Inkoopvoordelen en praktijkkosten apotheekhoudenden 2009, 2010 en 2011

Transcriptie

1 Rapport Inkoopvoordelen en praktijkkosten apotheekhoudenden 2009, 2010 en 2011 Gevolgen voor flexibel tarief 2011 november 2010

2

3 Inhoud Vooraf 5 Managementsamenvatting 7 1. Inleiding Uitvoering Standaardapotheek Nacalculatie frequenties Kostendekkende tarief Kostendekkend tarief Extrapolatie Inkoopvoordelen en transitie Uitkomsten Resultaat van apotheekhoudenden Inkoopvoordelen Inkoopvoordelen Confrontatie gevonden inkoopvoordelen apotheekhoudenden en inkoopvoordelen leveranciers Correcties op gemeten inkoopvoordelen Wmg-inkomsten Weekafleveringen Praktijkkosten Resultaat Spreiding van resultaat Extrapolatie 2010 en Inleiding Extrapolatie Extrapolatie Overwegingen bij de uitgevoerde extrapolatie Uitkomsten extrapolatie Gevoeligheden in de analyses Tarieven Tarief Tarief Tarief Onzekerheidsmarge Uitkomsten voor beleidscorrecties en beleidcorrecties Tarieven 2011 per prestatie 52 Bijlage 1. Opmerkingen van betrokkenen op uitgangspunten tarief

4 4

5 Vooraf Dit rapport bevat de conclusies van zowel het onderzoek naar de inkoopvoordelen en praktijkkosten van apotheekhoudenden over 2009 als de extrapolatie van deze uitkomsten naar 2010 en Tevens wordt een kader geschetst waarbinnen de tariefsberekening voor de farmaceutische zorg wordt vastgesteld. De Raad van Bestuur van de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) besloot in december 2009 tot dit onderzoek omdat zij inzicht wilde hebben in de effecten die de diverse marktontwikkelingen gedurende 2009 hebben gehad. Doel van het onderliggende onderzoek is onder andere het verifiëren van de destijds gedane aannames die nodig waren voor de onderbouwing van het flexibele tarief voor de farmaceutische zorg per 1 januari Tevens is de extrapolatie naar 2010 onderzocht. Dit rapport dient verder als basis voor de beslissing over de aanpassing van de hoogte van het flexibele tarief voor farmaceutische zorg zoals dat per 1 januari 2011 wordt vastgesteld. Bij de uitvoering van het onderzoek heeft een aantal keren afstemming plaatsgevonden met een Klankbordgroep, bestaande uit vertegenwoordigers van diverse partijen werkzaam in de farmaceutische markt. De Klankbordgroep heeft daarmee een belangrijke bijdrage geleverd aan de interpretatie van de in dit onderzoek gepresenteerde conclusies. De Raad van Bestuur van de NZa wil de leden van de Klankbordgroep hartelijke danken voor hun inzet. De Nederlandse Zorgautoriteit, mw. drs. C.C. van Beek MCM lid Raad van Bestuur/plv. voorzitter 5

6 6

7 Managementsamenvatting Dit rapport bevat de uitkomsten van het onderzoek naar de inkoopvoordelen en praktijkkosten van apotheekhoudenden over het jaar 2009, evenals de extrapolatie naar 2010 en De extrapolatie naar 2011 heeft als doel de tarieven vast te stellen die vanaf 1 januari 2011 van kracht zullen zijn. Hieronder wordt het voorstel voor de nieuwe tarieven in 2011 besproken en de achtergrond toegelicht. Tariefsberekening 2011 De tariefsberekening is gebaseerd op het onderzoek Inkoopvoordelen en praktijkkosten van apotheekhoudenden in Nederland in 2009 en de extrapolatie naar 2010 en Daarnaast is de farmaciemarkt in transitie naar vrije prijzen. Bij het bepalen van de tarieven 2011 heeft de NZa hiermee rekening gehouden. Kader De NZa is verantwoordelijk voor de vaststelling van de vergoedingen voor de farmaceutische zorg. Uitgangspunt daarbij is dat het totaal aan vergoedingen gemiddeld het totaal van de praktijkkosten en het norminkomen van de standaardapotheek dekt. In afwijking van de meeste andere vrije beroepsbeoefenaren (die geen doorberekende kosten van goederen kennen) stelt de NZa momenteel voor de farmacie vergoedingen vast voor de farmaceutische zorgverlening, die enerzijds bestaat uit de vergoeding voor de dienstverlening (en eventuele toeslagen) en anderzijds bestaat uit een vergoeding voor inkoopkosten van UR-geneesmiddelen (inclusief een eventuele clawback 1 ). De reden dat de vergoedingen voor de dienstverlening en de inkoopkosten niet kostendekkend worden berekend zijn de inkoopvoordelen die apotheekhoudenden realiseren op de in- en verkoop van geneesmiddelen. De inkoopvoordelen worden via de clawback en via de hiervoor genoemde vergoeding voor de dienstverlening verrekend. De NZa is van mening dat de clawback de meest geëigende manier is om de inkoopvoordelen binnen het tarief te verrekenen, omdat de inkoopvoordelen ook verkregen zijn op de inkoop van geneesmiddelen. De clawback is vastgesteld op 6,82%, terwijl het percentage inkoopvoordelen hoger ligt. Als gevolg daarvan is na aftrek van clawback sprake van resterende inkoopvoordelen. Deze resterende inkoopvoordelen worden (deels) in mindering gebracht op de vergoeding voor de farmaceutische dienstverlening. Zorgverzekeraars hebben de verantwoordelijkheid op een verantwoorde en doelmatige manier zorg in te kopen, zo ook geneesmiddelen. Het doorgeven van eventuele inkoopvoordelen op geneesmiddelen aan de verzekerde kan de zorgverzekeraar bewerkstelligen door het verlagen van de inkoopkostenvergoeding voor de geneesmiddelen en/of door een lagere vergoeding voor farmaceutische dienstverlening toe te kennen aan apotheekhoudenden. Tot op heden heeft de NZa als gevolg van een aanwijzing van het ministerie van Volksgezondheid Welzijn en Sport (hierna VWS), de aanwezige inkoopvoordelen (gedeeltelijk) verrekend in de vergoedingen. 1 Clawback is een vast percentage met een gemaximeerd bedrag van de kosten van de geneesmiddelen die een apotheekhoudende in mindering brengt op zijn declaraties. 7

8 Momenteel bevindt de farmaceutische zorg zich in een transitiefase naar vrije prijzen per 1 januari Sinds 2009 is een stap naar meer vrijheden gezet door de mogelijkheid te creëren voor zorgverzekeraar en apotheekhoudende gezamenlijk om bovenop de geldende vergoeding aanvullende afspraken te maken over een hoger gemaximeerd tarief (het zogenoemde max-max tarief). Daarbij is ook de hoogte van de clawback onderhandelbaar gemaakt. Een aantal zorgverzekeraars en apothekers hebben van deze mogelijkheid gebruik gemaakt. Bij dezen wil de NZa benadrukken dat partijen de bestaande vrijheden kunnen benutten. De NZa stelt in de transitie fase een transitietarief vast. Het tarief 2011 is opgebouwd uit een kostendekkend tarief voor de dienstverlening van 7,96, min een verrekening van de ingeschatte inkoopvoordelen die apothekers ontvangen. De farmacie gaat in 2012 over naar vrije prijzen. Dit betekent dat apothekers en verzekeraars samen onderhandelen over de prijs en de kwaliteit van de geneesmiddelen en de dienstverlening. Om de verandering zo overzichtelijk mogelijk te laten verlopen, heeft de NZa voor 2011 een transitietarief vastgesteld. Met dit tarief krijgen apothekers de ruimte om bijvoorbeeld te investeren in de kwalitatieve verbetering van de farmaceutische zorg, ICT-aanpassingen te doen en te werken aan de nieuwe prestatieomschrijvingen die recent zijn vastgesteld en in 2012 worden ingevoerd. In het tarief zijn niet alle te verwachten inkoopvoordelen op geneesmiddelen van apothekers verrekend. De NZa laat ruimte aan de verzekeraars om de komende tijd hun rol op te pakken en de resterende inkoopvoordelen in hun afspraken met apothekers te verrekenen. Bijvoorbeeld door lagere tarieven af te spreken of apothekers te belonen naar de kwaliteit die hun verzekerden wordt geboden. Extrapolatie Bij onverhoopte toekomstige tariefsberekening voor de farmaceutische zorgverlening wordt aangesloten bij de te formuleren kostprijsprincipes van de NZa. De NZa merkt daarbij op dat de relevantie van extrapolatie afneemt als de inkoopvoordelen geen onderdeel meer uitmaken van de tariefsberekening en dat gestreefd wordt naar een kostendekkende vergoeding voor de dienstverlening. Overigens zal het vaststellen van tarieven alleen nodig zijn als vrije prijzen niet worden ingevoerd per 1 januari Zoveel mogelijk bestaande systematiek Het tarief 2011 voor de farmacie sluit op verzoek van marktpartijen zo veel mogelijk aan bij de bestaande systematiek. Op enkele punten zijn veranderingen doorgevoerd: Uitgangspunt is dat het gemiddelde resultaat voor norminkomen in de standaardapotheek gelijk is aan het gemiddelde norminkomen van een apotheekhoudende. Dit uitgangspunt sluit aan bij andere vrije beroepsbeoefenaren en de uitspraak van het CBb (d.d. 31 augustus 2010). Voor het gederfd rendement op het eigen vermogen wordt een vergoeding in het tarief opgenomen. Dit rendement is een vergoeding voor de ondernemingsrisico s. Bovenstaande twee wijzigingen hebben tot gevolg dat de NZa een onzekerheidsmarge niet meer nodig acht. Deze is in de tariefsberekening voor 2011 geschrapt. 8

9 Beleidsmatige keuze om een zogenaamd transitietarief vast te stellen ter voorbereiding van veldpartijen voor het moment dat er geen maximumtarieven meer worden vastgesteld door de NZa. Uitgangspunten bij de extrapolatie Bij de extrapolatie zijn de volgende uitgangspunten gehanteerd. De extrapolatie vindt plaats tegen prijzen 2010, dit betekent onder andere dat de prijzen van de geneesmiddelen, exclusief unieke leveringen, niet stijgen maar gelijk blijven; Het aantal daily defined doses (hierna DDD s) stijgt in 2011 met 3% ten opzichte van 2010; Het aantal prestaties stijgt in 2011 met 4% ten opzichte van 2010; De gerapporteerde inkoopvoordelen in het 1 e kwartaal van 2010 van 10,3% zijn ook voor 2011 gehanteerd en dus ingezet op 10,3% (inkoopvoordelen in 2009 waren 12,5%); Een apotheekhoudende moet gemiddeld zijn norminkomen van (afgerond) in 2011 kunnen realiseren; De meeropbrengsten in 2011 als gevolg van een toename van het aantal prestaties leidt ook tot een toename van het resultaat van de standaardapotheek. Hierbij wordt aangesloten bij CQ 2009, waarin wordt gerapporteerd over het percentage vaste kosten. In de standaardapotheek zijn de vaste kosten van jaar op jaar gedekt. Uit CQ 2009 blijkt dat de toename van de opbrengsten voor 32% tot een toename van het resultaat leidt, omdat de marginale kosten 68% bedragen; Bij de bepaling van het tarief wordt rekening gehouden met een gederfd rendement op het eigen vermogen welke in de transitiefase is vastgesteld op gemiddeld per jaar, welke wordt verhoogd op grond van de voorcalculatorische prijsindexatie tot , ; Onzekerheden waarvan de effecten niet met voldoende zekerheid kunnen worden bepaald worden niet in het model meegenomen. Dit hangt samen met het gederfd rendement op het eigen vermogen, welke compensatie biedt voor deze risico s. Tarieven 2011 Op basis van bovenstaande uitgangspunten stelt de NZa het transitietarief inclusief nacalculatie voor 2011 vast op 7,50. De vergoedingen en toeslagen van de onderliggende prestaties zijn als volgt: Dienstverlening Maximale vergoeding of toeslag Max. verhoogde vergoeding of toeslag standaarduitgifte 5,74 7,65 weekuitgifte 3,16 4,21 eerste uitgifte 5,74 7,65 anz-recept 11,48 15,31 bijzondere mb 86,12 114,82 reguliere mb 11,48 15,31 De NZa merkt op dat bij de vaststelling van bovenstaande bedragen de nacalculatie op de frequenties en de trend 2010 is uitgevoerd. Dit was de laatste nacalculatie op de frequenties. Bij de invoering van vrije tarieven vindt sowieso geen nacalculatie meer plaats. Mocht er onverhoopt toch een tariefberekening per 2012 aan de orde zijn zal dit afhankelijk van de implementatie van de kostprijsprincipes hooguit de trend kunnen betreffen. 9

10 De genoemde maximaal verhoogde vergoedingen zijn gebaseerd op het voor 2010 ook geldende gemiddelde maximumtarief van 10,-. Doorlopen traject Om tot de tariefsberekening 2011 te komen, heeft de NZa over 2009 onderzoek gedaan naar de inkoopvoordelen en praktijkkosten van apotheekhoudenden. Daarnaast zijn de uitgangspunten voor de tariefberekening 2011 met een klankbordgroep van apothekers en zorgverzekeraars besproken. Tenslotte is het besproken in een technisch overleg (d.d. 16 november 2010) en is het voorgelegd aan de Advies Commissie Cure Vrije Beroepsbeoefenaren. Hieronder wordt dit nader toegelicht. Onderzoek inkoopvoordelen en praktijkkosten De NZa heeft de afgelopen jaren vier onderzoeken uitgevoerd in deze sector. Op basis van de in de loop van de tijd gedane onderzoeken zijn de ontwikkelingen in de farmaceutische zorg ten aanzien van de standaardapotheek in onderstaande tabel weergegeven: Verkorte verlies en winstrekening EUR '000 EUR '000 EUR '000 EUR '000 Omzet geneesmiddelen (AIP waarde) /- Inkoopkosten geneesmiddelen Inkoopvoordelen op de factuur /- Clawback Mutatie verhoogde clawback Saldo inkoopvoordelen Saldo inkoopvoordelen WMG tariefsinkomsten Totaal opbrengsten Norminkomen apotheker Overige praktijkkosten Totaal kosten Resultante Uit de tabel is een aantal zaken af te lezen: Inkomsten Allereerst is zichtbaar dat het saldo van de inkoopvoordelen een dalende trend laat zien naar in Tegenover deze daling staat een toename van de WMG tariefsinkomsten welke in 2009 in totaal , bedragen. Onzekerheidsmarge Voor 2009 werd gerekend met een onzekerheidsmarge van , per standaardapotheek. De resultante voor 2009 bedraagt ,. Achteraf concludeert de NZa dat de resultante deze onzekerheidsmarge te boven gaat, in totaal per standaardapotheek. In macrocijfers komt deze , overeen met een bedrag van circa 100 miljoen (op basis van 1948 openbare apotheken en 459 apotheekhoudende huisartsen). De gegevens over 2010 zijn niet in het overzicht hierboven opgenomen. De uitkomsten van de verkorte verlies en winstrekening 2010 zijn vergelijkbaar met Op basis van de uitgevoerde actualisatie is het nieuwe geschatte resultaat 2010 dat het norminkomen te boven gaat , tegen een eerder verwachte onzekerheidsmarge van ,. Oorzaak van de stijging zijn met name lagere praktijkkosten. Daartegenover staan per saldo lagere inkomsten door lagere Wmg tariefsinkomsten (daling volume) en hogere inkoopvoordelen, hetgeen 10

11 dus de onzekerheidsmarge , te boven gaat. In macrocijfers komt deze , overeen met een bedrag van circa 85 miljoen (op basis van 1948 openbare apotheken en 459 apotheekhoudende huisartsen). Achteraf concludeert de NZa dat de verwachte negatieve ontwikkelingen, waarvoor de onzekerheidsmarge als buffer was bedoeld, zich minder hebben voorgedaan dan wel dat de apotheekhoudenden zich beter hebben kunnen aanpassen dan was voorzien. Voorts constateert de NZa dat de werkelijke opbrengsten van de tijdelijk verhoogde clawback gedurende 2009 en 2010 lager zijn dan de eind 2008 verwachte clawbackopbrengsten gedurende dezelfde periode. Dit is deels veroorzaakt doordat prijzen sterker zijn gedaald dan werd verwacht. De becijfering van bovenstaand effect verschil wordt over een periode van twee jaar geschat op circa 20 miljoen. Hoewel theoretisch beargumenteerbaar, was het niet aangekondigd dat de NZa de beter dan verwachte resultaten in 2009 en 2010 en de minder dan verwachte clawbackopbrengsten zou verrekenen in de tariefsberekening voor Deze bedragen hebben niettemin relevantie voor betrokken partijen en VWS en daarom is dit inzichtelijk gemaakt. Toetsing klankbordgroep Bovenstaande uitgangspunten zijn in september en in november 2010 getoetst aan de Klankbordgroep. De NZa heeft de argumenten vanuit de klankbordgroep gewogen en geconcludeerd dat er geen nieuwe feiten zijn aangedragen die aanleiding geven tot het aanpassen van de aannames in het model die een effect hebben op de tariefsberekening van de standaardapotheek. Toetsing SFK en GIP Naast de toetsing van de modelaannames zijn de uitkomsten van het model voor 2010 en 2011 voorts voorgelegd aan SFK (als vertegenwoordigers van de feiteninformatie van apotheekhoudenden) en GIP (als vertegenwoordiger van de feiteninformatie van zorgverzekeraars). Voor 2010 hebben zowel SFK als GIP een macroverwachting afgegeven, voor 2011 heeft alleen het GIP een macro verwachting afgegeven. De uitkomsten van de verwachtingen van beide partijen zijn naast de modeluitkomsten op macroniveau van de NZa gezet en in onderstaande tabel samengevat: 11

12 Confrontatie uitkomsten GIP SFK NZa EUR '000 EUR '000 EUR '000 Geneesmiddelen (excl. Unieke leveringen) Prijsontwikkeling tov voorgaande jaar (%) -5,70% 4,40% -9,90% Volumeontwikkeling tov voorgaande jaar (%) 5,73% -8,70% 5,22% WMG inkomsten Mutatie aantal DDD's tov voorgaande jaar (%) 5,73% -8,70% 5,22% Confrontatie uitkomsten GIP SFK NZa EUR '000 EUR '000 EUR '000 Geneesmiddelen (excl. Unieke leveringen) 3356 nb 3264 Prijsontwikkeling tov voorgaande jaar (%) -1,4% nb 0,0% Volumeontwikkeling tov voorgaande jaar (%) 5,9% nb 3,0% Per saldo 4,4% nb 3,0% WMG inkomsten 1269 nb 1336 Stijging WMG inkomsten t.o.v % nb 4% Het verschil tussen GIP en SFK, NZa wordt verklaard door de pakketdefinitie. GIP rapporteert uitsluitend WMG omzet binnen het verzekerde pakket. SFK, NZa cijfers zijn gebaseerd op WMG omzet ongeacht de pakketstatus. De verschillen zijn besproken met zowel GIP als SFK en kunnen worden herleid naar dit verschil in pakketstatus. Op basis van bovenstaande tabel concludeert de NZa dat de uitkomsten van het model qua macrocijfers voor 2010 en 2011 in lijn liggen met de verwachtingen van vertegenwoordigers van feiteninformatie van apotheekhoudenden en zorgverzekeraars. Op een aantal punten zijn uiteenlopende feiten gerapporteerd. De NZa heeft in het beleid ruimte gelaten aan apotheekhoudenden. Deze ruimte is gedeeltelijk kwantificeerbaar en gedeeltelijk niet. De kwantificeerbare ruimte bedraagt in totaal per standaardapotheek (zie paragraaf 4.4 voor de onderbouwing van dit bedrag). De niet gekwantificeerde ruimte heeft betrekking op: De farmaceutische zorg is één van de weinige eerstelijns zorgmarkten waarbij gebruik wordt gemaakt van een extrapolatie naar de toekomst. Bij de berekening van het gederfd rendement zou een correctie (verlaging) van de rendementseis voor de risicoreductie als gevolg van de extrapolatie moeten worden toegepast; Uit het onderzoek CQ 2009 komt naar voren dat er een significant verband is tussen de omvang van een apotheek en het resultaat van dezelfde apotheek. Daaruit kan impliciet worden afgeleid dat kleine apotheken, gegeven de regulering, inefficiënt zijn. Bij de bepaling van de tarieven heeft de NZa deze kleine apotheken niet gecorrigeerd op de steekproef. Het uiteindelijke tarief wordt daarmee hoger vastgesteld; Lagere groei van de kosten van geneesmiddelen in 2011 ten opzichte van 2010 dan op basis van het langjarig historische cijfers verwacht zou mogen worden. Bij de tariefsberekening is voorzichtigheid betracht in het voordeel van de apotheekhoudende; Op grond van openbare publicaties is een jaarlijkse toename zichtbaar van de verwerkingsgraad van apothekersassistenten. Dit weerspiegelt een steeds verdere optimalisatie van de bedrijfsvoering. Het is niet onaannemelijk dat hier ook sprake is van 12

13 efficiencywinsten. Met deze efficiencywinsten is vooralsnog geen rekening gehouden bij de tariefberekening Daarnaast zijn gevoeligheidsanalyses uitgevoerd, door te kijken naar de modelmatige consequenties van elk van bovengenoemde variabelen afzonderlijk. 13

14 14

15 1. Inleiding In 2009 heeft de NZa gerapporteerd over de uitkomsten van het onderzoek naar inkoopvoordelen en praktijkkosten over 2008, alsmede de doorrekening naar 2009 en Op basis van dit rapport heeft de NZa een besluit genomen over de hoogte van het gemiddeld tarief 2009 en In de rapportages is aangegeven dat de doorrekening naar 2009 en 2010 gebaseerd is op diverse aannames. Dit zijn aannames met betrekking tot de ontwikkelingen in de inkoopvoordelen en praktijkkosten, het individuele preferentiebeleid, de verschillende contractafspraken die verzekeraars in 2009 hebben afgesloten en overige (markt)ontwikkelingen. Het doel van dit onderzoek is om inzicht te verkrijgen in de praktijkkosten en inkoopvoordelen van apotheekhoudenden over het jaar De uitkomsten van dit onderzoek worden gebruikt voor het verifiëren van de destijds gemaakte aannames voor het tarief voor 2009 en de extrapolatie ten bate van het tarief voor Dit rapport dient verder als basis voor de beslissing over de aanpassing van de hoogte van het flexibele tarief voor farmaceutische zorg zoals dat per 1 januari 2011 wordt vastgesteld. 1.1 Uitvoering Onderzoeksbureau ConQuaestor B.V., eindverantwoordelijk, in samenwerking met onderzoeksbureau Significant B.V., hierna: CQ 2009, hebben in opdracht van het Ministerie van VWS, met de NZa als onderaanbesteder, in de periode april tot en met juli 2010 een aselecte steekproef onder apotheekhoudenden verricht voor het onderzoek naar de werkelijke inkoopvoordelen en praktijkkosten over Ter verificatie van de gevonden inkoopvoordelen zijn de door fabrikanten en groothandels verstrekte en de rechtstreeks door zorgverzekeraars ontvangen inkoopvoordelen onderzocht. Tevens zijn de verstrekte inkoopvoordelen in het 1 e kwartaal 2010 bij de leveranciers/fabrikanten in kaart gebracht. De uitkomsten van dit onderzoek zijn aan de NZa gerapporteerd in rapporten d.d. 12 november In tegenstelling tot voorgaande jaren wordt nu gezamenlijk gerapporteerd over onderzoek A (inkoopvoordelen) en B (praktijkkosten). 1.2 Standaardapotheek Voor de tariefonderbouwing heeft de NZa net als in voorgaande jaren bewust een aantal subpopulaties van apotheekhoudenden niet meegenomen. Dit zijn de ketenapotheken met groothandel, de poliklinische apotheken en de apotheekhoudende huisartsen. De NZa neemt de uitkomsten van de bovengenoemde subpopulaties niet mee, omdat bij deze apotheekhoudenden de inkoopvoordelen en organisatie- /apotheekkosten wegens beleidsmatige beslissingen anders neergelegd kunnen worden binnen hun organisatorische structuur 2. De definitie van de standaardapotheek is hiermee identiek aan eerdere onderbouwingen. Dit is dus consistent met eerdere tariefonderbouwingen. 2 Zie ook Eindrapport Onderzoek inkoopvoordelen en praktijkkosten farmacie oktober 2008, p

16 De gewogen gemiddelde uitkomsten van de overige subpopulaties worden als uitkomsten van de standaardapotheek voor de tariefonderbouwing gehanteerd. Dit gewogen gemiddelde is gebaseerd op het aantal apotheken in de betreffende subpopulaties. Allereerst worden de uitkomsten voor de subpopulatie dienstapotheken op basis van receptregels pro rato toegerekend aan de overige 3 subpopulaties: ketenapotheken zonder groothandel, ketenapotheken met groothandel en overig openbaar. De subpopulatie dienstapotheken wordt met deze stap fictief toegerekend aan al de andere subpopulaties. Het specifieke deel van de subpopulatie dienstapotheek dat wordt toegewezen aan de keten met groothandel valt met deze methodiek daarmee buiten de standaardapotheek. Door de gedeeltelijke toerekening van de dienstapotheek aan de ketens met groothandel, weegt effectief circa 75% van deze subpopulatie mee in de standaardapotheek. Na toerekening van de subpopulatie dienstapotheken wegen de ketens zonder groothandel effectief voor 13% (afgerond) en de openbare apotheken voor 87% (afgerond) mee in de standaardapotheek. 1.3 Nacalculatie frequenties In de vigerende beleidsregel Prestatiebekostiging farmaceutische zorg is opgenomen dat een nacalculatie op de frequenties en de trend 2010 plaats vindt. De effecten van deze nacalculatie wordt verwerkt in het tarief voor het volgende jaar. In de gepresenteerde tarieven voor 2011 is nacalculatie uitgevoerd. Als basis voor de nacalculatie dienden de van SFK ontvangen frequenties van prestaties tot en met oktober De nacalculatie vond plaats op basis van tien maanden. Het tarief 2011 moet door de nacalculatie over 2010 met 0,10 worden verhoogd. Het transitietarief is vastgesteld op 7,40, welke door de nacalculatie met 0,10 wordt verhoogd tot 7,50. In navolging van een afspraak tussen KNMP en VWS worden de griepvaccinaties gedurende 2010 in verband met de pandemie niet meegenomen in de nacalculatie op de frequenties. Dit was de laatste nacalculatie op de frequenties. Bij de invoering van vrije tarieven vindt sowieso geen nacalculatie meer plaats. Mocht er onverhoopt toch een tariefberekening per 2012 aan de orde zijn zal dit afhankelijk van de implementatie van de kostprijsprincipes hooguit de trend kunnen betreffen. 16

17 2. Kostendekkende tarief 2.1 Kostendekkend tarief De NZa is verantwoordelijk voor de vaststelling van een kostendekkend tarieven voor de farmaceutische zorgverlening. Uitgangspunt daarbij is dat de tarieven uitsluitend bedoeld zijn om dekking te geven aan de kosten van WMG-zorg. De tarieven dienen gemiddeld bezien het totaal van de praktijkkosten en het norminkomen van de standaardapotheek te dekken. Dit komt overeen met de vaststelling van tarieven voor andere vrije beroepsbeoefenaren. De vaststelling van tarieven binnen de farmacie komt daar op dit moment nog niet in zijn geheel mee overeen. Als er geen vrije tarieven komen zal de NZa bij toekomstige vaststelling van de tarieven voor de farmacie deze (meer) laten aansluiten bij de overige vrije beroepsbeoefenaren. Sinds de invoering van het preferentiebeleid werd binnen de farmaceutische zorg gewerkt met een onzekerheidsmarge, waarvan vervolgens de hoogte daarvan de afgelopen jaren werd afgebouwd. Zie paragraaf voor de overwegingen. De NZa acht het niet langer nodig om deze tijdelijke maatregel te continueren. Ook omdat achteraf is gebleken dat de onzekerheidsmarge in 2009 en 2010 niet nodig was. De onzekerheden waren minder dan verwacht en met de kennis van nu zijn de aannames destijds te voorzichtig zijn geweest in het voordeel van de apotheekhoudende. De NZa stelt momenteel tarieven vast voor de farmaceutische zorgverlening. Die bestaan enerzijds uit de vergoeding voor de dienstverlening (en eventuele toeslagen) en anderzijds uit een vergoeding voor inkoopkosten van UR-geneesmiddelen (inclusief een eventuele clawback). Op de verkoop van geneesmiddelen behalen apotheekhoudenden inkoopvoordelen. Op grond van een aanwijzing van VWS worden deze inkoopvoordelen ex ante verrekend. Deze ex ante verrekening van de inkoopvoordelen geschiedt op een 2-tal manieren. Gedeeltelijke verrekening via de clawback. De clawback is een vast percentage met een gemaximeerd bedrag van de kosten van de geneesmiddelen die een apotheekhoudende in mindering brengt op zijn declaraties. Als uitgegaan wordt van verrekening van inkoopvoordelen dan is, naar de mening van de NZa, verrekening via de clawback de meest geëigende manier. De inkoopvoordelen zijn namelijk ook verkregen op de inkoop van geneesmiddelen. De clawback is vastgesteld op 6,82%, terwijl het percentage inkoopvoordelen hoger ligt. Als gevolg daarvan is na aftrek van clawback sprake van resterende inkoopvoordelen. Gedeeltelijke verrekening via de vergoedingen voor de farmaceutische dienstverlening. De verrekening van deze resterende inkoopvoordelen betekent dat de vergoedingen voor de farmaceutische dienstverlening niet (volledig) kostendekkend worden berekend. Momenteel bevindt de farmaceutische zorg zich in een transitiefase naar vrije prijzen per 1 januari Sinds 2009 is een stap naar meer vrijheden gezet door de mogelijkheid te creëren voor zorgverzekeraar en apotheekhoudende gezamenlijk om bovenop de geldende vergoeding aanvullende afspraken te maken over een hoger gemaximeerd tarief (het zogenoemde max-max tarief). Daarbij is ook de hoogte van de clawback 17

18 onderhandelbaar gemaakt. Een aantal zorgverzekeraars en apothekers hebben van deze mogelijkheid gebruik gemaakt. Bij deze wil de NZa benadrukken dat partijen de bestaande vrijheden kunnen benutten. De NZa stelt in de transitie fase een transitietarief vast. Het tarief 2011 is opgebouwd uit een kostendekkend tarief voor de dienstverlening van 7,96, min een verrekening van de ingeschatte inkoopvoordelen die apothekers ontvangen. De farmacie gaat in 2012 over naar vrije prijzen. Dit betekent dat apothekers en verzekeraars samen onderhandelen over de prijs en de kwaliteit van de geneesmiddelen en de dienstverlening. Om de verandering zo overzichtelijk mogelijk te laten verlopen, heeft de NZa voor 2011 een transitietarief vastgesteld. Met dit tarief krijgen apothekers de ruimte om bijvoorbeeld te investeren in de kwalitatieve verbetering van de farmaceutische zorg, ICT-aanpassingen te doen en te werken aan de nieuwe prestatieomschrijvingen die recent zijn vastgesteld en in 2012 worden ingevoerd. In het tarief zijn niet alle te verwachten inkoopvoordelen op geneesmiddelen van apothekers verrekend. De NZa laat ruimte aan de verzekeraars om de komende tijd hun rol op te pakken en de resterende inkoopvoordelen in hun afspraken met apothekers te verrekenen. Bijvoorbeeld door lagere tarieven af te spreken of apothekers te belonen naar de kwaliteit die hun verzekerden wordt geboden. Zorgverzekeraars hebben de verantwoordelijk op een verantwoorde en doelmatige manier zorg in te kopen, zo ook de geneesmiddelen. De inkoopvoordelen die op deze geneesmiddelen worden behaald spelen hierbij een rol. De afgelopen jaren hebben de zorgverzekeraars inkoopkosten van geneesmiddelen verlaagd en daarmee de grootte van inkoopvoordelen verkleind door het preferentiebeleid in te voeren. Zij hebben hun rol al (gedeeltelijk) opgepakt. De NZa wenst deze rol in 2011 verder uit te breiden. Om te benadrukken dat deze verantwoordelijk verder wordt uitgebreid geeft de NZa impliciet aan dat niet alle resterende inkoopvoordelen verrekend worden in de vergoedingen voor de farmaceutische dienstverlening. De NZa speelt hierbij in op de introductie van vrije prijzen in 2012 waarbij geen sprake meer is van een verrekening van inkoopvoordelen in het tarief voor farmaceutische zorgverlening. Dit is een signaal naar marktpartijen dat de vrijheidsgraden steeds verder aan het toenemen zijn. Tot op heden heeft de NZa, vanuit het perspectief van betaalbaarheid van de consument en de aanwijzing van VWS, deze verrekening van de inkoopvoordelen in het tarief uitgevoerd. Conclusie De NZa stelt een transitietarief vast. De NZa geeft hiermee mede het signaal af aan relevante marktpartijen dat zij worden geacht verantwoordelijkheid te nemen voor het verrekenen van de inkoopvoordelen voor zover die niet via de clawback zijn verrekend. 2.2 Extrapolatie De invoering van het preferentiebeleid was de aanleiding voor de NZa om bij haar tariefsberekening gebruik te maken van extrapolatie. De uitkomsten van het preferentiebeleid waren destijds dermate onzeker dat extrapolatie zinnig leek. 18

19 Per definitie zijn aannames in de extrapolatie over toekomstige ontwikkelingen niet met zekerheid vast te stellen en dus betwistbaar. Ten grondslag aan de extrapolatie liggen met name de onzekerheden ten aanzien van de inkoopvoordelen. In een markt is de verrekening van deze inkoopvoordelen niet de taak van de NZa, maar de verantwoordelijkheid van relevante marktpartijen. Uitgaande van een in de toekomst kostendekkend tarief voor de dienstverlening zonder rekening te houden met resterende inkoopvoordelen maakt extrapolatie minder relevant. Uit het feitenonderzoek CQ 2009 blijkt bovendien dat achteraf geconcludeerd kan worden dat zelfs met extrapolatie de werkelijkheid ex post significant anders is dan de ex ante extrapolatie. De NZa sluit niet uit dat dit de laatste keer is dat gebruik wordt gemaakt van extrapolatie. Dit punt maakt overigens onderdeel uit van de nog vast te stellen kostprijsprincipes van de NZa en de daarin vast te stellen lijn zal, indien er gereguleerd wordt, worden gevolgd. Conclusie: Bij onverhoopte toekomstige tariefsberekening voor de farmaceutische zorgverlening wordt aangesloten bij dan geldende principes. De NZa constateert dat de relevantie van extrapolatie afneemt als de inkoopvoordelen geen onderdeel maken van de tariefsberekening. Overigens zal het vaststellen van tarieven alleen nodig zijn als vrije prijzen niet worden ingevoerd per 1 januari Inkoopvoordelen en transitie De NZa is van mening dat het zuiverder is om de inkoopvoordelen niet (gedeeltelijk) te verrekenen in de vergoedingen voor de farmaceutische dienstverlening. De NZa geeft aan dat het haar voorkeur heeft dat de inkoopvoordelen verdeeld worden door de relevante marktpartijen. De NZa heeft oog voor de transitiefase waarin de farmaceutische zorg zich bevindt. In deze fase hebben partijen bij de NZa aangegeven om niet teveel te veranderen in de bestaande systematiek. In de transitiefase is het belangrijk dat de veranderingen overzichtelijk blijven. Daarnaast zijn er ook onzekerheden in de extrapolatie. De NZa stelt in de transitiefase een transitietarief (inclusief nacalculatie van 0,10) vast van 7,50 De NZa merkt daarbij op dat in de situatie dat de NZa geen transitietarief zou vaststellen de volgende mogelijkheden zouden hebben bestaan (exclusief nacalculatie): Bij een clawback van 6,82% en 0% verrekening van de resterende inkoopvoordelen bedraagt de vergoeding voor de farmaceutische dienstverlening 7,96; Bij een clawback van 6,82% en 100% verrekening van de resterende inkoopvoordelen bedraagt de vergoeding voor de farmaceutische dienstverlening 6,90. 19

20 3. Uitkomsten Resultaat van apotheekhoudenden In onderstaande tabel zijn de resultaten per subpopulatie weergegeven: Tabel 3.1. Resultatenrekening per subpopulatie 2009 Analyse van het 'resultaat' per apotheek, met norminkomen Totaal Openbare apotheken Dienstapotheken Ketenapotheek met Ketenapotheek groothandel zonder groothandel Overige openbare apotheken Poliklinische apotheken Apotheekhoudende huisartsen Inkomsten Inkoopvoordelen WMG WMG-vergoeding Aantal WMG-verstrekkingen Totaal inkomsten Kosten Praktijkkosten excl. 1e apotheker WMG Norminkomen Totaal kosten Resultaat voor clawback Clawback Resultaat na aftrek clawback Bron: Onderzoek naar inkoopvoordelen en praktijkkosten 2009 (hierna: Onderzoek CQ 2009) Op basis van de standaardapotheek, zoals toegelicht in paragraaf 1.2 zijn bovenstaande feitelijke bevindingen van het onderzoek CQ 2009 vertaald naar de standaardapotheek. De uitkomsten voor de standaardapotheek, in een historisch perspectief, zijn als volgt: Tabel 3.2. Verkorte resultatenrekening standaardapotheken 2004, Verkorte verlies en winstrekening EUR '000 EUR '000 EUR '000 EUR '000 Omzet geneesmiddelen (AIP waarde) /- Inkoopkosten geneesmiddelen Inkoopvoordelen op de factuur /- Clawback Mutatie verhoogde clawback Saldo inkoopvoordelen Saldo inkoopvoordelen WMG tariefsinkomsten Totaal opbrengsten Norminkomen apotheker Overige praktijkkosten Totaal kosten Resultante Voor de vergelijking zijn de resultaten van eerdere onderzoeken ook opgenomen. Vanaf 2007 is zichtbaar dat het saldo van de inkoopvoordelen een dalende trend laat zien naar , in Tegenover deze daling 20