Evaluatie Microkrediet Gelderland

Transcriptie

1 Evaluatie Microkrediet Gelderland Gaat de kost voor de baat uit? Ro Braaksma Maarten Overweel Lia Smit Zoetermeer, 15 maart 2012

2 Panteia/EIM Bredewater 26 Postbus AA Zoetermeer Lia Smit (Sr. accountmanager ondernemerschap en financiering) T E lsm@eim.nl De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust bij EIM. Het gebruik van cijfers en/of teksten als toelichting of ondersteuning in artikelen, scripties en boeken is toegestaan mits de bron duidelijk wordt vermeld. Vermenigvuldigen en/of openbaarmaking in welke vorm ook, alsmede opslag in een retrieval system, is uitsluitend toegestaan na schriftelijke toestemming van EIM. EIM aanvaardt geen aansprakelijkheid voor drukfouten en/of andere onvolkomenheden. The responsibility for the contents of this report lies with EIM. Quoting numbers or text in papers, essays and books is permitted only when the source is clearly mentioned. No part of this publication may be copied and/or published in any form or by any means, or stored in a retrieval system, without the prior written permission of EIM. EIM does not accept responsibility for printing errors and/or other imperfections.

3 Inhoudsopgave Samenvatting 5 1 Inleiding 7 2 Cliënten van Microkrediet Gelderland Aanvragen en honorering Kenmerken van de cliënten Aanvraag van het Microkrediet en afhandeling Inkomen en bronnen van inkomen Ondernemerschap 19 3 Stakeholders 23 4 Kosten en opbrengsten Kosten en opbrengsten voor ondernemers Besparing van uitkeringskosten voor overheden Effect voor de regionale economie Uitvoeringskosten Microkrediet Gelderland Confrontatie van kosten en opbrengsten 27 5 Conclusies en verbeterpunten Positief saldo van kosten en opbrengsten Verbeterpunten van de regeling Microkrediet Gelderland 31 Bijlagen I Onderzoekverantwoording 33 II Maatschappelijke bijdrage 35 3

4

5 Samenvatting In deze samenvatting vindt u bulletsgewijs de belangrijkste bevindingen van de evaluatie van de regeling Microkrediet Gelderland (hierna ook aangeduid als MKG). Economische effecten De regeling Microkrediet Gelderland houdt werkgelegenheid in stand en creëert nieuwe werkgelegenheid. De multiplier is 1.0: gemiddeld een werknemer op elke ondernemer. De huidige regeling kent op dit moment 1% default: een marktconform percentage. Eigen zelfstandigheid en continuïteit van het bedrijf zijn de meest genoemde doelen die microkredietondernemers nastreven. Eén op de vier zegt te streven naar winst en groei. Ontvangers van Microkrediet Gelderland zijn merendeels te vinden in de zakelijke en persoonlijke dienstverlening die daarmee sterk oververtegenwoordigd is ten opzichte van het regionale beeld en dat van de gebruikers van Qredits. Gebruikers zoeken uit zichzelf al uitgebreid naar advies en ondersteuning voor hun ondernemerschap en IkStartSmart is voor de meesten de belangrijkste bron. Microkredietondernemers in Gelderland zijn starters die met een goede voorbereiding de markt op gaan wat de duurzaamheid van de regionale economie ten goede komt. Maatschappelijke effecten en additionaliteit De maatschappelijke bijdrage die MKG-ontvangers leveren is groter dan hij zonder de MKG zou zijn geweest. Loondienst, werkloosheid, een uitkering en/of meer problemen met het ondernemen zijn de alternatieven bij het ontbreken van de MKG-regeling. MKG-ontvangers danken aan de lening en coaching een eigen inkomen, kunnen plannen verwezenlijken en er eigenwaarde aan ontlenen. Hun waardering voor de regeling is zeer groot. Financiële lasten en opbrengsten Tegenover opbrengsten in de vorm van besparing op uitkeringen, behoud en creatie van werkgelegenheid en 'sociaalpsychologische winst' voor betrokken ondernemers staan uitvoeringskosten van Het saldo is positief. Bij de huidige portefeuille van Microkrediet Gelderland wordt een besparing op uitkeringen gerealiseerd van Verbeterpunten voor een vervolg-mkg regeling De communicatie binnen de uitvoering en met cliënten (motiveren van de beslissing op hun aanvraag) optimaliseren. De over drie instanties verdeelde uitvoering meer centraliseren. Een onderzoek te doen of uitbesteding van (een deel van) de uitvoering door Qredits efficiencyvoordelen kan opleveren. IkStartSmart-coaches meer betrekken bij de beoordeling van aanvragen. Een MKG te realiseren die openstaat voor iedere (door)starter in Gelderland, zonder beperkingen zoals gevestigd zijn in een gemeente die ISS-plaatsen heeft ingekocht. 5

6

7 1 Inleiding Aanleiding tot evaluatie Microkrediet Gelderland De Stadsbanken van de gemeenten Arnhem en Apeldoorn en het ondernemersloket van de Gemeente Nijmegen hebben in 2009 met de Provincie Gelderland en de Kamer van Koophandel het initiatief genomen voor de regeling Microkrediet Gelderland (MKG). De kredietcrisis en de grotere terughoudendheid van banken bij het verstrekken van bedrijfskredieten aan het MKB waren de aanleiding voor deze stap. Doel van de regeling is om starters-met-perspectief betere kansen te geven om een succes te maken van hun bedrijf, en daarnaast ook reeds gestarte ondernemers wier voortbestaan wordt bedreigd door tekortschietende kredietmogelijkheden een kans te geven op een doorstart. Met betrekkelijk bescheiden middelen kan hiermee een impuls worden gegeven aan de regionale economie. En wordt voorkomen dat er onnodig beroep wordt gedaan op uitkeringen. Door de kredietcrisis is er op Europees niveau recent nieuwe regelgeving ontwikkeld die resulteert in verhoogde eisen aan de kredietwaardigheid van banken. De monetaire crisis in Europa zorgt daarnaast voor sterke aandacht voor solvabiliteit van banken. Daarnaast speelt dat Nederland in 2012 weer in een recessie is beland met te verwachten verdere vraaguitval. In een dergelijke economische dynamiek is het niet te verwachten dat het financieringsklimaat voor het mkb de komende periode zonniger wordt. De Provincie Gelderland en zijn projectpartners overwegen daarom een doorstart van de regeling Microkrediet Gelderland. Die regeling is immers o.a. in het leven geroepen vanuit het lastiger verkrijgen van bedrijfskredieten voor het MKB. Daarvoor moet wel het rendement ervan aangetoond kunnen worden: wat zijn de opbrengsten voor ondernemers en regionale economie, welke kosten staan daar tegenover, en wat is de balans van beide? Dit rapport doet verslag van de bevindingen en trekt er conclusies uit. EIM heeft op verzoek van de Stadsbank Arnhem en de eerder genoemde projectpartners de microkredietregeling geëvalueerd. Daartoe zijn MKG-gebruikers en stakeholders bevraagd, en zijn aanvullende gegevens verzameld over kosten en opbrengsten. Op sommige plaatsen in het rapport wordt een vergelijking gemaakt met de landelijke aanbieder van Microkrediet: Qredits. De regeling Microkrediet Gelderland De regeling Microkrediet Gelderland is in het leven geroepen in het kader van het Actieplan Recessie Gelderland. Doel is kansrijke startende en doorstartende bedrijven middels verstrekking van microkrediet (kredietomvang tot ) in staat te stellen hun plannen te realiseren en bedrijven aan de regionale economie toe te voegen en te behouden. De verstrekking van het microkrediet is altijd gekoppeld aan begeleiding middels het Gelderse IkStartSmart-programma. Naast het feit dat kredietverstrekking en coaching binnen Nederland altijd gekoppeld zijn aan elkaar heeft dit aspect in Gelderland duidelijk nadruk gekregen. De achtergrond hiervan is dat de projectpartners de impuls voor de regionale en lokale economie een duurzaam karakter willen geven. In totaal is voor de regeling beschikbaar gesteld: door de Provincie Gelderland en door de Stadsbanken Arnhem en Apeldoorn en de Gemeente Nijmegen. 7

8 Van de bijdrage van de Provincie Gelderland was een deel van het geld beschikbaar ter dekking van het risico op oninbaarheid. Gerekend is met een percentage van 40% oninbaar (garantiebudget voor uitstaande kredietsom van 1 mln. Op dit moment kent de regeling 1% default en heeft 7% van de gebruikers een aflossingsachterstand. Voor een deel hiervan zijn betalingsregelingen getroffen, wat wil zeggen dat deze groep in ieder geval deels op een wat langere termijn aan aflossingsverplichtingen kan voldoen. Deze cijfers zijn gerealiseerd nu de regeling en kleine twee jaar draait. Aangezien de looptijd van de leningen 5 jaar is kunnen op termijn andere realisaties ontstaan. Microkrediet Gelderland is geen regeling om het starten vanuit een uitkering te bevorderen: daar zijn andere regelingen voor zoals Wwb en Besluit Bijstandsverlening aan Zelfstandigen, de WW en de Wajong. De regeling Microkrediet richt zich op ondernemers met een inkomen van % van het bijstandsniveau en is aanvullend op de BBZ-regeling of regeling van het UWV. De regeling richt zich met name op de doelgroep kansrijke bedrijven. De looptijd van de leningen is 5 jaar en het renteniveau ligt op 7% (Qredits ligt rond de 9,75%). Bij leningen boven de wordt een extra toets uitgevoerd op de levensvatbaarheid van het plan. 8

9 2 Cliënten van Microkrediet Gelderland Volgens opgave van de Stadsbank Arnhem zijn in totaal 94 aanvragen van een Microkrediet toegekend. Daarvan hebben er 72 meegewerkt aan de enquête waarvan hierna verslag wordt gedaan (77%). 2.1 Aanvragen en honorering Bijna drie op de tien (29%) aanvragen voor Microkrediet Gelderland is toegekend 1. Bij Qredits was dat 24% 2, bij een groter aandeel kleine kredieten van minder dan Tabel 1 Kenmerken van deelnemers aan het onderzoek voor MKG Aanvragen en afhandeling Aantal % Toegewezen aanvragen met toets a 34 14% Toegewezen aanvragen zonder toets b 36 15% Afgewezen aanvragen met externe toets c 21 9% Afgewezen aanvragen met interne toets d 38 16% Afgewezen aanvragen zonder toets e % Totaal toegewezen 70 (=100%) w.v. Arnhem 60 86% w.v. Apeldoorn 8 11% w.v. Nijmegen 2 3% Totaal behandeld (af- en toegewezen) 244 (=100%) w.v. Arnhem % w.v. Apeldoorn 29 12% w.v. Nijmegen 10 4% a. De toets betreft een beoordeling van markt, plan en de persoon van de aanvrager. Het tarief is gebaseerd op 15 uur werk. b. Tarief gebaseerd op 9 uur werk. c. Het criterium voor een externe toets is: een aangevraagd bedrag van of hoger. De externe toetsen worden uitgevoerd door IMK en BBG, en apart in rekening gebracht. Naarmate de interne competentie op het gebied van beoordeling van aanvragen toeneemt, neemt het aantal externe toetsingen af. In de beginfase is vaak intern en extern getoetst (check op interne toetsingen en 'leertraject'). d. Tarief gebaseerd op 13,25 uur werk. e. Tarief gebaseerd op 3 uur werk. Bron: EIM, Gegevens van 2009 en In totaal zijn 94 aanvragen toegekend. Van 70 zijn gegevens beschikbaar. NB: deze 70 betreft toegekende aanvragen uit 2009 en De 72 respondenten in het vervolg van deze rapportage komen deels uit deze groep, maar zijn deels ook van Periode

10 2.2 Kenmerken van de cliënten Veel bedrijven in de dienstensector Tabel 2 laat zien dat de deelnemers aan de regeling Microkrediet Gelderland vooral zijn te vinden in de zakelijke en persoonlijke dienstverlening. Daar zijn de benodigde investeringen voor het starten van een onderneming doorgaans ook het geringst. Vergeleken met de toegekende aanvragen bij Qredits is bij MKG het aandeel dienstverlening veel groter, en het aandeel detailhandel en bouw kleiner. Tabel 2 Bedrijfstak van deelnemers aan het onderzoek Aantal MKG % Qredits % Gelder- % Neder- Bedrijfstak N = 72 % MKG N = land* land industrie 1 1% 1% 6% 6% bouw 4 6% 13% 18% 17% groothandel 2 3% 4% 8% 7% detailhandel** 10 14% 27% 18% 17% horeca 8 11% 8% 7% 7% transport en communicatie 1 1% 6% 4% 5% zakelijke diensten 25 35% 12% 23% 25% overige diensten*** 21 29% 7% 17% 17% overige 22% totaal % 100% 100% 100% * In het onderzoek is deelnemers aan de regeling gevraagd in welke bedrijfstak hun bedrijf zich bevindt. De percentages van Gelderland en Nederland in de beide laatste kolommen (waarmee wordt vergeleken) zijn afkomstig van de EIM-dataset Regionale Kerncijfers MKB, en geven de verdeling over de bedrijfstakken van het arbeidsvolume van zelfstandigen. Dit is een goede indicator van de verdeling van ondernemers over de bedrijfstakken. ** Qredits: detailhandel, ambulante handel, webwinkels. *** Qredits: persoonlijke verzorging. Bron: EIM, Qredits, Aanvraag van het Microkrediet en afhandeling Eerste contact met Microkrediet Gelderland De eerste informatie van aanvragers over (de mogelijkheid om een beroep te doen op) Microkrediet Gelderland is afkomstig van een groot aantal bronnen, waarvan niet een er duidelijk uitspringt. De gemeente c.q. de Stadsbank, Ik- StartSmart en de Kamer van Koophandel worden het vaakst genoemd. 10

11 Tabel 3 Eerste informatie over Microkrediet Gelderland Bron van eerste informatie over MKG Aantal % Gemeente / Stadsbank 11 15% Aanvraag ISS 10 14% Kamer van Koophandel 10 14% Doorverwezen door accountant of boekhouder 8 11% Media (TV, artikelen en advertenties in kranten) 7 10% Familie, kennissen, netwerk 6 8% Doorverwezen door bank 5 7% Internet 4 5% UWV 3 4% Anders 4 6% Weet niet 4 6% Bron: EIM, Om welke bedragen gaat het? De verdeling van de toegekende bedragen is zoals weergegeven in Tabel 4. Ter vergelijking dezelfde verdeling bij Qredits. Het valt op dat de hoogste bedragen sterker zijn vertegenwoordigd bij Microkrediet Gelderland, en de laagste (minder dan ) sterker bij Qredits. Voor MKG als 'lender of last resort' zijn de voorwaarden niettemin soepeler dan die van Qredits: wie bij Qredits is afgewezen (zie hierna, onder Tabel 5) komt in een aantal gevallen nog wèl voor MKG in aanmerking. Bij Microkrediet Gelderland worden de aangevraagde bedragen doorgaans ook toegekend en niet slechts een deel van het gevraagde bedrag. Tabel 4 Ontvangen bedragen MKG en Qredits Bedrag % MKG (N = 72) % Qredits* (N = 2.071) Minder dan % 29% % 51% % 20% Gemiddeld ontvangen bedrag * Periode Bron: EIM, Verreweg de meeste gehonoreerde aanvragen voor Microkrediet Gelderland zijn ingediend bij de Stadsbank Arnhem. Meestal ging het om een startende onderneming, in een kwart van de gevallen om een doorstart. De verhouding starters doorstarters komt redelijk overeen met die bij Qredits. Zie Tabel 5. Veel aanvragers zijn met Microkrediet Gelderland in aanraking gekomen nadat ze eerst financiering hebben proberen te krijgen bij hun bank. Een flink aantal is bovendien gaan shoppen: zij noemen bij 'andere instantie' nogmaals de bank, 11

12 maar dan een andere bank of banken 1. Kennelijk hebben ze in eerste instantie hun huisbankier om krediet gevraagd en daarbij nul op het rekest gekregen, en zijn ze het vervolgens elders gaan zoeken. Tabel 5 Gehonoreerde aanvragen van Microkrediet Categorie Aantal % Qredits* Microkrediet aangevraagd bij: Stadsbank Arnhem 64 89% Stadsbank Apeldoorn 5 7% Gemeente Nijmegen 2 3% Onbekend 1 1% Aanvraag gedaan voor: Startende onderneming 52 72% 71% Doorstartende onderneming 18 25% 29% Onbekend 2 3% Heeft eerst bij een andere instantie financiering proberen te krijgen 55 76% w.v. bij een bank 49 89%** w.v. bij PPM Oost 1 2% w.v. bij Qredits 14 25% w.v. bij familie of vrienden 16 29% w.v. bij een andere instantie 5 (27*) 9% * Toegekende aanvragen Aantal = ** Dit is het percentage van de 55 die voorafgaande aan hun aanvraag van een Microkrediet Gelderland eerst elders financiering hebben proberen te krijgen. Bron: EIM, Honorering of niet van elders aangevraagd krediet De kredietaanvragen bij andere instanties (dan MKG) hebben voor de ondernemers die uiteindelijk een beroep hebben gedaan op MKG weinig resultaat opgeleverd: van de 49 aanvragen bij de bank werd er slechts één toegekend, en die dan slechts gedeeltelijk. Van de 14 aanvragen bij Qredits is er één toegekend. Alleen bij een beroep op familie of vrienden is er een redelijke kans op succes: van de 16 uit Tabel 5 zijn er 7 toegekend, en nog eens 5 gedeeltelijk. Van de kredietaanvragen bij 'andere instanties' (lees: andere banken) is er niet één toegekend. Uitkering bij aanvraag: vaker eerst elders krediet gezocht Er is een verschil tussen MKG-gebruikers met en zonder uitkering: zij die op het moment van hun MKG-aanvraag een uitkering hadden hebben vaker eerst elders 1 In totaal 22 deelnemers (30%) noemen de bank zowel in eerste instantie als nog eens bij een andere instantie, met de toevoeging dat het om een andere bank, of zelfs om méér andere banken ging. 12

13 krediet proberen te krijgen 1. MKG-gebruikers die nú een uitkering hebben, hebben het juist minder vaak eerst elders geprobeerd. Redenen afwijzing elders aangevraagd krediet Gebrek aan aantoonbare ondernemerservaring wordt in het geheel niet genoemd als reden van afwijzing van de kredietaanvraag. Twee kredietzoekers zijn (bij Qredits) afgewezen op grond van een onvoldoende onderbouwd ondernemingsplan. Door de bank afgewezen kredietaanvragen worden in één op de drie gevallen gemotiveerd met het risico dat de beoogde verstrekker inschat als te hoog. Enkele malen is een kredietregistratie de reden. Maar verreweg het meest noemt men andere redenen. Zie Tabel 6. Tabel 6 Reden afwijzing eerdere kredietaanvragen elders Reden Aantal % Te laag inkomen / te lage omzet 21 34% Gebrek aan zekerheden / onderpand 13 21% Branche te risicovol 12 20% Lenen niet aan starters 3 5% Te weinig geld 4 7% Overig/onduidelijk 8 13% Bron: EIM, Deze tabel heeft betrekking op mensen die eerst elders geld hebben proberen te verkrijgen. Een aantal mensen heeft bij meerdere geldverstrekkers zijn of haar neus gestoten. De categorie 'te weinig geld' valt volledig in de groep die bij familie of vrienden heeft geprobeerd te lenen. In de groep 'overig' zitten ook mensen die van de bank een simpel 'nee' zonder opgaaf van redenen hebben gehad. Waarom niet eerst elders financiering gezocht? Bijna een kwart van de MKG-gebruikers is rechtstreeks bij deze regeling uitgekomen, zonder eerst elders financiering gezocht te hebben. Reden om niet eerst elders financiering te zoeken is meestal dat men via advies, ISS of anderszins direct in contact is gekomen met de regeling en de voorwaarden als gunstig beoordeelde. Vier hebben het niet elders geprobeerd omdat zij hun kansen te laag inschatten, en één vanwege een registratie bij de BKR. Waardering van de MKG-regeling MKG-gebruikers geven de regeling een hoge waardering, getuige het opvallend hoge rapportcijfer van 8,4 dat zij er voor geven. Slechts 5% van de cliënten in het onderzoek beoordeelt de regeling als (enigszins) ondermaats. Zie Tabel 7. 1 Het gaat om 15 van de 17 met uitkering (88%), tegen 40 van de 55 (73%) van degenen zonder uitkering. 13

14 Tabel 7 Oordeel over Microkrediet Gelderland Rapportcijfer voor MKG Aantal % % % % % 6 1 1% 5 3 4% Gemiddeld rapportcijfer: 8,4 Bron: EIM,

15 Best Practise : Food for Thought Anita Croes Uitgangspositie Food for Thought was in 2005 een startend cateringbedrijf en is doorgestart in Anita Croes kwam in een uitkeringssituatie door ontslag. Het IMK was enthousiast over haar bedrijfsplan en de financiële onderbouwing. Food for Thought kreeg microkrediet. Anita maakte geen gebruik van coaching. Financiële effecten Het krediet is nog niet volledig gebruikt en wordt op dit moment al afgelost tegen een rentepercentage van 7%. Dit kan omdat het bedrijf voldoende omzet genereert. Anita heeft geen uitkering meer nodig. Economische en maatschappelijke effecten Werkt alleen in het bedrijf maar huurt koks in naar behoefte via haar netwerk. Genereert hiermee dus ook omzet voor anderen. Persoonlijke effecten Anita Croes heeft een enorme persoonlijke groei doorgemaakt door haar ondernemerschap. Zij is trots dat zij in crisistijd haar bedrijf heeft weten op te zetten en uit te bouwen. Zij werkt met passie, ook al is het soms op de vreemdste uren. De songregel van Frank Sinatra: 'If I can make it there, I'll make it everywhere' is haar op het lijf geschreven. Toegevoegde waarde microkrediet Gelderland Zonder microkrediet zou Anita nog steeds een uitkering hebben. Daarnaast kreeg zij door het microkrediet het gevoel dat de overheid startende ondernemers steunt en dat stimuleert! Sterk punt is ook de dat de doorlooptijd voor het verkrijgen van het krediet erg kort is. Je loopt dus geen vertraging op door je financieringsaanvraag. Ambities! Over vijf jaar zit Food for Thought op een grotere locatie, heeft een intensieve en blijvende samenwerking met ZZP'ers en heeft Maatschappelijk Verantwoord Koken op de kaart gezet. Streekproducten worden veel ingezet in het catering- en workshop aanbod. Meer info: 15

16 Hoe zou het leven er uitzien zonder Microkrediet? Het meest gegeven antwoord op de vraag hoe het werkzame bestaan van de MKG-gebruikers er uit zou hebben gezien zonder het Microkrediet is, dat zij dan (waarschijnlijk) in loondienst zouden werken. Daarnaast is er enerzijds een groep die in dat geval meer problemen met het ondernemen denkt te hebben. Dit laatste is goed voorstelbaar omdat de regeling Microkrediet Gelderland begeleiding koppelt aan het verstrekken van krediet. Anderzijds geven gebruikers van de regeling aan dat zij weinig verandering hebben bemerkt en bij het niet bestaan van de regeling alternatieve financiering zouden hebben gezocht. Eén op de vijf à zes MKG-gebruikers zou failliet gaan, werkloos worden en/of gedwongen een beroep doen op een uitkering. Zie onderstaande tabel. Tabel 8 Additionaliteit Microfinanciering Gelderland, meerdere antwoorden mogelijk Antwoordcategorie Aantal % Baan in loondienst gehouden/verkregen 29 33% In uitkeringssituatie gebleven/gekomen 12 13% Er was geen bedrijf geweest 11 12% Er was minder snel een bedrijf geweest 10 11% Ander financieringsalternatief gezocht (niet familie of vrienden zijnde) 6 7% (Dreigend) faillissement 6 7% Meer geld geleend bij familie 2 2% Geen werkgelegenheid kunnen realiseren 1 1% Problematisch 1 1% Geen verschil/weet niet 11 12% Punten voor verbetering van de MKG-regeling Bijna de helft van de gebruikers ziet geen punten die voor verbetering in aanmerking komen. De andere helft noemt betere communicatie het vaakst als verbeterpunt. Dit betreft niet alleen beter bekendmaken van de regeling, maar ook meer en beter contact met cliënten, en meer duidelijkheid over procedures en keuzemogelijkheden. Verder noemt een aantal de betalingsvoorwaarden: de hoogte van de rente, de terugbetalingstermijn en de incassoprocedure. Enkelen zetten meer begeleiding op hun verlanglijstje. Zie verder Tabel 9. Tabel 9 Verbeterpunten Microkrediet Gelderland volgens cliënten Verbeterpunt Aantal % Geen verbeterpunten 30 46% Communicatie 14 22% Betalingsvoorwaarden 6 9% Meer begeleiding van ISS of Ondernemersklankbord 4 6% Anders 11 17% Bron: EIM,

17 Maatschappelijke effecten Het overgrote merendeel van de MKG-gebruikers zegt door het krediet in staat gesteld te zijn om een grotere bijdrage te leveren aan de samenleving: kunnen voldoen aan de behoeftes van klanten, eigen geld verdienen, en zorgen dat ook anderen werk hebben. Maar de grootste categorie is ook in Tabel 10 'anders'. Zie voor alle antwoorden in deze categorie Bijlage II. Tabel 10 Maatschappelijk effect van Microkrediet Gelderland volgens cliënten Effect (meer antwoorden mogelijk) Aantal % Kan nu meer bijdragen aan de maatschappij dan zonder MKG het geval zou zijn geweest 61 85% Kan aan de behoefte van klanten voldoen 22 36% Verdien mijn eigen geld 15 25% Geef anderen werk 15 25% Anders 31 51% Bron: EIM, Inkomen en bronnen van inkomen Tabel 11 maakt duidelijk dat het merendeel van de MKG-gebruikers een bescheiden inkomen heeft: de helft heeft minder dan per maand, slechts 30% heeft of meer. Tabel 11 Totaal maandelijks inkomen Gezinsinkomen Aantal % Netto-gezinsinkomen* per maand (gemiddeld: 1.700) Minder dan % % % % % en meer 7 10% Onbekend 2 3% * Van het merendeel van de respondenten zijn gegevens van hun MKG-aanvraag gebruikt. Daarnaast zijn in het kader van het onderzoek vragen gesteld over (bronnen van) inkomen. Op zes na zijn de gegevens van Uitzonderingen zijn twee opgaven van 2009 en vier van De inkomens zijn een optelling van inkomen uit bedrijf, neveninkomen (bijvoorbeeld uit werk in loondienst), uitkeringen en inkomen van eventuele partners. Alle inkomens zijn herleid tot netto-maandinkomens. Waar een bruto inkomen is opgegeven is dat omgezet in een nettoinkomen door brutomaandinkomens tot te delen door 1,25; tot door 1,35; tot door 1,4; vanaf door 1,5. In enkele gevallen is bij onwaarschijnlijk hoge maandinkomens aangenomen dat het om jaarinkomens gaat, en zijn ze dus door 12 gedeeld. Bron: EIM,

18 Uitkering Een kwart van de MKG-gebruikers heeft op het moment van aanvraag een uitkering. Bij Qredits ( ) komt 28% van alle aanvragen van uitkeringontvangers; dit is inclusief afgewezen aanvragen. Aanvragers met een uitkering worden vaker afgewezen. Bij MKG maakt men met een uitkering derhalve een betere kans dan bij Qredits. Opmerkelijk is overigens wèl dat het gemiddelde gezinsinkomen (Tabel 11) voor ontvangers van een uitkering nauwelijks verschilt van dat van MKG-gebruikers zònder uitkering. De 11 MKG-gebruikers die op het moment van onderzoek een uitkering ontvingen zijn vrij evenwichtig verdeeld over de verschillende categorieën inkomen-uitbedrijf: 2 met een negatief inkomen uit bedrijf 2 zonder inkomen uit bedrijf 3 met een inkomen uit bedrijf van minder dan met een inkomen uit bedrijf tussen en met een inkomen uit bedrijf van meer dan met een onbekend inkomen uit bedrijf. Tabel 12 Uitkeringen Uitkering Aantal % Had bij aanvraag MKG een uitkering 17 24% w.v. WW 15 88% w.v. Arbeidsongeschiktheidsuitkering* 1 6% w.v. Bijstand 1 6% Heeft een partner met eigen inkomen** 9 13% Heeft op dit moment een uitkering 11 15% w.v. WW 5 45% w.v. Bijstand 4 36% w.v. Arbeidsongeschiktheidsuitkering*** 1 9% w.v. IVA (volledige arbeidsongeschiktheid) 1 9% * Geen indicatie of het hier gaat om gehele of gedeeltelijke arbeidsongeschiktheid (resp. IVA of WGA). ** Dit inkomen is meegenomen als deel van het gezinsinkomen. *** Geen indicatie of het hier gaat om gehele of gedeeltelijke arbeidsongeschiktheid (resp. IVA of WGA). Bron: EIM, Neveninkomsten Ruim de helft van de MKG-ontvangers heeft nog andere bronnen van inkomsten dan bedrijf of uitkering. Vaak gaat het om werk in loondienst. Gezien het grote aantal starters dat van de regeling gebruik maakt is dit geen vreemd beeld. In een aantal gevallen brengt een partner een eigen inkomen in. Zie verder Tabel

19 Tabel 13 Andere bronnen van inkomsten naast bedrijf Bron Aantal % Heeft naast inkomen uit bedrijf ook andere bronnen van inkomsten (met name werk in loondienst) 39 56% Heeft een partner met eigen inkomen* 9 13% * Dit inkomen is meegenomen als deel van het gezinsinkomen. Bron: EIM, Inkomen uit bedrijf Minder dan de helft van de gebruikers van MKG haalt (al) inkomsten uit zijn bedrijf. Hierbij speelt een rol dat het merendeels gaat om starters, en dat het gaat om inkomsten zoals opgegeven voor de belasting, met veel aftrekposten voor ondernemers die starten of doorstarten. Van de doorstarters heeft 60% een positief inkomen uit bedrijf. Tabel 14 Inkomen uit bedrijf Inkomen Aantal % Positief inkomen uit bedrijf 30 42% w.v. minder dan % w.v % w.v % w.v of meer 10 33% Geen inkomen uit bedrijf 13 18% Negatief inkomen uit bedrijf 20 28% w.v. minder dan % w.v % w.v of meer 8 40% Inkomen uit bedrijf onbekend 9 12% Bron: EIM, De 39 MKG-gebruikers uit Tabel 14 met een negatief, geen of een laag inkomen uit bedrijf (minder dan 5.000) 1 hebben neveninkomsten uit loondienst, een uitkering of inkomen van partner. 2.5 Ondernemerschap MKG-gebruikers willen goed beslagen ten ijs komen Een ruime meerderheid van de MKG-cliënten heeft gebruik gemaakt van advisering en coaching bij de start of doorstart van zijn bedrijf. Tabel 15 laat zien dat zij die hulp hebben gehad bij het opstellen van een ondernemingsplan te rade zijn gegaan bij gemiddeld twee adviseurs en/of coaches. Als het gaat om advie- 1 Deze 39 zijn de optelsom van de vetgedrukte aantallen in de tabel. 19

20 zen over ondernemerschap hebben MKG-ontvangers zelfs bij gemiddeld 3 à 4 verschillende bronnen advies ingewonnen. Daaruit kan de conclusie worden getrokken dat MKG-ontvangers hun best doen om goed beslagen ten ijs te komen door zich uitgebreid te oriënteren op het ondernemerschap en wat daar voor nodig is. De coach van IkStartSmart en boekhouder of accountant zijn de belangrijkste adviseurs geweest bij de start van het bedrijf. Daarnaast worden ook familie en vrienden, en (voormalige) ondernemers nog vaak genoemd. Verder hebben de meeste gebruikers van MKG een beroep gedaan op uiteenlopende adviseurs op het gebied van ondernemerschap, van Kamer van Koophandel tot familie en vrienden, en van boekhouder of accountant tot andere ondernemers. Tabel 15 Advisering bij start bedrijf Bron Aantal % Heeft bij opstellen van een ondernemingsplan hulp van derden gehad 44 61% w.v. coach IkStartSmart 21 48% w.v. boekhouder of accountant 20 45% w.v. familie of vrienden 17 39% w.v. (ex)ondernemer 14 32% w.v. bedrijfsadviseur 6 14% w.v. ondernemersplatform 4 9% w.v. anders* 13 30% Gebruik gemaakt van advies over ondernemerschap van de volgende instanties: Kamer van Koophandel 50 69% Boekhouder of accountant 49 68% (ex) ondernemer 42 58% Familie of vrienden 35 49% IkStartSmart 34 47% Bank 12 17% Bedrijfsadviseur 8 11% Ondernemersklankbord 6 8% Andere organisaties** 12 17% * KvK, IMK, Ondernemersklankbord, Eigen Zaak, Eigen Baas, re-integratiebureau. ** Eindelijk eigen baas, Externe coach, IMK, Internet, Mijn eigen onderneming.nl, Ondernemersvereniging, Re-integratiebureau, School/docenten, Syntens, UWV-coach. Bron: EIM, Waar de meeste MKG-gebruikers zich naar eigen zeggen vooral wijden aan hun bedrijf is dat toch voor een minderheid de (belangrijkste) bron van inkomen. Zij noemen vaker een baan in loondienst of een uitkering als bron. Het aantal met een uitkering als bron van inkomen overtreft dat van Tabel 11 ruim. Waarschijnlijk speelt een rol dat de belastingopgave doorgaans die van 2010 is, en de situatie 20