Databank Gemeentelijk Groenbeheer

Transcriptie

1 Jaargang 1 nummer 1 juli 2011 Nieuwsbrief Databank Gemeentelijk Groenbeheer Nieuws Databank Gemeentelijk Groenbeheer, Natuurspeelruimte in de stad, Verzet tegen krimp is zinloos, Stad kan koeler en schoner, Nederlanders tevreden over groen in de woonomgeving, Verjongingsbeheer park Randenbroek gemeente Amersfoort, Even voorstellen Pagina 1

2 Nieuwsbrief De Nieuwsbrief Databank Gemeentelijk Groenbeheer geeft informatie over het project de Databank Gemeentelijk Groenbeheer en ander onderzoek dat wordt uitgevoerd door Alterra en Wageningen Universiteit op het gebied van groenbeheer. De nieuwsbrief is gratis en verschijnt twee maal per jaar. DGG De Databank Gemeentelijk Groenbeheer (DGG) is een benchmark met kengetallen over gemeentelijk groen en groenbeheer. De benchmark is in 1998 opgezet door Alterra (onderdeel van Wageningen University and Research centre) Contact Als u meer informatie wilt over de nieuwsbrief of de Databank gemeentelijk Groenbeheer dan kunt u contact opnemen met: Ir. Joop Spijker Joop.Spijker@wur.nl Nieuws over de Databank Gemeentelijk Groenbeheer Eerste nieuwsbrief Voor u ligt de eerste nieuwsbrief van de Databank Gemeentelijk Groenbeheer (DGG). De DGG is een benchmark voor beheerders van openbaar groen. De DGG ontwikkelt kengetallen en kengegevens voor het openbaar groen, waardoor gemeenten een goed beeld krijgen van hun groen ten opzichte van het groen van vergelijkbare gemeenten. De kengetallen zijn gegevens over arealen, beheerkosten en kwaliteiten van het openbaar groen binnen de kom. Dit wordt verfijnd tot gegevens over beheercategorieën (bijv. bomen, gazon, struikbeplantingen) en wordt waar nodig opgedeeld in subcategorieën (bijv. sierheesters, opgaande heesters, bosplantsoen). De benchmark wordt gebruikt om het management en het bestuur van de gemeente te informeren, en om op professionele wijze keuzes te kunnen maken bij beheer en renovatie van bestaand groen en ontwerp en aanleg van nieuw groen. De DGG draait sinds 1998 en wordt gefinancierd door de deelnemende gemeenten. Met onze nieuwsbrieven willen we leden en andere geïnteresseerden op de hoogte houden van het project DGG. Deze nieuwsbrief is een aanvulling op de tot dusverre ingezette middelen tot communiceren, zoals de klantendagen en onze website ( In de nieuwsbrief kunt u ook lezen over andere projecten van Alterra en Wageningen Universiteit die van belang kunnen zijn voor de gemeentelijke beheerder. Op deze wijze hopen wij u snel op de hoogte te kunnen stellen van interessante onderzoeksuitkomsten. Tenslotte besteden we in de nieuwsbrieven aandacht aan de menselijke factor. Interviews met deelnemers, leden van de klantenraad of leden van het projectteam. Dataverzameling boekjaar 2010 De dataverzameling is bij het schrijven van deze nieuwsbrief bijna afgesloten. Het ziet er naar uit dat het aantal gemeenten dat gegevens aanlevert over het afgelopen boekjaar weer licht gestegen is ten opzichte van vorig jaar. Toen hadden we data van 43 gemeenten. De maanden juli en augustus gebruiken we voor een laatste kwaliteitscontrole van de data en om de data in het systeem in te voeren. Daarbij worden eerst in concept de kengetallen verzameld en worden de voorlopige uitkomsten gecheckt op onregelmatigheden. Indien noodzakelijk wordt er nog contact met deelnemende gemeenten opgenomen om bij grote afwijkingen na te gaan of dit correct is, of dat er bij de aanlevering wellicht iets verkeerd is gelopen, zodat eventuele fouten alsnog kunnen worden hersteld. Vervolgens wordt in september een eerste versie van de algemene rapportage gemaakt. Deze wordt met de klantenraad besproken. Zo is alles op tijd in gereedheid voor het presenteren van de gegevens op de jaarlijkse klantendag, die dit jaar gehouden wordt op dinsdag 8 november. Pagina 2

3 Ander interessant onderzoek van Alterra Natuurspeelruimte in de stad Kinderen spelen het liefst buiten. Ouders vinden dat belangrijk voor gezondheid en ontwikkeling, maar vrezen de sociale onveiligheid en laten kinderen niet alléén gaan. Alterra onderzocht kansen voor natuurrijke speelruimtes in steden en stuitte op een enorm draagvlak, maar ook op barrières bij realisatie. Spelen in de natuur is goed voor de gezondheid van kinderen. Ook vinden volwassenen het belangrijk, en kinderen vinden het leuk. Maar de meeste stadskinderen spelen weinig buiten, laat staan in de natuur. Ouders durven hun kinderen niet buiten te laten spelen; vanwege sociale- en verkeersonveiligheid. Mee naar buiten gaan doen ouders niet vaak. Ouders missen een bankje, aanspraak en uitzicht op wat aantrekkelijk ogend groen. Ook kinderen vinden het saai in de stad; er zijn geen andere kinderen om mee te spelen en de speeltuintjes die er zijn, zijn voor de kleintjes, zeggen ze zelf. Mensen en kinderen willen graag een natuurrijke speelruimte dicht bij huis, waar het tegelijk spannend, veilig en gezellig is. Zo n plek draagt door zijn aantrekkingskracht bij aan de sociale binding in een wijk. Maar het is niet makkelijk zo n plek te realiseren. Obstakels zijn de regels rond veiligheid; angsten, zorgen en wensen van ouders; het gebrek aan en de blijvende druk op ruimte in de wijk; de kosten of beter gezegd het bijeen brengen van de financiering; de zorg voor sociale veiligheid en de noodzaak van participatie. Trekkers moeten slim, sociaal en volhardend zijn om alle obstakels te omzeilen. In het rapport Prrrr...ta lie loe (Alterra-rapport 2163) staan ideeën die kunnen helpen barrières te slechten. Florence van den Bosch florence.vandenbosch@wur.nl Verzet tegen krimp is zinloos De Nederlandse bevolking zal de komende decennia nog licht groeien, maar veel gemeentes krijgen te maken met een voor Nederland vrij nieuw fenomeen: krimp. In Groningen, Zeeuws-Vlaanderen en Zuid-Limburg zijn de gevolgen al merkbaar, in de toekomst zullen grote delen van Oost-Nederland en het oostelijk deel van Zuid-Holland volgen. Tussen nu en 2025 krijgt naar verwachting ruim de helft van de gemeenten te maken met een teruglopend aantal inwoners. Wie wil zien hoe de gevolgen van krimp eruit kunnen zien, kan het best gaan kijken in Parkstad Limburg of Noordoost-Groningen. Delfzijl en Winschoten zagen hun bevolking de afgelopen dertig jaar al met respectievelijk 30 en 13 procent afnemen. Vooral jongeren trekken naar de stad Groningen of naar de Randstad. Dat leidt tot verpaupering van steden en dorpen. Huurhuizen staan leeg, koophuizen staan soms jaren te koop. Scholen en winkels sluiten, andere voorzieningen staan onder druk. Krimp hoeft volgens onderzoeker Bas Breman niet alleen negatieve gevolgen te hebben voor steden en dorpen. Er is meer ruimte voor bijvoorbeeld groen en blauw. Ook in de steden. In Heerlen zijn bijvoorbeeld plannen voor stadsparken die als groene aderen door de stad lopen. Bas Breman bas.breman@wur.nl Pagina 3

4 Stad kan koeler en schoner Veel groen in de stad kan hitte dempen of voorkomen dat de hitte ontstaat en zorgen voor een betere luchtkwaliteit. Dat is vooral belangrijk voor ouderen en mensen met problemen met luchtwegen en hart- en vaatziekten. Een hittegolf die langer dan een paar dagen aanhoudt, leidt tot een hogere sterfte dan bij normale temperaturen. In steden kan het op warme dagen echter zelfs zeven tot acht graden warmer zijn dan in de bossen en weilanden eromheen, zo laat onderzoek van Alterra zien. Ook chronische blootstelling aan fijnstof levert gezondheidsrisico s op. In Nederland sterven hierdoor schatting jaarlijks tussen de 12 tot 24 duizend mensen vroegtijdig. Wageningse onderzoekers werken daarom aan slimme manieren om groen toe te voegen aan de stad. Nieuwbouw kun je bijvoorbeeld zo ontwerpen dat je voldoende ventilatie in de buitenruimte krijgt, zegt onderzoeker Vincent Kuypers van Alterra. Lucht-hitte-foto Arhem De onderzoekers werken nu aan een monitoringsprogramma voor een tiental objecten in Nederland. We willen weten hoeveel fijnstof ze precies invangen, hoeveel energiebesparing het achter de gevel oplevert, en wat het effect is op de temperatuur en luchtvochtigheid in de omgeving. Zo kunnen we achterhalen welke maatregelen het meeste effect hebben op welke plek. Als we aan kunnen tonen wat het oplevert dan wordt duidelijk of je erin moet investeren, zegt Kuypers. Investeringen in groene gevels of daken zouden bijvoorbeeld aantrekkelijk kunnen zijn voor woningcoöperaties. Twintigduizend bomen extra planten heeft misschien evenveel effect, maar levert een ander prijskaartje en ruimtelijk verhaal op. Eén van de te volgen objecten is een nieuwe groene wand die is gerealiseerd op een blinde muur in Arnhem, mede dankzij subsidie van het ministerie van EL&I, en die bijna een compleet landschap is. Ook wordt gekeken naar gevels van het Sliedrechtse bedrijf Sublean. Afhankelijk van de omstandigheden is die gevel een zonnepaneel, regenwateropvang, neutraliseert hij stikstofoxide, slaat koude en warmte op en vangt fijnstof af. Zeecontainers met proefopstellingen staan op Schiphol, in de Amsterdam Arena en in Rotterdam. Voor een maximaal resultaat is een kennisgroep opgericht met onderzoekers van de TU Delft, TNO en Wageningen UR en mensen van hoveniersbedrijven en groenvoorziening zij moeten zulke wanden uiteindelijk kunnen inrichten en onderhouden. Vincent Kuypers vincent.kuypers@wur.nl Pagina 4

5 Nederlanders tevreden over groen in de woonomgeving De meeste Nederlanders zijn tevreden over het groen in hun directe woonomgeving en in een straal van 15 kilometer daaromheen. Dat geldt iets minder voor mensen in de grote steden dan voor mensen daarbuiten. De tevredenheid is het laagst in de 40 aandachtswijken. Dat blijkt uit de Belevingswaardenmonitor Nota Ruimte 2009 die Alterra in opdracht van het Planbureau voor de Leefomgeving maakte. De Belevingswaardenmonitor is bedoeld om veranderingen in tevredenheid te kunnen meten en te kunnen vaststellen of de beleidsdoelstellingen voor de aantrekkelijkheid van het landschap en tevredenheid over het groen in en om de stad worden gehaald. Volgens Tineke de Boer en Mirjam de Groot is de tevredenheid over het groen in de eigen leefomgeving in vergelijking met de eerste meting uit 2006 wat minder geworden. Het landschap krijgt van de respondenten wel een iets hoger cijfer dan drie jaar geleden. Zij tekenen daarbij aan dat de vraagstelling over het landschap wel enigszins anders was dan tijdens de eerste meting en dat zou het verschil kunnen verklaren. Samenvattend blijkt uit de monitor dat bewoners vooral tevreden zijn over de hoeveelheid groen en bereikbaarheid ervan. Ze zijn wat minder tevreden over het natuurlijke karakter van het groen. Bijna een derde van de ondervraagden gaat minstens een keer per maand naar een natuurgebied. Agrarische gebieden, parken en recreatieparken worden veel minder vaak bezocht. Een derde van de bevolking komt hier nooit. De onderzoekers denken dat het goed is om in de komende metingen ook te onderzoeken in hoeverre fysieke veranderingen in de buurt of in natuurgebieden reden kan zijn voor veranderingen in de tevredenheid van mensen over het groen. Tineke de Boer Mirjam de Groot Verjongingsbeheer park Randenbroek gemeente Amersfoort Voor het park Randenbroek in Amersfoort heeft Alterra onderzocht welke verjongingsmaatregelen uitgevoerd moeten worden om weer een vitaal bomenbestand te krijgen. Alterra heeft voor een integraal inrichtings- en beheerplan voor het gebied park Randenbroek/Vosheuvel in Amersfoort een onderzoek uitgevoerd naar de huidige vitaliteit van het bomenbestand in vergelijking met de vitaliteit in Op basis van de vitaliteitsontwikkeling van de afgelopen 15 jaar, de volledigheid van de oude opstanden en de reeds aanwezige verjonging is gekeken naar de noodzaak van verjonging van het bomenbestand van de verschillende parkbostypen. Voor de komende 10 jaar is aangegeven met welke maatregelen (lichten, toekomstbomen vrijstellen, planten e.d.) de gewenste verjonging verkregen kan worden. Anne Oosterbaan Pagina 5

6 Even voorstellen In Even voorstellen wordt iedere nieuwsbrief een groenbeheerder geïnterviewd van een gemeente die lid is van de Databank Gemeentelijk Groenbeheer. Deze keer Marius Smits van de gemeente Oss. 1. Naam: Marius Smits 2. Geboren 18 juli 1949 te Nuenen 3. Woonplaats Oss 4. Wat is uw favoriete boom/struik Dat is Gleditsia triacanthos 'Sunburst', valse christusdoorn, een prachtig gele boom die ruimte en vrolijkheid geeft. 5. Wat vindt u de mooiste groene plaats van Nederland Ik kan hier natuurlijk niet Oss noemen. Lastig, ik ken ook niet alle gemeenten. Ik denk Uden. Werk zelf 6. Opleiding Middelbare landbouwschool en daarna HBO Tuin en Landschap op Larenstein. 7. Werkzaam bij gemeente: Oss 8. Functie Medewerker bedrijfsvoering van de afdeling Openbare Ruimte, en programmamanager Integrale Uitvoeringsprojecten. Tevens lid van de klantenraad van de dgg. 9. Hoe lang werkt u al in het groenbeheer Vanaf 1973 werkte ik bij een hovenier, en vanaf 1981, na het afronden van m'n HBOopleiding ben ik bij gemeente Haarlem gaan werken. 10. Waarom bent u in het groenbeheer gaan werken Ik kom van een agrarisch bedrijf en natuur en de ontwikkeling er van heeft me altijd getrokken. Ik was als kind al bezig in de tuin van mijn ouders. Ik had wel een agrarisch bedrijf willen starten maar dat was erg moeilijk te realiseren. Het was voor mij een logische stap om dan in het groen te gaan werken. Gemeente 11. Aantal inwoners Bodemsoort Zand en klei 13. Aantal m 2 groen per inwoner binnen de kom 66 m Aandeel gazon, ruw gras, planten/perken, struiken Een groot deel van het groen is gazon (43%). Verder hebben we 19% struiken en 15% ruw gras. Het overige bestaat uit water, bos en plantenperken, en bomen. 15. Aantal bomen per inwoner Twee bomen per drie inwoners. Beheer 16. Nagestreefde kwaliteitsniveau De openbare ruimte moet bij Oss functioneel en duurzaam zijn en efficiënt beheerd worden. De gemiddelde kwaliteit is B. 17. Wordt werk uitbesteed? Al het werk wordt uitbesteed. 18. Hoeveel geeft u jaarlijks ongeveer uit 4,8 miljoen aan het dagelijks onderhoud van het openbaar groen. 19. Waar bent u trots op (wat groen/groenbeheer betreft) Oss heeft goede structuur van het groen met grote parken en groenstroken en weinig kleine snippers. Het beheer is goed en organisatorisch is het goed geregeld en het werk wordt goed uitbesteed. 20. En het minst trots De interactie met burgers zou efficiënter kunnen. Groendatabank 21. Hoe hoorde u van de dgg Een toenmalig medewerker van de dgg (dhr. Harrie Verbeek) gaf een lezing over het project bij de vakgroep groen van GNL. 22. Lid geworden in Waarom was het voor u(w gemeente) belangrijk lid te worden De lezing sprak me aan vanuit de gedachte dat je moet weten wat je doet en hoeveel het kost, dat je jezelf met anderen kan vergelijken en er van kan leren. Tot slot 24. Heeft u tips voor gemeenten die overwegen lid te worden? Gemeenten moeten zelf het belang zien van benchmarken. Wat voor mij heel bruikbaar is, is dat ik de politiek kan laten zien waar we staan, bijvoorbeeld voor onderhandelingen over budget. Daarnaast heb ik door gegevens aan te leveren aan de dgg kennis gekregen van de interne begroting. Die begroting hebben we uiteindelijk handiger opgezet. Pagina 6