunnen Afdeling Ontwikkelingspsychologie Rijksuniversiteit Groningen 11-2-20152 Programma Studiekeuze als ontwikkelingsproces:
Nadere informatieCOMPETENTIE- ONTWIKKELPLAN. Tim Veerman. Klas: IG_203 Studentnummer: Periode: Loopbaanadviseur: Alexander Mulder
COMPETENTIE- ONTWIKKELPLAN Tim Veerman Klas: IG_203 Studentnummer: 500676694 Periode: 2015-2016 Loopbaanadviseur: Alexander Mulder Inhoudsopgave Visie op Studie en beroep... 2 Studievoortgang... 3 SWOT
Nadere informatieHoe kan Hogeschool Utrecht social media inzetten om een duurzame relatie op te bouwen met haar (oud) studenten?
Hoe kan Hogeschool Utrecht social media inzetten om een duurzame relatie op te bouwen met haar (oud) studenten? Deadline: 27 juni 2010 Prijzengeld: 5000,- Battle Type: (Zie voor meer informatie over de
Nadere informatieCover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/33081 holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/33081 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Stettina, Christoph Johann Title: Governance of innovation project management
Nadere informatieKwaliteit in Agile: een gegeven?
QA in Agile: waste? Kwaliteit in Agile: een gegeven? Een praktijkvoorbeeld Arno Balemans senior Quality Assurance consultant Bussum, 29 september 2015 Kwaliteit in Agile 2015 2 Werkzaamheden In mijn opdrachten:
Nadere informatieProject Initiation Document Afstudeerstage Wouter Janssen
Project Initiation Document Afstudeerstage Wouter Janssen 2/11 Project Initiation Document Afstudeerstage Wouter Janssen Opdrachtnemer: Websdesign Internet Communicatie, Wouter Janssen Opdrachtgever: Websdesign
Nadere informatieVoorblad Inhoudsopgave Inhoud
Voorblad Inhoudsopgave Inhoud (INHOUD) Achtergronden We moeten een website voor een jonge catering en een party service bedrijf bouwen. Dit bedrijf is gespecialiseerd in verzorging van borrelhapjes en
Nadere informatieTraining Projectmanagement
Training Projectmanagement Projectmanagement, sturen op resultaat Binnen jullie organisatie werken jullie veel met projecten. Jij bent projectleider, of je maakt deel uit van een speciaal opgesteld projectteam.
Nadere informatieProjectmanagement 2.0
Projectmanagement 2.0 Inleiding In ieder bedrijf waar in projecten wordt gewerkt liggen scopechanges op de loer. Zo ook bij het CrossOverteam Projectmanagement 2.0. De eerste dag van het project is gelijk
Nadere informatiePlan van aanpak Toogle
Plan van aanpak Toogle Gemaakt door, Kevin Donkers Paul v.d. Linden Paul Eijsermans en Geert Tapperwijn 1 Inhoudsopgave 1 Inhoudsopgave...2 2 Inleiding...3 3 Projectopdracht...4 4 Projectactiviteiten...5
Nadere informatieSensoren en maatschappij
PROJECT Sensoren en maatschappij Informatie voor de leerlingen Inhoud 1 De opdracht 2 Het beroep 3 De organisatie 4 Begeleiding 5 Beoordeling en evaluatie [1] PROJECT Sensoren en maatschappij [Technasium]
Nadere informatieOnderzoeksopzet. Marktonderzoek Klantbeleving
Onderzoeksopzet Marktonderzoek Klantbeleving Utrecht, september 2009 1. Inleiding De beleving van de klant ten opzichte van dienstverlening wordt een steeds belangrijker onderwerp in het ontwikkelen van
Nadere informatieArchitecture Governance
Architecture Governance Plan van aanpak Auteur: Docent: Stijn Hoppenbrouwers Plaats, datum: Nijmegen, 14 november 2003 Versie: 1.0 Inhoudsopgave 1. INLEIDING... 3 2. PROBLEEMSTELLING EN DOELSTELLING...
Nadere informatieThe influence of team diversity inside and outside the team on the level of ambidexterity
The influence of team diversity inside and outside the team on the level of ambidexterity Synopsis onderszoeksplan Afstudeerscriptie Strategisch Management, faculteit Bedrijfskunde, Wendy Poppelaars -
Nadere informatieWelkom bij Sociaal Succesvol Ondernemen. Week 2: je bedrijf op orde Les 2: een goed businessmodel
Welkom bij Sociaal Succesvol Ondernemen Week 2: je bedrijf op orde Les 2: een goed businessmodel Pen en papier? Wat is een businessmodel? Jouw businessmodel is de manier waarop jij in business bent Twee
Nadere informatieProjectplan overzicht (deel 1)(ja, mits)
Projectplan overzicht (deel 1)(ja, mits) Algemeen Naam umc Projectleider + email Programmalijn Werkplaats Draagt bij aan de volgende deliverables -zie programma- LUMC Tobias Bonten; t.n.bonten@lumc.nl
Nadere informatiePersoonlijk Actieplan voor Ontwikkeling
PAPI PAPI Coachingsrapport Persoonlijk Actieplan voor Ontwikkeling Alle rechten voorbehouden Cubiks Intellectual Property Limited 2008. De inhoud van dit document is relevant op de afnamedatum en bevat
Nadere informatieBesluitvorming in kleinschalige zelfstandige teams: een kort en praktisch overzicht
Besluitvorming in kleinschalige zelfstandige teams: een kort en praktisch overzicht Algemeen Het is belangrijk om met elkaar stil te staan bij de vraag hoe nemen wij besluiten?. Vaak gebeurt het nemen
Nadere informatieBeleidsplan Leerlingenraad o.b.s. de Schuthoek 2012-2013
Document leerlingenraad Beleidsplan Leerlingenraad o.b.s. de Schuthoek 2012-2013 Inhoud: 1. wat verstaan we onder een leerlingenraad? 2. opzet en organisatie van een leerlingenraad a. samenstelling van
Nadere informatieMailbox HIGHLIGHT uitleg bij de resultaten
Mailbox HIGHLIGHT uitleg bij de resultaten 1. Algemeen: Absolute resultaten en relatieve scores Het rapport over Mailbox HIGHLIGHT bevat 10 bladzijden met informatie. In dit document krijgt u hulp bij
Nadere informatieEEN SIMULATIESTUDIE VAN DE SCHEDULE CONTROL INDEX
EEN SIMULATIESTUDIE VAN DE SCHEDULE CONTROL INDEX Universiteit Gent Faculteit economie en bedrijfskunde Student X Tussentijds Rapport Promotor: prof. dr. M. Vanhoucke Begeleider: Y Academiejaar 20XX-20XX
Nadere informatieUw vertaling van begin tot eind
Uw vertaling van begin tot eind Bij Concorde Group hebben we kwaliteit en flexibiliteit vanzelfsprekend hoog in het vaandel staan. Een vertaling moet precies aan uw wensen voldoen. Want een echt goede
Nadere informatieGebruik het vragenmachientje en bedenk een onderzoeksvraag
Instructieblad Gebruik het vragenmachientje en bedenk een onderzoeksvraag Onderzoeken is leuk omdat je wat over jezelf leert: wat je kunt en hoe creatief je bent. Ook leer je over je omgeving en de wereld.
Nadere informatieHOUT EN BOUW. Activerende werkvormen? De leraar doet er toe.
HOUT EN BOUW Activerende werkvormen? Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat we na 14 dagen gemiddeld slechts 10 % hebben onthouden van datgene wat we gelezen hebben en 20 % van wat we hebben gehoord.
Nadere informatieIntroductie
Trainingen Agile Introductie De Agile trainingen van The Agile Coach Company zijn praktisch en helpen organisaties direct zelfstandig aan de slag te gaan. Van basisvaardigheden tot verdieping op specifieke
Nadere informatieBESLUITENLIJST. Voorronde Open Huis. Datum: 10 september 2015 Onderwerp: Discussienota herziening subsidiebeleid
BESLUITENLIJST Voorronde Open Huis Datum: 10 september 2015 Onderwerp: Discussienota herziening subsidiebeleid Aanwezig: Voorzitter: dhr. J. Buzepol Locogriffier: mw. A. van Wees (locogriffier) Leden:
Nadere informatieDe Samenhang tussen Dagelijkse Stress, Emotionele Intimiteit en Affect bij Partners met een. Vaste Relatie
De Samenhang tussen Dagelijkse Stress, Emotionele Intimiteit en Affect bij Partners met een Vaste Relatie The Association between Daily Stress, Emotional Intimacy and Affect with Partners in a Commited
Nadere informatieCoöperatie en communicatie:
Nederlandse Samenvatting (summary in Dutch) 135 Coöperatie en communicatie: Veranderlijke doelen en sociale rollen Waarom werken mensen samen? Op het eerste gezicht lijkt het antwoord op deze vraag vrij
Nadere informatieProjectmatig werken. Eisma-Edumedia bv, Leeuwarden
Projectmatig werken Inleiding...2 Het maken van projecthandleidingen...3 Format Projecthandleiding...4 Procesverslag...5 Problemen bij samenwerking...7 Eisma-Edumedia bv, Leeuwarden 1 Inleiding In deze
Nadere informatiePROJECT PLAN VOOR DE IMPLEMENTATIE VAN EEN STANDAARD SITE VOOR DE VERENIGING O3D
PROJECT PLAN VOOR DE IMPLEMENTATIE VAN EEN STANDAARD SITE VOOR DE VERENIGING O3D Auteur : P. van der Meer, Ritense B.V. Datum : 17 juli 2008 Versie : 1.3 2008 Ritense B.V. INHOUD 1 VERSIEBEHEER...1 2 PROJECT
Nadere informatieScriptie over Personal Branding en Netwerking
Scriptie over Personal Branding en Netwerking 1e versie - 16 november 2012 Jana Vandromme Promotor: Hannelore Van Den Abeele 1. Inhoudstafel 1. Inhoudstafel 2. Onderzoeksvragen 2.1 Onderzoeksvraag 1 2.2
Nadere informatieNationale monitor Social media in de Interne Communicatie
Nationale monitor Social media in de Interne Communicatie VRAGENLIJST Dit is de vragenlijst zoals we die aangeboden hebben. Veel vragen worden door zogenaamde LIkert schalen aangeboden, bij ons op een
Nadere informatieProject Initiation Document Afstudeerstage Wouter Janssen
Project Initiation Document Afstudeerstage Wouter Janssen 2/12 Project Initiation Document Afstudeerstage Wouter Janssen Opdrachtnemer: Websdesign Internet Communicatie, Wouter Janssen Opdrachtgever: Websdesign
Nadere informatieEditorial Media Design Guido Hildebrand - 1582968 Talisa van Dreven - 1582766 Alexander Ringnalda - 1547759. 24 september 2013 Versie 1
Editorial Media Design Guido Hildebrand - 1582968 Talisa van Dreven - 1582766 Alexander Ringnalda - 1547759 24 september 2013 Versie 1 Aanleiding en probleemomschrijving: Het project wordt uitgevoerd omdat
Nadere informatieJouw Teamdoel nog SMARTER
H 5 Jouw Teamdoel nog SMARTER Blad 1 van 13 Deze E-Course is een uitgave Teamleider in 100 dagen, onderdeel van HGMR HGMR verzorgt resultaatgerichte programma s voor o.a. Teamleiders, Projectmanagers en
Nadere informatieEen project, weet waar je aan begint!
Een project, White paper Projectmanagement Auteur: Natascha Leeuwenkuijl Januari 2013 Bedrijfskunde www.avansplus.nl Een project, Je hebt t vast ooit meegemaakt, dat je op een gegeven moment in een project
Nadere informatieScrum. Een introductie
Organisatie SYSQA B.V. Pagina 1 van 10 Scrum Een introductie Almere 1999 Proud of it Pagina 1 van 10 Organisatie SYSQA B.V. Pagina 2 van 10 Inhoudsopgave 1 Inleiding... 3 2 Scrum... 4 3 Scrum rollen...
Nadere informatieWINDOWS-UPDATE MTSO-INFO-EXTRA 5 VAKGROEP MTSO 2001
WINDOWS-UPDATE MTSO-INFO-EXTRA 5 VAKGROEP MTSO 2001 Faculteit PSW Universiteit Antwerpen Contact: prof. dr. Dimitri Mortelmans (dimitri.mortelmans@ua.ac.be) Tel : +32 (03) 820.28.53 - Fax : +32 (03) 820.28.82
Nadere informatieMengsel mix. Elieke van Sark en Liza Fredriks
Mengsel mix Elieke van Sark en Liza Fredriks 2 oktober 29 Inleiding Een chemisch bedrijf is naar ons toe gekomen met een aantal vragen over het reageren van stoffen tot andere stoffen Hierbij gaat het
Nadere informatieNiemand zit te wachten op reclame of branded content.
Niemand zit te wachten op reclame of branded content. Wie kunnen we nog vertrouwen? Bedrijven maken hele mooie beloften, maar kunnen het vervolgens niet waarmaken. Klanten worden teleurgesteld. Waar klanten
Nadere informatieNAP innovatie programma, de analyse
NAP innovatie programma, de analyse Inleiding Tijdens de NAP-Contactbijeenkomst op 23 mei jl. zijn de resultaten gepresenteerd van het Programmateam Innovatie. Tijdens deze interactieve presentatie is
Nadere informatieLeiderschapsontwikkeling: Welk leiderschap is er nodig, en hoe krijg je dat?
Leiderschapsontwikkeling: 11 Welk leiderschap is er nodig, en hoe krijg je dat? Prof. dr. Janka Stoker Faculteit Economie en Bedrijfskunde NVP leiderschapscongres 31 oktober, 2013 Welkom! 2 3 vragen staan
Nadere informatie3. Wat betekent dat voor de manier waarop lesgegeven zou moeten worden in de - voor jou - moeilijke vakken?
Werkblad: 1. Wat is je leerstijl? Om uit te vinden welke van de vier leerstijlen het meest lijkt op jouw leerstijl, kun je dit simpele testje doen. Stel je eens voor dat je zojuist een nieuwe apparaat
Nadere informatieFresco Consult BVBA Organisatie & functie-analyse. Vacature:.NET Developer (junior)
Fresco Consult BVBA Organisatie & functie-analyse Romaric Croes 27 Mei 2013 Contents Fresco Consult BVBA... 1 Missie... 1 Informatie over de openstaande betrekking... 1 Titel... 1 Plaats in de organisatie...
Nadere informatieEen goed begin is het halve werk!
Een goed begin is het halve werk! Inleiding Bij het starten van projectteams moeten er veel puzzelstukken in elkaar worden gelegd. Wat is het doel? Wat is de kwaliteitseis? Wat is de tijd die we hebben,
Nadere informatieINSTITUUT VOOR INTERDISCIPLINAIRE STUDIES bacheloropleiding Bèta-gamma
INSTITUUT VOOR INTERDISCIPLINAIRE STUDIES bacheloropleiding Bèta-gamma Intakeformulier 1. Persoonsgegevens Naam Adres Postcode & plaats Telefoon E-mail adres Geboortedatum Svp invullen, uitprinten en terugsturen
Nadere informatieSPEELWIJZE WERKPLEZIER SPEL - Bladzijde 1 / 11
SPEELWIJZE WERKPLEZIER SPEL - Bladzijde 1 / 11 SPEELWIJZE Werkplezier Spel Heb je plezier in je werk? Dat is een vraag die regelmatig wordt gesteld. Is je antwoord ja, dan is de kunst dit zo te houden.
Nadere informatieEuropakenner Onderzoeker Journalist. toepassing. bediscussiëren en beargumenteren van Europese kwesties. gehaald op:
Europakenner Onderzoeker Journalist Europeaan en invloeden Europese en internationale instellingen bediscussiëren en beargumenteren van Europese kwesties toekomst als Europees burger formuleren Een Europeaan
Nadere informatie1. De watervalmethode... 2. 2. Agile softwareontwikkeling... 2. 3. Iteratief werken... 3. 4. Agile technieken voor teams... 3
Naar Voren: Tijdschrift voor webwerkers» Artikel #155 Agile (web)ontwikkeling Omarm de verandering Als ICT-professional heb je het liefst dat de klant exact weet wat hij wil, dat jij exact weet hoe je
Nadere informatieDia 1 Introductie max. 2 minuten!
1 Dia 1 Introductie max. 2 minuten! Vertel: Deze les gaat vooral over het gebruik van sociale media. Maar: wat weten jullie eigenlijk zelf al over sociale media? Laat de leerlingen in maximaal een minuut
Nadere informatieGEDRAGSMANAGEMENT. Inleiding. Het model. Poppe Persoonlijk Bas Poppe: 06 250 30 221 www.baspoppe.nl info@baspoppe.nl
GEDRAGSMANAGEMENT Dit kennisitem gaat over gedrag en wat er komt kijken bij gedragsverandering. Bronnen: Gedragsmanagement, Prof.dr. Theo B. C. Poiesz, 1999; Samenvatting boek en college, A.H.S. Poppe,
Nadere informatiePROJECT: ONTWIKKELOMGEVINGEN VIRTUELE TESTOMGEVINGEN
PROJECT: ONTWIKKELOMGEVINGEN VIRTUELE TESTOMGEVINGEN ( Project Initiation Document ) Datum voltooid: 20/03/2013 Auteur: Kevin Sanders Studentnummer: 2148839 Versie: 0.1 Status: Concept Documenthistorie
Nadere informatieBedrijf en effecten - 3 Talenten en beroepen
Klas in bedrijf www.klasinbedrijf.be Werkbladen Techniek in de klas Reëel bedrijfsbezoek Bedrijf en effecten - 3 Talenten en beroepen Peter Hantson 2013 2015 Dit materiaal is auteursrechtelijk beschermd.
Nadere informatieDefinitiefase fase 2
Definitiefase fase 2 Nu dat jullie als projectteam de startnotitie af hebben, kunnen jullie beginnen met de volgende fase: jullie gaan de startnotitie uitbreiden tot een projectplan en jullie gaan de rollen
Nadere informatieHOE DE KANS OP EEN SUCCESVOLLE ERP- IMPLEMENTATIE TE VERGROTEN
WHITEPAPER HOE DE KANS OP EEN SUCCESVOLLE ERP- IMPLEMENTATIE TE VERGROTEN..HET EFFECT VAN VREEMDE OGEN.. Copyright 2014 OPDIC W www.implementatie-erp.nl E info@implementatie-erp.nl Hoe de kans op een succesvolle
Nadere informatieProjectvoorstellen maken
Projectvoorstellen maken 1. Kader 1.1. Gebruiksaanwijzing 1.2. Wat zijn de eisen aan een projectvoorstel? 2. Inleiding 2.1 Signalering 2.2 Vooronderzoek 2.3 Probleemsituatie 3. Doelstellingen en randvoorwaarden
Nadere informatieVoorbeeldanalyse ethisch dilemma volgens het stappenplan
Voorbeeldanalyse ethisch dilemma volgens het stappenplan Case Enscenering: sollicitatiegesprek in de kamer van Henk Dunker, directeur van Cosmetrics, een middelgroot bedrijf in huidverzorgingsproducten.
Nadere informatieINTRO LOES THIERRY MARK
INZICHTEN INTRO In dit document staan acht inzichten die de resultaten zijn van het onderzoek dat drie studenten van de Hogeschool Utrecht hebben gedaan naar de leden van WattsNext. De inzichten zijn
Nadere informatie6. Project management
6. Project management Studentenversie Inleiding 1. Het proces van project management 2. Risico management "Project management gaat over het stellen van duidelijke doelen en het managen van tijd, materiaal,
Nadere informatieDe theorie voor leesvaardigheid in de vorm van een stappenplan
De theorie voor leesvaardigheid in de vorm van een stappenplan 1. Globaal lezen a. Lees eerst altijd een tekst globaal. Dus: titel, inleiding, tussenkopjes, slot en bron. b. Denk na over het onderwerp,
Nadere informatieBENELUX RESEARCH PROJECT.
BENELUX RESEARCH PROJECT INTRODUCTIE Ben jij een enthousiaste en ambitieuze student aan de RSM, ESE of een andere faculteit *? Ben jij op zoek naar een elective of extracurriculaire activiteit, en wil
Nadere informatiesmartops people analytics
smartops people analytics Introductie De organisatie zoals we die kennen is aan het veranderen. Technologische ontwikkelingen en nieuwe mogelijkheden zorgen dat onze manier van werken verandert. Waar veel
Nadere informatieLuisteren en samenvatten
Luisteren en samenvatten Goede communicatie, het voeren van een goed gesprek valt of staat met luisteren. Vaak denk je: Dat doe ik van nature. Maar schijn bedriegt: luisteren is meer dan horen. Vaak luister
Nadere informatieALLE DAGEN DUURZAAM OP WEG NAAR EEN CIRCULAIRE ECONOMIE. Eric Schoones
ALLE DAGEN DUURZAAM OP WEG NAAR EEN CIRCULAIRE ECONOMIE Eric Schoones 74 Zicht op het geheel Het besef van een toekomstbestendige maatschappij en de vormgeving daarvan in de praktijk gaat hand in hand
Nadere informatieStappenplan Social Return on Investment. Onderdeel van de Toolkit maatschappelijke business case ehealth
Stappenplan Social Return on Investment Onderdeel van de Toolkit maatschappelijke business case ehealth 1 1. Inleiding Het succesvol implementeren van ehealth is complex en vraagt investeringen van verschillende
Nadere informatieAgile Consortium International Agile Master Assessment
Agile Consortium International Agile Master Assessment Agile Master Assessment Info & Criteria Page 1 of 5 Version 1.0 Wat is het Agile Master Certificaat Het Agile Master Certificaat is een bewijs van
Nadere informatieLEERACTIVITEIT IJs verkopen op straat Ent-teach Module 6 Project management
LEERACTIVITEIT IJs verkopen op straat Ent-teach Module 6 Project management Beschrijving van de leeractiviteit Voor de volgende opdracht zullen de studenten plannen* hoe ze gedurende een week ijs gaan
Nadere informatiePersoonlijk ontwikkelingsplan
Persoonlijk ontwikkelingsplan Naam Danny Yang Studienummer 14131889 Datum 29-01-2015 Coach Van Tiel 1. Reflectie Wie ben ik? Persoon Ik ben Danny Yang geboren op 26-02-1996. Ik heb een havo diploma op
Nadere informatieplan facilitators Werkvorm problemen helder krijgen
Werkvorm problemen helder krijgen Aan de meeste initiatieven liggen problemen ten grondslag of ze spelen een rol bij de verwezenlijking van het initiatief. Die problemen moeten we niet alleen benoemen,
Nadere informatie