Een overzicht van mondiale problemen kenmerkend voor de 21-e eeuw 1 Ton Olgers voor Seneca maart 2015 versie 4
|
|
- Dennis Jacobs
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Een overzicht van mondiale problemen kenmerkend voor de 21-e eeuw 1 Deze tabel is ontwikkeld door Ton Olgers en onder andere in een eerdere versie gepubliceerd in het handboek didactiek maatschappijleer. Den Haag Verder met toestemming in het handboek didactiek Aardrijkskunde Meulenhof Educatief 2010 Ton Olgers geldt als dé expert op het gebied van maatschappijleer en maatschappijwetenschappen. Hij heeft meerdere internationale publicaties op zijn naam. Hij ontwikkelde met lokale docenten een lesboek maatschappijleer voor de zelfstandig geworden Oekraïne. Verder is hij de hoofdauteur van het handboek vakdidactiek maatschappijleer. Hij ontwikkelde een methode voor zelfstandig denken over politiek en maatschappij voor leerlingen van vmbo, havo en vwo. Daarbij is volop aandacht voor waardenontwikkeling bij leerlingen vanuit diens eigen waarden, uniek. Deze methode bouwde hij samen met Lennart Schra en Marco Veldman uit tot de lesmethode Seneca, de meest innovatieve methode voor maatschappijleer in Nederland. Institutionalisering van de wereldgemeenschap VN Wereldbank Wereld Handels Organisatie IMF G-20 Nieuwe mensenrechtenraad van de VN Organisatie en macht van de VN VN ingrijpen in Darfur Nederland aanwezig bij G-20 Rol IMF in Eurocrisis Enzovoort VS satellietscherm in Europa Gaspijplijnen Europa Chinese economische aanwezigheid Afrika
2 Een overzicht van mondiale problemen kenmerkend voor de 21-e eeuw 2 Vorming van nieuwe coalities en machtsblokken Mondialisering van economie en handel Islam versus Islam versus Westen Islam versus Westen Unilateralisme Organisatie van Afrikaanse staten: Afrikaans Unie EU EU en Rusland Zuid Amerika China en India Rusland en China liberalisering of regulering? consumptie in 1-e wereld afhankelijk van arbeid in 3-e wereld Islam en democratie in islamitische landen Modernisering van de Islam Israël - Palestina Jihadistische terreur Toenemend protectionisme Samenwerking Afrikaanse Unie en VN in Soedan Optreden Afrikaanse Unie in Libië Houding van VS t.o.v. VN Europese Energie Unie VS satellietscherm in Europa Gaspijplijnen Europa Chinese economische aanwezigheid in Afrika Mondiale economische crisis Verplaatsing van europese productie naar Azië Iran en kernwapens Soennieten versus shiiten Salafisme India, grote religieuze meerderheid in een democratie IS in Iran Libië Nigeria Boko Haram Spotprentenproblematiek Charlie Hebdo Aanslagen Antwerpen Aanslagen Dk feb 2015 Maakbaarheid van staten? Democratie door ingrijpen van buiten? Islam in de 1-e wereld (bv in de EU) Bosnië Afghanistan Irak Corrupte staten Ontstaat er een Europese Islam? Aanslagen in EU Boerkaverbod openbare ruimte in Frankrijk Hoofddoekjes toegestaan in BRD mrt 2015 Hoofddoekjes in Nederland Moskeeën in Nederland Troepen van NL in Afghanistan Militaire aanwezigheid in Irak; bomaanslagen in Irak Politiek situatie van Zimbabwe Politiek situatie in Somalië
3 Een overzicht van mondiale problemen kenmerkend voor de 21-e eeuw 3 Grondstoffenpolitiek en macht Afhankelijkheid van energiebronnen Afhankelijkheid van grondstofrijke landen Waterproblematiek Gasafsluiting Oekraïne Pijpleiding Rusland Duitsland North stream South stream pijplijn Nabucco pijplijn Transadria pijplijn vanaf Azerbeidjan Afhankelijkheid EU en Rusland Europese Energie Unie Waterverdeling/-strijd Israel - Palestina VS en olie OPEC beleid Groei van economie en bevolking Explosieve groei van wetenschap en techniek Bevolkingspolitiek Grondstoffenschaarste Broeikasgassen/opwarming aarde Explosieve groei van telecommunicatie Olie uit voedsel Genetische manipulatie van gewassen Nieuwe geneeskundige technieken en middelen Verdrag van Kyoto; Alteratieve energiebronnen Electrische auto Internet en staatsingrijpen Invoerverbod in EU van gemanipuleerde granen? Migratie door armoede, oorlog, natuurrampen Noodzaak van migratie voor EU economie? Asielbeleid van EU Asielzoekers in NL Bootvluchtelingen mediterranee EU hek om Spaanse enclave in Marokko Illegalen in VS en EU Processen van staatsvorming versus etnische en culturele verbanden Zwakke staat, mafiastaat, Tribale conflicten Darfur Irak Bosnië Servië Afghanistan Ontstaan van federale staten Twee regeringen in Libië. Referendum Schotland, Federalisering UK? Federalisering Oekraïne? Catalonië, Baskenland en Spanje Federalisering Libië? Amsterdam Ton Olgers. Versie maart 2015 Copyright Seneca. Niets van deze tabel mag zonder toestemming van de auteur vermenigvuldigd worden. Deze tabel mag voor niet-commerciële onderwijsdoelen met bronvermelding gebruikt worden. Voor commercieel gebruik gelieve contact op te nemen met Seneca. Zie
4 Een overzicht van mondiale problemen kenmerkend voor de 21-e eeuw 4 Verslag LIO dag 30 maart 2015 Ton wijst er op dat er in Duitsland een heuse wetenschappelijke vakdidactische studie. Wat is het verband tussen Charlie Hebdo, ongrondwettelijk verklaren van hoofddoekjesverbod, moslimgelovigen in Rotterdam die moskee terugeisen van het bestuur dat de moskee had betaald gekregen door de VAE? Secularisatie, Islam versus Westen. Ton noemt een nieuw groot vraagstuk, nl. staatsvorming, met als deelprobleem federalisering van staten. Ton noemt dit een nieuw type staat. Hobsbawm noemt al dat de nationale staat na de Tweede Wereldoorlog verdwijnt. Neem bijv. Oekraïne, enige kans om het land te laten bestaan. Vraag: is hier niet sprake van framing als u bijv. 'islam versus Westen' opschrijft? Ton: zo wordt dit grote vraagstuk genoemd in de media. Maar je moet kritisch blijven en vooral artikelen sorteren. Gaandeweg ga je de categorieën anders benoemen, anders opschrijven. Blijf er dus regelmatig mee bezig zodat het je denken scherpt. Vraag: hoe bewaak je dat je niet kritisch wordt naar de media? Ton: door je kennis! Op gegeven moment weet je meer van een vraagstuk dan de journalist. Waarom? Omdat je meerdere artikelen en kranten leest, omdat je ook weet wat er een jaar geleden speelde, terwijl journalisten in het nu leven. En je leest achtergrondartikelen en boeken. Twee valkuilen bij behandelen actualiteit in de klas: 1) oppervlakkigheid bij leerlingen => kennis opdoen als docent, overdragen aan leerlingen 2) emoties bij leerlingen => laat leerlingen zelf reageren op elkaar en laat leerlingen de waarden achter hun standpunten proberen te achterhalen, wees neutraal als docent Wat er op het spel staat bij elk maatschappelijk vraagstuk, zijn de vier basiswaarden voor de inrichting van de samenleving. Voor elke samenleving geldt dat er vier basisdilemma's zijn, 2x4 waarden waar mensen (politici) uit moeten kiezen (anders dan de vier basisdilemma's die zijn genoemd in de PDF): vrijheid vs. onderdrukking gelijkheid vs. ongelijkheid cohesie vs. ontbinding / oorlog welvaart vs. armoede En als je kiest voor veel vrijheid, kan dat ten koste gaan van de cohesie, het kan zijn dat 1 groep mensen dan te machtig of te rijk wordt. En daar zou een samenleving op stuk kunnen lopen. Er zijn enkele grote processen die steeds weer tot een crisis leiden. Maar een crisis is niet alleen een bedreiging, maar ook een kans. In Seneca worden enkele van de grote processen behandeld (h.4 Derde Editie) waarin wordt verteld welke oplossingen er in de loop van de geschiedenis zijn bedacht om zo te zorgen voor meer maatschappelijk geluk (meer invloed op de basiswaarden). In termen van Maatschappijwetenschappen: door rationalisering kwam er democratisering (vrijheid+gelijkheid) en institutionalisering (meer regels, afspraken, oplossingen) met als gevolg een moderne samenleving: rechtsstaat, parlementaire democratie, verzorgingsstaat en pluriforme samenleving.
5 Een overzicht van mondiale problemen kenmerkend voor de 21-e eeuw 5 Schema 12 dynamiek van maatschappelijke verandering (Seneca, Derde Editie).
Hoe hieraan exact wordt vormgegeven binnen onze school, wordt duidelijk in dit document.
SOCIALE COHESIE EN BURGERSCHAP Inleiding Een school maakt deel uit van de maatschappij en bouwt mee aan de vorming van jonge burgers. Een groot deel van de dag, brengen jongeren door op school. Zij krijgen
Nadere informatieSamenvatting Maatschappijleer Hoofdstuk 1
Samenvatting Maatschappijleer Hoofdstuk 1 Samenvatting door M. 1184 woorden 8 juni 2013 4 3 keer beoordeeld Vak Methode Maatschappijleer Delphi Hoofdstuk 1 De staat kan wetten maken, regels die voor alle
Nadere informatieExamenprogramma maatschappijleer havo/vwo
Examenprogramma maatschappijleer havo/vwo Havo Het eindexamen Het eindexamen bestaat uit het schoolexamen. Het examenprogramma bestaat uit de volgende domeinen: Domein A Vaardigheden Domein B Rechtsstaat
Nadere informatieIntroductie. 1. Uw persoonlijke situatie. Voorbeeldvragenlijst COB-kwartaalenquête 2011
Introductie Dit onderzoek vindt plaats in opdracht van het Sociaal en Cultureel Planbureau. Met de resultaten wil het bureau het kabinet en de politiek in het algemeen informeren over zorgen en wensen
Nadere informatieBijlage
Bijlage Tabel i Immigratie naar Nederland van niet in Nederland geboren vreemdelingen, naar land van herkomst ^995-2002) Totaal Westerse landen 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 74.703 86.183 87.145
Nadere informatieMens en maatschappij (aardrijkskunde, economie, geschiedenis, godsdienst)
Mens en maatschappij (aardrijkskunde, economie, geschiedenis, godsdienst) Kerndoelen 36. De leerling leert betekenisvolle vragen te stellen over maatschappelijke kwesties en verschijnselen, daarover een
Nadere informatieProfielkeuzevakken C&M E&M. Ak Ec Mw. Fa/Du Ak BE Mw. N&G en N&T in de vrije ruimte. Een van de volgende vakken. Een van de volgende vakken:
Profielkeuzevakken C&M Een van de volgende vakken Ak Ec Mw E&M Een van de volgende vakken: Fa/Du Ak BE Mw N&G en N&T in de vrije ruimte verschillen Ma Geen eindexamen Niet in eindexamenklas Veel discussie
Nadere informatieGAMMA VAKKEN Aardrijkskunde, Economie, Filosofie, Geschiedenis en Maatschappijeer.
GAMMA VAKKEN Aardrijkskunde, Economie, Filosofie, Geschiedenis en Maatschappijeer. Aardrijkskunde Bij NT en NG kiest de leerling in klas 4 tussen Aardrijkskunde of Geschiedenis. SE in klas 5 en 6; CE in
Nadere informatieExamenreglement Programma van Toetsing en Afsluiting 4 VWO Vernieuwde Tweede Fase
Examenreglement Programma van Toetsing en Afsluiting 4 VWO Vernieuwde Tweede Fase 2016-2017 1 INHOUDSOPGAVE Opmerking over het Examenreglement 2 Programma van Toetsing en Afsluiting Maatschappijleer 3
Nadere informatieTRANSATLANTIC TRENDS - NETHERLANDS
TRANSATLANTIC TRENDS - NETHERLANDS VRAAG 10 Denkt u dat het voor de toekomst van Nederland het beste is als wij actief deelnemen in de wereldpolitiek of moeten wij ons niet in de werelpolitiek mengen?
Nadere informatieOfficiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814.
STAATSCOURANT Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Nr. 10683 20 april 2015 Regeling van de Staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap van 9 april 2015, nr. VO/741555,
Nadere informatieKeurmerk: Duurzame school
Keurmerk: Duurzame school Doorlopende leerlijn voor duurzame ontwikkeling van basisonderwijs (PO) t/m voortgezet onderwijs (VO) PO-1 Kennis en inzicht (weten) Vaardigheden (kunnen) Houding (willen) Begrippen
Nadere informatie9 Toets A PO Pluriforme samenleving Inleveren week 46 10% nee
2015-2016 Naam vak Maatschappijleer Niveau Mavo geldend voor klas 9 9 Toets A PO Pluriforme samenleving Inleveren week 46 10% nee 9 Toets B Toets Pluriforme samenleving + Criminaliteit 9/trim2/TW2B 20%
Nadere informatieTRANSATLANTIC TRENDS 2004 NETHERLANDS
TRANSATLANTIC TRENDS 2004 NETHERLANDS Q1. Denkt u dat het voor de toekomst van Nederland het beste is als wij actief deelnemen in de wereldpolitiek of moeten wij ons niet in de wereldpolitiek mengen? 1
Nadere informatieEén Korea, twee landen
1 Doelgroep De lesbrief is bedoeld voor leerlingen in de onderbouw vmbo, havo en vwo. Het uitwerken van de opdrachten kost de leerling ongeveer een tot anderhalf lesuur (van 50 minuten). De onderzoeksvragen
Nadere informatieSamenvatting Aardrijkskunde Domein politiek ruimte
Samenvatting Aardrijkskunde Domein politiek r Samenvatting door een scholier 1261 woorden 14 jaar geleden 5,1 33 keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde Terra Hoofdstuk 1: Conflicten om rlijke indeling
Nadere informatieExamenprogramma maatschappijleer havo/vwo (gemeenschappelijk deel)
Examenprogramma maatschappijleer havo/vwo (gemeenschappelijk deel) Havo Het eindexamen Het eindexamen bestaat uit het schoolexamen. Het examenprogramma bestaat uit de volgende domeinen: Domein A Vaardigheden
Nadere informatieMaatschappijwetenschappen
Maatschappijwetenschappen Wat is MAW? Verschil Maatschappijleer en MAW Maatschappijleer Verplicht 1 jaar Combinatiecijfer Maatschappijwetenschappen Keuzevak vwo 4, 5 en 6 SE en CE Doel: burgerschapsvorming
Nadere informatiePTA MAVO 2011-2013. Docenten: Felix van de Gein (sectievoorzitter) en Nol Voskens
PTA MAVO 2011-2013 Docenten: Felix van de Gein (sectievoorzitter) en Nol Voskens Dit PTA bestaat bevat het verplichte vak maatschappijleer 1 (mavo 3 / mavo 4 voor instromers uit havo 3) en het keuze examenvak
Nadere informatieMensenrechtenfonds 2008 (voorlopige lijst - stand november 2008)
Land Onderwerp Kasramingen in euro's Algerije 1 project m.b.t. bevordering mensenrechteneducatie 26.776 Angola 9 projecten 845.709 3 projecten m.b.t bevorderen democratisering 2 projecten m.b.t economische
Nadere informatieCollectievormingsprofiel (CVP) Geschiedenis
Collectievormingsprofiel (CVP) Geschiedenis Actuele relatie met O&O De geschiedenis collectie is vooral bedoeld ter ondersteuning van onderzoek en onderwijs in het Instituut voor Geschiedenis. Het Instituut
Nadere informatieLANDSEXAMEN VWO Het examenprogramma Het examenprogramma voor het commissie-examen Aardrijkskunde bestaat uit de volgende (sub)domeinen:
Examenprogramma AARDRIJKSKUNDE V.W.O. LANDSEXAMEN VWO 2017-2018 1 Het eindexamen Het vak Aardrijkskunde kent slechts het commissie-examen. Er is voor Aardrijkskunde dus geen centraal examen. Vanaf het
Nadere informatieFiche Kleurrijk West-Vlaanderen ROESELARE. Opsplitsing in nationaliteitsgroepen
Fiche Kleurrijk West-Vlaanderen ROESELARE HUIDIGE NATIONALITEIT PG2 NATIONALITEIT BIJ GEBOORTE PG 3 HUISHOUDENS PG 4 WERKZOEKENDEN PG 5 NIEUWKOMERS PG 6 Arrondissement Roeselare Opsplitsing in nationaliteitsgroepen
Nadere informatieFiche Kleurrijk West-Vlaanderen KORTEMARK. Opsplitsing in nationaliteitsgroepen
Fiche Kleurrijk West-Vlaanderen KORTEMARK Arrondissement Diksmuide HUIDIGE NATIONALITEIT PG2 NATIONALITEIT BIJ GEBOORTE PG 3 HUISHOUDENS PG 4 WERKZOEKENDEN PG 5 NIEUWKOMERS PG 6 Opsplitsing in nationaliteitsgroepen
Nadere informatieFiche Kleurrijk West-Vlaanderen SPIERE-HELKIJN. Opsplitsing in nationaliteitsgroepen
Fiche Kleurrijk West-Vlaanderen SPIERE-HELKIJN HUIDIGE NATIONALITEIT PG2 NATIONALITEIT BIJ GEBOORTE PG 3 HUISHOUDENS PG 4 WERKZOEKENDEN PG 5 NIEUWKOMERS PG 6 Arrondissement Kortrijk Opsplitsing in nationaliteitsgroepen
Nadere informatieFiche Kleurrijk West-Vlaanderen LANGEMARK-POELKAPELLE. Opsplitsing in nationaliteitsgroepen
Fiche Kleurrijk West-Vlaanderen LANGEMARK-POELKAPELLE HUIDIGE NATIONALITEIT PG2 NATIONALITEIT BIJ GEBOORTE PG 3 HUISHOUDENS PG 4 WERKZOEKENDEN PG 5 NIEUWKOMERS PG 6 Arrondissement Ieper Opsplitsing in
Nadere informatieAardrijkskunde inhouden (PO-havo/vwo)
Aardrijkskunde inhouden (PO-havo/vwo) Sectoren kerndoelen primair onderwijs kerndoelen onderbouw havo bovenbouw exameneenheden vwo bovenbouw exameneenheden Kernen 1. Burgerschap 36: hoofdzak de Nederlandse
Nadere informatieOp de vlucht. 1) Waarom vlucht men eigenlijk? Er zijn vele redenen; politieke vervolging, marteling, oorlog of burgeroorlog zijn enkele voorbeelden!
Op de vlucht 1) Waarom vlucht men eigenlijk? Er zijn vele redenen; politieke vervolging, marteling, oorlog of burgeroorlog zijn enkele voorbeelden! 2) Waar komen de vluchtelingen vandaan? Syrië Sinds in
Nadere informatie1. WAT VOORAFGING...1 2. HET CONGRES VAN WENEN...2 2.1. BESLISSINGEN...3 2.2. GEVOLGEN...6 2.3. BELANG VAN HET CONGRES VAN WENEN...
HET CONGRES VAN WENEN 1. WAT VOORAFGING...1 2. HET CONGRES VAN WENEN...2 2.1. BESLISSINGEN...3 2.2. GEVOLGEN...6 2.3. BELANG VAN HET CONGRES VAN WENEN...7 3.1. Het Congres van Wenen en de restauratie Het
Nadere informatieVerslag Geschiedenis Tijdvakkendossier tijdvak 10: tijd van televisie en computer
Verslag Geschiedenis Tijdvakkendossier tijdvak 10: tijd van televisie en computer Verslag door Lotte 1361 woorden 19 juni 2017 6,2 10 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Feniks Tijdvak: Tijd van televisie
Nadere informatieRik Coolsaet Peter Debaere, Goedele De Keersmaeker, Jennnifer Kesteleyn, Dries Lesage, Skander Nasra, Thijs Van de Graaf, Mattias Vermeiren
Rik Coolsaet Peter Debaere, Goedele De Keersmaeker, Jennnifer Kesteleyn, Dries Lesage, Skander Nasra, Thijs Van de Graaf, Mattias Vermeiren Macht en waarden in de wereldpolitiek Actuele vraagstukken in
Nadere informatieProgramma van toetsing en afsluiting Schooljaar 2014-2015. Leerjaar 5 Gymnasium. Christelijk Gymnasium Utrecht
Schooljaar 2014-2015 Leerjaar 5 Gymnasium Christelijk Gymnasium Utrecht Vak: aardrijkskunde SE omschrijving type vorm weging moment duur 701 PO (6 weken met praktijkondezoek) PO S 10 week 42 45 702 H1
Nadere informatieASIELSTATISTIEKEN 2008
COMMISSARIAAT-GENERAAL VOOR DE VLUCHTELINGEN EN DE STAATLOZEN ASIELSTATISTIEKEN 2008 08/01/2008 Inhoudstafel 1. Overzicht van de asielaanvragen in België...2 Enkelvoudige asielaanvragen per maand (2006-2008)
Nadere informatieProgramma van toetsing en afsluiting. Schooljaar 2015-2016. 4 atheneum
Schooljaar 2015-2016 4 atheneum Berger Scholengemeenschap Vak: Nederlandse taal en literatuur en Literatuurgeschiedenis toetsweek 3 10 100 J.A. Dautzenberg, Literatuur, geschiedenis en theorie: - Hoofdstuk
Nadere informatieLANDSEXAMEN VWO Het examenprogramma Het examenprogramma voor het commissie-examen Aardrijkskunde bestaat uit de volgende (sub)domeinen:
Examenprogramma AARDRIJKSKUNDE V.W.O. LANDSEXAMEN VWO 2019-2020 1 Het eindexamen Het vak Aardrijkskunde kent slechts het commissie-examen. Er is voor Aardrijkskunde dus geen centraal examen. Het commissie-examen
Nadere informatie1. WAT VOORAFGING...1 2. HET CONGRES VAN WENEN...2 2.1. BESLISSINGEN...3 2.2. GEVOLGEN...6 2.3. BELANG VAN HET CONGRES VAN WENEN...
HET CONGRES VAN WENEN 1. WAT VOORAFGING...1 2. HET CONGRES VAN WENEN...2 2.1. BESLISSINGEN...3 2.2. GEVOLGEN...6 2.3. BELANG VAN HET CONGRES VAN WENEN...7 3.1. Het Congres van Wenen en de restauratie Het
Nadere informatieMacht en waarden in de wereldpolitiek
Rik Coolsaet Macht en waarden in de wereldpolitiek Actuele vraagstukken in de internationale politiek Editie 2006-2007 2 Inhoud Inleiding... Deel 1. De jaren 90: het transitiedecennium 1. Van illusie naar
Nadere informatieVoorronde Nationale Aardrijkskunde Olympiade 2009
Bronnenboekje Voorronde Nationale Aardrijkskunde Olympiade 2009 Inhoud pagina Bronnen bij A Het O-woord: Ontpolderen in Nederland? 2 Bronnen bij B Het Z-woord: Zand erover? Het Scheldegebied en de Antwerpse
Nadere informatieKijktip: Waar gáát dit over?
Kijktip: Waar gáát dit over? Korte omschrijving werkvorm Aan de hand van twee fragmenten beantwoorden leerlingen een aantal kijkvragen en krijgen ze inzicht in de inhoud van het referendum en de motieven
Nadere informatieM1 2 Colombia 542 Vwo H/V Vmbo-T + Havo Havo. V2 5 Irak 533 Havo (T/H) Vwo Havo Vmbo-T. M2 3 Iran 529 T/H Vmbo-T Vmbo-kader Vmbo-gemengd
Resultaten Kopklas Grotius College Delft 2002/2003 naam jr. in NL uit/achtergrond Cito PO Cito Kopklas advies/brugklas 2e klas 3e klas 4e klas V1 1 Curacao 507 520 T/H (Curacao) M1 2 Colombia 542 Vwo H/V
Nadere informatieStemgedrag Tweede Kamer 2006. Allen PVV VVD CDA CU PvdA SP GrLnks. Heel hoog 9% 12% 8% 13% 0% 10% 7% 2%
Inauguratie Obama Obama is vandaag geinaugureerd. Wat is het oordeel over Obama in Nederland en de verwachtingen voor de toekomst? Vandaag wordt Obama ingehuldigd. Hoe zijn uw verwachtingen voor zijn presidentschap?
Nadere informatieGB53 GB54 Titel GB54 ten opzichte van GB53. 4 2 Algemene inhoud 5 3 Algemene inhoud 6 4 Algemene inhoud 7 5 8 6 Algemene inhoud 9 7 10 8 10 9 10 11
GB53 GB54 Titel GB54 ten opzichte van GB53. 4 2 Algemene inhoud 5 3 Algemene inhoud 6 4 Algemene inhoud 7 5 8 6 Algemene inhoud 9 7 10 8 10 9 10 11 Algemene inhoud Introductie Kaarten foto s en Satelliet
Nadere informatieLaat de gemaakte vragen zien en aftekenen. Correctie d.m.v. bespreking/antwoordbladen
Studiewijzer 1 HAVO 5 Maatschappijleer Thema 2 Rechtstaat Hoofdstuk 1 - blz. 24: 1 t/m 6 - blz. 26: 11, 12 - blz. 27: 13 Hoofdstuk 2 - blz. 28: 3 t/m 6 - blz. 29: 8, 10 - blz. 32: 11 - blz. 33: 12 - blz.
Nadere informatieSamenvatting Geschiedenis Koude oorlog h1 en h2
Samenvatting Geschiedenis Koude oorlog h1 en h2 Samenvatting door een scholier 568 woorden 9 juni 2016 7,3 15 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Feniks Kapitalisme-Communisme: Kapitalisme: West -landen:
Nadere informatiee mythe van overbevolking OneWorld.nl
e mythe van overbevolking OneWorld.nl 1 van 5 04-07-17 16:36 oneworld.nl De mythe van overbevolking OneWorld.nl Kiza Magendane 6-8 minuten Opinie Welkom in de wereld van de bevolkingspolitiek. Hier worden
Nadere informatieDocentenhandleiding De Europese Unie en de Syrische vluchtelingencrisis
Docentenhandleiding De Europese Unie en de Syrische vluchtelingencrisis Inleiding Het simulatiespel De Europese Unie en de Syrische vluchtelingencrisis draait om een van de grote uitdagingen waar de Europese
Nadere informatieHet dagelijks leven van ons allemaal vindt voor een steeds groter deel plaats in de digitale ruimte. Ook de dreigingen voor de nationale veiligheid
Het dagelijks leven van ons allemaal vindt voor een steeds groter deel plaats in de digitale ruimte. Ook de dreigingen voor de nationale veiligheid hebben door digitalisering een andere dynamiek gekregen.
Nadere informatieASIELSTATISTIEKEN Overzicht 2010
COMMISSARIAAT-GENERAAL VOOR DE VLUCHTELINGEN EN DE STAATLOZEN ASIELSTATISTIEKEN Overzicht 2010 04/01/2011 Inhoudstafel 1. Overzicht van de asielaanvragen in België... 2 Asielaanvragen per maand 2006-2010
Nadere informatieElde College. Elke dag een uitdaging
Elde College Elke dag een uitdaging Profielkeuze havo-3 3 en 4 November 2015 Nannie Vink Decaan havo Inhoud Nieuwe vakken Het profiel gemeenschappelijk deel profieldeel vrij deel Het keuzeoverzicht Hoe
Nadere informatieWat is burgerschap? Een inleiding
Wat is burgerschap? Een inleiding Dhr. C.G.R. Ledes Wat gaan we doen? Introductie & kennismaken Absenties opnemen Afspraken maken Verwachtingen en planning van deze periode Wat is burgerschap? - opdracht
Nadere informatieLesbrief Voor de docent Voor de leerling Inhoud Inleiding De Nigeriaanse olie-industrie in beeld Opdracht 1 Aardolie in Nigeria Niveau
Voor de docent Inhoud In 214 en 215 maakte de olieprijs in de een vrije val: in juli 214 kostte een vat olie nog ruim 1 dollar, in januari 215 nog maar 47 dollar. De prijs is sindsdien wel weer iets gestegen,
Nadere informatieT4 Oefen SED Geschiedenis Module 6
T4 Oefen SED Geschiedenis Module 6 1. Bekijk bron 1. De titel van de onderstaande Russische cartoon is: De Amerikaanse stemmachine. De Verenigde Staten drukken op het knopje voor, dat naast het knopje
Nadere informatieGEBIEDEN. 5 havo 3 Indonesië 8-12
GEBIEDEN 5 havo 3 Indonesië 8-12 Ontbossing: economie en ecologie botsen Vanuit welke dimensies kun je naar ontbossing kijken? Economische dimensie Ecologische dimensie hoezo? Bijdrage aan handelsbalans
Nadere informatieeen wereld apart Vanuit aardrijkskundige (= geografische) invalshoek
een wereld apart Vanuit aardrijkskundige (= geografische) invalshoek Wat is aardrijkskunde op zoek naar een verklaring voor de ruimtelijke verschijnselen aan het aardoppervlak. Beschrijvende vragen: bodem
Nadere informatieASIELSTATISTIEKEN Overzicht 2009
COMMISSARIAAT-GENERAAL VOOR DE VLUCHTELINGEN EN DE STAATLOZEN ASIELSTATISTIEKEN Overzicht 2009 06/01/2010 Inhoudstafel 1. Overzicht van de asielaanvragen in België... 2 Enkelvoudige asielaanvragen per
Nadere informatieInhoudsopgave. Voorwoord 5. Inleiding 11
Inhoudsopgave Voorwoord 5 Inleiding 11 1 Eerste verkenning 15 1.1 Waarom is kennis van religie belangrijk voor journalisten? 16 1.2 Wat is religie eigenlijk? 18 1.2.1 Substantieel en functioneel 18 1.2.2
Nadere informatieResultaten en conclusies Israël onderzoek (uitgebreid)
Resultaten en conclusies Israël onderzoek (uitgebreid) Hieronder volgen de resultaten van het Israël onderzoek wat de EO in de afgelopen weken heeft laten uitvoeren. Veel stellingen zijn in een 5- puntsschaal
Nadere informatieStatistisch Bulletin. Jaargang
Statistisch Bulletin Jaargang 72 2016 13 31 maart 2016 Inhoud 1. Bevolking 3 I. Bevolking, stand en dynamiek (9) 3 II. Levendgeborenen naar legitimiteit en rangnummer (uit de moeder) (9) 4 III. Overledenen
Nadere informatieBeschrijving methode Seneca - maatschappijwetenschappen
Beschrijving methode Seneca - maatschappijwetenschappen Toelichting Voor het nieuwe examenprogramma maatschappijwetenschappen dat per 1 augustus 2017 is ingevoerd zijn twee methodes verschenen: Actua.ML
Nadere informatieMajesteit, De stroom van vluchtelingen is de grootste sinds de
1 Toespraak tijdens de Nieuwjaarsontvangst van Zijne Majesteit de Koning in het Koninklijk Paleis te Amsterdam op 12 januari 2015 door de Voorzitter van de Eerste Kamer, Mr. A. Broekers-Knol Majesteit,
Nadere informatieProvincie Flevoland Verkenning toekomstvisie leefomgeving Atelier Flevo-perspectieven, 29 maart 2016
Provincie Flevoland Verkenning toekomstvisie leefomgeving Atelier Flevo-perspectieven, 29 maart 2016 De Flevo-context: immigratie en acculturatie in Nederland, en arbeidsmigratiedruk in traditionale herkomstlanden
Nadere informatieProgramma van toetsing en afsluiting. Schooljaar atheneum
Schooljaar 2016-2017 4 atheneum Berger Scholengemeenschap Vak: Nederlandse taal en literatuur en Literatuurgeschiedenis toetsweek 3 10 100 J.A. Dautzenberg, Literatuur, geschiedenis en theorie: - Hoofdstuk
Nadere informatieDe Iraanse revolutie (1979) en zijn gevolgen
Geschiedenis van de laatste 50 jaar De Iraanse revolutie (1979) en zijn gevolgen Bas Levinsohn 1 Inleiding Overzicht colleges Titel college Thema college Tijdsperiode 1 De Cubaanse rakketencrisis Beslissingen
Nadere informatieOlie crisis? 24 juni 2014
24 juni 2014 Olie crisis? De prijs van olie heeft invloed op financiële markten. Een stijgende olieprijs verhoogt de inflatie en heeft een remmend effect op de economische groei. In de jaren 2006-2011
Nadere informatieHandleiding voor de docent bij de lesbrief: KRIMpt Oekraïne?
Handleiding voor de docent bij de lesbrief: KRIMpt Oekraïne? In de lesbrief maken de leerlingen kennis met de achtergronden van de crisis rond het schiereiland de Krim en de oostelijke Oekraïne. Na het
Nadere informatieStatistisch Bulletin. Jaargang
Statistisch Bulletin Jaargang 72 2016 43 27 oktober 2016 Inhoud 1. Arbeid en sociale zekerheid 3 Werkloosheid daalt verder 3 Werkloze beroepsbevolking (38) 4 2. Bevolking 5 I. Bevolking, stand en dynamiek
Nadere informatieProgramma van toetsing en afsluiting Schooljaar H HAVO 4. Pleinschool Helder
Schooljaar 2016-2017 H HAVO 4 Pleinschool Helder Vak: Nederlands SE01 1401 P3 Lezen þ T S 10 H4 P3 SE11 1411 Boek 1 HD 0 SE12 1412 Boek 2 HD 0 SE13 1413 Boek 3 HD 0 SE14 1414 Boek 4 HD 0 10 20 2 Vak: Engels
Nadere informatieHet land op de kaart
Eritrea Het land op de kaart Indeling Geografie Geschiedenis De bevolking Godsdienst Onafhankelijkheidsoorlog Politiek Oorlog met Ethiopië 1998 Eindeloze dienstplicht Geografie. Eritrea ligt in de hoorn
Nadere informatieASIELSTATISTIEKEN MAANDVERSLAG
ASIELSTATISTIEKEN MAANDVERSLAG JANUARI 2016 Januari 2016: asielstatistieken in personen in plaats van in asieldossiers Tot eind 2015 hadden de statistieken die het CGVS publiceerde betrekking op het aantal
Nadere informatieFACTSHEET SINAASAPPELEN
FACTSHEET SINAASAPPELEN Fruit&VegetableFacts; JanKeesBoon; +31654687684; fruitvegfacts@gmail.com SINAASAPPELEN: 3 landen maken de dienst uit Spanje, Zuid Afrika en Egypte goed voor 60% wereldhandel Sinaasappelen
Nadere informatieExamen HAVO. maatschappijwetenschappen (pilot) tijdvak 1 vrijdag 25 mei uur. Bij dit examen hoort een bijlage.
Examen HAVO 2018 tijdvak 1 vrijdag 25 mei 9.00-12.00 uur maatschappijwetenschappen (pilot) Bij dit examen hoort een bijlage. Dit examen bestaat uit 22 vragen. Voor dit examen zijn maximaal 54 punten te
Nadere informatieProduct-info Aubergine
Product-info Aubergine PT 2009 / 58 Oktober 2009/ Peter van der Salm Productschap Tuinbouw, Markt & Innovatie Product-info Aubergine Auteur Peter van der Salm Functie Marktanalist Telefoon 079-3470662
Nadere informatieEigen omgeving en actualiteit Van bacterie soep naar plastic soep. Cultuur Water Globalisering & Arm en rijk
INHOUD Q-SERIES AARDRIJKSKUNDE ONDERBOUW (HV) JAAR 1 BLOK 1 BLOK 2 BLOK 3 BLOK 4 BLOK 5 BLOK 6 Systeem aarde duurzaamheid Cultuur Water Globalisering & Arm rijk Natuurramp doge Eig actualiteit Van bacterie
Nadere informatieSamenvatting Maatschappijleer Politieke besluitvorming Hoofdstuk 1 t/m 3
Samenvatting Maatschappijleer Politieke besluitvorming Hoofdstuk 1 t/m 3 Samenvatting door een scholier 1155 woorden 5 februari 2006 6,4 37 keer beoordeeld Vak Methode Maatschappijleer Thema's maatschappijleer
Nadere informatieeen zee van tijd een zee van tijd Er worden heel veel kinderen geboren. Werkblad 22 Ω Na 1945 Ω Les 1: Dertig jaar verschil Naam:
Werkblad Ω Na 945 Ω Les : Dertig jaar verschil In de Tweede Wereldoorlog is er veel vernield in Nederland. Na de oorlog is er Na de Tweede Wereldoorlog geen geld meer om het land op te bouwen. De Verenigde
Nadere informatie5. De overheidsbril - Hoe is kinderarbeid in Nederland afgeschaft en wanneer wat waren de maatregelen van onze overheid?
Boekverslag door S. 1702 woorden 8 maart 2004 6.3 168 keer beoordeeld Vak Maatschappijleer 1: Inhoud. 2. inleiding. 3. normen en waarden bril -waar komt kinderarbeid voor en in welke soort ervan. 4. De
Nadere informatieProgramma van toetsing en afsluiting Schooljaar H HAVO 4. Pleinschool Helder
Schooljaar 2013-2014 Pleinschool Helder 1314 Vak: Nederlands SE NR omschrijving type vorm weging moment SE01 1401 P4 Debat T M 10 juni 2014 SE02 1402 Gemiddelde van toetsen H4, niet zijnde SE-toetsen T
Nadere informatieWij ondersteunen, stimuleren en begeleiden het Vlaamse integratie- en inburgeringsbeleid
Wij ondersteunen, stimuleren en begeleiden het Vlaamse integratie- en inburgeringsbeleid INBURGERINGSPROGRAMMA Trajectbegeleider: TB Nederlands als Tweede Taal: NT2 Maatschappelijke Oriëntatie: MO Toekomstplannen
Nadere informatieAllochtonen in Nijmegen Gezondheid en zorggebruik
Allochtonen in Nijmegen Gezondheid en zorggebruik ITS, Radboud Universiteit Nijmegen Roelof Schellingerhout 024 3653500 r.schellingerhout@its.ru.nl 5 februari 2013 Allochtonen in Nijmegen Gezondheid en
Nadere informatieAfrika weer vrij. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie.
Auteur Laatst gewijzigd Licentie Webadres Hoor 10 June 2013 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie http://maken.wikiwijs.nl/45050 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken van Kennisnet. Wikiwijs
Nadere informatieLES 1: De wereld in verandering
LES 1: De wereld in verandering 1 Les 1: De wereld in verandering Vakken Zedenleer/godsdienst, economie, geschiedenis, aardrijkskunde, PAV Eindtermen Sociale vaardigheden, burgerzin, ICT, vakoverschrijdend,
Nadere informatiePTA. Niveau VWO Leerjaar 5. Herk ansbaar. vakdocent aanwezig
Nederlands 1 Leesvaardigheid en argumentatieve vaardigheden 44 30/10 t/m 05/11 180 Theorieloka 1 Examenvaardigheden en woordenschat 90 Theorieloka 2 Schrijven en spelling 3 15/01 t/m 21/01 180 Theorieloka
Nadere informatieProgramma van toetsing en afsluiting Schooljaar H HAVO 4. Pleinschool Helder
Schooljaar 2014-2015 Pleinschool Helder 1415 Vak: Nederlands SE01 1401 P4 Debat T M 10 H4 periode 4 SE02 1402 Gemiddelde van toetsen H4, niet zijnde SE-toetsen T 10 2 1415 Vak: Engels SE01 1401 Gemiddelde
Nadere informatieArm en Rijk. Hoofdstuk 2: Arm en rijk in de Verenigde Staten
Arm en Rijk Hoofdstuk 2: Arm en rijk in de Verenigde Staten 2.1 Rijk en arm in de Verenigde Staten De rijke Verenigde Staten Je kunt op verschillende manieren aantonen dat de VS een rijk land is. Het BNP
Nadere informatieJAAROVERZICHT 2010 gedetailleerd per Categorie, Regio en Land Bron: CBS
Hout en Plaatmateriaal JAAROVERZICHT gedetailleerd per Categorie, Regio en Land Bron: CBS 1 van 22 08/15/2011 Hout Nederland - Index en Samenvatting Per Categorie (genummerd) zijn de gegevens uitgesplitst
Nadere informatiewk Datum te behandelen stof/ tijdens de les bijzonderheden wegingtoets
2018-2019 Periode 1 wk Datum te behandelen stof/ tijdens de les bijzonderheden wegingtoets 33 13/8 18/8 20% 34 20/8 24/8 Introductie klas; praktische opdracht en planning periode 1 Ma 20aug: 1e lesdag
Nadere informatieDe vluchtelingencrisis: oplossingen en inzichten van kinderen
Door rechtopmigratie op 8 oktober, 2015-00:00 foto, school in Nederland uit 1937 De aanslepende vluchtelingencrisis en de daar bijhorende verklaringen van bepaalde politici heeft niemand onberoerd gelaten.
Nadere informatieASIELSTATISTIEKEN MAANDVERSLAG
ASIELSTATISTIEKEN MAANDVERSLAG FEBRUARI 2015 Publicatiedatum: 6 maart 2015 Contact: Tine Van Valckenborgh tine.vanvalckenborgh@ibz.fgov.be 02 205 50 56 INHOUDSTAFEL I. Algemeen overzicht van asielaanvragen
Nadere informatieEen voorbeeld van een longitudinaal leerplan geschiedenis. Albert van der Kaap
Een voorbeeld van een longitudinaal leerplan geschiedenis Albert van der Kaap Een voorbeeld van een longitudinaal leerplan geschiedenis Albert van der Kaap Enschede, juli 2008 Verantwoording Stichting
Nadere informatieBelangen: Rusland versus de EU
Belangen: Rusland versus de EU Korte omschrijving werkvorm Leerlingen denken na over de redenen waarom Rusland en de EU zich met het conflict in Oekraïne bemoeien. Dit doen zij door eerst een tekst te
Nadere informatieLokale Coloplast kantoren
Afrika Azië Australië Europa Noord Amerika Zuid Amerika Afrika Algerije (Frans, Arabisch) (gratis nummer*) +213 0560 16 50 18, +213 0560 16 59 59 dzconsumerservice@coloplast.com Congo, Egypte, Kenia, Marokko,
Nadere informatieOntwikkelingssamenwerking Palestijnse gebieden
www.survio.com 14-11-2014 10:32:45 Algemeen Enquête naam Ontwikkelingssamenwerking Palestijnse gebieden Auteur Gwen Bonnie Taal Nederlands Enquête URL http://www.survio.com/survey/d/f6n1b6i0x9a9e9w0f Eerste
Nadere informatiePTA maatschappijleer 1&2 KBL Bohemen cohort 14-15-16
Dit is een gecombineerd PTA voor twee vakken: voor maatschappijleer 1 (basis, behorend tot het gemeenschappelijk deel van het vakkenpakket) en voor maatschappijleer 2 (verdieping, behorend tot de sectorvakken
Nadere informatieStatistiek internationale kinderontvoering 2008
Statistiek internationale kinderontvoering 8 Cijfers 8 Aantal zaken: Aantal betrokken kinderen: Aantal afgeronde zaken : Aantal kinderen in afgeronde zaken: Inkomende zaken: 59 76 44 57 Verzoeken teruggeleiding?
Nadere informatieProgramma van toetsing en afsluiting. Schooljaar havo 5. Chr. College Groevenbeek
Schooljaar 2018-2019 havo 5 Chr. College Groevenbeek Godsdienst 4SE 401 Levensbeschouwing / Hindoeisme S 4 4SE 50 min 4SE 402 Jodendom / Islam S 6 4SE 50 min 4SE 403 Christendom van 0 tot nu S 6 4SE 50
Nadere informatieProgramma van toetsing en afsluiting. Schooljaar havo 5. Chr. College Groevenbeek
Schooljaar 2017-2018 havo 5 Chr. College Groevenbeek Godsdienst 4SE 401 Levensbeschouwing / Hindoeisme S 4 4SE 50 min 4SE 402 Jodendom / Islam S 6 4SE 50 min 4SE 403 Christendom van 0 tot nu S 6 4SE 50
Nadere informatieHoofdstuk 3 Gebieden: Indonesië Paragraaf 13 t/m 20
Hoofdstuk 3 Gebieden: Indonesië Paragraaf 13 t/m 20 inhoud Ontbossing: kan ik effe vangen? (par. 13) Ontbossing: dag boom, dag bodem, dag vis (par. 14) Mogelijke oplossingen (par. 15) De positie van de
Nadere informatieExamenprogramma maatschappijwetenschappen havo/vwo
Examenprogramma maatschappijwetenschappen havo/vwo Havo Het eindexamen Het eindexamen bestaat uit het centraal examen en het schoolexamen. Het examenprogramma bestaat uit de volgende domeinen: Domein A
Nadere informatieDe Islamitische wereld
AK H 6.1 Een cultuurgebied De Islamitische wereld A) De islamietische wereld is een cultuurgebied > gebaseerd op: overheersende cultuur geschiedenis ligging islamietische > voorbeeld: overheersende cultuur
Nadere informatie