Vastgesteld rapport van het inspectiebezoek aan Beweging 3.0, verpleeghuis De Lichtenberg in Amersfoort op 20 oktober 2015

Transcriptie

1 Vastgesteld rapport van het inspectiebezoek aan Beweging 3.0, verpleeghuis De Lichtenberg in Amersfoort op 20 oktober 2015 Utrecht februari 2016 V

2 Vastgesteld rapport van het inspectiebezoek aan De Lichtenberg in Amersfoort op 20 oktober 2015 Inhoud 1 Inleiding Aanleiding en belang Doelstelling bezoek Methode Toetsingskader en handhaving Beschrijving locatie Conclusie en beschouwing Overzicht van de resultaten Visie aanwezig maar toepassing staat onder druk Randvoorwaarden voor goede zorg schieten tekort Conclusie: de zorg wordt ten dele volgens de kernelementen uitgevoerd Handhaving Resultaatsverslag Beoordeling van overige locaties Vervolgacties inspectie Bevindingen Kernelement 1: De zorgaanbieder heeft een aantoonbare en geïmplementeerde visie op de zorg aan mensen met een vorm van dementie Kernelement 2: De medewerker kent de cliënt en zijn gedrag en rapporteert hierover Kernelement 3: De zorgaanbieder betrekt het netwerk van de cliënt bij essentiële momenten in het zorgproces Kernelement 4: Een multidisciplinair team met in ieder geval een verzorgende, arts en psycholoog zorgt dat zorgdoelen en interventies gebaseerd zijn op (een) gezamenlijk gedragen probleemstelling(en) Kernelement 5: Het multidisciplinaire team maakt aantoonbaar een analyse van het onbegrepen gedrag met nagaan van oorzaken op lichamelijk, psychisch en sociaal terrein Kernelement 6: Om de risico s van het gedrag zoveel mogelijk te verkleinen passen medewerkers eerst persoonsgerichte psychosociale interventies toe en leggen ze deze vast in het zorgdossier Kernelement 7: Psychofarmaca volgens de landelijk geldende richtlijnen toepassen Kernelement 8: De multidisciplinaire afspraken ten minste twee maal per jaar evalueren met etra aandacht voor het mogelijk staken van psychofarmaca Bijlage 1 Geraadpleegde documenten 21 Bijlage 2 Uitleg observatiemethode SOFI 22 Bijlage 3 Overzicht wetten, veldnormen en rapporten 23 Pagina 2 van 23

3 1 Inleiding De Inspectie voor de Gezondheidszorg (hierna: de inspectie) heeft op 20 oktober 2015 een onaangekondigd bezoek gebracht aan Stichting Beweging 3.0, verpleeghuis De Lichtenberg (hierna: De Lichtenberg) in Amersfoort. In het eerste hoofdstuk van dit rapport beschrijft de inspectie het kader waarbinnen zij het bezoek bracht. In de hoofdstukken hierna volgen de conclusie en beschouwing, de handhaving met daarin de maatregelen die de zorgaanbieder moet nemen en tenslotte de bevindingen. 1.1 Aanleiding en belang De taak van de inspectie is het bevorderen van de naleving van wet- en regelgeving, (beroeps)normen, richtlijnen en standaarden bij onder toezicht staande zorgaanbieders. De inspectie doet dit niet vanuit de opvatting regels zijn regels, maar vanuit de overtuiging dat regels en (beroeps)normen er zijn om risico s tegen te gaan en gezondheidsschade te voorkomen. Etra aandacht gaat uit naar kwetsbare groepen. In dit kader verricht de inspectie binnen de langdurige zorg onderzoek naar de zorg voor ouderen met onbegrepen gedrag voortkomend uit een vorm van dementie. In vervolg op het project Zorg aan ouderen met onbegrepen gedrag voortkomend uit een vorm van dementie in 2014, toetst de inspectie in 2015 bij 25 zorgaanbieders de zorg aan deze doelgroep. 1.2 Doelstelling bezoek De gewenste uitkomst van het onderzoek is dat zorgaanbieders de zorg voor cliënten met onbegrepen gedrag, voortkomend uit een vorm van dementie, volgens de normen leveren. De doelstelling van de inspectiebezoeken in 2015 is te beoordelen in hoeverre de geboden zorg voldoet aan de 8 kernelementen 1 die zijn gebaseerd op relevante wet- en regelgeving, (beroeps)normen, richtlijnen en standaarden. In 2014 heeft de inspectie, bij de bezoeken in het kader van bovengenoemd onderzoek, beschrijvende rapporten zonder oordeel opgesteld om zo het onderwerp in het veld te agenderen. De inspectie maakte voor het eerst gebruik van de mogelijkheid om in een algemene ruimte van een zorglocatie gedurende enige tijd de zorg aan cliënten te observeren met een gevalideerde methode. Hierdoor kon de inspectie de zorg meer vanuit het cliëntperspectief toetsen. In 2015 zijn de rapporten van de inspectie wederom beschrijvend, echter nu wel voorzien van een oordeel. De inspectie vraagt zo nodig aan de zorgaanbieder om, na drie maanden, (de resultaten en eventuele planning van) verbeteringen te rapporteren. 1.3 Methode De inspectie gebruikt een bezoekinstrument op basis van de 8 kernelementen voor zorg aan mensen met onbegrepen gedrag. In het instrument zijn de kernelementen als veldnormen vastgelegd. Elk kernelement bestaat uit een aantal beoordelingsaspecten. De inspectie beoordeelt het kernelement op basis van de bevindingen tijdens het bezoek. 1 De kernelementen hebben hun oorsprong in het rapport Omgaan met onbegrepen gedrag bij dementie. Inventarisatie richtlijnen en inzichten rondom ombegrepen gedrag bij ouderen met dementie (Vilans en Trimbos-instituut) Pagina 3 van 23

4 Om tot een oordeel te komen gebruikte de inspectie informatie uit verschillende bronnen. Zo voerde de inspectie gesprekken met cliënten/cliëntvertegenwoordigers, verschillende medewerkers, de arts, psycholoog en fysiotherapeut en de interimlocatiemanager. Ook gebruikte de inspectie schriftelijke informatie uit (beleids)documenten (zie bijlage 1) en cliëntdossiers. Daarnaast kreeg de inspectie tijdens een rondleiding een algemene indruk van de omgeving van de cliënten. Een onderdeel van het bezoekinstrument zijn observaties van maimaal vijf cliënten in openbare ruimtes van een zorglocatie. Deze methode genaamd SOFI (Short Observational Framework for Inspection) is een observatie-instrument dat als doel heeft de zorg vanuit het perspectief van de cliënt in kaart te brengen (zie bijlage 2). Tijdens een observatieperiode van bij dit bezoek twee keer 45 minuten hebben twee inspecteurs een indruk gekregen hoe cliënten de zorg ervaren en van de manier waarop medewerkers met cliënten omgaan. De observatie vond in vier verschillende huiskamers plaats, vóór de lunch. Tijdens de observaties waren in alle huiskamers geregeld één of meerdere medewerkers aanwezig. Er waren ook periodes waarin in de huiskamers geen medewerker aanwezig was. In enkele huiskamers waren gedurende korte tijd ook familieleden aanwezig die op bezoek kwamen. Resultaten van de SOFI-observaties worden altijd gebruikt in combinatie met de informatie uit de verschillende hierboven genoemde bronnen (triangulatie). 1.4 Toetsingskader en handhaving De kernelementen en beoordelingsaspecten die de inspectie hanteerde, zijn gebaseerd op de wet- en regelgeving en de daarvan afgeleide veldnormen van de koepelorganisaties en branche- en beroepsverenigingen. Een overzicht van het normenkader is opgenomen in bijlage 3. De inspectie vraagt maatregelen aan de zorgaanbieder indien de/een kernelement(en) niet of deels voldoen/voldoet. Indien nodig vraagt de inspectie een resultaatverslag en brengt de inspectie een follow up bezoek. 1.5 Beschrijving locatie Organisatie en gebouw Verpleeghuis De Lichtenberg in Amersfoort maakt deel uit van stichting Beweging 3.0. De stichting biedt activiteiten en voorzieningen op het gebied van wonen, zorg en welzijn in regio Eemland. De Lichtenberg ligt aan de rand van Amersfoort in een bosrijke omgeving. Het comple bestaat uit een woonzorgcentrum en een verpleeghuis. In het verpleeghuis verblijven cliënten met somatische en psychogeriatrische aandoeningen. Het inspectiebezoek betrof de geboden zorg aan mensen met dementie. Deze cliënten wonen in zes hofjes op de begane grond. De hofjes bieden plaats aan totaal 68 cliënten. Een hofje bestaat uit 11 of 12 eenpersoonskamers met een huiskamer. Twee hofjes delen samen één keuken. De hofjes hebben een Bopzaanmerking en zijn gesloten. Ze hebben ruime gangen en binnentuinen. De huiskamers zijn ingericht met meubilair dat bij de doelgroep past. Op diverse plekken zijn hoekjes ingericht die aan vroeger doen denken. Alle cliënten hebben een eigen zit/slaapkamer met een wastafel. Per drie à vier kamers is er een sanitaire voorziening. Pagina 4 van 23

5 Zorg en behandeling Tijdens het inspectiebezoek hadden 59 cliënten een zorgzwaartepakket (ZZP) 5, zeven cliënten hadden een ZZP 7, één cliënt had een ZZP 6. Op ieder hofje werkt een team bestaande uit verpleegkundigen niveau 4, verzorgenden niveau 3, helpenden niveau 2 en één of meer leerlingen en stagiaires. Men start s morgens in principe met twee medewerkers per hofje. s Middags is gedurende een aantal uren één medewerker aanwezig op een hofje. In de avonddienst zet men twee medewerkers in per hofje en in de nachtdienst twee medewerkers voor alle hofjes. 24 uur per dag is er een verpleegkundige beschikbaar. Het behandelteam bestaat uit twee specialisten ouderengeneeskunde (hierna: SO), drie psychologen en twee in geriatrie gespecialiseerde fysiotherapeuten. Medewerkers bespreken cliënten in het halfjaarlijkse zorgleefplanoverleg, in tweewekelijkse gedragsspreekuren en tijdens de wekelijkse artsenvisite. Zorgmedewerkers leggen hun bevindingen en afspraken vast in een elektronisch cliëntendossier (hierna: ECD). Behandelaren hebben een eigen dossier en kunnen rapporteren in het ECD. Reorganisatie en invoering zelforganiserende teams In 2014 heeft Beweging 3.0 een reorganisatie doorgevoerd op locatie de Lichtenberg. De somatische afdelingen gingen over op kleinschalig wonen. De zorgteams werden verantwoordelijk voor het runnen van het huishouden op een woongroep. Zowel voor de somatiek als de psychogeriatrie is de formatie van de centraal georganiseerde processen overgeheveld naar de woongroepen. Tegelijkertijd startte De Lichtenberg met de invoering van zelforganiserende teams. De zorgteams werden verantwoordelijk voor onder andere de roosterplanning, het regelen van invalkrachten en de inzet van vrijwilligers. Vervolgens is in 2015 binnen heel Beweging 3.0 een reorganisatie van de managementstructuur doorgevoerd. Daarbij is (ook op de locatie Lichtenberg) een managementlaag vervallen. Daarnaast is een aantal andere maatregelen doorgevoerd. Voorheen zette men in de huiskamers activiteitenbegeleiders en gastvrouwen in. De gastvrouwen ondersteunden bij de maaltijden en het toezicht. Deze functies zijn opgeheven. De werkzaamheden zijn onderdeel geworden van het takenpakket van de zorgmedewerkers. De bijbehorende formatie is aan de teams toegevoegd. Verder is de bezetting van de receptie gewijzigd. De gastvrouwen uit het aansluitende Grand Cafe zijn verantwoordelijk geworden voor de ontvangst- en wegwijsfunctie van de receptie 2. De inspectie kreeg te horen dat medewerkers in De Lichtenberg het afgelopen jaar te maken kregen met veel wisselingen in het management, zowel op de locatie als op andere niveaus binnen Beweging 3.0 waar zij contact mee hadden. Ook ontstonden personeelstekorten. Op de hofjes moet men regelmatig flewerkers inzetten. De huidige interim directeur ziet met name in het woonzorgcentrum van De Lichtenberg, en niet zo zeer in het verpleeghuis, de gevolgen van een te snel doorgevoerde reorganisatie. Eind september 2015 heeft de bestuurder naar aanleiding van berichten over tekortschietende zorg in twee verpleeghuizen van Beweging 3.0, waaronder De Lichtenberg, een crisisteam ingesteld. In De Lichtenberg is een interim locatiemanager aangesteld voor tenminste één jaar die de basis weer op orde moet brengen. 2 De inspectie trof bij aankomst in de locatie en bij haar vertrek geen gastvrouwen bij de receptie aan. Op de balie van de receptie lag een briefje met twee telefoonnummers die men kon bellen. Voor een oudere bewoonster met een rollator die iets wilde weten bleek dit geen werkbaar alternatief. Zij begreep het niet. Pagina 5 van 23

6 voldoet Voldoet deels Voldoet niet Vastgesteld rapport van het inspectiebezoek aan verpleeghuis De Lichtenberg in Amersfoort op 20 oktober Conclusie en beschouwing Dit hoofdstuk start met een totaaloverzicht van de scores per kernelement. Hierna volgen paragrafen met een beschouwend karakter. Tenslotte geeft de inspectie haar conclusie. 2.1 Overzicht van de resultaten Tabel 1 biedt een overzicht van de oordelen per kernelement. Kernelement 1. De zorgaanbieder heeft een aantoonbare en geïmplementeerde visie op de zorg aan mensen met een vorm van dementie 2 De medewerker kent de cliënt en zijn gedrag en rapporteert hierover 3 De zorgaanbieder betrekt het netwerk van de cliënt bij essentiële momenten in het zorgproces 4 Een multidisciplinair team met in ieder geval een verzorgende, arts en psycholoog zorgt dat zorgdoelen en interventies gebaseerd zijn op (een) gezamenlijk gedragen probleemstelling(en) 5 Het multidisciplinaire team maakt aantoonbaar een analyse van het onbegrepen gedrag met nagaan van oorzaken op lichamelijk, psychisch en sociaal terrein 6 Om de risico s van het gedrag zo veel mogelijk te verkleinen passen medewerkers eerst persoonsgerichte psychosociale interventies toe en leggen ze deze vast in het zorgdossier 7 Psychofarmaca volgens de landelijk geldende richtlijnen toepassen 8 De multidisciplinaire afspraken ten minste twee maal per jaar evalueren met etra aandacht voor het mogelijk staken van psychofarmaca 2.2 Visie aanwezig maar toepassing staat onder druk Beweging 3.0 heeft haar algemene visie betrokken en professioneel uitgewerkt in een visie op de zorg aan cliënten met dementie. Gesprekspartners gaven aan dat belevingsgerichte zorg het uitgangspunt is en dat er instrumenten ontwikkeld zijn om onbegrepen gedrag als gevolg van dementie in kaart te brengen. Een belangrijke voorwaarde om te werken aan verbeteringen is aanwezig: medewerkers voelen zich betrokken bij de cliënt en laten dat zien. Ze willen goede, belevingsgerichte zorg leveren en reageren in het algemeen ondersteunend. De vaste medewerkers kennen de cliënten en laten passende psychosociale interventies zien. Wel kan hun deskundigheid op dit terrein nog verder worden vergroot. Ook de multidisciplinaire aanpak van de zorg aan cliënten met dementie verloopt in het algemeen Pagina 6 van 23

7 goed. Men doet multidisciplinair onderzoek naar onbegrepen gedrag en naar geschikte interventies. Wel is het vooraf voldoende informatie verzamelen over de cliënt nog een verbeterpunt. Echter, het toepassen van de visie en de implementatie van instrumenten staat door de reorganisatie en de invoering van zelfsturende teams onder druk en is niet (meer) gegarandeerd. 2.3 Randvoorwaarden voor goede zorg schieten tekort Uit gesprekken en de resultaten blijkt dat de in paragraaf 1.5 beschreven reorganisatie en het personeelsbeleid negatieve gevolgen hebben gehad op onder meer het in praktijk brengen van de visie op zorg aan cliënten met dementie en onbegrepen gedrag. Medewerkers en cliënten zijn geconfronteerd met: - etra taken voor zorgmedewerkers waar zij niet of onvoldoende voor toegerust zijn en die ten koste gaan van tijd voor de cliënt, - het ontbreken van sturing en het grote aantal managementwisselingen met als gevolg onduidelijkheid over de vraag wie men bij vragen aan kan spreken, - het gemis van activiteitenbegeleiding en gastvrouwen op de hofjes; het ontbreken van bemensing van de receptie, - het feit dat medewerkers s middags langer dan voorheen alleen staan op een hofje, - personeelstekorten waardoor flewerkers moeten worden ingezet. Deze zijn niet altijd beschikbaar, komen soms niet opdagen en kennen de cliënt minder goed. Dit heeft onder meer geleid tot: - hoge werkdruk, waardoor het bieden van belevingsgerichte zorg en het goed vormgeven van kleinschalig wonen onder druk staan, - vertrek van veel cultuurdragers, die trekkers waren in de zorgteams, - reserve bij behandelaars om veel te vragen aan zorgmedewerkers omdat die overbelast zijn. De inspectie constateert verder dat het elektronisch cliëntendossier (hierna: ECD) nog onvoldoende mogelijkheden biedt om efficiënt te kunnen werken. Bovendien bevat het ECD niet of nauwelijks levensloopinformatie en deze wordt ook niet actief verzameld. Het voorgaande betekent dat de randvoorwaarden voor goede zorg tekortschieten. Na het inspectiebezoek heeft de inspectie in een gesprek met de raad van bestuur en raad van toezicht van Beweging 3.0 benadrukt dat het van groot belang is dat Beweging 3.0 de consequenties van de reorganisatie en het personeelsbeleid in kaart brengt en de negatieve effecten op het leveren van goede zorg aan cliënten met dementie en onbegrepen gedrag ondervangt met passende maatregelen. 2.4 Conclusie: de zorg wordt ten dele volgens de kernelementen uitgevoerd De zorg aan cliënten met onbegrepen gedrag werd in De Lichtenberg ten dele volgens de kernelementen uitgevoerd. Dit betekent dat verantwoorde zorg niet altijd gegarandeerd is. Om de risico s te beperken wordt van u verwacht dat u maatregelen neemt. In hoofdstuk 3 staan de te nemen maatregelen vermeld en worden de vervolgacties aangegeven. Pagina 7 van 23

8 3 Handhaving In dit hoofdstuk beschrijft de inspectie wat zij van de zorgaanbieder verwacht. De inspectie gaat ervan uit dat hoofdstuk 4 voldoende informatie bevat om de benodigde verbeteringen uit te voeren. De inspectie verwacht van de zorgaanbieder dat hij maatregelen neemt om te voldoen aan de kernelementen. 3.1 Resultaatsverslag De inspectie verwacht dat de zorgaanbieder de noodzakelijk verbetermaatregelen neemt en de inspectie daarvan een resultaatverslag stuurt. Dit resultaatverslag verwacht de inspectie drie maanden na het versturen van het vastgestelde rapport. De inspectie verwacht per beoordelingsaspect dat niet of deels voldoet een resultaatverslag waarin staat: - Of de zorgaanbieder voldoet aan het beoordelingsaspect of wat de planning is om aan het beoordelingsaspect te gaan voldoen. - De aanpak en acties waarmee de zorgaanbieder bereikt dat aan het beoordelingsaspect is voldaan. - De wijze waarop is gemeten dat de zorgaanbieder aan het beoordelingsaspect voldoet. 3.2 Beoordeling van overige locaties De inspectie verwacht dat het verantwoordelijk management ook in andere locaties beoordeelt of aan de kernelementen en beoordelingsaspecten wordt voldaan en zo nodig passende maatregelen neemt. 3.3 Vervolgacties inspectie Op basis van het ontvangen resultaatsverslag beoordeelt de inspectie of vervolgacties nodig zijn. Een aangekondigd of onaangekondigd hertoetsbezoek aan De Lichtenberg behoort tot de mogelijke vervolgacties. Pagina 8 van 23

9 Voldoet Voldoet deels Voldoet niet Niet beoordeeld Vastgesteld rapport van het inspectiebezoek aan verpleeghuis De Lichtenberg in Amersfoort op 20 oktober Bevindingen In dit hoofdstuk geeft de inspectie weer wat zij aantrof tijdens het inspectiebezoek. De beschrijving in het blauwe kader omschrijft een benadering van de wenselijke situatie. Per kernelement is een aantal beoordelingsaspecten beschreven. Tijdens het bezoek keek de inspectie naar de uitvoering van de beoordelingsaspecten. Het resultaat is een oordeel per beoordelingsaspect en per kernelement: voerde de zorgaanbieder de zorg volgens het kernelement, deels volgens het kernelement of niet volgens het kernelement uit? De inspectie hanteerde hierbij het uitgangspunt dat een kernelement voldoet wanneer alle beoordelingsaspecten voldoen. Een kernelement voldoet niet wanneer alle beoordelingsaspecten niet voldoen. In de andere gevallen voldoet een kernelement deels. Niet beoordeeld betekent dat de situatie waarop het beoordelingsaspect van toepassing is, op de locatie wel voorkomt, maar niet aan de orde is geweest tijdens het bezoek. De inspectie illustreert haar oordeel met positieve en negatieve voorbeelden. 4.1 Kernelement 1: De zorgaanbieder heeft een aantoonbare en geïmplementeerde visie op de zorg aan mensen met een vorm van dementie. De zorgaanbieder heeft aantoonbaar een visie/beleid3 waaruit blijkt vanuit welke gedachte en op welke manier hij zorg aan mensen met dementie wil bieden. Uit deze visie blijkt dat de zorgaanbieder het streven ondersteunt om het onbegrepen gedrag bij mensen met dementie te onderzoeken, te begrijpen en oorzaken van (probleem oproepend) onbegrepen gedrag aan te pakken. De visie wordt vertaald naar beleid. Uit onderzoek blijkt dat een visie vooral dan bijdraagt aan het succes van een woonvoorziening wanneer deze niet alleen op papier staat, maar ook in de praktijk is doorgevoerd en wordt nageleefd. Kernelement (KE) met beoordelingsaspecten: Kernelement KE 1 De zorgaanbieder heeft een aantoonbare en geïmplementeerde visie op de zorg aan mensen met een vorm van dementie 1.1 De zorgaanbieder heeft vastgelegd vanuit welke visie hij zorg aan mensen met een vorm van dementie biedt. 1.2 De zorgaanbieder toetst de praktijk continu aan de visie. 1.3 De visie is leidraad voor personeels- en familiebeleid. 3 De gevraagde visie kan onderdeel zijn van een grotere, bredere visie van de zorgaanbieder. Ook het op de visie gebaseerde beleid (hoe wordt de visie in de praktijk gebracht) kan onderdeel zijn van een groter/breder beleid. Pagina 9 van 23

10 Toelichting per beoordelingsaspect 1.1 De kernwaarden van Beweging 3.0 zijn betrokken en professioneel. In het document Dementie en dan heeft Beweging 3.0 benoemd dat mensen met dementie zo min mogelijk hinder moeten ondervinden van de beperkingen die de ziekte met zich meebrengt. De zorg moet aansluiten op wat iemand zelf nog kan, vanuit het perspectief van de cliënt. Men onderschrijft de normen waaraan goede dementiezorg moet voldoen zoals beschreven in de Zorgstandaard Dementie van Alzheimer Nederland en Vilans. Het gaat onder andere om een zorgvuldige omgang met de cliënt, een gelijkwaardige relatie, wederzijds respect, rekening houden met de fase van de dementie en met gevoelens van boosheid, weerstand en ontkenning. In de benadering staat belevingsgerichte zorg vanuit de leefwereld van de cliënt centraal. Zorgmedewerkers verwoordden de visie als zo aangenaam mogelijk leven en van huis naar thuis. Behandelaars noemden kwaliteit van leven als kern van de visie, waarbij zo veel mogelijk aansluiting wordt gezocht bij de historie van cliënten en cliënten zo min mogelijk belasting ervaren van de gevolgen van hun dementie. 1.2 De zorgaanbieder toetste de praktijk niet continu aan de visie. Het afgelopen jaar zijn in De Lichtenberg maatregelen doorgevoerd die consequenties hebben voor het in praktijk (kunnen) brengen van de visie, waaronder het leveren van belevingsgerichte zorg. Gesprekspartners gaven aan dat de consequenties van de genomen maatregelen niet of onvoldoende in kaart waren gebracht en dat negatieve effecten niet werden ondervangen. Gesprekspartners gaven verder aan dat de invulling van belevingsgerichte zorg afhankelijk is van de individuele medewerker. Medewerkers aten niet gezamenlijk met de cliënten. Toen het tijd werd voor de lunch gingen medewerkers in de huiskamer apart zitten en eerst zelf eten, voordat de cliënten te eten kregen. In de huiskamers vonden niet of nauwelijks activiteiten met de cliënten plaats. 1.3 De inspectie kreeg te horen dat medewerkers door de reorganisatie 4 taken erbij kregen waarvoor zij onvoldoende toegerust waren en die ten koste gaan van tijd voor cliëntenzorg. Medewerkers waren onder meer verantwoordelijk geworden voor het maken van werkroosters, het zoeken van vrijwilligers en het begeleiden van leerlingen en stagiaires. Ook activiteitenbegeleiding, de was, de vaat en het bestellen van boodschappen en zorgmaterialen waren taken die zorgmedewerkers erbij kregen na het wegbezuinigen van activiteitenbegeleiders en gastvrouwen op de hofjes. Zorgmedewerkers waren niet geschoold in activiteitenbegeleiding. Er was sprake van een hoog ziekteverzuim. Medewerkers ervoeren een hoge werkdruk, voelden zich niet gezien en misten ondersteuning door het management. Er was geen sprake van stabiele zorgteams. Medewerkers die ziek thuis waren of met verlof, werd gevraagd om periodiek zorgmaterialen te bestellen. Regelmatig stonden leerling HBO-V ers met flekrachten ingeroosterd. Ook kwam het voor dat een nieuwe flekracht alleen de zorg voor elf bewoners had. Sommige gesprekspartners vertelden dat de familie regelmatig klaagde over de kwaliteit van de zorg. Andere gesprekspartners hadden de indruk dat familie tevreden was en compassie toonde. 4 zie de beschrijving van de locatie in paragraaf 1.5 van hoofdstuk 1 Pagina 10 van 23

11 Welke scholing medewerkers in De Lichtenberg nodig hebben om goede zorg te kunnen leveren aan cliënten met dementie en onbegrepen gedrag was volgens medewerkers niet in kaart gebracht en uitgewerkt in een scholingsaanbod 5. Uit gesprekken bleek dat niet duidelijk was wie in de praktijk verantwoordelijk is voor het scholingsbeleid en welke scholing medewerkers verplicht moeten volgen. Formeel was de eigen academie van Beweging 3.0 verantwoordelijk voor het scholingsbeleid, en waren medewerkers zelf verantwoordelijk voor nascholing. Scholing die medewerkers hadden gevolgd, werd niet geregistreerd. Medewerkers kunnen gebruik maken van leren on-line maar of dit gebeurde, welke onderwerpen het betrof en wat het effect was, was niet duidelijk. Gesprekspartners gaven aan dat voor een goede zorgverlening aan cliënten met dementie ook andere vormen van scholing nodig zijn zoals (multidisciplinaire) casuïstiekbesprekingen. Het beleid om familie te betrekken bij het in praktijk brengen van de visie was nog in ontwikkeling. Door de invoering van zelforganiserende teams ontbrak centrale sturing hierop. Wel waren onlangs twee familieavonden georganiseerd. De inspectie kreeg te horen dat de rol van de zorgmedewerkers daarbij nog beperkt was. 4.2 Kernelement 2: De medewerker kent de cliënt en zijn gedrag en rapporteert hierover Zorg voor de cliënt wordt geleverd vanuit het kennen van de cliënt. Medewerkers weten welk gedrag, welke stemming, normaal is voor die cliënt. Medewerkers laten in de praktijk zien dat zij cliënten kennen en dat zij signalen van onbegrepen gedrag kunnen herkennen, hierover kunnen rapporteren en op het gedrag kunnen reageren. Voor iedere cliënt is een individueel zorgleefplan beschikbaar dat aansluit op de levensloop6 en zorgbehoeften van de cliënt en dat, vanuit het cliëntperspectief, concreet geformuleerde doelen bevat. Uit het zorgleefplan blijkt dat signalen van het normale gedrag en het daarvan afwijkende, onbegrepen gedrag bekend zijn. Beschreven staat hoe escalatie voorkomen kan worden en hoe de cliënt weer in een positieve stemming gebracht kan worden. In de rapportage7 is informatie over de duiding van onbegrepen gedrag en zo nodig preventie van escalatie en acties om de cliënt in een positieve stemming terug te brengen, terug te vinden. Het zorgleefplan komt multidisciplinair (kernelement 4) tot stand in samenwerking met de cliënt en/of zijn vertegenwoordiger (kernelement 3). 5 In zijn reactie op het concept rapport merkte de raad van bestuur van Beweging 3.0 op dat de benodigde scholing wel in kaart was gebracht en dat een scholingsaanbod was gemaakt maar dat medewerkers hier mogelijk (nog) niet van op de hoogte waren. 6 Levensloop: bedoeld wordt zowel de medische levensloop als de sociale levensloop. 7 Bedoeld wordt de (dagelijkse) rapportage waarin ten minste aan de hand van de zorgdoelen wordt gerapporteerd over het gebeurde, de rapportage van overleggen, de rapportage van anderen dan de verzorging. Pagina 11 van 23

12 Voldoet Voldoet deels Voldoet niet Niet beoordeeld Vastgesteld rapport van het inspectiebezoek aan verpleeghuis De Lichtenberg in Amersfoort op 20 oktober 2015 Kernelement met beoordelingsaspecten: Kernelement KE 2 De medewerker kent de cliënt en zijn gedrag en rapporteert hierover 2.1 De medewerker kent de cliënt. 2.2 De levensloopinformatie is aantoonbaar in het dossier opgenomen. 2.3 Medewerkers herkennen signalen van afwijkend gedrag van de cliënt en rapporteren hierover. 2.4 Medewerkers reageren ondersteunend8 naar de cliënt. Toelichting per beoordelingsaspect 2.1 Uit gesprekken en observaties bleek dat vaste medewerkers hun cliënten kenden. Een cliënt met wie een medewerkster in gesprek ging merkte op U weet precies hoe het met mij gaat. Een cliëntvertegenwoordiger vertelde dat medewerkers haar vader s morgens langer in bed lieten liggen als hij nog geen zin had om op te staan. Bij een andere cliënte zetten medewerkers klassieke muziek op bij het opstaan, waardoor het opstaan beter verliep. Een andere cliëntvertegenwoordiger vertelde dat zijn moeder graag elke dag een glas sherry drinkt, en dit ook elke dag kreeg aangeboden. Echter, de informatie en kennis over het verleden van de cliënt was nog beperkt (zie 2.2). In gesprekken werd ook benoemd dat flewerkers, op wie de zorgteams frequent een beroep moeten doen, de cliënten minder goed kennen en dat familie van cliënten hierover had geklaagd. Voor elke cliënt was er een benaderingsplan opgesteld, waarin het voor de cliënt gebruikelijke gedrag was beschreven. Medewerkers konden hieruit en uit de informatie die bij de intake was verzameld, opmaken welk onbegrepen gedrag cliënten konden vertonen. 2.2 De levensloopinformatie was niet aantoonbaar in het dossier opgenomen. Zorgmedewerkers en behandelaars brachten levensloopinformatie niet standaard in kaart. De inspectie kreeg op één van de hofjes te horen dat men op dit hofje levensloopinformatie opvroeg bij de familie maar de informatie vervolgens opborg in het nooddossier omdat de tijd ontbrak om het te scannen en op te nemen in het ECD. Wel was bij sommige problemen in het zorgplan informatie opgenomen over een relevant aspect uit het verleden van de cliënt. 8 Bedoeld wordt dat de medewerker de sterke kanten van de cliënt positief bekrachtigd. De cliënt weet zich daardoor gehoord en gezien. De houding van de medewerker is op de individuele cliënt afgestemd. Pagina 12 van 23

13 2.3 Vaste medewerkers herkenden signalen van afwijkend gedrag van de cliënt en rapporteerden hierover. Er werden echter regelmatig flewerkers ingezet die de cliënten minder goed kenden. De zorgleefplannen boden niet altijd voldoende informatie: - Bij een cliënt was als probleem genoteerd onrustig gedrag. Waaruit de onrust bestond was niet beschreven in het zorgleefplan. - Een benaderingsadvies dat de psycholoog in het rapportageformulier had genoteerd was niet verwerkt in het zorgleefplan. - Bij de bevinding mw. verzamelt spullen was niet aangegeven waarom ze dat deed (of dat dit nog onderzocht moest worden) en hoe men hierop moest reageren. 2.4 Medewerkers reageerden ondersteunend naar de cliënt. Een cliëntvertegenwoordiger vertelde dat medewerkers van een hofje af en toe een gezamenlijke maaltijden met de familie erbij organiseren. Voor een cliënte voor wie dit te druk was, werd deze maaltijd met haar familie naar tevredenheid op haar eigen kamer georganiseerd. Een cliëntvertegenwoordiger vertelde dat zijn moeder dol was op liedjes. Omdat ze bedlegerig was, maakte ze niet veel activiteiten meer mee. Medewerkers hadden haar meegenomen naar een groepsactiviteit met liedjes. Daar had ze enorm van genoten. Tijdens de observaties zagen de inspecteurs vooral voorbeelden van ondersteunend handelen van medewerkers naar cliënten. Een medewerker vroeg aan een cliënte of ze moe was en of ze niet liever op bed wilde gaan liggen. Later vroeg de medewerker nog iets aan de cliënte, waarbij de medewerker startte met: mevrouw, mag ik u nog één keer storen?... Een medewerker zei tegen een cliënt: Lijkt u dit niet een fijne stoel? Dan kunt u lekker relaen. Kunt u nog iets naar achteren? Ik zal een kussen voor u pakken. Medewerkers vroegen cliënten op een respectvolle manier of ze iets wilden drinken en of ze goed zaten. Ook wezen ze cliënten de weg als ze gedesoriënteerd waren. Een cliënt liet aan een medewerkster zijn manchet zien waar de knoop van af was; ze plakte de manchet voor hem vast nadat ze had uitgelegd wat ze ging doen. Tijdens de observaties viel op dat met name de actieve en aanspreekbare cliënten aandacht kregen. Teruggetrokken en/of slapende cliënten kregen niet of nauwelijks aandacht. Wat ook opviel was dat deze cliënten bij aanspreken ( wilt u iets drinken? ) wel alert werden en reageerden. Medewerkers voerden met hen, op een enkele uitzondering na, echter geen gesprekjes. In één huiskamer deed een medewerkster met enkele cliënten een spel met gezegdes, en later ging ze met hen liedjes zingen. In de andere huiskamers deden medewerkers geen activiteiten met de cliënten, zoals (eenvoudige) spelletjes, samen een tijdschrift lezen of bekijken, of samen bekende liedjes zingen (sommige cliënten zongen af en toe een paar woorden mee met een CD met bekende liedjes). De inspectie kreeg te horen dat de zorgmedewerkers de weggevallen activiteitenbegeleiding op de hofjes niet over konden nemen. Tijdens de observaties viel het de inspecteurs op dat met name de leerlingen c.q. ondersteunende medewerkers de tijd namen voor de cliënten die vragen of opmerkingen hadden. Enkele eerstverantwoordelijke verzorgenden waren vooral taakgericht bezig en maakten een gehaaste indruk. Pagina 13 van 23

14 Voldoet Voldoet deels Voldoet niet Niet beoordeeld Vastgesteld rapport van het inspectiebezoek aan verpleeghuis De Lichtenberg in Amersfoort op 20 oktober Kernelement 3: De zorgaanbieder betrekt het netwerk 9 van de cliënt bij essentiële momenten in het zorgproces Gevraagd en ongevraagd tellen de ervaring, wensen en inzichten van de cliënt en zijn netwerk over het welzijn en het gedrag van de cliënt mee bij het analyseren en vaststellen van het (onbegrepen) gedrag van de cliënt. Ook bij het bepalen van het zorg- en behandelbeleid door het multidisciplinaire team, de evaluaties en bijstellingen van de zorgafspraken is de betrokkenheid van het netwerk van de cliënt van belang. Het netwerk van de cliënt krijgt ruimte om de eigenheid en de autonomie van de cliënt te bewaken en te bevorderen. Kernelement met beoordelingsaspecten: Kernelement KE 3 De zorgaanbieder betrekt het netwerk van de cliënt bij essentiële momenten in het zorgproces 3.1 Het netwerk van de cliënt levert een bijdrage aan het opstellen van de (sociale) levensloop van de cliënt. 3.2 Het netwerk van de cliënt levert een bijdrage aan het vaststellen van de probleemanalyse. 3.3 Het netwerk van de cliënt levert een bijdrage aan het bepalen van de zorg- en behandeldoelen. 3.4 Het netwerk van de cliënt levert een bijdrage aan het kiezen van passende interventies (shared decision making). 3.5 Het netwerk van de cliënt levert een bijdrage aan de evaluatie. Toelichting per beoordelingsaspect 3.1 Familie werd soms gevraagd informatie aan te leveren over de levensloop maar dit was nog geen standaard beleid. Cliëntvertegenwoordigers vertelden dat informatieuitwisseling over de levensgeschiedenis met name bij de intake plaatsvond. Soms kwamen elementen over de levensgeschiedenis ter sprake in het halfjaarlijkse zorgplanoverleg. 3.2 Het netwerk van de cliënt was aanwezig bij het zorgplanoverleg. Gesprekspartners benoemden dat het multidisciplinaire team het netwerk eplicieter zou kunnen vragen naar zijn ideeën en voorstellen. Het netwerk reageerde namelijk vooral op voorstellen van het multidisciplinaire team. Cliëntvertegenwoordigers ervoeren dat medewerkers luisteren naar hun inbreng en daar ook iets mee doen. 9 De inspectie kiest hier voor de term netwerk omdat naast de betrokkenheid van de (wettelijke) vertegenwoordiger van de cliënt ook betrokkenheid van andere naasten (familie en mantelzorgers) bij het betekenis geven aan onbegrepen gedrag denkbaar is en mogelijk zou moeten zijn. Pagina 14 van 23

15 Zo had een cliënt nog eigen tanden en kiezen maar ook een plaatje dat niet goed meer bleef zitten. Het multidisciplinaire team stelde voor om over te stappen op een kunstgebit. De familie vond dit te ingrijpend voor de cliënt en stelde voor kleefpasta te gebruiken en met de tandarts te overleggen over een betere fiatie van het plaatje. Medewerkers hebben dit gedaan. Een cliënt was wel eens onrustig s nachts omdat hij zijn vrouw miste. De arts wilde toen de slaapmedicatie aanpassen. De familie wilde dit niet uit angst dat hierdoor de nachtelijke onrust verder zou toenemen. De arts heeft hiernaar geluisterd en de slaapmedicatie niet aangepast. Familie werd niet voorafgaand aan het wekelijkse gedragsspreekuur geraadpleegd. De EVV er meldde de uitkomst van dit spreekuur aan de familie. Gesprekspartners gaven aan dat behandelaars ook buiten het halfjaarlijkse zorgplanoverleg goede contacten hebben met het netwerk van de cliënten. 3.3 Een cliëntvertegenwoordiger vertelde dat het belangrijkste doel voor haar verwanten was dat zij zich veilig voelen en veilig zijn, hun gevoel van eigenwaarde blijven behouden en goed worden verzorgd. De cliëntvertegenwoordiger gaf aan dat deze doelen in hun zorgplan waren opgenomen. 3.4 Van gesprekspartners hoorde de inspectie voorbeelden van interventies die medewerkers zelf bedachten en toepasten, en later met het netwerk van de cliënt deelden. Bij een cliënte die aangaf dat het haar niet lukte om van de postoel af te komen, wisten medewerkers met oogcontact, afleiding en etra aandacht de cliënte te stimuleren van de postoel af te komen. Medewerkers wisten een cliënte die af en toe bozig gedrag kon vertonen, op een rustige en snelle manier af te leiden en op andere gedachten te brengen. 3.5 Gesprekspartners vertelden dat cliëntvertegenwoordigers standaard worden uitgenodigd voor halfjaarlijkse evaluatiegesprekken over de zorg en over wat cliënten zelf nog wel of niet meer kunnen. Cliëntvertegenwoordigers ervoeren in deze gesprekken ruimte voor eigen inbreng. 4.4 Kernelement 4: Een multidisciplinair team 10 met in ieder geval een verzorgende, arts en psycholoog zorgt dat zorgdoelen en interventies gebaseerd zijn op (een) gezamenlijk gedragen probleemstelling(en) Multidisciplinair werken is een voorwaarde om gedrag te onderzoeken, een best passende interventie samen te stellen, uit te voeren en te evalueren. Multidisciplinair werken, gericht op de zorg voor mensen met onbegrepen gedrag voortkomend uit een vorm van dementie, gebeurt door een vast team. Dit vaste multidisciplinaire team heeft een gezamenlijk gedachtegoed, gebaseerd op de visie van de zorgaanbieder (kernelement 1) van waaruit gewerkt wordt. Het team bestaat minimaal uit de disciplines die direct bij de behandeling en verzorging/verpleging van de cliënt betrokken zijn. Het multidisciplinaire team wordt zo nodig aangevuld met eterne deskundigen (bijvoorbeeld: psychiater, CCE, gedragsdeskundigen GGZ); zeker als de cliënt onvrijwillige zorg krijgt. Het multidisciplinaire team heeft een met de zorgbehoefte van de cliënt harmoniërende overlegfrequentie; het minimum is een keer per half jaar. 10 In veel protocollen en richtlijnen wordt de term multidisciplinair team gebruikt. Deze term wordt in de protocollen niet ingevuld. Uit de contet mag worden opgemaakt dat bedoeld wordt dat het team ten minste bestaat uit de specialist ouderengeneeskunde/sociaal geriater en (een vertegenwoordiging van) verzorgenden. Een psycholoog is bij voorkeur een vast teamlid of is door de arts en verzorgenden makkelijk te consulteren. Andere deskundigen, zoals paramedici, zijn in ieder geval bij overlegmomenten betrokken als zij daadwerkelijk zorg verlenen aan de betreffende cliënt. Pagina 15 van 23

16 Voldoet Voldoet deels Voldoet niet Niet beoordeeld Vastgesteld rapport van het inspectiebezoek aan verpleeghuis De Lichtenberg in Amersfoort op 20 oktober 2015 Kernelement met beoordelingsaspecten: Kernelement KE 4 Een multidisciplinair team met in ieder geval een verzorgende, arts en psycholoog, zorgt dat zorgdoelen en interventies gebaseerd zijn op (een) gezamenlijk gedragen probleemstelling(en) 4.1 Het vaste multidisciplinaire team voor mensen met onbegrepen gedrag bij dementie bestaat tenminste uit verzorgenden, de medisch behandelaar, de gedragsdeskundige en de vertegenwoordiger van de cliënt. 4.2 Het multidisciplinaire team baseert de zorgdoelen en de interventies op (een) gezamenlijk gedragen probleemstelling(en). 4.3 Het multidisciplinaire team betrekt zo nodig eterne/andere deskundigen bij het overleg. Toelichting per beoordelingsaspect 4.1 Het vaste multidisciplinaire team voor mensen met onbegrepen gedrag bij dementie bestond uit een SO, een psycholoog, de EVV, een geriatrie fysiotherapeut en een ergotherapeut. De vertegenwoordiger van de cliënt was betrokken bij het halfjaarlijkse zorgplanoverleg. Familie van een drietal cliënten gaf aan dat zij naast het halfjaarlijkse zorgplanoverleg alleen multidisciplinair overleg hadden als daar aanleiding voor was. Bij dit etra multidisciplinaire overleg was niet standaard een psycholoog aanwezig. Volgens de familie vertoonden deze cliënten niet of nauwelijks onbegrepen gedrag en gebruikten zij geen gedragsbeïnvloedende medicatie. De familie van deze cliënten had de indruk dat de vaste medewerkers deskundig genoeg waren om hun verwant passende zorg te bieden. 4.2 Uit gesprekken en dossiers bleek dat zorgdoelen en interventies gebaseerd waren op een multidisciplinaire probleemstelling. De verslaglegging in het zorgleefplan was echter niet altijd voldoende duidelijk (zie 2.3) 4.3 In gesprekken werd benoemd dat het multidisciplinaire team zo nodig eterne/andere deskundigen betrok bij het overleg. 4.5 Kernelement 5: Het multidisciplinaire team maakt aantoonbaar een analyse van het onbegrepen gedrag met nagaan van oorzaken op lichamelijk, psychisch en sociaal terrein Vanuit het kennen van de cliënt is bekend wanneer onbegrepen gedrag optreedt. De zorgaanbieder analyseert onbegrepen gedrag op een methodische wijze en in multidisciplinair verband. De analyse bevat onderzoek naar lichamelijke factoren en medicijngebruik, onderzoek naar psychische factoren (de aanwezigheid van een psychische stoornis) en onderzoek naar sociale factoren (inclusief de levensgeschiedenis, de bejegening en de omgevingsfactoren) als mogelijke oorzaken van het onbegrepen gedrag. Pagina 16 van 23

17 Voldoet Voldoet deels Voldoet niet Niet beoordeeld Vastgesteld rapport van het inspectiebezoek aan verpleeghuis De Lichtenberg in Amersfoort op 20 oktober 2015 Kernelement met beoordelingsaspecten: Kernelement KE 5 Het multidisciplinaire team maakt aantoonbaar een analyse van het onbegrepen gedrag met nagaan van oorzaken op lichamelijk, psychisch en sociaal terrein 5.1 Er is multidisciplinair of door meerdere disciplines onderzoek gedaan naar oorzaken van onbegrepen gedrag op lichamelijk, psychisch en sociaal (levensgeschiedenis en omgevingsfactoren) terrein. 5.2 De resultaten van het onderzoek naar oorzaken van het onbegrepen gedrag zijn in het zorgdossier opgenomen. Toelichting per beoordelingsaspect 5.1 Uit gesprekken bleek dat door meerdere disciplines onderzoek werd gedaan. Onder andere gebeurde dit door observaties en overleg in het tweewekelijkse gedragsspreekuur van arts, psycholoog en zorgmedewerkers. Het zoeken naar oorzaken voor onbegrepen gedrag werd bemoeilijkt door de beperkt beschikbare levensloopinformatie. 5.2 Resultaten waren niet altijd opgenomen in het ECD. Zo was bij een cliënt volgens het zorgplan sprake van onrustig gedrag. Wat dit inhield en wat de oorzaken konden zijn was niet vastgelegd. De inspectie kreeg te horen dat deze informatie mogelijk wel aanwezig was in het dossier van de arts; zorgmedewerkers konden dat dossier echter niet inzien. 4.6 Kernelement 6: Om de risico s van het gedrag zoveel mogelijk te verkleinen passen medewerkers eerst persoonsgerichte psychosociale interventies toe en leggen ze deze vast in het zorgdossier Onbegrepen gedrag kan door verschillende interventies aangepakt worden. Afhankelijk van de oorzaak van het gedrag wordt bij een keuze tussen psychosociale interventies en toepassing van psychofarmaca eerst gekozen voor psychosociale interventies. Dit omdat psychosociale interventies passen bij een persoongerichte benadering van cliënten. De interventies moeten passen binnen professionele standaarden. De psychosociale interventies worden in het vaste multidisciplinaire team (eventueel aangevuld met eterne deskundigheid) en met het netwerk van de cliënt besproken en vastgelegd in het zorgleefplan. Indien uit evaluatie van de interventie(s) blijkt dat de interventie en eventuele alternatieve psychosociale interventies het cliëntgedrag niet voldoende beïnvloeden, kan (aanvullend) psychofarmaca gebruikt worden. Medewerkers moeten deskundig en creatief zijn in het toepassen van psychosociale interventies. In uitzonderingssituaties is eerst psychofarmaca toepassen te verdedigen, maar dan wel altijd evalueren en verminderen/vervangen door psychosociale interventie. Pagina 17 van 23

18 Voldoet Voldoet deels Voldoet niet Niet beoordeeld Vastgesteld rapport van het inspectiebezoek aan verpleeghuis De Lichtenberg in Amersfoort op 20 oktober 2015 Kernelement met beoordelingsaspecten: Kernelement KE 6 Kernelement 6: Om de risico s van het gedrag zo veel mogelijk te verkleinen passen medewerkers eerst persoonsgerichte psychosociale interventies toe en leggen ze deze vast in het zorgdossier 6.1 Uit het zorgdossier blijkt dat medewerkers eerst persoonsgerichte psychosociale interventies toepassen voordat zij andere interventies toepassen. 6.2 Psychosociale interventies sluiten aan bij de cliënt. 6.3 Medewerkers kennen een scala aan psychosociale interventies. Ze zijn deskundig in het toepassen hiervan waarbij ze hun eigen mogelijkheden en beperkingen kennen, evenals die van de fysieke omgeving en de medecliënten. 6.4 Wanneer na onderzoek de oorzaak van het gedrag niet achterhaald is, wordt aangegeven hoe risico s zo veel mogelijk verkleind worden. Toelichting per beoordelingsaspect 6.1 Zorgdossiers bevatten informatie over het toepassen van psychosociale interventies; deze informatie stond onder andere in zorgleefplannen en benaderingsadviezen. 6.2 Psychosociale interventie(s) sloten aan bij de cliënt. Uit gesprekken bleek dat medewerkers bij onbegrepen gedrag op zoek gingen naar passende interventies. Een medewerker reageerde op het roepgedrag van een cliënt en haalde desgevraagd zakdoeken voor hem. Een medewerkster ging in op de mededeling van een cliënt dat hij weg moest om naar school te gaan; ze vroeg waar de school was en hielp de cliënt met overeind komen. Een cliënte die erg verdrietig was, werd door een medewerker getroost en later bij het raam gezet zodat ze naar buiten kon kijken. Dit had een positief effect en er ontstond een gesprek over wat er te zien was in de binnentuin. Cliëntvertegenwoordigers vertelden over een cliënt die soms naar zijn overleden vrouw vroeg; medewerkers stelden hem gerust met ze komt zo en zorgden intussen voor afleiding. Dit werkte goed bij deze cliënt. Bij een cliënte die af en toe boos was, werkte het goed als medewerkers dit gedrag een beetje negeerden en haar een etra knuffel gaven. Medewerkers hadden de rechthoekige tafel vervangen door een ovale, waardoor ze makkelijker bij deze cliënte konden komen als dat nodig was. Een cliëntvertegenwoordiger vertelde dat medewerkers goed in staat waren zijn moeder af te leiden en te stimuleren als ze boos was of als het haar niet lukte om van de postoel af te komen. Medewerkers gingen in laatstgenoemde situatie op hun knieën zitten, maakten oogcontact met cliënte, gaven haar een knuffel en zeiden: zo, en nu gaan we het nog een keer proberen. Dan lukte het haar wel om op te staan van de postoel. Pagina 18 van 23

19 Voldoet Voldoet deels Voldoet niet Niet beoordeeld Vastgesteld rapport van het inspectiebezoek aan verpleeghuis De Lichtenberg in Amersfoort op 20 oktober In gesprekken kwam naar voren dat de kennis van medewerkers over psychosociale interventies en het toepassen van geschikte interventies verschilde; het ontbreken van levensloopinformatie van cliënten speelde hierbij een rol. 6.4 Dit aspect heeft de inspectie niet beoordeeld. 4.7 Kernelement 7: Psychofarmaca volgens de landelijk geldende richtlijnen toepassen Als psychosociale interventies onvoldoende resultaat bereiken kan het toepassen van psychofarmaca een (aanvullend) alternatief zijn. Psychofarmaca (antipsychotica, antidepressiva, aniolytica en hypnotica) worden voorgeschreven om het gedrag te beïnvloeden. In diverse richtlijnen staat omschreven welke geneesmiddelen bij cliënten met dementie, waarbij onbegrepen gedrag voorkomt, voorgeschreven kunnen worden. In het geval een voorschrijver redenen heeft om af te wijken van de richtlijnen, horen de redenen vastgelegd te zijn in het cliëntdossier. Kernelement met beoordelingsaspecten: Kernelement KE 7 Psychofarmaca volgens de landelijk geldende richtlijnen toepassen X 7.1 In het zorgdossier is terug te lezen welk (gedrags)probleem met behulp van psychofarmaca wordt behandeld. 7.2 De cliënt krijgt psychofarmaca voorgeschreven op basis van de richtlijn probleemgedrag (met herziene medicatieparagraaf) en de richtlijn diagnostiek en medicamenteuze behandeling van dementie. 7.3 Indien de voorschrijver argumenten heeft om af te wijken van de richtlijnen, legt hij deze argumenten in het cliëntdossier vast. Toelichting per beoordelingsaspect 7.1 In zorgdossiers die de inspectie inzag, was beschreven welk (gedrags)probleem met behulp van psychofarmaca werd behandeld. 7.2 Gesprekspartners vertelden dat de richtlijnen leidend zijn bij het voorschrijven van psychofarmaca. Behandelaars schreven zo min mogelijk en zo kort mogelijk voor. Het streven was niet om helemaal geen psychofarmaca voor te schrijven, vanuit de gedachte dat toediening op maat een cliënt ook vrijheid kan geven. 7.3 De inspectie heeft de zorgdossiers hierop niet beoordeeld. Pagina 19 van 23

20 Voldoet Voldoet deels Voldoet niet Niet beoordeeld Vastgesteld rapport van het inspectiebezoek aan verpleeghuis De Lichtenberg in Amersfoort op 20 oktober Kernelement 8: De multidisciplinaire afspraken ten minste twee maal per jaar evalueren met etra aandacht voor het mogelijk staken van psychofarmaca Evaluatie is belangrijk om de effectiviteit van de behandeling te bepalen. De ingezette aanpak van onbegrepen (probleemoproepend) gedrag (psychosociale interventie, psychofarmaca) moet regelmatig, in elk geval halfjaarlijks, in een multidisciplinair overleg geëvalueerd en zo nodig bijgesteld worden. De evaluatie is niet alleen gericht op de totale behandeling. Ook moet per geneesmiddel bekeken worden of de inzet van dat middel nog passend is. Het netwerk van de cliënt hoort bij dit overleg aantoonbaar betrokken te zijn. Bij de evaluatie van een behandeling met psychofarmaca, horen de evaluatie en vervolgmaatregelen gericht te zijn op het verminderen van de psychofarmaca. Hierdoor wordt onnodig lang behandelen met psychofarmaca voorkomen. Kernelement met beoordelingsaspecten: Kernelement KE 8 De multidisciplinaire afspraken ten minste tweemaal per jaar evalueren met etra aandacht voor het mogelijk staken van psychofarmaca 8.1 Het multidisciplinaire team evalueert aantoonbaar de multidisciplinaire afspraken over het omgaan met onbegrepen gedrag en stelt deze afspraken zo nodig bij. Deze afspraken gaan over de inzet van psychosociale interventies en de behandeling van lichamelijke oorzaken. 8.2 Het gebruik van psychofarmaca is aantoonbaar geëvalueerd en zo nodig bijgesteld. Toelichting per beoordelingsaspect 8.1 Uit gesprekken en dossiers bleek dat het multidisciplinaire team de multidisciplinaire afspraken over het omgaan met onbegrepen gedrag evalueerde en bijstelde. 8.2 Het gebruik van psychofarmaca was aantoonbaar geëvalueerd en bijgesteld. Wel merkte de inspectie op dat de hiervoor benodigde informatie niet makkelijk terug te vinden was in het cliëntdossier. Medewerkers rapporteerden in algemene zin. Gesprekspartners vertelden dat de kwaliteit van rapporteren over de effecten van psychofarmaca erg verschilde. Volgens medewerkers was er voor verzorgenden een on-line scholing over psychofarmaca beschikbaar, maar sloot deze nog onvoldoende aan op de praktijk In zijn reactie op het conceptrapport merkte de raad van bestuur van Beweging 3.0 op dat er geen sprake is van een on-line scholing psychofarmaca. Wel wordt het onderwerp meegenomen in de scholing op het gebied van medicatieveiligheid. Pagina 20 van 23