Nieuw: Klasse voor Kinderen EXTRA

Transcriptie

1 Nr.118 Oktober Maandblad voor Onderwijs in Vlaanderen «De zelfmoordpiloten zijn ook naar school geweest. Spijtig genoeg alleen maar naar scholen waar slechts één mening telt. De resultaten daarvan zijn verschrikkelijk.» Racisme op school Hoe graag komen uw leerlingen? Nieuw: Klasse voor Kinderen EXTRA MEESTERSTUKKEN

2 (advertentie)

3 Maandblad voor Onderwijs in Vlaanderen Uitgegeven door het ministerie van de Vlaamse Gemeenschap departement Onderwijs Nr.118 Oktober 2001 Hoofdredacteur Leo Bormans Productcoördinator Diana De Caluwé Eindredacteur Gaby De Moor Redactie Jan T Sas, Dirk Vander Beken, m.m.v. Veerle Devos, Michel Van Laere, Bavo Wouters, Dirk Neyens Redactiesecretaris Patrick De Busscher Secretariaat Anny Lecocq, Veerle De Smet, Nadine De Cuyper Foto s Luc Daelemans, e.a. Cartoons Camp Vormgeving Artefact Verantw. uitgever Georges Monard, Hendrik Consciencegebouw, 1210 Brussel Abonnement (10x per jaar): 990 fr. Alle Vlaamse leerkrachten, CLB-medewerkers enz. (van elk net en van elk niveau) krijgen KLASSE gratis. Adreswijzigingen uitsluitend regelen via de eigen schooladministratie. Er is ook een Klasse voor Ouders (t.e.m. tweede jaar secundair onderwijs) en MAKS! (van het derde tot het zevende jaar secundair onderwijs) voor scholen die dat wensen. KLASSE, Koning Albert II-laan 15, 1210 Brussel Tel. redactie Tel. coördinatie Tel. abonnementen Tel. publiciteit Tel. KLASSE voor Ouders Tel. MAKS! Fax info.kvl@klasse.be URL KAMIKAZESCHOLEN De leerlingen wilden er plots allemaal over praten: terroristen, moslimfundamentalisten, kapitalisme, economie en veiligheid Woorden waar je enkele weken geleden in de klas niet eens moest over beginnen. Het zou spijtig zijn de kans nu niet te grijpen en meteen over te gaan naar de leerstof van de dag. Echte waarden en sociale houdingen leert een mens in zijn schooltijd, maar lang niet alleen op school. In het Engels kunnen we een beter onderscheid maken tussen twee soorten leren: to learn and to teach. «Active citizenship is learned, rather than taught». Betrokkenheid, politieke zin en verantwoordelijkheid léér je. Het wordt je niet onderwézen. Dat proces verloopt niet via het formele circuit van handboeken, schema s en leerplannen maar via het informele van media, familie, vrienden en andere mensen. Daarom is de mens achter de leraar nu zo belangrijk. Om samen met de leerlingen kritisch te reflecteren op wat er in de wereld gebeurt. De zelfmoordpiloten zijn ook naar school geweest. Spijtig genoeg alleen naar scholen waar slechts één mening telt. De resultaten daarvan zijn verschrikkelijk. IN DIT NUMMER Racisme op school Vizier 4-9 Het gaat niet alleen over racisme tussen leerlingen. Ook leerkrachten gedragen zich soms racistisch: bewust en onbewust. En hoe eerlijk is de onderwijsstructuur zelf als allochtonen veel meer moeten blijven zitten, amper doorstromen naar ASO en acht keer minder kans hebben om aan hoger onderwijs te beginnen? Leraars staken Journaal Leraars gaan staken omdat ze plots niet meer op 55 jaar kunnen stoppen met lesgeven. Klasse volgt de actualiteit op de voet. Vijf bladen journaal en daarnaast dag aan dag de nieuwste evoluties en achtergronden op Test uw school 35 Hoe goed voelen uw leerlingen zich op school? De resultaten van nieuw onderzoek tonen aan waarin scholen wel en niet van elkaar verschillen (zie p. 44). Doe meteen de test voor uw eigen school. Inspraak uit de pampers? 38 «Het is ver gekomen», schrijft een boze onderwijzer. «Weldra zullen we nog inspraak moeten geven aan kinderen in de pampers.» Inspraak in het basisonderwijs boezemt hem en zijn collega s angst in. Is dat overal zo? Nieuw: Klasse voor Kinderen 40 Vanaf 1 januari krijgen ook kinderen in het vijfde en zesde leerjaar een eigen Klasse. Het blad wil leerlingen, leraars en scholen ondersteunen op weg naar nog meer verdraagzame, groene, veilige, gezonde, participatieve scholen Wie mee wil doen kan nu inschrijven. Waar leraars bieten rapen 42 In de reeks Collega s uit het buitenland ontmoeten we deze week Miana Laculeanu (26). Zij geeft les in Roemenië. Om geen honger te lijden gaat ze in het weekend, net als haar collega s, bieten rapen op het veld. Hoe houdt ze dat vol? Leren leren 46 Het misverstand blijft groot: leerlingen leren leren is heel wat anders dan hen leren studeren. Nochtans maakt net die lerende houding het grote verschil, zowel voor resultaten als welbevinden. Leraars op De Eerste Lijn. En ook: Idee p / Mensen met Klasse p / Brieven p / Tips bij de nieuwe Maks!, Klasse voor Ouders en Klasse op internet p. 50 EXTRA: MEESTERSTUKKEN Uw VIP-plaatsen zijn gereserveerd voor meer dan honderd uiteenlopende culturele voorstellingen in heel Vlaanderen. Als leraar krijgt u bovendien overal een verrassend en educatief extraatje. Neem de extra bijlage meteen uit dit blad en bevestig uw komst. Kerstmis in Barcelona? Win de citytrip p. 37 «Ze roepen plots vuile Bin Laden naar mij.» Vizier p. 4-9 Leraars VIP bij honderd Meesterstukken p. 15 Weldra op de wereld: Klasse voor Kinderen. Schrijf nu in. p. 40 Wanneer staken we? Hoe reageren leerkrachten en leerlingen op terrorisme, racisme en oorlog? U volgt het allemaal rechtstreeks op KLASSE NR.118 3

4 VIZIER «Ik ben geen racist, Rachid gaat al jarenlang elke week twee keer naar de karateclub en één keer naar de moskee. Nee, hij bereidt zich niet voor op een jihad. Bart houdt ook van karate. Dat maakt hem nog geen neonazi, klaar voor een pogrom op maghrebijnen of sikhs. Rachid en Bart hebben allebei respect voor het leven en kennen de waarde van een geweldloos bestaan. Na zwarte dinsdag meer dan ooit. Rachid is negentien en slaagt niet voor het zesde jaar beroeps. De klassenraad geeft hem het advies naar het deeltijds beroepsonderwijs over te stappen. Omdat hij dat niet wil, weigert de school hem als zittenblijver in te schrijven. Bart, ook negentien en al jarenlang Rachids maat in de karateclub, heeft ondertussen zijn eerste kandidatuur lichamelijke opvoeding met succes afgerond. Rachid is geen uitzondering. Eén op vijf leerlingen in het gemeenschapsonderwijs (21 %), bijna één op zeven in het officieel onderwijs (14,4 %) en meer dan één op tien (11,7 %) in het vrij onderwijs zitten niet op leeftijd. Ze liepen een jaar of meer schoolachterstand op. Nationaliteit en etnische afkomst hebben in Vlaanderen bovendien een grote invloed op de schoolloopbaan. Allochtonen zitten gemiddeld veel minder op leeftijd dan autochtonen en stromen veel minder vlot doorheen hun schoolloopbaan. Gemiddeld hebben ze twee jaar vertraging, zegt de Federatie van Marokkaanse Verenigingen. Slechts één op vier niet-belgische leerlingen verlaat het Vlaamse secundair onderwijs met een diploma of getuigschrift. De kans is dus zeer klein dat een Rachid naast een Bart in het auditorium de wetenschappelijke achtergronden van de karatesport onder de duim krijgt. Van de Turkse en Marokkaanse jongeren zit, volgens de Federatie, niet eens één procent in het hoger onderwijs. Valse start Al in het eerste jaar van het lager onderwijs zitten 4 KLASSE NR.118

5 maar» drie op tien van de vreemde leerlingen niet meer op leeftijd. Dat bewijst recent onderzoek van het Hoger instituut voor de arbeid (Hiva). In het tweede leerjaar is dat bijna vier op tien, in het vijfde één op twee. Op het eind van de basisschool ligt de vertraging van de niet-belgische kinderen drie tot vier keer hoger dan die van de Belgische. Op de secundaire school versnelt hun achterstand nog meer, vooral in het beroepssecundair (BSO) en het kunstsecundair onderwijs (KSO), minder in het technisch secundair onderwijs (TSO) en het minst in het algemeen secundair onderwijs (ASO). Zes van de tien niet-belgen zitten niet meer bij hun leeftijdgenoten in het eerste jaar. In het derde jaar zijn het er al meer dan zeven op tien. Nadien gooien deze leerlingen sneller de schoolpoort achter zich dicht. Bij de vroegtijdige schoolverlaters zijn ze oververtegenwoordigd. Net zoals ze verhoudingsgewijs met meer zijn in BSO, deeltijds beroepsonderwijs (DBSO) en het buitengewoon (lager en secundair) onderwijs, al neemt dat laatste cijfer gestaag af. In ASO-, TSO- en KSO-richtingen zijn ze ondervertegenwoordigd. Van tien Belgische jongeren zitten er iets meer dan vier in ASO, iets meer dan drie in TSO en bijna drie in BSO (41 %-32 %-27 %). Van tien niet-belgische leerlingen zitten er maar twee in het ASO, twee en een halve in TSO en vijf en een halve in BSO (21 %-25 %-54 %). Achterstelling Volgens het Vlaams Minderhedencentrum hebben we te maken met een probleem van achterstelling van kinderen van gezinnen die uit de migratie afkomstig zijn. Het onderwijs veroorzaakt achterstand, houdt hem in stand en doet hem toenemen. Factoren uit het school- en onderwijsbeleid zorgen voor minder kansen en slechtere uitkomsten voor migrantenleerlingen. Of hoe scholen soms ongewild discriminatie en racisme uitlokken. KLASSE NR.118 5

6 VIZIER Negen verhalen, levensechte getuigenissen over discriminatie en ervaringen met mono- en multiculturele scholen. Kleurstof voor het gelijkekansendebat dat op 1 september 2002 rond moet zijn. Geen zeven maar negen kleuren van de regenboog. Want plotseling blijken ook zwart en wit kleuren. 6 KLASSE NR.118 De negen kleuren van de regenboog Telli Sertkaya: «In volle klas zei de lerares dat moskeeën niet kunnen in Vlaanderen» «Onderwijs is de enige oplossing tegen racisme», vindt Telli Sertkaya. Haar Turkse grootvader kwam uit Konya naar België in de jaren zestig. Haar vader was toen acht. Telli is van de derde generatie. Ze studeerde pas af aan de Arteveldehogeschool als maatschappelijk werker. «Mijn vader is een arbeider maar hij stimuleert ons actief om door te zetten. Niet alle allochtonen krijgen die kansen, maar er zijn er ook veel die ze niet aangrijpen. Veel arbeiderskinderen blijven arbeiders. En veel kansarmen blijven kansarmen. Het is moeilijk die vicieuze cirkel te doorbreken.» Eerst deed ze TSO Secretariaat. «Elitaire Gentse scholen weigeren je als Turkse, zelfs met een Belgische identiteitskaart, maar ik mocht zonder problemen inschrijven op het Onze-Lieve-Vrouwecollege in Ledeberg en had er goede contacten met autochtonen. We waren toen met twee allochtonen op een klas van zestien. Ondertussen zijn dat er veel meer. Ik herinner me één zeer anti-islamitische lerares geschiedenis die in volle klas opmerkte dat het toch niet zou mogen: moskeeën in katholiek Vlaanderen. Ik voelde me daar heel slecht bij. Net als bij zo n huis-aan-huispropagandablad dat bulkt van vooroordelen. Zo moet mijn moeder zich ook voelen als ze zomaar op straat in Gent de opgestoken middenvinger krijgt.» «Mijn zus doet politieke en sociale. Mijn oudste broer is laaggeschoold. Mijn kleine broer hebben we net van een concentratieschool weggehaald om hem naar een school te sturen die je multicultureel kan noemen. Zodat hij beter Nederlands leert. Een concentratieschool is volgens mij geen goede zaak. Als er weinig leerlingen op een school zitten die thuis Nederlands spreken, is er ook minder Nederlandse conversatie en beheersen de allochtonen als ze zo n school verlaten het Nederlands minder goed. Ik zie dat ze huiswerk opkrijgen dat ze minder uitdaagt. Voor Turkse leerlingen is Nederlands leren vaak nog moeilijker dan voor Marokkaanse. Met hun verschillende Berberse dialecten hebben zij het Nederlands nodig om met elkaar te converseren. Ik geloof dus niet echt in Onderwijs in Eigen Taal en Cultuur. Ik geloof in een volledige onderdompeling in het Nederlands. Want terugkeren doen we toch niet.» Yeter Keten: «Ik kon geen naald vasthouden, maar toch moest ik Kleding doen» «Allochtone jongens doen Mechanica, allochtone meisjes Kleding. Dat lijkt bijna wetmatig.» Aan het woord is Yeter Keten, intercultureel bemiddelaar op de Provinciale Dienst Minderheden van de provincie Oost-Vlaanderen. «Allochtone ouders zijn vaak niet goed op de hoogte van wat er in het Vlaamse onderwijs allemaal kan. Ze zijn niet zo mondig, hebben weinig contact met de school of het CLB. Mijn ouders zijn laaggeschoolde Turkse immigranten. Ik zat in een concentratieschool. Noch de leraren of het CLB hebben me aangeraden iets te studeren waarin ik me kon ontplooien. Ik kon geen naald vasthouden, maar deed toch vier jaar Kleding. Ik wou almaar liever met mensen werken, niet met stoffen. Maar mijn mogelijkheden waren ondertussen al sterk beperkt. Ik schakelde over naar kinderverzorging. Toen ik nadien deelnam aan het tewerkstellingsproject Interculturalisme van de kinderdagverblijven ontdekte ik dat ik meer in mijn mars had. Ik kreeg zelfver- Meer dan kleur bekennen - Intercultureel onderwijs De Eerste Lijn Kansarmoede Centrum voor Gelijkheid van Kansen en voor Racismebestrijding

7 «Alsof wij buitenaardse wezens zijn» trouwen en nam zelf mijn toekomst in handen. Ik volgde de deeltijdse opleiding voor Jeugd- en gehandicaptenzorg. Nadien ook de vierjarige deeltijdse opleiding voor gegradueerde orthopedagogie. Ik studeerde af met grote onderscheiding. Scholen houden veel te weinig rekening met verschillen. Niet dat ik vind dat ze mij speciaal moeten behandelen, maar ze mogen toch oog hebben voor mensen met een verschillende achtergrond. Extra taalles, huiswerkbegeleiding, meer informatie over het schoolsysteem, het helpt mensen die dat van thuis niet meekrijgen.» Aziz Aznay: «Dom alledaags racisme deert me niet» «School en CLB remmen je veeleer af dan dat ze je stimuleren», meent Aziz Aznay in vloeiend Nederlands met een licht Waas accent. «Dat is een indirecte vorm van racisme.» Aziz, van Marokkaanse afkomst, is de enige allochtone student in de opleiding marketing aan de Hogeschool Gent. «Na mijn eerste graad secundair onderwijs werd mij afgeraden ASO te doen. Dat zou te zwaar zijn volgens het CLB. Gelukkig was er een intercultureel bemiddelaar die me aanmoedigde. Je moet al heel zelfstandig zijn om als allochtoon naar het hoger onderwijs door te stromen. Op thuis moest ik niet echt rekenen, ik was hun tolk op het oudercontact. Dom alledaags racisme deert me niet, al ondervind ik het zelfs bij enkele docenten. Dat jonge mensen met veel capaciteiten weinig of geen hulp krijgen en daardoor afhaken, daaraan til ik zwaarder. Maar ik zie toch vooruitgang. Als er meer allochtonen in het onderwijs en in de openbare diensten zullen werken, kan het echt veranderen. De autochtonen kunnen nog iets leren van onze openheid», voegt hij eraan toe. «Wij Marokkanen zullen geen tien jaar naast een Joegoslavische familie wonen zonder ze te leren kennen. Soms denk ik dat de Vlamingen wat meer zon nodig hebben om open te bloeien.» Fadime Köse: «Allochtone kinderen moeten uitmuntend presteren vooraleer ze een A-advies krijgen» Ze kwam na haar tweede leerjaar in Turkije naar België. Dat tweede jaar deed ze over in een Gentse stedelijke basisschool om de taal bij te benen, wat goed lukte. Ze spreekt nu minstens zo vlot Nederlands als de schepen van onderwijs tegenover wie ze in de Gentse gemeenteraad zit. «Ik begon aan een eerste jaar secundair onderwijs met technische optie. Ikzelf en enkele leraren merkten op dat ik verkeerd zat en ik stapte over naar een eerste jaar met optie algemene vakken. Allochtone kinderen moeten uitmuntend presteren vooraleer ze een A-advies krijgen», ondervond ze. «Mijn ouders stimuleren ons zodat wij allemaal aan de universiteit studeren, maar de scholen benaderen de loopbaan van allochtonen meestal negatief. Ook bij de VDAB vroegen ze me overigens waarom ik toch sociologie heb gestudeerd. Had dan iets praktisch als textiel of verpleegkunde gedaan, zeiden ze. Alsof een allochtoon geen academische loopbaan mag hebben. In de lerarenopleiding heb ik van sommige studenten de grootste onzin over kansarmoede en over het beroepsonderwijs gehoord. De discriminatie zit echt in de schoolstructuren verweven. Het hele onderwijs is broodnodig aan een mentaliteitsverandering toe. Nu zijn bijna alle leerkrachten uit de middenklasse. Zij dragen de waarden van die sociale groep over. Zij weten meestal niet hoe zij zich voor een klas met leerlingen met diverse achtergronden moeten gedragen. Ze kunnen zich niet in alle leerlingen inleven. Alsof allochtonen buitenaardse wezens zijn. Eigenlijk doet het buitengewoon onderwijs dat beter dan het gewone: rekening houden met kinderen met verschillende capaciteiten en tempo s. Het onderwijs is te lineair en te veel doordrongen van eenheidsdenken.» Yasemin Köyut: «Zoveel achterlijke gedachten over allochtonen» «Ik word giftig als ik denk aan een lerares in een Lokerse basisschool. Die stuurt bijna alle allochtone leerlingen van het vijfde leerjaar naar het eerste beroepsvoorbereidend jaar. Ze laat ze niet eens het zesde doen omdat ze niet in hun capaciteiten gelooft. Net als de CLB-medewerker die me ASO afraadde en BSO aanraadde toen ik twaalf was.» Yasemin Köyut koos toen maar TSO als gulden middenweg. Uit vrije wil ging ze daarnaast op vrijdagavond naar de Turkse school om over de cultuur van haar voorouders te leren. En s zondags naar de islamschool. «In het vierde jaar TSO Secretariaat-talen in Lokeren was er een leerkracht die met vooroordelen over migranten rondliep. Mogen jullie wel uitgaan? vroeg hij aan mij en mijn Turkse vriendin. We waren de enige allochtonen in die klas. En: Mag jij wel mee op schoolreis naar Engeland?. Dat soort steken onder water. Alsof je alle Turken en alle allochtonen over dezelfde kam kan scheren. Onze ouders voeden ons thuis toevallig erg vrij op. Ik heb ook veel Belgische vrienden. Ik kwam in opstand en hij dreigde met de directie. Toen moest ik nablijven voor een gesprek en dat verliep gelukkig heel goed. Hij zag kennelijk in dat hij bevooroordeeld reageerde. Nadien waren we de beste vrienden. Je moet je als allochtoon almaar extra bewijzen. Zelfs al is je uiterlijk helemaal westers en blank, je Turkse familienaam volstaat om je anders te behandelen. Door met onderscheiding te slagen toon ik wat ik waard ben. Aan de Arteveldehogeschool in Gent - waar ik de enige ben met een Turkse naam in de lerarenopleiding Handel-Informatica-Burotica is er ook een taalleerkracht die me bij het begin van het academiejaar graag voor het bord riep om me extra op de rooster te leggen. Ik blijf daar kalm bij maar ik voel het wel. Mijn docent agogische vaardigheden gaf me het voorbije jaar anderzijds de kans mijn kennis van mijn cultuur aan mijn medestudenten mee te geven. Ik stond ervan versteld welke achterlijke gedachten sommigen er over allochtonen op na houden. Hoe bang ze zijn voor allochtone jongens bijvoorbeeld, alsof dat allemaal criminelen zijn.» Patrick Meekers: «Wij kunnen niet alle anderstaligen opnemen» «Het is een verschrikkelijk dilemma om nee te zeggen tegen ouders die naar een vrij land kwamen om hun kinderen een toekomst te geven», meent Patrick Meekers, directeur van De Pijl, basisschool van het gemeenschapsonderwijs in Antwerpen. «Maar wij kunnen echt niet alle kinderen van anderstalige origine opnemen die zich aanbieden. Het moet werkbaar blijven voor onze leraren die al die leerlingen Nederlands moeten leren terwijl de brede samenleving en zelfs de onderwijskringen neerkijken op hun werk. Vier op tien van onze leerlingen zijn autochtonen, zes op tien allochtonen. De minister heeft kennelijk begrip voor scholen als de onze en daar zijn we blij mee.» ROOD, GROEN OF ORANJE HAAR? «We krijgen sinds 11 september uitzonderlijk veel vragen over racisme, fundamentalisme en zo.» Christophe Callewaert van School Zonder Racisme weet dat er ook op scholen veel discussie ontstaat na de aanslag op het World Trade Center. «Er zijn af en toe spanningen op de speelplaats en de meeste leerkrachten spelen daar goed op in. Zij nuanceren de zwartwitbeelden. Wij hebben een pakket aanbiedingen klaar liggen om daarbij te helpen: een brochure waarin jongeren over de islam getuigen, de alternatieve excursie Brussel anders bekeken, het Safispel. In de basisschool spelen de kinderen dat ze rood, oranje of groen haar hebben. Waarmee ze discriminatie aan den lijve ervaren. Als je school dat wil, sturen we zelfs getuigen naar je klas.» School Zonder Racisme vzw - Cellebroersstraat Brussel - tel fax info@schoolzonderracisme.be NEW YORK: REACTIES UIT DE KLAS Lees nu de getuigenissen op en neem deel aan het forum Vrede en vergelding op Mijn leerlingen zijn racistisch maar wat doe ik daaraan? - Richtlijnen om racisme en fascisme op school onaantrekkelijk te maken De Eerste Lijn - Verschillen KLASSE NR.118 7

8 VIZIER «De discriminatie zit in de structuren en de mentaliteit.» «Ik til er zwaar aan dat jonge allochtonen met veel capaciteiten door gebrek aan hulp afhaken.» «Wij hebben door het onderwijsvoorrangsbeleid (OVB) 65 uur extra voor onze doelgroepleerlingen», rekent hij voor. «Wie ons dat benijdt, heeft geen benul van de complexe situatie waarin wij werken. Met kinderen van 47 verschillende nationaliteiten in 12 klassen zouden we niet om de twee jaar aanwendingsplannen hoeven in te dienen, vind ik, en niet jaarlijks inspectie over dat OVB moeten krijgen. Dat ze het organiek maken en ons wat zekerheid bieden. Nu is er hier een groot verloop van leerkrachten. Ons schoolteam is creatief en gemotiveerd, maar leerkrachten hebben hier echt dubbel zoveel werk. Uitgeputte mensen worden vaker ziek. Jonge leerkrachten vervangen hen een tijd, bouwen expertise op en zijn alweer snel weg. Dan kunnen wij op zoek naar nieuwe vervangers en opnieuw beginnen.» Kris Bosmans: «Wij weigeren alleen leerlingen die al op verscheidene scholen zware problemen met discipline hadden» «Ouders van kansarme jongeren willen dat hun kinderen kansen aangrijpen maar ze kunnen het vaak niet goed overbrengen.» Dat is het standpunt van Kris Bosmans, tot voor kort verantwoordelijk voor het onderwijsvoorrangsbeleid aan een atheneum in Gent. «Onder meer met het lessenpakket Leefsleutels proberen wij onze kansarme leerlingen fierheid mee te geven, geloof dat ze belangrijk zijn en iets kunnen. Want ze hebben een negatief zelfbeeld, vaak vrienden met een storende invloed en socio-emotionele problemen. Ook door de stapsgewijs opgebouwde remediëringslessen Nederlands ervaren ze een beetje succes. Meer dan de helft van onze leerlingen is van allochtone afkomst. Ongeveer vier op tien van onze leerlingen heeft geen Belgische identiteitskaart. Wij weigeren alleen leerlingen die al op verscheidene scholen zware problemen met discipline hadden. Ik ga ermee akkoord dat onderwijs aan een homogene monoculturele groep minder interessant is en dat het daarom goed is dat je binnen een scholengemeenschap tot een zekere spreiding komt.» Nadia Zekri: «Mijn broer is twintig procent minder waard» «Mijn zus deed haar secundair onderwijs met succes in een college in Borgerhout», vertelt Nadia Zekri. «Mijn jongere broer wilden ze echter niet inschrijven omdat zijn rapport van het zesde leerjaar niet goed LEERLINGEN WEIGEREN? Hoe zullen scholen voortaan met gelijke kansen omgaan? is beslissend voor hun houding tegenover nieuwe Vlamingen. Alle Vlaamse burgers en instellingen zijn onderworpen aan de Belgische Grondwet, de Europese richtlijn 2000/43/EG tegen discriminatie, de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens, het Kinderrechtenverdrag. Wettelijke teksten die de ongelijke behandeling van kinderen in het onderwijs als een vorm van discriminatie veroordelen. Sinds 1993 spreken scholen in een aantal gemeenten af over de vrijwillige lokale gespreide toelating van allochtone leerlingen, op basis van de non-discriminatieovereenkomst. Bedoeling van deze verklaring was de gelijke kansen van allochtonen te vergroten door ze - met hun medewerking en zonder de wetten te overtreden - over de scholen te spreiden. Wetenschappelijke onderzoekers als Paul Mahieu en genoeg was. Hij heeft 79 procent, zeg ik. Ja, maar hij komt uit een school waar dat eigenlijk maar 59 procent betekent, antwoordden ze.» Het betrof de basisschool Sint-Agnes in Borgerhout, die bekend staat als een goed presterende multiculturele basisschool met vijftig procent allochtonen en vijftig procent autochtonen. «Mijn oudste broer heeft een B-attest van het vijfde jaar BSO en kreeg het advies over te stappen naar het deeltijds onderwijs. Hij is negentien maar wil toch liever het zesde en zevende jaar in voltijds secundair onderwijs afmaken. Dat werd hem in drie Antwerpse scholen uit verschillende netten geweigerd. We dienden een klacht in bij de beoordelings- en bemiddelingscommissie. In afwachting van het resultaat, mag hij nu toch in het stedelijk instituut Antwerpen-Kiel beginnen.» N: «Met mijn hoofddoek mocht ik alleen naar het kringloopcentrum» «Na heel wat geharrewar hebben ze ons toegelaten in dat atheneum», vertelt de jonge Marokkaanse vrouw die liever anoniem blijft. «Drie Marokkaanse meisjes met hoofddoek in het zevende jaar BSO. Voorheen zaten we in het stedelijk onderwijs waar een toffe pedagoge van het CLB ons had aangeraden via een zevende jaar een diploma secundair onderwijs te halen. Ik wil immers voortstuderen en assistent in de psychologie worden. Mijn vriendin denkt aan vroedkunde. Wij namen echter de verkeerde start toen we twaalf waren: het beroepsvoorbereidend jaar. Mag ik mijn hoofddoek dragen? vroeg ik aan de telefonist. Toen ik om twee uur ter plaatse kwam, hadden ze al een bijzondere vergadering bijeengeroepen die oordeelde dat de andere leerlingen zich niet aan ons zouden kunnen aanpassen. De islamleerkracht was daar wel niet bij. Eerst ben ik huilend weggegaan, maar nadien ben ik kwaad terug gegaan en heb ik met de media gedreigd. Toen mocht het wel. We stelden zelf stageplaatsen voor in het centrum van de stad. Geen enkele vond de stagebegeleidster goed: te hoge verplaatsingskosten en te weinig parkeermogelijkheden voor haar. Ze plaatste ons in het kringloopcentrum. Ik werd er lastig gevallen door een psychisch labiele medewerker, maar kreeg geen nieuwe stageplaats toegewezen. Ondanks doktersattesten. Uiteindelijk kregen we onvoldoende voor de stage en zijn wij allebei niet geslaagd. We hebben inderdaad geweigerd vuile zelfklevers van de vloer te krabben. Alleen het derde meisje is geslaagd.» Christian Kesteloot en veel betrokkenen zijn van mening dat deze doelstelling niet is gehaald. Anderen wijzen op het goede resultaat van multiculturele scholen die niet zouden bestaan zonder de overeenkomst. Op 1 september 2002 moet het nieuwe gelijkekansenbeleid van minister Vanderpoorten - vastgelegd in een Vlaams decreet - van start gaan. Eind 2000 stelde de minister haar visie voor aan het Vlaams Parlement en de samenleving (zie De minister beaamt dat de school verplicht is leerlingen in te schrijven als hun ouders het pedagogisch project van de school aanvaarden (aanvaardingsplicht). Zij hebben recht op het onderwijs van hun keuze. Dat inschrijvingsrecht wil zij verzoenen met het voortbestaan van multiculturele scholen. Om te vermijden dat er een duaal onderwijs ontstaat of groeit met een grote concentratie van allochtone leerlingen in de ene 8 KLASSE NR Getuigen naar uw school Nederlands Landelijk Bureau voor Racismebestrijding Vlaams MinderhedenCentrum

9 «Ze kijken neer op onze school» 1. De jeugd is rot. Leg je leerlingen een fictieve brief voor van mensen uit de buurt van de school die klagen over het onuitstaanbare gedrag van de leerlingen van je school. Uit de brief moet blijken dat de buren veralgemenen en negatief zijn. De leerlingen ervaren zo wat je voelt als een onwetende je tot zondebok maakt en discrimineert op basis van vooroordelen. 2. Wilde zeden. Lees het krantenartikel Ze zijn mooi, de Vlaamse zeden van Guido Fonteyn (De Standaard, , zie en de citaten erin uit de Franstalige pers in 1911 die de oorzaak van de stijgende criminaliteit in Charleroi leggen bij de toevloed van Vlaamse migranten naar onze industriële gemeenten en hun wilde zeden. 3. Zillionisme? Laat je leerlingen in een rollenspel de gediscrimineerde spelen en wie discrimineert, meedoet, toekijkt of ingrijpt, bijvoorbeeld aan de ingang van de discotheek. 4. Veilig vreemdgaan. Organiseer interetnische ontmoetingen. Schep hierbij een veilig klimaat voor iedereen. Breng daarom je allochtone ASO ers met autochtone ASO ers, allochtone BSO ers met autochtone BSO ers samen. Nodig jongeren uit de migratie uit naar een witte school. Laat allochtone leerlingen in kleine groepjes autochtone jongeren door een buurt met veel migranten gidsen. Zet bij groepswerk, project of sport de Turken niet tegenover de Belgen, vorm gemengde teams. 5. Ook de koningin is allochtoon. Probeer samen duidelijke definities te geven van de termen migrant, allochtoon, autochtoon, Belg, vreemdeling, anderstalige nieuwkomer, asielzoeker, kansarme, doelgroepleerling, volk Brainstorm en discussieer. 6. En de koning kwam van Saksen. Schat het aantal vreemdelingen in je gemeente, Vlaanderen, België en verwerk daarna de echte demografische gegevens (zie en Wat stel je vast? 7. Baron Adamo en baron Toots. Geef geschiedenisles of lees teksten over de migratie naar en uit België. 8. Hier die mense so gauw kwaat. Leg het gedicht Het lied van de nachtclubportier van Hugo Claus naast het gedicht Klaaglied van een gastarbeider van Frans Vogel (zie 9. Leesbril. Bekijk uw toetsen, tests, leerplan, schoolboek door de bril van een minderheidsgroep. Is alles duidelijk voor alle leerlingen? Is er in inhoud, taal en beeld rekening gehouden met minderheden? «VUILE BIN LADEN» «Vuile Bin Laden. We krijgen jouw soort nog wel.» Op de speelplaats wenst sinds 11 september menig leerling zijn ietwat minder blank uitziende schoolgenoten naar de duivel. Hoe kan het ook anders? In het World Trade Center vinden duizenden de dood omdat hun belagers Amerika des duivels vinden. Op straat vindt een sikh de dood omdat zijn aanvaller de demon Osama Bin Laden in hem ziet. Er is meer nodig dan enkele lessen of een project om taaie vooroordelen weg te nemen. Om nu dringend mee te beginnen: vijftien haalbare tips voor antiracistische actie in de klas en op school. Hoe het ook anders kan. 10. Pygmalion. Wees fair. Verwacht veel van àl uw leerlingen. Verbeter hun taken en toetsen zonder eerst naar hun naam te kijken. Wetenschappelijk onderzoek toont aan dat leerkrachten een hogere waardering geven aan resultaten van witte leerlingen, ook al zijn die identiek aan die van de zwarte leerlingen. Tests met vervalste identiteiten bewijzen dat. Bekijk met uw leerlingen de film Stand and Deliver over een leraar wiskunde in de V.S. wiens kansarme Spaanstalige leerlingen dank zij zijn en hun inzet zo n schitterende resultaten halen dat ze van fraude worden verdacht. Self-fulfilling prophecy, waar gebeurd. 11. Günaydin. Turks is de vijfde wereldtaal, Arabisch de zesde, Nederlands de achtenveertigste. Respecteer de moedertaal van uw allochtone leerlingen en het feit dat ze er trots op zijn. Zeg af en toe eens shab l khir of günaydin, dat betekent goedemorgen in het Arabisch of Turks. 12. Geen alibi-ali s. Heeft u collega s uit de migratie? Werk dan samen. Zorg ook hier voor interetnische dialoog. 13. Wereldwijd netwerken. Doe recht aan alle leerlingen, uit verschillende etnisch-culturele en socioculturele groepen. Maak uw onderwijs antiracistisch en multicultureel. Als u er niet van houdt dat de Vlaams samenleving diverser en multicultureler is, bedenk dan dat wij ook via televisie, radio, reizen, internet, popmuziek, film in een multiculturele globale samenleving leven. 14. Jij bestaat als ik jou zie. Betrek iedereen bij de interactie in de klas, niet alleen de autochtonen. Leraren laten de allochtonen in een gemengde klas minder aan bod komen, toont onderzoek aan. Schep een vertrouwensrelatie met àl uw leerlingen. Stimuleer gezond zelfvertrouwen en zelfwaardering bij àllemaal. Bedenk dat misdadigers en destructievelingen mensen zijn zonder een normaal positief zelfbeeld. 15. In Limburg dansen ze de limbo. Als je iets hoort of uitspreekt over migranten, allochtonen, Marokkanen, vervang die groep dan even door die waar je zelf toe behoort. Hoe voel je bij een uitspraak als Veel Limburgers op school doet het niveau dalen, Antwerpenaars zijn crimineler dan Gentenaars, Vlamingen en Nederlanders kunnen mekaar niet ruiken of zien? Een tip naar Frieda Van Wijck (in het magazine Wereldwijd). Uitgewerkte voorbeelden in de lesmap Racisme. Vooroordelen over migranten en hun gezinnen ( fr. of 8,68 euro) van Marc Laquière. Schriftelijk bestellen bij Info Jeugd Nationaal - Studie- en servicecentrum voor jongereninformatie en advieswerk vzw - Vrijdagmarkt Antwerpen. monoculturele school en van autochtone leerlingen in de andere, wil zij het voor scholen met een duidelijke multiculturele aanpak mogelijk maken leerlingen door te verwijzen naar andere scholen. Leerlingen met name uit een gezin waar Nederlands niet de spreektaal is en van wie de moeder geen diploma secundair onderwijs of getuigschrift van de derde graad van het beroepsonderwijs bezit. Critici als Mohammed Chakkar en Marc Laquière van de Federatie van Marokkaanse Verenigingen (FMV), Piet Jansen en Söhret Yildirim van het Vlaams MinderhedenCentrum (VMC), Christopher Oliha van het Forum van Organisaties van Etnisch-Culturele Minderheden, prof. Raf Verstegen van de KULeuven en Kinderrechtencommissaris Ankie Vandekerckhove zeggen duidelijk dat je geen bindende selectie van leerlingen volgens hun etnische afkomst kan organiseren (met de steun van een decreet) en toch de geldende rechtsregels respecteren. Over hoe het dan wel kan - de aanvaardingsplicht laten gelden en toch multiculturele scholen in stand houden - zijn de meningen verdeeld. «Door sensibilisering en met een uitnodigend project in zo veel mogelijk scholen, hoe moeilijk dit ook lijkt», schrijven Jansen, Yildirim en Oliha. «We moeten scholen en ouders ervan overtuigen», zeggen ze, «dat een echte multiculturele school die intercultureel onderwijs verstrekt in een mondiale lerende samenleving de beste oplossing is voor iedereen. Dat kan niet gebeuren door maatregelen die rechten van mensen aantasten.» Marc Laquière publiceerde net in naam van de Federatie van Marokkaanse Verenigingen (FMV) i.s.m. de Unie van Turkse Verenigingen (UTV) de brochure Een echt non-discriminatiebeleid. Een garantie voor de toekomst van onze kinderen (2001). U kan ze bestellen op tel of tel Op leest u een interview met de auteur. «Je moet al een heel zelfstandige allochtoon zijn om in het hoger onderwijs te raken.» OEFENINGEN IN DEMOCRATIE «Het onderwijs zou méér dan nu wellicht het geval is aandacht kunnen besteden aan de overdracht van waarden als burgerzin en democratie. Niet zozeer door er theoretisch over te spreken maar door leerlingen de democratie zelf te laten beoefenen. Zo ook kan het respect voor en de beleving van de diversiteit in het onderwijs uitdrukkelijker op de agenda worden geplaatst, niet alleen van de grotere onderwijsverklaringen, maar ook van de afzonderlijke scholen.» Johan Leman, in Racisme. Oude kwaal, nieuwe remedies - Liesbeth Walckiers (ed.) - NoordZuid Cahier - Wereldwijd Mediahuis - Hoogstraat Brussel - tel fax info@wereldwijd.ngonet.be - www. wereldwijd.be Wil u meer lezen over dit thema? Op de website adiovwww van de Afdeling Informatie en Documentatie Onderwijs Vlaanderen (Adiov) stelt u in enkele muisklikken uw eigen literatuurlijst samen. KLASSE NR.118 9

10 LESGEVEN IN BRUSSEL «Uw dochtertje is heel goed met haar handen» Selami verwelkomt ons in het Nederlands en wijst de weg naar het kantoor van de directeur. «Hij is een Kosovaarse politieke vluchteling», vertelt Xavier Delcourt, directeur van een gemeentelijke basisschool in de Grensstraat van Sint-Joost-ten-Node (Brussel). In de buurt van de school wonen amper Belgen. Geen Vlamingen. Hier kleuren de Turkse, Marokkaanse en Afrikaanse gemeenschap het straatbeeld. En toch hangt boven de schoolpoort het logo N van het Nederlandstalig onderwijs in Brussel. Xavier Delcourt: «Onze school is een concentratieschool, maar ik associeer dat woord met gele sterren en andere nare zaken. Multiculturele school lijkt mij beter te passen. Ik sta erop dat het hulp- en onderhoudspersoneel multicultureel is samengesteld. Conciërge-klusjesman Selami volgt bij ons lessen Nederlands. Zijn drie kinderen lopen hier school. Hij kan nog wel uitgewezen worden. Zijn vrouw werkt halftijds als kinderopvangster. Ze volgt nu een cursus bij de VDAB om het nodige attest te verkrijgen. Verder zorgen ook twee Turkse mensen voor kinderopvang. En een kinderopvangster uit Tsjaad spreekt elke dag beter Nederlands.» Bent u voorstander om allochtone leerkrachten in te zetten? Xavier Delcourt: «Daar hebben we ervaring mee, maar niet met klasleraren. We hebben een Turks project lopen. In samenwerking met het vormingscentrum Foyer en de Turkse ambassade geven vijf allochtonen Onderwijs in Eigen Taal en Cultuur (OETC). Sommigen denken dat OETC Nederlands leren afremt. Wij zijn van mening dat kinderen én ouders zich eerst aangesproken moeten voelen. Desnoods in hun eigen taal, zodat we ze op hun gemak stellen. We hebben een opendeurpolitiek. Wat conflicten niet altijd uitsluit. Soms zetten ouders stappen die wat te ver gaan. Maar als je ze wegens taaldrempels buitensluit, kan een conflict met een kind een lawine van misverstanden veroorzaken.» Hoe vangt u anderstalige ouders op? Xavier Delcourt: «We krijgen vooral steun via het project Voorrangsbeleid Brussel (VBB). Een dame met twaalf jaar ervaring staat in voor schoolopbouwwerk. Elke ochtend staat ze aan de schoolpoort. Voor eventuele problemen is ze de eerste buffer. Maar veelal gaat het om informatie. Zij helpt bijvoorbeeld papieren correct invullen of geeft inlichtingen over hoe ouders hun kind kunnen inschrijven voor de speelpleinwerking. Bij ons is de administratieve voertaal Nederlands. Maar ik geef altijd een vertaling mee in het Frans en in het Turks. Doe je dat niet, dan kan je op bosklas eerst drie dagen naar de supermarkt lopen om vergeten onderbroeken te kopen.» Voelen ouders zich betrokken bij de school? Xavier Delcourt: «De opvoeding van Turkse en Marokkaanse kinderen onder twaalf jaar is in handen van de moeders. Dat is cultuurgebonden. Om de twee maanden bespreken we met de moeders het rapport van hun kinderen. Op zo n contactavond is meer dan 90 procent van de ouders vertegenwoordigd. We werken ook met een moedergroep. Wekelijks organiseren we in nauwe samenwerking met Foyer culturele activiteiten, zoals een stad bezoeken. Of enkele moeders begeleiden een groep kleuters op uitstap. Zo voelen ze zich betrokken bij wat we op school doen omdat ze zich tijdens de lesuren kunnen inzetten.» Waarom gaan migrantenkinderen naar een school waar de voertaal Nederlands is? Xavier Delcourt: «De ouders die vaak geen Nederlands spreken, willen dat tenminste hun kinderen tweetalig worden om makkelijker aan werk te geraken. Ze gaan ervan uit dat we op het einde van de zesde klas leerlingen afleveren die perfect tweetalig zijn. Als ik ze inschrijf, zeg ik eerlijkheidshalve dat er veel extra aandacht naar taalonderwijs zal moeten gaan, wil hun kind later met succes naar het secun- Xavier Delcourt: «De leerkrachten treinen elke dag vanuit Limburg, Antwerpen, Oost- en West-Vlaanderen naar de hoofdstad. Om in Brussel te kunnen lesgeven, willen ze veel vroeger uit bed dan collega s.» BEGROTING Bijna vijf procent meer onderwijsgeld 290,8 miljard frank (7,2 miljard euro) staat op het excelblad van de onderwijsbegroting Dit is een stijging van 5,67 procent maar ze omvat evenwel enkele transferten, zoals de overdracht van het leerlingenvervoer naar De Lijn (1,5 miljard frank). De echte stijging is bijgevolg 4,76 procent of 13,1 miljard frank (325 miljoen euro). Een overzicht in zeven punten die invloed hebben op de begroting De gevolgen van de indexsprong van september 2001: 3,6 miljard frank. 2. De aanpassing van alle werkingskredieten aan de inflatie van 1,5 procent: 1,2 miljard frank. 3. De meerkosten van CAO IV: in totaal 0,7 miljard frank. De lonen van onderwijzer en kleuteronderwijzer groeien verder naar het niveau van dat van regent. De wedde van directeur evolueert mee. Meerkosten in 2002: 640 miljoen. Een aantal weddenschalen van het ondersteunend personeel omvatten loonsverhogingen gelijk aan deze van onderwijzer. Meerkosten in 2002: 33,5 miljoen. 4. De meerkosten van CAO V: in totaal 1,4 miljard frank. De enveloppe van de hogescholen verhoogt om de TBS te kunnen betalen: miljoen. De werkingsmiddelen basisonderwijs verhogen in 2002: miljoen. De uitgestelde bezoldiging voor tijdelijken (gespreid over drie jaar) verbetert: + 125,7 miljoen. De middelen voor Onderwijsvoorrangsbeleid (OVB) en Zorgverbreding (ZVB) verhogen in 2002: miljoen. De geplande besparing van 2,5 procent op het lestijdenpakket van het secundair onderwijs werd ingetrokken. Meerkosten: 263,7 miljoen. De maatregel om bijkomende lestijden in het kleuteronderwijs toe te kennen voor bijzondere leermeesters bewegingsopvoeding komt in 2002 op kruissnelheid: + 405,7 miljoen. 5. De nodige middelen om de akkoorden van CAO VI uit te voeren in 2002: 4,4 miljard frank. Selectieve verhoging voor directies basisonderwijs volgens de grootte van de school vanaf 1 september 2002: 21,9 miljoen in Hoger loon voor personeel in Brusselse scholen vanaf 1 september 2002: 3,9 miljoen. De werkingsmiddelen basisonderwijs verhogen met 800 miljoen frank voor schooljaar : waar- van 30 miljoen in Bijkomende uren in secundair onderwijs (+ 7000) aan de scholengemeenschappen vanaf schooljaar kosten 538,6 miljoen: waarvan 134,6 miljoen in Bijkomende middelen voor het buitengewoon basisen secundair onderwijs vanaf schooljaar kosten 230,8 miljoen: waarvan 57,7 miljoen in Het aanwendingspercentage voor opvangcentra verhoogt vanaf 1 september Voor schooljaar omvat dat 14 miljoen: waarvan 3,5 miljoen in Deeltijds Kunstonderwijs (DKO) krijgt vanaf 1 september 2002 voor 54 miljoen bijkomende middelen: waarvan 13,5 miljoen in De lonen verhogen met 1 procent vanaf 1 december Meerkosten 2107,6 miljoen frank. Betere beloning van overwerk en bijbetrekking voor personeel van de centra voor volwassenenonderwijs: + 123,9 miljoen. Contractuele personeelsleden die betaald worden met de werkingsmiddelen, krijgen hun kosten voor woon-werkverkeer terugbetaald: + 40 miljoen. De kosten van bijkomende uren kinderverzorgsters ( uren) in het kleuteronderwijs: miljoen. Alle gesubsidieerde contractuele tewerkstellingen wor- 10 KLASSE NR.118

11 dair en het hoger onderwijs doorstromen. In hun eigen kringetje, en zelfs tijdens groepswerk in de klas, spreken kinderen immers veelal hun moedertaal. Om onder meer taalachterstand op te halen, blijven de leerkrachten in een beurtsysteem na om huiswerk te begeleiden. Ze blijven s avonds liever vrijwillig een uur langer op school. Dan zijn de volgende dag de taken tenminste afgewerkt.» Moeten uw leerkrachten verscheidene talen kunnen spreken? Xavier Delcourt: «Ze houden zich niet halsstarrig aan het Nederlands als officiële voertaal. Met ouders of kinderen van de Arabische gemeenschap communiceren ze vaak in het Frans. Voor Turkse ouders hebben we een tolk ter beschikking. Ouders kunnen hier lessen Nederlands volgen. We geven ze alvast het signaal dat Nederlands hier de voertaal is. s Morgens begroeten we ze bijvoorbeeld in het Nederlands. Of we laten ze eenvoudige woorden en uitdrukkingen opsteken. Voor een grondiger contact moeten we overschakelen naar een andere taal. Nogal wat jonge beginnende leerkrachten spreken amper Frans. Maar na een jaar in onze school hebben ze hun diploma tweede taal verdiend.» Lesgeven in een Nederlandstalige school zonder Vlamingen. Hoe begint een jonge leerkracht daaraan? Xavier Delcourt: «Elke en Liesbeth, twee nieuwe kleuterleidsters, breekt het angstzweet uit. We behalen hier nooit enig resultaat, vrezen ze. Maar op het einde van het schooljaar zullen ze gelukkig zijn, omdat de kleuters met hen in het Nederlands kunnen communiceren. De harde confrontatie van in het begin slaat om in enthousiasme. Beginners voelen zich ondersteund door het enthousiasme en de ervaring van de iets oudere garde. En velen blijven. Van mijn 26-koppig lerarenkorps wonen er slechts twee in Brussel. De anderen treinen elke dag vanuit Limburg, Antwerpen, Oost- en West-Vlaanderen naar de hoofdstad. Lesgeven in Brussel is voor hen een uitdaging. Daarvoor willen ze veel vroeger uit bed dan collega s.» Kan u onderwijs van kwaliteit geven? Xavier Delcourt: «Wat is kwaliteit? Als je de resultaten van cognitieve vakken vergelijkt met die van Vlaanderen, kunnen wij moeilijk concurreren. Je moet natuurlijk de instroom bekijken. Elke kleuter die hier binnenkomt heeft in het begin geen enkel verbaal contact. Maar ik daag iedereen uit zich van het niveau te vergewissen als diezelfde kleuter hier het zesde leerjaar verlaat. Dan mogen we zeggen dat we hard gewerkt hebben, samen met de ouders. De leerstof is uiteraard belangrijk, maar daarnaast zorgen we ervoor dat de kinderen niet afwezig blijven, dat ze graag naar school komen. Niet altijd evident in dit milieu.» Lopen er specifieke pedagogische projecten in uw school? Xavier Delcourt: «Tanden verzorgen vinden sommige ouders niet belangrijk. Ze kregen die opvoeding in hun vroegere kansarme omgeving zelf niet mee. Daarom organiseren we elk jaar een project over tandhygiëne, in samenwerking met de ouders, de schoolarts en de plaatselijke Turkse tandarts. Voor alle buitenschoolse activiteiten werken we trouwens samen met de mensen uit de wijk, de winkeliers en de culturele centra van de Turkse en Marokkaanse gemeenschap.» Heeft het non-discriminatieakkoord van de Brusselse scholen effect? Xavier Delcourt: «Dat werkt alleen in één richting. Van ouders die verhuizen en hun kind in een andere school willen laten inschrijven, hoor ik de meest onmogelijke uitspraken. Nogal wat directies hanteren gecamoufleerd racisme: Mevrouw, uw dochtertje is heel goed met haar handen, maar bij ons ligt het niveau hoger. Ik ben benieuwd of het komende gelijkekansendecreet daarop anticipeert.» Meer over Brussels onderwijs in 19 keer Brussel (2001), Els Witte en Ann Mares, uit de reeks Brusselse Thema s van het Centrum voor de Interdisciplinaire Studie van Brussel - VUBPress - Pleinlaan Brussel - tel Ann.Mares@vub.ac.be - Volgend jaar bijna 291 miljard frank voor onderwijs. Of 13 miljard meer. den vanaf 1 januari 2002 omgezet naar een contractuele tewerkstelling voor onbepaalde duur: + 155,8 miljoen. De besparing op het ondersteunend personeel werd vanaf 1 september 2001 stopgezet. Voor 2002 omvatten de meerkosten hiervoor 124 miljoen. 6. De stijging van de werkingsmiddelen voor basis- en secundair onderwijs als gevolg van het Polder-Tivoli-akkoord bedraagt 0,3 miljard frank. Deze stijging moet een grotere gelijkheid tussen de onderwijsnetten mogelijk maken. 7. De stijging van de noodzakelijke middelen in het hoger onderwijs, onder meer door het voorontwerp van decreet op de herziening van de financiering van de universiteiten: miljoen. Niets gemist? 215 startbanen werden ter beschikking gesteld aan steden en gemeenten, provinciebesturen en organisaties, zoals de fietsersbond, die zich inzetten om het verkeer van en naar de school veiliger te maken. De ouderkoepels krijgen daarvoor vier startbanen. Gedetacheerde leerkrachten voor dit project inzetten kan niet wegens het nijpend lerarentekort. Een startbaan moet jongeren ertoe aansporen hun schoolse opleiding af te maken met een beroepskwalificatie zodat ze meer kansen maken op de arbeidsmarkt. «Scholen zouden meer over de netten heen moeten samenwerken», zegt onderwijsminister Marleen Vanderpoorten. «Maar het is niet mijn bedoeling de netten af te schaffen of om aan de pedagogische projecten te raken.» 13 procent van de leerlingen verlaat de school zonder kwalificatie en 17 procent van de Vlamingen is laaggeletterd. Volgens het Steunpunt Werkgelegenheid en Vorming van de KULeuven rest in de jongere generaties (geboren na 1978) nog altijd zowat 5 procent dat alleen een diploma lager onderwijs behaalde. Aan de helft van de scholen is het gevaarlijk voor fietsers. Aan een kwart is het ook gevaarlijk voor voetgangers. Dit besluit Test-Aankoop na een onderzoek rond verkeersveiligheid aan de schoolpoort. Eén op 25 kinderen volgt buitengewoon onderwijs (1 op 16 in het lager onderwijs, 1 op 27 in het secundair onderwijs). Steeds meer kinderen komen er terecht. Kinderen met een lichte tot ernstige mentale handicap (type 1 en 2) maken er twee derde van uit. «Inclusief onderwijs is zeker mogelijk voor hen», zegt de onderwijsminister. «Wij moeten het buitengewoon onderwijs bijsturen.» De Scholengroep Brussel van het Gemeenschapsonderwijs start in twee basisscholen en twee secundaire scholen een project rond meertaligheid. De basisscholen geven bijvoorbeeld plastische en lichamelijke opvoeding, maar ook wiskunde, gedeeltelijk in het Nederlands en het Frans. De secundaire scholen helpen bijvoorbeeld Franstalige leerlingen om de lessen in het Nederlands beter te kunnen volgen. In Brussel kiezen almaar meer Franstalige ouders voor Nederlandstalig onderwijs. KLASSE NR

12 HOGER ONDERWIJS Van Babel naar bachelor Een schoolloopbaanbegeleider anno 2001: «Een opleiding economie van twee cycli aan de universiteit is academisch. Een opleiding handelswetenschappen van twee cycli aan een hogeschool is wel wetenschappelijk en van academisch niveau, maar meer toegepast.» Een aspirant-student: «Waarom heet de opleiding aan de universiteit dan toegepaste economische wetenschappen?» Dat het Vlaamse hoger onderwijs niet doorzichtig is, ondervindt elke leerkracht die zijn achttienjarige leerlingen wegwijs wil maken in het aanbod aan opleidingen. Ook elk industrieel ingenieur die zijn diploma in het buitenland tracht te laten erkennen, kan als individu niet hard maken dat zijn vierjarige opleiding evenveel krediet biedt dat hij werk van kwaliteit zal afleveren. Komt er een eind aan de babelse verwarring over het Vlaamse hoger onderwijs? Dat zou kunnen als de Vlaamse regering het voorontwerp van decreet van minister Vanderpoorten goedkeurt en het Vlaams Parlement vervolgens het ontwerp van decreet. «Het onderscheid tussen academische tweecycli-opleidingen aan de universiteiten en tweecycli-opleidingen van academisch niveau aan de hogescholen is niet langer houdbaar», beaamt de minister. «Niet alleen Vlaanderen, heel Europa heeft behoefte aan een doorzichtig hoger onderwijslandschap en een leesbare diplomastructuur. Vrij verkeer van gediplomeerden verhoogt de welvaart en is behalve economisch ook cultureel goed. Het bevordert de vorming van een open en verdraagzaam Europa. De Angelsaksische undergraduate-graduate-structuur met zijn bachelors en masters is zo n doorzichtige diplomastandaard. In 1996 nam Europa zich in Bologna voor hem voor 2006 in te voeren. Vlaanderen leek eerst wat afwachtend maar neemt nu een voortrekkersrol op zich.» Critici zeggen dat alle opleidingen ter wereld eenheidsworst zullen afleveren. Marleen Vanderpoorten: «Afgestudeerde bachelors en masters moeten overal in Europa met dezelfde minimale basiscompetenties afstuderen. Dat betekent niet dat hun opleidingen identiek moeten zijn. Instellingen met vergelijkbare opleidingen moeten samen nagaan in welke mate ze aan de standaarden voldoen die ze zichzelf samen met de overheid opleggen. Dat heet een accrediteringssysteem. Als dat niet het geval is, verliezen ze alle krediet en zal de overheid de diploma s die ze afleveren niet langer erkennen.» Sommigen vrezen dat de kwaliteit van het Vlaamse hoger onderwijs erop achteruit zal gaan. Marleen Vanderpoorten: «Ons hoger onderwijs presteert goed. Volgens mij biedt de hervorming de kans het nog te versterken en internationaal te laten waarderen.» Dat u de opleidingen van twee cycli aan hogescholen nu academiseert, met andere woorden als evenwaardig erkent als universitaire opleidingen, zorgt wel voor enkele oprispingen in die kringen. Marleen Vanderpoorten: «Er was een breed debat. De Vlaamse Interuniversitaire Raad (Vlir) en de Vlaamse Hogescholenraad (Vlhora) gaven niet zo n uiteenlopende adviezen. Alle opleidingen die de vooropgestelde standaarden bereiken, zullen bacheloren masterdiploma s mogen afleveren.» De hogeschoolopleidingen van één cyclus mogen voortaan na drie jaar bachelordiploma s afleveren, de universiteiten moeten hun kandidaturen eerst nog ombouwen. Marleen Vanderpoorten: «De overgangsregeling bepaalt dat alle einddiploma s vanaf de nieuwe benamingen bachelor en master dragen. De huidige driejarige ééncyclusopleidingen leiden naar een einddiploma, de tweede cyclus van tweecycli- De hogescholen en universiteiten moeten de eerste cyclus van hun tweecycli-opleidingen omvormen tot opleidingen van drie jaar om bachelordiploma s te kunnen uitreiken. ONDERWIJSPERSONEEL Meer tijdelijken In tien jaar steeg het bestuurs- en onderwijzend personeel dat op de betaalrol staat van het departement Onderwijs met 4 procent. Dit percentage is een omrekening in aantal voltijdse jobs (budgettaire fulltime-equivalenten). In fysieke personen bedraagt de stijging 7 procent. Hoe meer leerlingen hoe meer personeel. Het aantal leerlingen stijgt het sterkst in het buitengewoon basisonderwijs, waar bijgevolg het aantal personeelsleden het sterkst groeit. In het gewoon secundair onderwijs zitten almaar minder leerlingen. Daardoor werken er in vergelijking met tien jaar geleden ook iets minder personeelsleden. De evolutie in het hogescholenonderwijs is vertekend, omdat de lesopdrachten van gastprofessoren en de mandaatvergoedingen sinds niet meer in de statistieken staan. Toch zijn er minder personeelsleden. Naast de dalende of stijgende leerlingenaantallen spelen ook verschillende beleidsbeslissingen een rol. Er zijn nu meer tijdelijken. Dat is een algemene trend, met uitzondering van het deeltijds kunstonderwijs. In het secundair onderwijs versterkte de benoemingsstop van 1 februari 1996 tot 1 januari 1999 deze trend. Gemiddeld steeg tussen en het aandeel van tijdelijken van 18 naar 24 procent. In het deeltijds kunstonderwijs (DKO) daalt echter het aandeel van de tijdelijken. In het basis- en secundair onderwijs zal het systeem van de vervangingspool de stijgende trend van tijdelijke personeelsleden nog meer versterken. Hoeveel bestuurs- en onderwijzend personeel? (in aantallen voltijdse banen) gewoon basisonderwijs buitengewoon basisonderwijs gewoon secundair onderwijs buitengewoon secundair onderwijs hogescholenonderwijs secundair onderwijs voor sociale promotie hoger onderwijs voor sociale promotie deeltijds kunstonderwijs totaal bestuurs- en onderwijzend personeel vastbenoemden tijdelijken (VRIND 2000) U kan vanaf nu de elektronische VRIND raadplegen. Die bevat veel meer cijfers dan het gedrukte boek. De jongste aanpassing van de excel-bestanden gebeurde in juni laatstleden: fred.vlaanderen.be/statistieken/publicaties/vrind/vrind.htm 12 KLASSE NR.118

13 opleidingen ook. De hogescholen en universiteiten moeten de eerste cyclus van hun tweecycli-opleidingen omvormen tot opleidingen van drie jaar om bachelordiploma s te kunnen uitreiken. De graad van bachelor heeft een finaliteit. Wie met dat diploma afstudeert en naar de arbeidsmarkt gaat, moet daartoe gekwalificeerd zijn. De huidige eerste cycli zijn op doorstroming naar de tweede cyclus gericht en daardoor veeleer abstract dan concreet. Ze zullen een nieuw profiel krijgen. Net zoals alle opleidingen zich opnieuw zullen moeten profileren.» Het hogescholendecreet van 1994 zette tot fusies van hogescholen aan, nu zet u tot alweer tot associaties aan. Marleen Vanderpoorten: «Associaties zijn geen fusies. Die associaties van universiteiten en hogescholen zijn nodig opdat zij samen aan kwaliteitszorg en accreditering zouden kunnen doen, maar ook omdat de geacademiseerde tweecycli-opleidingen van hogescholen meer dan tot nu toe structureel aan onderzoek moeten gaan doen. Een academische opleiding zonder onderzoekspoot kan niet. Het wetenschappelijk onderzoek en de koek van de Vlaamse budgetten ervoor nog gaan versplinteren, wensen wij niet. De overheid wil beheersovereenkomsten sluiten met de associaties. De partners in die associaties, hogescholen en universiteiten, bouwen dan samen onder meer hun onderzoek uit. Elke instelling behoudt echter haar onderwijsbevoegdheid. De overheid financiert de instellingen. De student schrijft zich in bij de instelling, niet bij de associatie, en krijgt van de instelling een diploma, niet van de associatie.» De hogescholen klagen sinds 1994 dat ze de hervorming zonder extra financiering moeten rooien. Is dat nu anders? Marleen Vanderpoorten: «We voorzien in extra middelen om de associaties slagkracht te geven. Er komt een optimalisatiefonds voor de hogescholen dat groeit van 50 miljoen in 2002 tot 600 miljoen in De helft van dat geld komt uit de enveloppen van hogescholen, de helft is bijkomende overheidssubsidiëring. In 2007 komt er een nieuw financieringsmodel voor hogescholen én universiteiten. Tijdens de overgangsperiode van 2002 tot 2006 bevriezen we de enveloppefinanciering van de hogescholen. Zo zijn ze - net als de universiteiten - niet langer afhankelijk van het aantal inschrijvingen. Elke hogeschool kreeg tot nu toe een werkingsenveloppe en middelen voor investeringen. Daar bovenop krijgen zij nu ook - via de associaties - meer middelen om onderzoek te doen in hun tweecycliopleidingen. Rechtstreeks krijgen ze meer middelen om maatschappelijke en technologische diensten te leveren aan de maatschappij. Hoe ze die besteden beslist wel de hele associatie. Vooral ééncyclusopleidingen hebben een rol te spelen in deze dienstverlening en het permanent vormingsaanbod.» Het hoger volwassenenonderwijs zit op het ogenblik toch vooral buiten de hogescholen? Marleen Vanderpoorten: «Dat is juist. In de toekomst zullen opleidingen van het hoger onderwijs korte type voor sociale promotie aan de accrediteringsprocedures kunnen deelnemen. Een geaccrediteerde opleiding kan zich in het tertiair onderwijs integreren. Zoniet gaat ze met andere vormen van voortgezet secundair onderwijs deel uitmaken van een nieuwe volwasseneneducatie op postsecundair niveau.» Sommigen vrezen dat in Vlaanderen de democratisering van het tertiair onderwijs erop achteruit zal gaan. Marleen Vanderpoorten: «Dat spreek ik tegen. Het voorstel biedt integendeel nieuwe kansen om rekening te houden met ieders capaciteiten en meer mensen aan hogescholen en universiteiten te laten studeren. Erkenning van leerervaringen buiten het hoger onderwijs, uitbouw van bruggen tussen opleidingen, een hervormd systeem van studietoelagen en sociale voorzieningen en een goed European Credit Transfer System zullen daartoe bijdragen.» «Er leeft een vooroordeel dat het beter is de langste opleiding te kiezen om carrièrekansen te hebben. Toch is mikken op het hoogste diploma niet altijd de beste keuze.» STUDIEKEUZE Waterval of klimop Ongetwijfeld kent u ook wel een watervalstudent. Iemand die bijvoorbeeld de eerste kandidatuur criminologie twee keer probeert om vervolgens een driejarige opleiding voor pakweg maatschappelijk assistent aan te vatten. In het slechtste geval mislukt de student ook daarin, om ten slotte in een vierde graad secundair onderwijs toch nog maar een bijkomende kwalificatie te verwerven. Deze waterval is goed te vergelijken met de afvallingskoers in het secundair onderwijs en de ongekwalificeerde uitstroom die daarvan het gevolg is. Wat is de persoonlijke en maatschappelijke kost van deze watervallen? Gelukkig kan opklimmen ook. Misschien kent u ook wel iemand die na zeven jaar beroepsschool met zijn diploma secundair onderwijs toch naar de hogeschool stapt en daar wonderwel slaagt als bijvoorbeeld leraar hout-bouw. En iemand die na een driejarige opleiding tot gegradueerde chemie aan een verkorte opleiding tot industrieel ingenieur chemie of licentiaat chemie begint. Na twee of drie succesvolle bijkomende jaren heeft de student dan een diploma van twee cycli. Zal de invoering van de bachelor-masterstructuur aan hogescholen en universiteiten nog meer afvallers veroorzaken? Zullen de hogescholen de lat in hun driejarige opleidingen tot bachelor misschien hoger leggen om zeker aan alle accrediteringsvoorwaarden te voldoen? Zullen nog meer studenten dan nu (gemiddeld één op twee in het eerste jaar) niet mee kunnen en aangewezen zijn op postsecundaire opleidingen in dagen avondonderwijs? Maar misschien krijgen opklimmers meer kansen. De Hogeschool voor Wetenschap & Kunst - Honim en Vlekho - in Brussel en de Karel de Grote-Hogeschool in Antwerpen zijn alvast die richting ingeslagen. Honim bundelt zijn krachten met grote bedrijven als Fortis AG, Arthur Andersen, BBL, DHL, Excel Careers, Frans Maas Transport, Procter&Gamble en Siemens om zijn driejarige bedrijfskunde-opleidingen bij achttienjarigen te promoten. «Van de 400 nieuwe eerstejaars zijn er meer dan 100 die eerst een of meer pogingen waagden in een opleiding van twee cycli», legt Honim-woordvoerder Bruno Coessens uit. «Wij zeggen hen: kom meteen naar ons. Haal eerst het diploma van gegradueerde en win zelfvertrouwen. Nadien kan je doorgroeien tijdens je carrière en/of voortstuderen. In elk bedrijf dat onze actie ondersteunt, vervullen afgestudeerden aantrekkelijke functies. Praktische ervaring deden ze al op tijdens hun stages. Vaak hebben ze hetzelfde salaris en dezelfde opleidings- en doorgroeimogelijkheden als academisch geschoolden. Er leeft een voor- oordeel dat het beter is de langste opleiding te kiezen om carrièrekansen te hebben. Toch is mikken op het hoogste diploma niet altijd de beste keuze.» Honim en Karel de Grote-Hogeschool leveren (hun) gegradueerden bedrijfsbeheer meteen zelf een opstapje door samen te werken met de Hogeschool Brabant uit Breda en de Hogeschool Amsterdam. Via modules van een deeltijdse voortgezette avondopleiding kunnen zij in Brussel en Antwerpen na een jaar een Nederlands (bachelor) getuigschrift van Hoger Economisch en Administratief Onderwijs (HEAO) Bedrijfskader halen. De Vlekho Business School nodigt wie nog verder wil klimmen vervolgens uit op een verkorte avondopleiding tot licentiaat / master Handelswetenschappen. De associaties van hogescholen en universiteiten in Vlaanderen en de groeiende netwerken met buitenlandse partners zullen deze trend allicht een hoge vlucht geven. Karel de Grote-Hogeschool (campus Groenplaats) - Nationalestraat Antwerpen - Francine Van Loon - tel fax francine.vanloon@kdg.be - Hogeschool voor Wetenschap en Kunst (campus Honim) - Birminghamstraat Brussel - Stefaan Debrabandere - tel fax Een overzicht van posthogeschoolvormingen en voortgezette opleidingen staat op KLASSE NR

14 PREVENTIE Jongeren doen aan piekdrinken Ambulances moeten nog al eens naar jongerencafés uitrukken om dronken leerlingen voor maagspoelingen na binge drinking op te halen. Anderen zijn stronken - stoned en dronken - na gecombineerd gebruik van alcohol en cannabis. Piekdronken of stronken na een combiroes? «Jongeren experimenteren met illegale drugs en terecht maken velen zich daar zorgen over», meent Frieda Matthys van de Vereniging voor Alcohol- en andere Drugproblemen (VAD). «Maar wat zij met alcohol uitproberen neemt vaak extremere vormen aan. Niet alleen jongeren overigens. Een vijfde van alle chauffeurs reed bij een recente verkeerscontrole onder invloed.» De Wereldgezondheidsorganisatie (WGO) rapporteert volgens VAD-berichten een toename van piekdrinken bij jongeren in Europa. Bij dit drinkpatroon sla je minstens vijf alcoholische drankjes snel na elkaar achterover. Meer dan 30 procent van de Europese vijftien- en zestienjarigen zou drie of meer keer zo gedronken hebben tijdens de maand voorafgaand aan het onderzoek dat de WGO in februari bekendmaakte. «Alcopops, premixen en andere nieuwe drankjes spelen op dit nieuw drinkpatroon in», weet Frieda Matthys. «Ook al beweren de producenten dat zij zich op achttien- tot twintigjarigen richten, toch spreken die nieuwe drankjes vooral de min-zestienjarigen aan.» Onderzoekers hebben ook de indruk dat twintigjarige gebruikers meer en meer op zoek gaan naar de combiroes : verschillende roesmiddelen slikken, snuiven of roken en vervolgens doorspoelen met alcohol. De vraag rijst of de duizenden alcohol- en drugpreventieactiviteiten dan nog niet volstaan. Uit de gegevens van Ginger, het registratieprogramma voor drugpreventieactiviteiten van de VAD, blijkt dat de 65 deelnemende preventiemedewerkers in totaal 5354 activiteiten uitvoerden in Zij besteedden er samen uur aan. Het onderwijs is goed op weg om de helft ervan voor zijn rekening te nemen: overleg, consult en advies, maar vooral vorming van leerlingen en begeleiders (van scholen en CLB s). Grote slokop is het secundair onderwijs. Ook het basisonderwijs wordt goed bereikt. Hoger onderwijs, ouderverenigingen en kunstsecundaire scholen krijgen onvoldoende aandacht. Een pervers effect van de spectaculaire stijging van preventie in het onderwijs is dat vragen vanuit andere sectoren onbeantwoord dreigen te blijven. VAD - E. Tollenaerestraat Brussel - tel fax vad@vad.be - Piekdrinken: minstens vijf alcoholische drankjes snel na elkaar achterover slaan. LOOPBAAN Van TBS 55+ naar TBS 58+ Wie dit schooljaar met TBS 55+ wilde gaan, zal moeten wachten. De regering trekt de leeftijd voor deze vorm van terbeschikkingstelling op tot 58 jaar. Tegen deze maatregel roepen de vakbonden tot staken op. «Met het huidig tekort aan leerkrachten kunnen we niet langer de Terbeschikkingstelling 55 + mogelijk maken», zegt onderwijsminister Marleen Vanderpoorten. «In 1986, toen er een overaanbod was, moest deze maatregel kansen geven aan jongeren. Vandaag is de situatie omgedraaid. In alle sectoren moet trouwens de graad van werkzaamheid omhoog. Het kan niet langer dat we twee mensen betalen voor één job.» Tot nu toe maken zowat 8000 leerkrachten in basis- en secundair onderwijs gebruik van de TBS 55+. Dat is meer dan drie kwart van de leerkrachten tussen 55 en 60 jaar. Zij krijgen een wachtgeld dat schommelt tussen 58 en 67 procent van hun normale wedde. Deze heroriëntering in de onderwijsbegroting van 2002 levert 1,1 miljard frank (27 miljoen euro) op. Dit vrijgemaakt geld zou naar een drietal initiatieven gaan: het gelijkekansendecreet, lerend leven (levenslang leren) en ICT. Drie kwart van de leerkrachten stopt op 55 jaar. VERSCHILLEN De lat gelijk leggen? «Alle leerlingen of studenten, ouders, personeelsleden en onderwijsinstellingen zijn gelijk voor de wet of het decreet», zegt artikel 24 van de Grondwet. De Vlaamse Gemeenschap financiert het Gemeenschapsonderwijs voor 100 procent. Naar verhouding krijgen de andere schoolnetten vandaag iets meer dan de helft hiervan. Om de lat tussen schoolnetten rekenkundig gelijk te leggen, zou er vanuit het Gemeenschapsonderwijs (GO) 1,25 miljard fr. aan basiswerkingsmiddelen moeten verschuiven naar het gesubsidieerd officieel (OGO) en vrij onderwijs (VGO). Dat berekent het adviesbureau Deloitte & Touche in een nieuwe studie Inkomsten en uitgaven van scholen in Vlaanderen Kwantificering van de objectiveerbare verschillen. In een eerste studie definieerde het bureau twaalf verschillen die men objectief kan verantwoorden (zie Klasse 100 p. 10 «Alle leerlingen zijn (niet) gelijk»). Een aantal objectiveerbare verschillen kan Deloitte & Touche nu in cijfers uitdrukken, zoals de staat van de schoolinfrastructuur, de grootte van de school, het aantal kinderen en doelgroepen van wie het leren bedreigd is en de keuze die scholen aanbieden tussen godsdienst(en) en zedenleer. Een herverdeling van de basiswerkingsmiddelen zou er dan als volgt uitzien: voor elke leerling tussen 2,5 en 18 jaar in het GO fr., in het OGO fr. en in het VGO fr.. Dat is per leerling in het GO 7000 fr. minder, dan nu, in het OGO 3000 fr. meer en in het VGO 700 fr. meer. Dat zou betekenen dat 31 procent van de huidige basiswerkingsmiddelen van het Gemeenschapsonderwijs moet verschuiven naar de andere netten. Deloitte & Touche acht dat niet wenselijk. Volgens het bureau beschikken scholen van het gesubsidieerd officieel onderwijs vanuit hun inrichtende machten (steden, gemeenten en provincies) vaak over aanzienlijke supplementaire middelen, waardoor ze gemiddeld meer armslag hebben dan het Gemeenschapsonderwijs. Scholen van het VGO anderzijds halen extra inkomsten uit privébronnen en hogere schoolrekeningen, maar niet zo veel dat ze hun achterstand op de officiële en gemeenschapsscholen daarmee inlopen. Zij hebben ook minder bijkomende middelen voor gebouwen en geen extra vastbenoemd meester-, vak- en dienstpersoneel. Als Deloitte & Touche ook de salarissen, de bijkomende werkingsmiddelen en de investeringsmiddelen voor gebouwen en zware infrastructuur in rekening brengt, komt het bureau aan een kostprijs per leerling voor de Vlaamse Gemeenschap van gemiddeld fr. per leerling. Of fr. in het GO, fr. in het OGO (zonder de extra s vanwege steden, gemeenten en provincies) en fr. in het VGO. Het adviesbureau pleit nochtans niet voor een herverdeling tussen de netten. Wel denkt het aan een herverdeling tussen de onderwijsniveaus - zoals subsidies van secundaire naar lagere scholen verschuiven - en vooral aan een nieuw systeem dat vertrekt van leerlingen. Hierbij houdt men bijvoorbeeld rekening met het aantal leerlingen van een school, het aantal scholieren met speciale behoeften en de waaier aan aangeboden onderwijsvormen. Specifieke kosten kan men daarbuiten rechtstreeks vergoeden, zoals de keuze tussen godsdienst en zedenleer (geschat op 500 tot 1000 fr. extra per leerling) of de brede zorg voor veel doelgroepleerlingen (geraamd op 5000 fr. per leerling). Over de kosten van de aanvaardingsplicht spreekt het adviesbureau zich niet uit. Alle leerlingen zijn (niet) gelijk 14 KLASSE NR.118

15 idee Uw vip-pas voor Meesterstukken p. 16 Vijftig klassen gratis naar de JongerenMuseumDagen p. 23 Adopteer een kikker p. 27

16 Met Klasse naar Meesterstukken Hebt u zin in een Shakespearement? Een walvisoor? Een multimediahapje? Anders gezegd: zoekt u mogelijkheden om uw leerlingen een nieuw en verrassend cultuurbad te geven? Of twijfelt u nog hoe u dit jaar de eindtermen muzische vorming of artistieke opvoeding zal waarmaken? Maak u op voor vijf weken absolute inspiratie in Meesterstukken. Van 26 oktober tot 2 december krijgen alle Vlaamse leerkrachten en studenten in de lerarenopleiding een vip-onthaal in kunsthuizen, culturele centra en musea. U grasduint langs dans, muziek of gewoon theater, staat stil bij films, flaneert doorheen tentoonstellingen, surft op multimedia en poëzie, doorkruist ateliers in musea. Telkens krijgt u er een pedagogisch-didactisch luik bovenop: een actieve workshop, een babbel met acteurs en kunstenaars, een brainstorm over toepassingen in de klas. En een verrassing op kippenpoten als u deelneemt. Geïnteresseerd? Lees de extra bijlage in dit blad en de tips hieronder.. WAT STAAT ER OP HET PROGRAMMA? Meer dan honderd culturele centra, musea en kunsthuizen stellen uw keuzevaardigheid op de proef. Er is een aanbod voor leerlingen (en leerkrachten) van alle leeftijden. Enkele smaakmakers: (Poppen)theater «Er zijn veel mooie prinsessen, maar er is maar één Prinses Pointe!» Het sprookje van de smid en de timmerman, dromen in de moppenfabriek, verhalen bouwen met miniatuurbeesten of mooie Rosa die het leven van Peer verstoort als ze in zijn kast komt wonen... (Poppen)theatervoorstellingen voor kleuters en ouder. Theater «Geld verdienen, messen trekken en bloedbanden smeden» Incest, spanning en geweld in het gezin. Een moderne King Lear, of is het Parsifal? Een schooldirecteur die zich klaarmaakt voor zijn viering en zijn pruik verliest. Donky Shot of Don Quichot? Het gruwelverhaal van Medusa Klassieke, menselijke en soms delicate thema s in theater voor veertien- en zestienplussers. Tentoonstellingen «Is er een verschil tussen militaire muziek en Drum & Bass?» Mysterieuze hoeken en kanten vol schilderijen, collages, 3Dwerk en dia-installaties. Het grafische werk van Chagall, Picasso, Alechinsky. Een diptiek van Hans Memling door de ogen van een restaurateur. Of Upside-Down, twaalf museumstukken naast twaalf creaties van jongeren en een gesprek over jongerencultuur Tentoonstellingen met een staartje. Dans «Het grote geluk hangt in de lianen» Twee danseressen tonen zich overrompeld door liefde en het dilemma nemen of loslaten. Acht gelukzoekers verdwalen en ontmoeten elkaar tussen de lianen. Virtuoze live cellomuziek aarzelt tussen rust en beweging Drie merkwaardige dansproducties. Multimedia en beeldende kunsten «De donkere kantjes van deze wereld» Een webroom met tentoonstelling, een trendspotter en multimediahapjes. Uzelf als engel doorheen de digitale engelenpoort. Creaties bestuderen met een digitale camera. Een zintuiglijke wandeling doorheen bekende sprookjes Multimedia en beeldende kunsten met een lage drempel. Muziek(theater) «Johannes Kerkorrel steekt de draak» Jonglerie en traditionele middeleeuwse muziek. Een duik in de Zuid-Afrikaanse taal, politiek, geschiedenis en cultuur. Hedendaagse klassieke muziek. Twee finalisten van de Koningin Elisabethwedstrijd. De Grote Boze Wolfshow. Germaanse en Latijnse culturen in een potpourri met conferences. Klanksculpturen als gids doorheen de vier elementen Muziek en muziektheater in alle variaties. Museumbezoek «Kleine kamertjes, verborgen luikjes, kijk- en voeldozen» Een drieluikje voor kleuters. De wetenschap achter het museum. De meester achter het meesterstuk. De traditionele Afrikaanse kunst. De geschiedenis van het kinderboek Museumbezoeken met workshops. 16 KLASSE NR.118 Een vip-onthaal bij Oom Vanja. LES BALLETS CHRIS VAN DER BURCHT Virtuoze dans op zang en stilte. Leerkrachten ontdekken Medusa. ACANTHUS Welkom in de moppenfabriek. THEATER ZUIDPOOL NIKLISON - ALLA KOPERGIETERY HET LAAGLAND Bonus voor leerkrachten «Een hut op kippenpoten» Elke leerkracht die ergens in Vlaanderen een Meesterstuk bezoekt, krijgt er een tweede Meesterstuk bovenop. Rond Nieuwjaar ontvangt u via de post immers gratis een kunstproduct met bruikbare suggesties om zelf in de klas aan de slag te gaan. Hut op Kippenpoten is een samenspel van beeld naar klank en van klank naar beeld. Tijdens Meesterstukken is het ook een concert én tentoonstelling die voortbouwt op Moessorgski s Beelden uit een Schilderijententoonstelling. Wat u moet u doen om uw bonuspakket te ontvangen? Simpel, geef tijdens uw bezoek aan een Meesterstuk uw naam en het adres van uw school op en u staat op de prijslijst. HOE SCHRIJFT U IN VOOR MEESTERSTUKKEN? U kan er niet naast kijken. In deze Klasse kleeft een uitneembaar programmaboekje van Meesterstukken. Maak het los en overloop het aanbod. Bij elk van de 106 aanbiedingen vindt u informatie over wat, waar, wanneer en meer. Zo ook de leeftijdgroep waarop de activiteit mikt. Kruis uw keuze(s) aan en grijp vervolgens naar de telefoon (deze keer hoeft u geen bon in te vullen). Bel het museum, cultureel centrum of kunsthuis waar u naartoe wil en reserveer meteen uw plaats. Deze actie is zo goed als gratis. Per activiteit betaalt u 101 fr. of 2,50 euro (de gewone tarieven liggen twee tot zes keer hoger). Als u uw partner of gezin wil meenemen, dan leest u in het programmaboekje op welke reducties zij (tijdens Meesterstukken) aanspraak kunnen maken. Na uw reservatie ontvangt u een brief die geldt als persoonlijke uitnodiging, richtlijnen voor de betaling en meer praktische informatie. Laat er geen gras over groeien, want eerst is eerst. Reserveer enkel als u vast van plan bent te komen. WAAR VINDT U MEER INFORMATIE? Meer gedetailleerde informatie over elke activiteit vindt u op OOK VOOR OUDERS EN JONGEREN Er is dit jaar niet enkel Meesterstukken voor leerkrachten, ook ouders en jongeren krijgen een speciaal aanbod. Daarover meer in de oktobernummers van Klasse voor Ouders en Maks! Meesterstukken is een organisatie van Canon, de cultuurcel van het departement Onderwijs, punt.ccultuur, het Vlaams Centrum voor de culturele centra, en Klasse. Ook radio Klara en C-link werkten mee. = Algemeen / = Basisonderwijs = Secundair onderwijs / = Hoger onderwijs MUSEUM SIERKUNST EN VORMGEVING GENT

17 Gezocht Jeugd en stad Dringend gezocht: gedetacheerd leerkracht voor de kantoren in Gent. Meer info en kandidaturen (met cv) bij Jeugd en Stad vzw - Maud Verlynde - Kammerstraat Gent - tel jesgent@xs4all.be Jeugdtoerisme Dringend gezocht: gedetacheerd leerkracht voor het Centrum voor Jeugdtoerisme (CJT). Meer info, taakomschrijving en kandidaturen bij CJT - Bergstraat Merelbeke - tel Speelpleinwerking Dringend gezocht: gedetacheerd leerkracht voor dienstverlening aan speelpleinen, vorming voor jeugddiensten, kadervorming met jongeren enz. Ervaring met speelpleinwerk is een must. Meer info en kandidaturen (met cv) bij Vlaamse Dienst Speelpleinwerk - Christophe Toye - tel vds@speelplein.net Leerkrachten dactylografie/informatica Zin om ook naast uw schooluren pedagogisch bezig te zijn? U bent misschien de geschikte kandidaat voor naschoolse cursussen dactylografie of voor avondopleidingen informatica. Meer info en kandidaturen bij Teach & Type - Bieststraat Hever - tel fax info@teach-type.be Leerkrachten dactylografie Gezocht: leerkrachten voor het geven van dactylolessen in eigen omgeving, vanaf 16 u. (keuzemogelijkheid lesdagen). Meer info en kandidaturen bij IPOC - Van Boeckellaan Lier - tel fax Freelancers VIABO zoekt leerkrachten handel of economie om op freelance basis in het Antwerpse minstens een halve dag per week bedrijfsbeheer te onderwijzen aan sociaal achtergestelde doelgroepen. Vergoeding tegen uurloon. Meer info bij Vlaams Instituut voor Advies in Bedrijfsbeheer en Opleiding - Noël Dupon - viabo@pandora.be - tel Vrijwilligers Bij de DrugLijn (tel ) kan iedereen (desgewenst anoniem) terecht voor informatie over drank, drugs en pillen. Naast de vaste medewerkers verzorgen vrijwilligers de telefoonpermanentie op het centrale kantoor in Brussel. Hiervoor zoekt de DrugLijn dringend kandidaten. Meer info en kandidaturen bij DrugLijn - Frank Lenders - tel Ik wil niet sterven Laatstejaars ASO, TSO en KSO kunnen vanaf half oktober deelnemen aan een originele essaywedstrijd. Uitgangspunt is «Ik wil niet sterven aan de twintigste eeuw», waarin journalist Dirk Barrez op zoek gaat naar alle grote problemen van de twintigste eeuw en de invloed bekijkt die ze kunnen hebben op de eenentwintigste eeuw. Het hele essayproject draait rond de website Naast een homepage met algemene informatie, vinden uw leerlingen er bijvoorbeeld het hele boek terug onder de vorm van een e-book (kunnen ze meteen gratis downloaden of op het scherm lezen). Ook een discussieforum, nieuws, alle info over de wedstrijd, activiteiten op de Antwerpse boekenbeurs (bv. Op 2/11 een debat tussen Dirk Barrez en cultuurminister Anciaux) enz. vinden ze daar terug. Voor leerkrachten is er een aparte website waar u met collega s van gedachten kan wisselen over de pedagogische en didactische aspecten van het project. Surf daarvoor naar Half oktober start de wedstrijd. Alle laatstejaars krijgen dan een gratis Knack op School. Daarin vinden ze drie analysemodellen die ze kunnen gebruiken bij het schrijven van hun essay. De leerlingen die willen deelnemen, melden zich via de website. Daar schrijven ze in en daar belandt ook uiteindelijk het essay. Einddatum daarvoor is 8 februari. Eind maart zijn de winnaars bekend. Uw leerlingen kunnen o.a. 100 Franklin e-bookmans winnen. U vindt alle info over dit project en het volledige reglement op - alle verdere info rond dit project bij Piet Bulteel - tel piet.bulteel@roularta.be VRT ROULARTA BOOKS/GLOBE LANGZAAM VERKEER VZW Spelen voor veilig verkeer. Uw gidsen voor een kennismaking met Brussel. Leerlingen bekijken de invloed van de vorige eeuw op de huidige. Middelen voor jongerenparticipatie Een school die kinderen betrekt bij de inrichting van de speelplaats en de klaslokalen. Een initiatief voor buitenschoolse kinderopvang waar de kinderen zelf hun activiteitenprogramma opstellen. Een jeugdbibliotheek die kinderen vraagt welke boeken ze graag lezen of hoe de bib best kan worden ingericht. Een opvangcentrum of instelling die samen met de jongeren een huisreglement opstelt. Een radio- of TV-programma waar kinderen de redactie uitmaken. Jongerenparticipatie is niet enkel een basisrecht (VN-Verdrag van de Rechten van het Kind), het zorgt er ook voor dat de school, de instelling, het opvangcentrum, de bibliotheek beter gaat functioneren. De Provincie Antwerpen wil alvast een helpende hand (én centen) toesteken. Projecten (uiteraard beperkt tot de provincie Antwerpen) moeten beantwoorden aan een aantal kwaliteitscriteria, vorming organiseren voor de volwassen begeleiders én deelnemende jongeren en leiden tot een structurele inbedding van jeugdparticipatie in de werking van de organisatie. De subsidie bedraagt maximum fr. (2478,94 euro) per project. Elk jaar zijn er twee deadlines voor het indienen van uw project: 1 maart en 1 november. Meer info bij Jeugddienst Provincie Antwerpen - Joke Verschueren - tel De Zevende Dag in Brussel Is een goed debat uw ding en bent u geïnteresseerd in politiek? Het VRT-programma De Zevende Dag nodigt u graag uit om deel uit te maken van het studiopubliek tijdens de live-uitzendingen op zondagochtend. U maakt er het reilen en zeilen mee, ook achter de schermen. U ziet hoe de set wordt klaargemaakt, hoe presentatoren en publiek zich «opwarmen», de voorbereiding van de vragensteller uit het publiek en de premier enz. Nieuw is dat u daarna niet meteen naar huis hoeft (maar wel mag, natuurlijk). In samenwerking met Brukselbinnenstebuiten gaat De Zevende Dag immers wandelen door Brussel. Met een ervaren gids ontdekt u waardevolle gebouwen, parken en pleinen, krijgt u inzicht in symbolen van de politiek-economische macht, vroeger en vandaag. Elke week is er een andere wandeling. Uw zondagje Brussel ziet er dus zo uit: ontvangst in de VIP bar, drankje en bijwonen van de rechtstreekse uitzending (9.30 tot u.); lunch in het restaurant van de VRT (12.30 tot u.); wandeling in Brussel (13.30 tot u.). Alles (vervoer naar het stadscentrum inbegrepen) is gratis, behalve de lunch (warme maaltijd kost zo n 400 fr. - 9,92 euro). Meer info en reservaties bij VRT-De Zevende Dag - Kamer 2G Brussel - tel of fax dezevendedag@tv1.be Geef stemlozen een stem Balaki, een Congolese jongen van tien, nodigt u en uw leerlingen uit voor een wandeling door zijn dorp. De kortfilm «Tring, tring! Gezondheid!» (20 minuten) toont het belang van een goede gezondheidszorg in een land in ontwikkeling. De fiets/motorfiets is in Afrika symbool voor de vrijheid van de jongeren, een middel om zich snel en goedkoop te verplaatsen. De videoreportage «Gezondheid voor allen in het jaar 2000» (28 minuten) neemt u mee op reis door Afrika, Azië en Latijns-Amerika. U ontdekt er de projecten waar Memisa (Medische Missie Samenwerking) actief is. Memisa is een niet-gouvernementele organisatie (ngo) die ijvert voor een kwalitatieve gezondheidszorg op lange termijn. Voor leerkrachten derde graad lager onderwijs en eerste graad secundair onderwijs is er heel wat (gratis) didactisch materiaal beschikbaar (brochures, getuigenissen, poëzie, spel, muziek enz.) waarmee u een project rond gezondheidszorg in de derde wereld kan organiseren. En waarom zou u met uw leerlingen niet zorgen voor een nieuwe fiets voor Balaki of één van zijn vriendjes? Alle info bij Memisa - Kerkstraat Itterbeek - tel fax info@memisa.be - Veilig naar school Alle Vlaamse basisscholen kunnen tussen de herfst- en de kerstvakantie inschrijven voor de tweede Schoolspaaractie «Veilig en milieuvriendelijk naar school». Het aantal deelnemers is beperkt! Ingeschreven scholen krijgen voorjaar 2002 een gratis spelpakket met reuzenspandoek. De bedoeling is dat zij het spel tijdens de «Week van de zachte weggebruiker» (mei) spelen. Bovendien krijgen 25 basisscholen inhoudelijke begeleiding bij het opstarten en uitwerken van een verkeersproject rond autovrije schooldagen, schoolvervoerplan, anders naar school, fietspoolen of verkeers- en mobiliteitseducatie. Meer info en inschrijvingen bij Langzaam Verkeer vzw - Veerle De Bent - Minckelersstraat 43A Leuven - tel KLASSE NR

18 Avant première «Falling» De langverwachte Vlaamse film «Falling», (naar de bekroonde jeugdroman «Vallen» van Anne Provoost) opent eind oktober het Internationaal Filmfestival in Gent. De jonge Lucas reist met zijn moeder naar Frankrijk en botst daar op een hele hoop onverwerkte plaatselijke trauma s. Bovendien raakt de jongen in de ban van rechts-extremisten en neemt zijn leven een aantal onverwachte wendingen. Een internationale cast, een ijzersterke soundtrack met o.a. Pragha Kahn en Axelle Red en een sterk regiedebuut van Hans Herbots maken van deze film een must voor jongeren én leerkrachten. En omdat deze laatsten bij CA- NON Cultuurcel steeds een streepje voor hebben, komen er twee exclusieve avant-premières van «Falling», in samenwerking met verdeler Jekino. Geïnteresseerde leerkrachten secundair onderwijs en lectoren lerarenopleiding kunnen op 23 oktober (20 u.) naar Cinéma Lumière Brugge of Studio Leuven. Al wat u moet doen is snel bellen naar Jekino-Films (tel ) op dinsdag 9 of woensdag 10 oktober tussen 10 en 17 u. U kan zo meteen uw zetel reserveren (max. twee tickets per persoon). En omdat CANON Cultuurcel leerkrachten ook didactisch wil ondersteunen, krijgt u er bovendien een uitgebreide lesbrochure bovenop, zodat u uw leerlingen met woord en beeld nadien in de klas kunt warmmaken en maakt u kennis met enkele filmsterren. Vanaf februari organiseert Jekino ook een uitgebreid didactisch parcours rond deze prent waarbij een filmbezoek met een tentoonstelling wordt gecombineerd. Meer informatie hierover verneemt u in het februarinummer van Klasse. VLAAMS CENTRUM VOOR KINDER- EN JEUGDFILM A shot of Art Laat uw leerlingen in klas- of groepsverband een eigen creatief project uitwerken. Voor 25 inzendingen (maximum één per school) ligt een spaarpotje klaar van 1500 euro (zo n fr.) per project. De gelukkigen kunnen tijdens het tweede semester van dit schooljaar hun project realiseren met de medewerking van een professioneel kunstenaar (danser, schrijver, muzikant). Vraag meteen telefonisch (CANON Cultuurcel - tel ) of via (canon@ond.vlaanderen.be) een inschrijvingsformulier en het reglement aan. Inschrijven vóór 27 oktober Inktaapje Wie nog wil deelnemen aan «Het Inktaapje», het nieuwe Vlaams- Nederlandse leesbevorderingsinitiatief voor de derde graad secundair (zie ook vorige Klasse), zal zich moeten reppen. Er zijn nog enkele plaatsen beschikbaar. U schrijft zich in met een groep van maximum 15 leerlingen. Zij lezen van november tot maart vijf bekroonde werken en geven tijdens een slotmanifestatie in Brugge hun mening over literatuur. Voor meer informatie en inschrijving contacteert u Villanella - tel villa@villanella.be. kunstof - een kunstenaar in de klas Uit ruim 700 enthousiaste leerkrachten selecteerde de beroemde onschuldige hand 150 gelukkigen uit basis- en secundair onderwijs. Zij krijgen vanaf deze maand een halve dag een danser, schrijver, videast, beeldhouwer, muzikant over de vloer, die de les ongetwijfeld anders zal kleuren. Theaterbeelden Eind november verschijnt een nieuwe videoreeks rond theater kijken in de klas (secundair onderwijs). Drie succesvolle voorstellingen, «Koning Ubu» (Theater Froe Froe), «Universal Irritant» (De Kakkewieten) en «De Tolbrug (Ibycus), vormen de uitvalsbasis om theater in alle graden toegankelijk te maken. CANON Cultuurcel werkt hiervoor samen met Kunst in Zicht, het Vlaams Theaterinstituut en het Centrum voor Didactiek (UFSIA). Fragmenten uit de voorstellingen worden afgewisseld met interviews met de acteurs, regisseur, scenograaf Bij elke video hoort een didactische handleiding, met opdrachten en achtergrondinformatie om meteen aan de slag te gaan. De opdrachten sluiten aan bij verschillende leerinhouden en vakken in het secundair. Op 14 november kan u deelnemen aan een studiedag rond werken met theater in de klas. U maakt er meteen ook kennis met dit videopakket. De studiedag vindt plaats in de gebouwen van de UFSIA (Antwerpen) van 14 tot 17 u. Inschrijven kan bij het Centrum voor Didactiek - tel Meesterstukken Voor de ongelooflijke prijs van 101 fr. (2,50 euro) kan u een voorstelling of tentoonstelling bezoeken én daarbij een exclusieve workshop volgen. U vindt er gegarandeerd ideeën voor uw klaspraktijk. Als extraatje krijgt u bovendien later een kunstwerk (mét lesmap) als kerstgeschenk. Wie van het aanbod van de vierde editie van Meesterstukken gebruik wil maken, vindt alle informatie in het extra Meesterstukkenkatern in deze Klasse of op CANON Cultuurcel hoopt u massaal te mogen begroeten! 18 KLASSE NR.118 De zomer van Lucas: een onverwerkt verleden, de lokroep van het extremisme THEATERBEELDEN/PATRICK DE SPIEGELAERE Hoe muzisch werken binnen nietmuzische domeinen/vakken? CANON CULTUURCEL JAN STAES - DIRK TERRYN - JAN LUYTEN KONING ALBERT II-LAAN BRUSSEL - TEL FAX CANON@OND.VLAANDEREN.BE Muzische Werkdagen Tijdens twee maal twee Muzische Werkdagen (de dag wordt telkens herhaald om zoveel mogelijk deelnemers te bereiken) volgen pedagogische begeleiders basisonderwijs en docenten uit de lerarenopleiding gratis een reeks actieve en creatieve ateliers binnen de vijf muzische domeinen (beeld, media, drama, muziek en dans). Deze «intermediairen» volgen zo de voetsporen van leerkrachten basisonderwijs en studenten lerarenopleiding. De deelnemers krijgen een uiteenzetting over plaats en betekenis van muzische vorming in het basisonderwijs, hoe ze dit kunnen inpassen in de leerlijnen van een school en hoe ze hierbij leerkrachten of studenten kunnen begeleiden. De eerste dag (6 november in CC Leuven of 14 november in CC Lokeren) onderzoeken de deelnemers hoe ze binnen niet-muzische vakken of domeinen toch «muzisch» kunnen werken. U kan rechtstreeks reserveren bij co-organisator Spelewei - tel spelewei@wanadoo.be. In maart 2002 volgt dan een tweede paar Muzische werkdagen om te onderzoeken hoe u rond een artistiek product (voorstelling, museumbezoek ) muzisch kan werken binnen verschillende lessen. Plaats en data vindt u later in Klasse (januari), maar u kan nu al reserveren bij co-organisator Kunst in Zicht/Wisper - tel info@wisper.be. Deze twee vormingsdagen sluiten naadloos op elkaar aan, maar u kan ze ook afzonderlijk volgen. Zinneke De Zinneke Parade wil een intensieve samenwerking doen ontstaan tussen wijkbewoners, verenigingen, scholen en kunstenaars. Scholen (alle types en alle niveaus) kunnen bruggen slaan met hun wijk en een eigenzinnige bijdragen leveren in de Parade op 25 mei Met als thema «Zinnergie» gaan «Meesters in de Fysica» op zoek naar machines die bewegen op menselijke kracht; vinden «Tovenaars in de Muze» zelfgemaakte instrumenten uit, zoeken «Acrobaten» naar de mooiste passen Wil u erbij zijn? Dan moet u vóór 27 oktober een voorstel indienen (u vindt een inschrijvingsformulier bij uw directie of u kan het opvragen via Vanaf 19 november mag u antwoord verwachten.

19 Eerlijk fruitsap flesjes fruitsap van eerlijke handel; 1200 Vlaamse basisscholen die eerlijke sinaasappel-, pompelmoes- en Worldshakesapjes aan hun leerlingen geven. De ambitie voor dit schooljaar: alle lagere-schoolkinderen aan de eerlijke-fruitsapfles! Dit fruitsap is dan ook één van de succesproducten van Oxfam- Wereldwinkels. Maar Oxfam doet méér dan alleen maar fruitsap verkopen. Ze hebben ook een educatief aanbod rond fruitsap. Aanrader dit najaar is «Sientjes Sapmap», een lesmap over fruitsap en eerlijke handel, voor alle klassen van de lagere school. De map bevat heel wat achtergrondinformatie over de citrusteelt in Brazilië en Cuba. Op de plantages in de Braziliaanse deelstaten Bahia en Parana maken de plukkers lange werkdagen en verdienen weinig. Door te verkopen aan de eerlijke handel krijgen ze echter een betere prijs voor hun lekkere producten. Per graad presenteert «Sientjes Sapmap» twee uitgewerkte lesvoorstellen: een proefspel, een stripverhaal, een boodschappenspel, een project rond verpakkingen Uitgewerkte muzische activiteiten voor alle leeftijden (inbegrepen een cd met drie liedjes) vervolledigen het aanbod. Kant-en-klare werkbladen beperken uw voorbereiding tot een minimum. «Sientjes Sapmap» is een coproductie van Oxfam-Wereldwinkel en Cemuvo en kost 300 fr. (7,44 euro). U kan de map bestellen in de plaatselijke Oxfam-Wereldwinkel (adressen vindt u op of rechtstreeks op het nationaal secretariaat (u betaalt dan wel 200 fr. - 4, 96 euro verzendingskosten). Als extraatje voor geïnteresseerde leerkrachten schenken Oxfam-Wereldwinkels en Klasse 20 exemplaren van deze lesmap weg. U stuurt vóór 15 oktober een kaartje naar onderstaand adres, met vermelding van uw naam, adres en naam en adres van uw school. De onschuldige hand zal twintig leerkrachten gelukkig maken. Oxfam-Wereldwinkel - Walter Penen - Ververijstraat Gent - tel fax bestel@oww.be - Hapklare wetgeving Op edulex.vlaanderen.be vindt u alle onderwijswetgeving en dito rondzendbrieven. U kan er op maat zoeken, navigeren via hyperlinks enz. (zie ook vorige Klasse). De nieuwe site wil uitdrukkelijk de onderwijsreglementering doorzichtiger, toegankelijker, klantvriendelijker voorstellen. Klasse zal u op zijn beurt in deze rubriek attent maken op nieuwe wetgeving, die u via een paar klikjes met de muis via edulex meteen kan inkijken. Bij het begin van een nieuw schooljaar is er uiteraard wat meer te vinden dan op andere momenten in het schooljaar. Even praktisch: u opent de website edulex.vlaanderen.be. Vervolgens klikt u in de linkerkolom («zoeken») op «documenten per type, datum, titel». U krijgt een nieuw scherm met links allerlei vakjes. In het lege vakje naast «Referentie» typt u de referentie (bv. BaO/ 2001/4) die u hieronder vindt. Klikken op «zoeken» en klaar is kees. Voor alle niveaus: 13AC/JDC: vakantieregeling van het paramedisch personeel (gemeenschapsonderwijs); 13CC/TIJDEL.VERV./HL: betere bezoldiging tijdelijke vervanging door collega bij afwezigheid vanaf 10 werkdagen; 13BC/IF/MB: mogelijkheden voor voltijds of halftijds politiek verlof. Voor het basisonderwijs: BaO/2001/4: een afzonderlijk organiek urenpakket voor kinderverzorgers in elke autonome kleuterschool of basisschool met minstens 35 kleuters; BaO/2001/5: de maximumprestatie voor de hoofdopdracht onderwijzer is 27 lestijden; BaO/2001/6: een basisschool mag 3 procent van het lestijdenen urenpakket reserveren voor bijzondere pedagogische taken; BaO/2001/7: aanvullende lestijden voor lichamelijke opvoeding (bewegingsopvoeding) in het gewoon kleuteronderwijs + introductie van het ambt van leermeester lichamelijke opvoeding in het gewoon kleuteronderwijs. Voor de permanente vorming: 13EA/gds/bekw2001: aanpassing stelsel bekwaamheidsbewijzen DKO: bewijzen nieuwe vakken DKO; versoepeling bewijs pedagogische bekwaamheid; aanstelling op basis van artistieke en pedagogische ervaring. Leg uw leerlingen aan de eerlijke-fruitsapfles. Onderwijsreglementen on line OXFAM-WERELDWINKEL FIETSERSBOND Computers op school en thuis Van 15 tot 17 november is de Brusselse EHSAL-hogeschool the place to be voor de aficionados van computers, internet, multimedia en ICT. U kan er immers op bezoek bij de 14de editie van de CST-beurs (Computers op School en Thuis). Nieuw is dat elke dag tegelijk een inhoudelijke themadag is voor specifieke doelgroepen. Zo is donderdag 15 november gewijd aan de mogelijkheden die ICT biedt voor onderwijsinspecteurs, -adviseurs en -directeurs. Speciale aandacht gaat naar de mogelijkheden en moeilijkheden voor ICT-coördinatoren, ICT-specialisten en multimedialectoren. Hoogtepunt van de eerste dag wordt een video-conferencing met aan de andere kant Robert Cailliau (vanuit het CERN in Genève), mede-ontwerper van het world wide web. Vrijdag 16 november richt CST de schijnwerpers op leerkrachten en studenten uit de lerarenopleiding. Op het programma een reeks nascholingen (o.a. in het kader van de Regionale Expertise Netwerken of REN s), workshops, lokalen met hands on praktijk, standen met speciale programma s en hardware voor onderwijs De laatste dag, zaterdag 17 november, is afgestemd op ouders, grootouders en kinderen, met o.a. opnieuw een «Computerspeelparadijs», met educatieve programma s voor kleuters (3 tot 6 jaar) - en hun (groot)ouders. Tickets kosten 1000 fr. - 24,79 euro (15/11, enkel toegang voor de vermelde doelgroep); 500 fr. - 12,39 euro (16/11 - studenten betalen 250 fr. - 6,20 euro; groepen 150 fr. - 3,72 euro per deelnemer, minimum 25 deelnemers; gratis warme lunch); 350 fr. - 8,68 euro (17/11; gratis voor kinderen tot 16 jaar). Meer info en inschrijvingen bij CST-Secretariaat - Te Boelaarlei Antwerpen - tel fax info@cst.be - Dode hoek Jaarlijks sterven in ons land gemiddeld twaalf (vaak jonge) fietsers en vallen er tientallen gewonden bij dodehoekongevallen met rechtsafslaande vrachtwagens. Federaal Minister van Mobiliteit en Vervoer Isabelle Durant ijvert voor een aanpassing van de Europese richtlijnen, om bijvoorbeeld een bijkomende bolle spiegel of een camera met monitor te verplichten. De Fietsersbond start deze maand met een grootscheepse sensibiliseringscampagne om fietsers én vrachtwagenchauffeurs op de gevaren te wijzen. Dit initiatief krijgt de steun van het kabinet van de minister en van KBC, VAB (Vlaamse Automobilistenbond) en BIVV (Belgisch Instituut voor de Verkeersveiligheid). Grote affiches zullen op de gevaren wijzen en in twee folders (ééntje voor fietsers, ééntje voor chauffeurs) vindt u meer informatie over de dode hoek, over de gevolgen ervan én bovendien een reeks tips en technische oplossingen om de dode hoek te vermijden. Ten slotte werkt de Fietsersbond aan een lespakket rond de dode hoek voor de derde graad lager onderwijs. Aan de hand van realistische simulatie-oefeningen zullen de leerlingen vanop de fiets en vanuit de vrachtwagencabine zelf kunnen ervaren wat de dode hoek is, hoever hij reikt en hoe ze hem het beste kunnen omzeilen. Meer info over campagne en lespakket bij Fietsersbond vzw - Hopland Antwerpen - tel fax fietsersbond@pi.be - Zipzop feest Dansend en zingend redt de bijna-echte-kroonprins zijn trouwe metgezel Goudvis uit de klauwen van madame Poubelle, doorstaat stormen om prinses Madelief te vinden en vliegt de oceaan over In werkelijkheid speelt het hele verhaal zich af in de badkamer van een kleine jongen, waar elk ding, elke toevallige gebeurtenis een plaats krijgt in zijn fantasiewereld. Theater Zipzop brengt met «Feest» een ode aan de fantasie van uw leerlingen (vooral bedoeld voor de eerste en tweede graad lager onderwijs). Op zaterdag 6 oktober (Dansacademie Burgstraat, Gent) en zaterdag 13 oktober (Schouwburg, Diksmuide) speelt Theater Zipzop telkens twee voorstellingen van «Feest» (14 u. en 16 u.). Leerkrachten eerste en tweede graad lager onderwijs kunnen één van deze voorstellingen gratis bijwonen. Gewoon even uw zitje reserveren op tel Nadien is «Feest» beschikbaar als schoolvoorstelling, mét desgewenst een workshop dans als extraatje. Meer info en reservaties van schoolvoorstellingen bij Theater Zipzop - Jeroen Serruys - tel KLASSE NR

20 De ark van Europa Wat doen u en uw leerlingen rond het Europees Voorzitterschap van ons land? Zin in een feestje waar ook nog wat méér in zit? Dan bent u welkom op de Ark van Europa. Ze legt in november en december enkele dagen aan in elke provincie. Jongeren tussen 15 en 25 jaar uit heel Europa ontmoeten er elkaar om te praten, te fuiven, te luisteren en ideeën uit te wisselen. Centrale thema s zijn milieu en wetenschap. Maar alles kan. 20 KLASSE NR.118 Vanaf de tweede helft van november staan er op de Vlaamse wateren vreemde dingen te gebeuren: de Ark van Europa doet vijf Vlaamse havensteden (nu ja ) aan voor telkens een dag of drie: Gent, Brugge, Antwerpen, Hasselt en Brussel. Het initiatief komt van de federale overheid. Doelstelling? Jongeren meer betrekken bij Europa. Daarom vaart Europa met de boot naar hen toe. Een heruitgave van het middeleeuwse narrenschip? De Ark van Noach in het Belgische regenseizoen? Misschien iets tussen de twee. Volgens de organisatoren gaat het om een té gekke fuifboot, waar bovendeks en overdag ook allerlei boeiends te rapen valt over wat Europa voor jongeren kan betekenen: reizen, in het buitenland studeren, uitwisselingsprogramma s, grensoverschrijdend brainstormen rond milieu, cultuur, wetenschap Toren van Babel Europa, dat is nog wat meer dan besloten ministervergaderingen, gereken in euro s of brandende veestapels. Meer dan een verbond van naties, is Europa een lappendeken van verschillende culturen en een plezante Toren van Babel waar allerlei talen door elkaar worden gesproken Leonardo da Vinci, Socrates, Comenius het zijn allemaal namen van slimme mensen die allang dood zijn, maar ze staan ook voor reisprogramma s waarmee scholen en klassen Europees kunnen gaan. Vorming en onderwijs krijgen op de boot een Europees gezicht. Blauwe linten Milieu staat hoog aangeschreven op de boot: hoe gaan we op Europees niveau de rivieren weer kristalhelder maken, de lucht proper, ons voedsel gezond? Kritische jongeren komen uitleggen wat zij van Europa verwachten: de zalm moet vrolijk kunnen spartelen op de grote blauwe linten: Rijn, Schelde en Maas tussen het meer van Konstanz en de Noordzee. Voor minder gaan we niet. De Ark van Europa toont hoe het kan. Ook wetenschapsfreaks gaan Europees: ruimtevaart, telecom, informatica, satellieten voor milieu, biotechnologie het zijn allemaal onderzoeksterreinen waar Vlamingen in het buitenland samenwerken met bollebozen uit alle hoeken van ons continent, van Spanje tot Zweden, van Engeland tot Tsjechië. Flarden van hun samenwerking komen samen in de Ark. Feest op de boot Europa betekent: reizen, werken, leren, en dat alles door elkaar; altijd een beetje onderweg zijn, nieuwe dingen zien, mensen ontmoeten, vrienden maken. «De boot wordt een veelzijdig en verrassend feest», zeggen de organisatoren. «Misschien omdat we ons wel allemaal wat verwant voelen met die springerige zalm.» De Ark van Europa drijft eind november, begin december een maand door Vlaanderen. Op dat moment heeft ook het hoogtepunt van toespraken, ministerraden, colloquia en vergaderingen n.a.v. het Belgische EU-voorzitterschap plaats. De jongeren kunnen dan voor hun ding terecht op de Ark. Wat, waar, wanneer? De boot ligt tussen eind november en begin december telkens enkele dagen in Gent, Brugge, Antwerpen, Hasselt en Brussel. Precieze plaatsen, programma en data verneemt u in de volgende Klasse. Maar leerkrachten die met hun klas (leerlingen vanaf 15 jaar) willen komen, reserveren nu al best een plaatsje. Het infonummer : tel Uiteraard zijn ook individuele bezoekers welkom.