Naar één Europese markt vol groene producten
|
|
- Marcella van de Brink
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Het Milieu Dossier accepteert artikelen die de voortgang in beleid, onderzoek en maatschappelijke respons documenteren. Bijdragen worden beoordeeld door een redactieteam. Naar één Europese markt vol groene producten Keus genoeg. Er bestaat momenteel een woud aan groene labels voor consumentenproducten. Dat levert niet meteen duidelijkheid en vertrouwen als je groene keuzes wilt maken. Maar hierin komt verbetering. In Europees kader wordt hiervoor onder meer gewerkt aan de heldere en betrouwbare bepaling van de milieuvoetafdruk van producten en bedrijven. Momenteel loopt een groot Europees pilot-onderzoek. De voetafdruk is inmiddels ook een onderdeel van de Europese ambities rond de circulaire economie. Wereldwijd is er grote interesse voor de testresultaten, om daadwerkelijk tot reductie van milieu-voetafdrukken van producten en bedrijven te komen. Wat is de stand van zaken? Het is bijna niet voor te stellen, maar er bestaan meer dan 400 productlabels die je als consument tegen kunt komen op producten. Door de wildgroei aan labels is het moeilijk een goede keus voor groenere producten te maken. Dat zijn producten die bij vergelijkbaar nut minder belastend zijn voor het milieu. Er bestaat een noodzaak én de ambitie deze verwarrende situatie te verbeteren. De noodzaak blijkt onder meer uit de Earth overshoot day van het Global Footprint Network. Die viel in 2015 op 13 augustus. Toen werd de consumptie hoger dan de herstelcapaciteit van moeder aarde. De ambitie voor verbetering is begin september 2015 vastgesteld in de Sustainable Development Goals voor de gehele wereld 1, en in de Roadmap to a resource efficient Europe (onder de vlag van de EU-visie Building the Single Market for Green Products) 2 voor Europa. De Roadmap stelt lange-termijn doelen tot Die leiden tot acties, die nu al gestart zijn. Eén van die acties is: het opstellen en testen van een methode om vanaf 2017 de milieuvoetafdruk van producten (PEF, Product Environmental Footprint) of bedrijven (OEF, Organisation Environmental Footprint) te bepalen én te communiceren. Het kunnen kiezen voor groene producten wordt hierdoor gemakkelijker gemaakt, zowel bij aankoop als productie. Doelen In dit artikel beschrijven we hoe het pilotonderzoek van de milieu-voetafdrukken verloopt en wat het belang ervan is. We tonen de werkwijzen van de voetafdrukmethode. We melden de voorlopige resultaten, nu de testfase halverwege is. En we kijken vooruit naar toepassingen. We schatten in, dat er rond 2017 waarschijnlijk een manier zal bestaan om milieu-voetafdrukken te kunnen afleiden en gebruiken. En verwacht wordt, dat de methodiek een rol speelt bij de onlangs gepubliceerde Europese ambities rond de invoering van Leo Posthuma, Johannes Lijzen en Max Sonnen Dr. Leo Posthuma (leo.posthuma@ rivm.nl) en Ir. Johannes Lijzen zijn werkzaam als senior onderzoekers bij het Centrum Duurzaamheid, Milieu en Gezondheid van het Rijks Instituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM); Max Sonnen MSc (max. sonnen@ecomatters.nl) is oprichter en directeur van het duurzaamheidsadviesbureau Ecomatters. De auteurs zijn direct betrokken bij het testen van de methoden voor het bepalen van milieu-voetafdrukken die in dit artikel beschreven worden. de Circulaire Economie 3. Wat de huidige testfase precies oplevert is nog open. Dat er met de testresultaten iets gedaan wordt dat burgers en bedrijven aangaat is echter nu al duidelijk. Vanwege deze inschatting hopen we met dit artikel nu al te bereiken dat de test geen Brussels onderonsje zal blijken te zijn. Dat is ook de inzet van de Europese Commissie. Die roept iedere burger of producent op om aan het pilot-onderzoek bij te dragen 1. Ideaal of idealistisch? Als er meer dan 400 groene labels bestaan, bestaan er meer dan 400 meetsystemen. Dat is op zich geen vreemde situatie. We zijn of liever: waren wel wat gewend, bijvoorbeeld voor het meten van tijd of afstand. In Nederland werd de landelijke tijdrekening 32 Tijdschrift Milieu - Dossier - maart 2016
2 pas in de 19e eeuw ingevoerd. Dit omdat er treinen gingen rijden tussen steden met daarvóór nog verschillende tijdrekening. Voor afstand gold hetzelfde. Oude atlassen tonen eenheden zoals de Haagse el, de Amsterdamse voet, of zelfs het uur gaans. Nu hebben we de meter als universele maat. Stel je de treindienstregeling maar eens voor zonder standaard-eenheden voor tijd en plaats! Kan een standaardisatieproces ook leiden tot een handige en eenduidige maat voor de milieu-voetafdruk? Is dat een haalbaar ideaal of een idealistische utopie? Door de huidige wildgroei aan groene labels kunnen we niet meten, niet kiezen, en niet sturen. Voor tijd en ruimte is het echter ondanks bestaande diversiteit gelukt om bruikbare internationale eenheden af te leiden. Iets vergelijkbaars moet dus ook kunnen voor milieu-voetafdrukken. Opstellen en testen Er zijn al diverse vormen van het bepalen van een milieuvoetafdruk bekend, voor deelaspecten via bijvoorbeeld de carbonen de waterfootprint. In 2011 werden twee concept-methoden voor het vaststellen van integrale milieu-voetafdrukken ontwikkeld: één voor producten (PEF) en één voor bedrijven (OEF). Deze methoden worden vanaf 2013 tot en met 2016 getest. Daarna volgt brede consultatie met belanghebbenden, en een keuze over daadwerkelijke toepassing 4. Onder ideale condities is toepassing ook buiten de EU waardevol, vooral vanwege internationale handel. De PEF/OEF-methoden zijn gebaseerd op het in kaart brengen van de totale levenscyclus van een product of de waardeketen waarin een bedrijf opereert. Dat is logisch: de milieu-voetafdruk is afhankelijk van alle handelingen die nodig zijn om het product te maken, te gebruiken en af te danken of deels te hergebruiken, en van het grondstof gebruik en de emissies die met al die stappen samenhangen. De aanpak voor het maken van een milieuvoetafdruk wordt schematisch uitgelegd in het eerste kader. De methoden worden toegepast om producten of bedrijven (productieketens) onderling te kunnen vergelijken. Voor producten worden daarbij productcategorieën gehanteerd, zoals schoenen, bier of T-shirts. De toepassing van de methoden levert op minimaal twee manieren bruikbare informatie. Ten eerste kan toepassing leiden tot inzicht in zogenoemde hot spots voor producenten, een hoge bijdrage van een onderdeel van een product of productieketen aan de totale milieuvoetafdruk. Door maatregelen kan het bedrijf die dan reduceren. Ten tweede helpt het consumenten en producenten via heldere communicatie van de resultaten bij de keuze voor producten met een kleinere milieuvoetafdruk. De methoden die getest worden zijn gestandaardiseerd. Er wordt gewerkt volgens herkenbare stappen. Die lopen kortweg van het definiëren van een product- of organisatie categorie, via het verzamelen en analyseren van data, tot aan interpretatie en communicatie 5. 1 Dat kan onder andere via de Europese Wiki-pagina: index.htm Tijdschrift Milieu - Dossier - maart
3 Schematische uitleg van de manier om binnen een productcategorie de milieuvoetafdruk van een product vast te stellen ten opzichte van een gemiddeld product. Doel We willen de milieu-voetafdruk van een product weten, bijvoorbeeld van een stoel. De stoel valt onder de productcategorie stoelen. We willen ook weten of er bij dat product bepaalde fasen in de levenscyclus zijn die sterk bijdragen aan de voetafdruk. We vergelijken onze stoel met een milieuvoetafdruk van een representatieve (zeg maar: gemiddelde) eetkamerstoel. De resultaten vatten we samen in verband met praktijktoepassing; op welke manier dat gebeurt wordt nog bepaald. Maar daarna kunnen we zeggen of onze eetkamer stoel beter of slechter scoort dan de representatieve stoel. Stap 1: De waardeketen. De milieudruk wordt bepaald voor de gehele keten, dus we beginnen met het ontginnen en productie van de materialen. De stoel wordt vervolgens geproduceerd en een aantal jaar gebruikt. Uiteindelijk wordt de stoel afgedankt en deels gerecycleerd. Voor elke stap in de levenscyclus van het product brengen we in kaart hoeveel de betreffende stap bijdraagt aan een aantal helder gedefinieerde milieuproblemen, vaak aangeduid als impactcategorieën. De bijdragen leiden tot scores. Voor de stoel zijn dit bijvoorbeeld scores voor Grondstofschaarste ( ), Klimaatverandering ( ) en Giftigheid ( ). Stap 2: Wegen. Er kunnen weegfactoren worden toegepast om de uitslagen ( ) op te kunnen tellen, maar weging is niet verplicht. De weegfactoren weerspiegelen het relatieve belang van gescoorde milieuproblemen. Met behulp van deze weegfactoren kan de algemene milieudruk ( ) van de stoel, per milieuprobleem, bepaald worden. Stap 3: Milieuvoetafdruk bepalen en communiceren. De totaalscore voor onze stoel wordt via deze methode 65, terwijl de onderliggende gegevens bekend zijn (stap 2). Door de eindscore te vergelijken met Schematisch overzicht belangrijkste stappen en resultaten Stap 1: De waardeketen Stap 2: Wegen Stap 3: Voetafdruk bepalen en communiceren Ontginnen grondstoffen 0-40 >40-80 > > Grondstof schaarste Voetafdruk A B C D E de score van de representatieve stoel zien we dat onze stoel B als eindoordeel krijgt. Deze score is beter dan de score C van de gemiddelde stoel. De B-score wordt omgezet in een label dat eventueel op een product gebruikt kan worden om de consument te informeren. De tweede stap van de analyse toont ook welke hotspots er zijn die de producent kan gebruiken om zijn producten te verbeteren. Meer dan drie scores. Ons voorbeeld toont slechts drie scores, terwijl er in werkelijkheid 15 vormen van milieudruk worden onderscheiden in de PEF/OEF methodiek. We geven de Engelse namen, waardoor de uitleg op de EU-website eenvoudiger gevonden kan worden: Climate Change, Ozone Depletion, Fresh water Ecotoxicity, Human Toxicity - cancer effects, Human Toxicity - non cancer effects, Particulate Matter, Ionising Radiation - human health effect, Photochemical Ozone Formation, Acidification, Terrestrial Eutrophication, Freshwater Eutrophication, Marine Eutrophication, Water Resource Depletion, Mineral and Fossil Resource Depletion, Land use. 65 Materiaal productie 18 Stoel maken Gebruik Afdanken Klimaat verandering 35 Eind resultaat Giftigheid Aandachtspunten voor verbeteringen: - Opwarming van de aarde - Ontginnen grondstoffen - Stoel maken Voor verschillende producten zullen verschillende impactcategorieën bijdragen aan de milieu-voetafdruk. Voor het ene product zal bijvoorbeeld uitputting van de watervoorraden belangrijk zijn en voor het andere product juist klimaatverandering. Door alle scores te bepalen wordt ongewenste afwenteling tussen scores tegengegaan. Bijvoorbeeld door oplossingen te kiezen die minder CO 2 uitstoot hebben maar veel meer waterschaarste veroorzaken. Indeling productcategorieën Omdat er veel zeer verschillende producten bestaan wordt er gewerkt met productcategorieën, zoals stoelen, schoenen, of T-shirts. Het vaststellen van de voetafdruk gebeurt dan ook uiteindelijk per productcategorie, waarbij specifieke uitwerkingen van de algemene PEF en OEF rekenregels worden vastgesteld. Iedere pilot-test doet dit voor een bepaalde productgroep. Door die regels toe te passen op de levenscyclus van een gemiddeld benchmarkproduct in zo n groep wordt het referentiepunt (C) afgeleid. Daarna wordt het mogelijk om ieder afzonderlijk product binnen de categorie een A tot E score te geven Tijdschrift Milieu - Dossier - maart 2016
4 Figuur 1. Overzicht van de pilots. De Engelse namen worden gebruikt, zodat deze pilots makkelijk te vinden zijn op de EU-website van de testfase De pilots Bij de aanvang van het testprogramma waren er 120 aanmeldingen voor casussen, waarvan er momenteel 26 in pilots worden uitgewerkt volgens het schema in Box 1. Eén daarvan ( Stationary ) wordt niet afgerond. Het merendeel van de 26 tests heeft betrekking op producten (PEF, 24 stuks); de overige gaan over de voetafdruk van organisaties (OEF, twee stuks), zie ook figuur 1. Deelname aan de pilots is vrijwillig. De Nederlandse betrokkenheid bij de pilots is hoog. De rijksoverheid steunt de intenties van de Roadmap en de testfase. Het RIVM is actief in de Technische Advies Commissie en de Stuurgroep van de testfase. De op dit gebied ervaren Nederlandse adviesbureaus Blonk Consultants en Ecomatters ondersteunen specifieke pilots. PRé Consultants en Ecofys, samen met het Belgische RDC, hebben de opdracht van de Europese Commissie gekregen om als Helpdesk de pilots te ondersteunen bij de uitvoering van de test (geven van trainingen en ad-hoc technisch advies, het doen van aanbevelingen, etc.). Een analyse van de testperiode toont indrukwekkende cijfers voor de pilotfase. Het gemiddelde aantal stakeholders per pilot is ongeveer 100, en er zijn in totaal 288 stakeholders betrokken, waarvan 12% van buiten Europa komt. De betrokkenheid van overheden buiten de EU strekt zich onder meer uit tot de VS, Australië, Brazilië en Japan. De pilots hebben (gemiddeld over de pilots) betrekking op 73% van de bijbehorende productiebedrijven in Europa. Dit alles toont een grote betrokkenheid van de bedrijven bij de testfase. Bovendien is de dekkingsgraad over het totaal van economische activiteiten hoog. Bij aanvang was er de duidelijke wens om veel van de pilots te leren. Ook bij de conferentie in november 2015 bleek dat de belangstelling onverminderd hoog was. Interpretatie en communicatie Voor sommige producten en productgroepen bestaan er al geruime tijd manieren om de uitkomsten van milieuprestaties samen te vatten en helder te communiceren, om consumenten te ondersteunen bij hun keuzes. Dat is bijvoorbeeld het geval bij auto s en bij witgoed. Daar is ervaring opgedaan met het samenvatten van complexe informatie op een label. De Figuur 2. Voorbeelden om de milieuvoetafdruk-resultaten samen te vatten, bijvoorbeeld op een label. Via onderzoek onder potentiële gebruikers worden voor- en nadelen vastgesteld over bijvoorbeeld de getoonde impactcategorieën en het geven van kwantitatieve informatie. Na de evaluatie van de testfase worden keuzes gemaakt over communicatie van resultaten. focus bij deze voorbeelden ligt daarbij echter op energieverbruik. Bij de milieu-voetafdruk gaat het om een groter aantal indicatoren. Om die reden is er extra consumentenonderzoek gedaan, om vast te stellen welke presentatie van voetafdruk-resultaten gewenst en effectief is. De informatie moet effectief een eindoordeel overbrengen, maar moet voor geïnteresseerde consumenten ook details kunnen geven (Figuur 2), inclusief een eventuele QR-code voor het opzoeken van details via een smartphone. Ook voor communicatie tussen bedrijven is het belangrijk de milieudruk van grondstoffen en tussenproducten te kennen. De voetafdruk-informatie vergroot de transparantie in de productieketen, en helpt bedrijven om meer duurzame keuzes te maken en nieuwe markten aan te boren. Eenvoud van toepassing In 2011 is nagedacht over toekomstige praktijktoepassingen. In de testperiode wordt daarom aandacht besteed aan belangrijke randvoorwaarden voor de praktijk. In de testfase wordt onder meer gewerkt aan een web-tool. Daarmee moeten grote, maar juist ook kleinere bedrijven, de methode Tijdschrift Milieu - Dossier - maart
5 Europese economie. De aanpak om deze pijler te maken en te testen is breed ingebed in de Europese maatschappij. Het is ondanks de complexiteit mogelijk gebleken om één methode te maken die werkt van stoel of T-shirt tot een compleet bedrijf en van wieg tot graf. makkelijk kunnen toepassen. De EU maakt de generieke gegevens die voor daadwerkelijke afleiding van een voetafdruk nodig zijn vrij beschikbaar. Evaluatie van de testresultaten Op dit moment zijn we nog niet aan toepassing van milieuvoetafdrukken toe. Eerst moeten de resultaten van de testfase verzameld en geëvalueerd worden. In een geplande evaluatieperiode zal bekeken worden welke vorm(en) van toepassing het meest effectief en bruikbaar zijn om de ambities van de Roadmap en het Action Plan een bruikbare invulling te geven. Halverwege de testperiode werd echter al vooruit gekeken, op basis van de huidige resultaten. Eind 2015 is daarom in Nederland een stakeholder-bijeenkomst gehouden, direct gevolgd door een Europese conferentie (midterm conference). De brede deelname vanuit bedrijven, consultants, overheden en kennisinstellingen bevestigde de grote en brede belangstelling voor de methodieken. Nu we halverwege zijn, kan gesteld worden, dat er een groeiende interesse van stakeholders is. Er gebeurt kennelijk iets dat belangrijk is. Vanuit de wetenschap wordt geconstateerd dat de pilots een belangrijke ontwikkeling in het vakgebied zijn. Er worden concrete beslissingen genomen, zowel over de theorie als over toepassing. Methodologische problemen worden opgelost en beslissingen worden genomen. Voor een aantal impact-categorieën zijn bijvoorbeeld nog verbeteringen gewenst, maar voor de methode werd een breed draagvlak zichtbaar. Uit de bijeenkomsten kwam naar voren dat de manier waarop de voetafdrukken in het beleid worden ingebed cruciaal is. Bijvoorbeeld: in relatie tot financiële instrumenten, in relatie tot de wijze van communicatie naar bedrijven en consument, of als vrijwillig of verplicht instrument. Als de milieuvoetafdruk ingevoerd wordt kan dit leiden tot vergroening en verandering van producten en productketens, omdat innovatie in die richting voordeel op kan leveren. De invoering zal onderdeel zijn van een breder maatschappelijk proces, zoals de transitie naar een circulaire en biobased economie die gaande is. Onze waarneming is momenteel dat de PEF- en OEF-pilots met grote waarschijnlijkheid één van de pijlers zullen leveren onder de geambieerde vergroende en circulaire Verwachting Het harmoniseren van gebruikte groene labels en de manier waarop die tot stand komen vraagt tijd en aandacht zoals eerder voor tijd en afstand gold. Het resultaat van eenduidige manieren van meten is echter duidelijk: de treinen rijden vandaag de dag niet tussen onduidelijke gemeentelijke tijdzones, en in Parijs ligt onze universele meter waarmee we afstanden kunnen meten. En het resultaat van die oude standaardiseringen is reuze handig. Zelfs onmisbaar. Literatuur en noten 1. VN (2015). Transforming our world: the 2030-agenda for sustainable development. A/RES/70/1. VN, www. sustainabledevelopment.un.org, 2. Europese Commissie Roadmap to a resource efficient Europe. COM(2011) 571, dd , Brussel, België. 3. Europese Commissie Closing the loop - An EU action plan for the Circular Economy. EC, Brussel, België. 4. Europese Commissie COM(2013) 196. Bouwen aan de eengemaakte markt voor groene producten. Bevordering van betere informatieverstrekking over de milieuprestatie van producten en organisaties. EC, Brussel, België. 5. Europese Commissie Guidance for the implementation of the EU Product Environmental Footprint (PEF) during the Environmental Footprint (EF) pilot phase. Version August Tijdschrift Milieu - Dossier - maart 2016
WAT BRENGT DE TOEKOMST NOG MEER VOOR DE EVALUATIE VAN DE MILIEUPRESTATIES VAN GEBOUWEN EVOLUTIE OP EUROPEES NIVEAU
WAT BRENGT DE TOEKOMST NOG MEER VOOR DE EVALUATIE VAN DE MILIEUPRESTATIES VAN GEBOUWEN EVOLUTIE OP EUROPEES NIVEAU LAETITIA DELEM & LISA WASTIELS WTCB DUURZAME ONTWIKKELING CSTC DEVELOPPEMENT DURABLE 1
Nadere informatieVerslag Bijeenkomst Nederlands kader PEF/OEF
Verslag Bijeenkomst Nederlands kader PEF/OEF Dinsdag 23 september 2014, Museumlaan 2 Utrecht Aanleiding Om de beschikbaarheid van duidelijke, betrouwbare en vergelijkbare informatie over de milieuprestaties
Nadere informatieLevenscyclusanalyse van grassportvelden. 22 november Jasper Scholten
Levenscyclusanalyse van grassportvelden 22 november 2012 Jasper Scholten Inhoud 1. Introductie Blonk Consultants 2. De levenscyclusanalyse (LCA) in 4 stappen 3. Resultaten 4. Advisering over duurzaam sportveldonderhoud
Nadere informatieEen tool in ontwikkeling op basis van de MMG berekeningswijze
Een tool in ontwikkeling op basis van de MMG berekeningswijze Seminaries Duurzaam Bouwen, Leefmilieu Brussel 29 januari 2016 Evi Rossi, AMB, dienst Databeheer & Statistiek Roos Servaes, AMB, dienst Beleidsinnovatie
Nadere informatieVOETAFDRUKKEN VAN NEDERLANDSE CONSUMPTIE
VOETAFDRUKKEN VAN NEDERLANDSE CONSUMPTIE De ecologische effecten van Nederlandse consumptie in het buitenland PBL-Notitie Trudy Rood, Harry Wilting en Aldert Hanemaaijer 22 januari 2016 Colofon Voetafdrukken
Nadere informatieEen toelichting op Circular IQ
Een toelichting op Circular IQ Vereniging Circulair Friesland Roy Vercoulen & Claire Teurlings Founders Circular IQ 14 Februari 2017 Een slim interactief platform dat duurzaamheidsinformatie verandert
Nadere informatieGeokunststoffen en de reductie van de CO2 footprint
Geokunststoffen en de reductie van de CO2 footprint M. Nods Nods Consultancy www.nods-consultancy.com m.nods@nods-consultancy.com Principes circulaire economie 2 NGO: algemene introductie 1 De Life Cycle
Nadere informatieMilieubeoordeling houten bruggen Diana de Graaf
Milieubeoordeling houten bruggen Diana de Graaf Vergelijkende milieustudie bruggen Onderzoek Brede studie met meerdere sectoren Specificatie, berekeningsmethode, data Niet-materiaal gebonden specificaties
Nadere informatieRelevantie van (carbon) footprinting voor telers. Jasper Scholten 23 juni 2011
Relevantie van (carbon) footprinting voor telers Jasper Scholten 23 juni 2011 Inhoud 1. Blonk Milieu Advies 2. Levenscyclusanalyse (LCA) 3. Carbon Footprinting 4. Footprint van brouwgerst 5. Footprint
Nadere informatieSynthesenota BREEAM: Duurzaamheid meten
Synthesenota BREEAM: Duurzaamheid meten Frank De Troyer Prof. Dr. Ir. Arch. Departement Architectuur Stedenbouw en Ruimtelijke Ordening (ASRO) KULeuven Frank.DeTroyer@asro.kuleuven.be BREEAM + meten FDT
Nadere informatieSamenvatting Duurzaamheid van het afvalwater transport systeem; LCA methodiek toegepast op verschillende diameters en materialen
Samenvatting Duurzaamheid van het afvalwater transport systeem; LCA methodiek toegepast op verschillende diameters en materialen Inleiding De complexiteit van ons afvalwatersysteem is, naast de lange levensduur,
Nadere informatie1 VERPAKKEN IN EEN CIRCULAIRE Copyright 2017 ECONOMIE KIDV door de VNV en het KIDV
1 VERPAKKEN IN EEN CIRCULAIRE Copyright 2017 ECONOMIE KIDV door de VNV en het KIDV 13 maart 2017 platform voor experts professionalisering van het verpakkingsvak profiel versterken binnen het bedrijfsleven
Nadere informatieJPI Oceans Gezonde en productieve zeeën en oceanen
JPI Oceans Gezonde en productieve zeeën en oceanen www.jpi oceans.eu OVERZICHT Terrein Governance Operationeel maken Strategic Research and Innovation Agenda Belgische deelname en interesse Outlook SRIA
Nadere informatieNederland tegen Kinderarbeid Challenge
Op zoek naar creatieve, innovatieve ideeën voor het uitbannen van kinderarbeid in de wereld Deadline: 4 oktober 2017 Nederland tegen Kinderarbeid Challenge Vandaag de dag zijn wereldwijd zo n 168 miljoen
Nadere informatieC 2 RE. CO 2 Reductie Initiatief
C 2 RE CO 2 Reductie Initiatief 1 De opwarming van de aarde De opwarming van de aarde is waarschijnlijk de grootste uitdaging voor onze planeet en vormt een bedreiging voor onze maatschappij en de toekomstige
Nadere informatieWereldgemeenten: daar draait het om! Ambtenarenbijeenkomst over internationale aspecten van gemeentelijk beleid. 5 november 2015
Wereldgemeenten: daar draait het om! Ambtenarenbijeenkomst over internationale aspecten van gemeentelijk beleid 5 november 2015 Ontwikkelingen in internationaal beleid en blik op de toekomst voor gemeenten
Nadere informatieENERGIEMANAGEMENTPROGRAMMA VDM-GROEP
ENERGIEMANAGEMENTPROGRAMMA VDM-GROEP F.G. van Dijk (Directie) C.S. Hogenes (Directie & lid MVO groep) Opdrachtgever : Van Dijk Maasland Groep Project : CO2 Prestatieladder Datum : Maart 2011 Datum herzien
Nadere informatieDuurzaamheidsanalyse, Hoe groen is groen?
Duurzaamheidsanalyse, Hoe groen is groen? Docentendag CBBE, Sustainable Transition & Sustainability Analysis in de Biobased Economy, 4 februari 2015 Dr ir Jerke W. de Vries w w w. h o g e s c h o o l v
Nadere informatieMilieu-impact van groene wandsystemen
Groen Bouwen: Groene gevels voor duurzame gebouwen en steden Milieu-impact van groene wandsystemen Lisa Wastiels, An Janssen WTCB Met de financiële steun van: 1 Milieu-impact van groene wanden 1. Levenscyclusanalyse
Nadere informatieVergelijking milieuaspecten LED-lichtbakken
Vergelijking milieuaspecten LED-lichtbakken Monitoring 2015 (meting 4 van 5) Datum: 5 juni 2015 Versie: 1.1 In opdracht van: Uitgevoerd door: Terry Heemskerk Vakgroep Lichtreclame, Uneto-VNI Laura Golsteijn
Nadere informatieSuccesvolle toepassing van 360 graden feedback: De keuze van het 360 instrument en de voorbereiding op het 360 traject
Succesvolle toepassing van 360 graden feedback: De keuze van het 360 instrument en de voorbereiding op het 360 traject Augustus 2011 Waar werknemers onderdeel zijn van een organisatie, wordt beoordeeld.
Nadere informatieVerpakken in de circulaire economie. Hester Klein Lankhorst Empack, 5 april 2017
Verpakken in de circulaire economie Hester Klein Lankhorst Empack, 5 april 2017 2 Copyright 2016 KIDV 8 november 2016 3 Copyright 2017 KIDV 12-4-2017 Verpakkingen In Europa openen we ongeveer 7 verpakkingen
Nadere informatieCommunicatieplan CO 2 -prestatieladder
plan CO 2 -prestatieladder T.b.v. certificering CO 2 -prestatieladder (nr 3.C.1) U vindt in dit document de communicatiedoelstellingen, de interne en externe doelgroepen, de interne en externe communicatiemiddelen
Nadere informatiegemeente Eindhoven Hierin wil GroenLinks in ieder geval de volgende vragen beantwoord hebben.
gemeente Eindhoven Inboeknummer 15bst00959 Beslisdatum B&W 14 juli 2015 Dossiernummer 15.29.103 (2.3.1) Raadsvragen Van het raadslid dhr. R. Thijs (GroenLinks) over klimaatambities Eindhoven na gerechtelijke
Nadere informatieWaarom inzicht in de energieketen noodzakelijk is.
Energieverbruik binnen de voedingen drankensector. Waarom inzicht in de energieketen noodzakelijk is. Deze whitepaper licht toe waarom het voor organisaties binnen de belangrijk is om inzicht te hebben
Nadere informatieKETENINITIATIEVEN. Contactpersoon. Edith Sweep. RPS advies- en ingenieursbureau bv Referentienummer Auteur Datum Versie
KETENINITIATIEVEN Contactpersoon Edith Sweep RPS advies- en ingenieursbureau bv Referentienummer Auteur Datum Versie 1800161A00-R18-477 Heike Gaasbeek/Anouk Voorn 9 maart 2018 Definitief Pagina: 2 van
Nadere informatieAdviesraad voor wetenschap, technologie en innovatie DURVEN DELEN OP WEG NAAR EEN TOEGANKELIJKE WETENSCHAP
Adviesraad voor wetenschap, technologie en innovatie DURVEN DELEN OP WEG NAAR EEN TOEGANKELIJKE WETENSCHAP Adviesraad voor wetenschap, technologie en innovatie!! " # "# $ -. #, '& ( )*(+ % & /%01 0.%2
Nadere informatieENERGIEMANAGEMENTPROGRAMMA VDM-GROEP
ENERGIEMANAGEMENTPROGRAMMA VDM-GROEP F.G. van Dijk (Directie) C.S. Hogenes (Directie & lid MVO groep) Opdrachtgever : Van Dijk Maasland Groep Project : CO 2 Prestatieladder Datum : Maart 2011 Auteur :
Nadere informatieExtra impuls gemeenten voor afvalpreventie en afvalscheiding huishoudelijk afval
Extra impuls gemeenten voor afvalpreventie en afvalscheiding huishoudelijk afval Inhoud 1. Inleiding 3 2. Opzet plannen voor ondersteuning 4 3. Plannen voor verminderen huishoudelijk restafval 5 3.1 Eisen
Nadere informatieToelichting ISO Milieuprestatiemeting versie 15 mei 2018
Toelichting ISO 14001 Milieuprestatiemeting versie 15 mei 2018 SCCM heeft een instrument ontwikkeld waarmee u goed inzicht krijgt in de milieuprestaties van uw organisatie, de ISO 14001 Milieuprestatiemeting.
Nadere informatieCommunicatieplan CO 2 -Prestatieladder
Bijlage F Communicatieplan CO2-Prestatieladder Communicatieplan CO 2 -Prestatieladder Sarens Nederland Pagina 30 van 36 F.1 Inleiding Het communicatieplan beschrijft de wijze waarop Sarens Nederland haar
Nadere informatieBeoordelen circulaire aanbesteding Douwe Jan Joustra, ICE-Amsterdam
Beoordelen circulaire aanbesteding Douwe Jan Joustra, ICE-Amsterdam De gemeente Apeldoorn heeft de aanbesteding van het werkprogramma De Parken (GWW) gedaan op basis van de methodiek Rapid Circular Contracting.
Nadere informatieEen evaluatie van zorginhoudelijke indicatoren in de VV&T
Postprint 1 0 Version Journal website Pubmed link DOI This is a NIVEL certified Post Print, more info at http://www nivel eu. Een evaluatie van zorginhoudelijke indicatoren in de VV&T I. HEESBEEN, S. VAN
Nadere informatieEN De Europese norm voor duurzaamheid van bouwproducten
EN15804 - De Europese norm voor duurzaamheid van bouwproducten Chris Hamans Voorzitter werkgroep Environment CEPMC Rockwool International 1 Europese normen voor duurzaamheid?!! Waarom Europese normen?!
Nadere informatieManifest Circulair Onderwijs
Manifest Circulair Onderwijs de rol van onderwijs in verantwoord innoveren 2 Waarom urgentie De jeugd heeft de toekomst. Wij maken de toekomst. Wij brengen kinderen en jong volwassenen het gedachtengoed
Nadere informatieDuurzaamheidsdialoog. Strategisch richten en inrichten van duurzaamheid
Duurzaamheidsdialoog Strategisch richten en inrichten van duurzaamheid Duurzaamheid U kunt waarschijnlijk bijna alle woorden relateren aan uw organisatie. Maar welke zijn echt relevant en significant?
Nadere informatieKwantificeren van Milieuprestatie. Mantijn van Leeuwen
Kwantificeren van Milieuprestatie Mantijn van Leeuwen NIBE (Experts in Sustainability) Ondersteund door LCA gegevens, maakt u betere beslissingen NIBE speelt een centrale rol tussen producenten, ontwerpers,
Nadere informatieEnergie management Actieplan
Energie management Actieplan Conform niveau 3 op de CO 2 -prestatieladder 2.2 Auteur: Mariëlle de Gans - Hekman Datum: 30 september 2015 Versie: 1.0 Status: Concept Inhoudsopgave 1 Inleiding... 2 2 Doelstellingen...
Nadere informatieEnergyNL2050, een serie van 4 bijeenkomsten, Korte uitleg over de bijeenkomsten. KIVI-E/USI energynl2050 UvU 13 /10/16
EnergyNL2050, een serie van 4 bijeenkomsten, 2016-2017 Korte uitleg over de bijeenkomsten KIVI-E/USI energynl2050 UvU 13 /10/16 EnergyNL2050, een serie van 4 bijeenkomsten, 2016-2017 (1) Organisatie: KIVI
Nadere informatieInitiatieven CO2 reductie MVOI BV.
Initiatieven CO2 reductie MVOI BV. MVOI BV Versie: 1 Datum: 15-05-2017 Pagina 1 van 6 Inhoud 1 Inleiding...3 2. Initiatieven waarin we zijn toegetreden....4 2.1 Warmtetafel. (Warmtenetwerk)...4 De Warmtetafel
Nadere informatieTEN BEHOEVE VAN DE CO 2 PRESTATIELADDER SHANKS NEDERLAND BV
3.C.2 COMMUNICATIEPLAN TEN BEHOEVE VAN DE CO 2 PRESTATIELADDER SHANKS NEDERLAND BV V E R S I E 1 1 3 M A A R T 2 0 1 2 3.C.2. plan TEN BEHOEVE VAN DE CO 2 PRESTATIELADDER Inleiding... 3 Oorsprong prestatieladder...
Nadere informatieSamenvatting Onderzoek Pilot ISO Milieuprestatiemeting
Samenvatting Onderzoek Pilot ISO 14001 Milieuprestatiemeting 28 november 2018 door Mart van Assem N181101 VERSI E 28 NOVEMB ER 2018 SAMENVATTING ONDERZOEK PILOT ISO 14001 MILIEUPRESTATIEMETING 1 1 Achtergrond
Nadere informatieInstroom 1. Inclusie. Uitstroom. Doorstroom. Universiteit Utrecht 1
Instroom 1 4 Uitstroom 3 Inclusie 2 Doorstroom Universiteit Utrecht 1 Rapportage 2018 Prof. Dr. Naomi Ellemers Prof. Dr. Jojanneke van der Toorn Dr. Wiebren Jansen Inhoud Voorwoord 4 Algemeen 6 Hoe is
Nadere informatieCirculaire Economie. Urgentie en ongemakkelijke waarheden rond circulariteit Prof. Arnold Tukker Universiteit Leiden - CML en TNO
Circulaire Economie Urgentie en ongemakkelijke waarheden rond circulariteit Prof. Arnold Tukker Universiteit Leiden - CML en TNO Lineair Take make waste Planned obsolence Selling stuff Circulair: Lange
Nadere informatieVan Afval Naar Grondstof
Van Afval Naar Grondstof Toelichting onderdelen VANG-programma NVRD themadag 27 november Marc Pruijn Directie Duurzaamheid Van regeerakkoord naar ketens Rutte 2: groene groei, circulaire economie Circulaire
Nadere informatieLCA Studie Levens Cyclus Analyse van enkele tropische houtsoorten ten behoeve van damwanden
LCA Studie Levens Cyclus Analyse van enkele tropische houtsoorten ten behoeve van damwanden Management samenvatting Inleiding Damwanden zijn een belangrijke markt voor duurzaam geproduceerd tropisch hout,
Nadere informatieKetenanalyse Papier. Rapportage: KAP 2015 Datum: 21 augustus 2015 Opgesteld door: Rick Arts Versie: 1.1
2015 Ketenanalyse Papier Rapportage: KAP 2015 Datum: 21 augustus 2015 Opgesteld door: Rick Arts Versie: 1.1 Inhoud 1 Inleiding... 3 2 Ketenanalyse papier... 4 1.1 Keten van papier... 4 2.2 Identificeren
Nadere informatieCirculaire Bouweconomie
Circulaire Bouweconomie Het Uitvoeringsprogramma 2019 ir. Hans Scherpenzeel Secretaris Transitieteam CBE Programmamanager Transitiebureau De Bouwagenda Circulaire Bouweconomie Overheid samen met Bouwagenda
Nadere informatieSamenvatting LCA Ioniqa. Screening carbon footprintanalyse
Samenvatting LCA Ioniqa Screening carbon footprintanalyse Samenvatting LCA Ioniqa Screening carbon footprintanalyse Deze samevatting is geschreven door: Erik Roos Lindgreen Geert Bergsma Delft, CE Delft,
Nadere informatieEnergiemanagementsysteem
Energiemanagementsysteem BVR Groep B.V. Roosendaal, 20-06-2014. Auteur(s): H. Schrauwen, Energie & Technisch adviseur. Geaccordeerd door: M. Soenessardien,Manager KAM, Personeel & Organisatie Pagina 1
Nadere informatieCO2- communicatieplan
CO2- communicatieplan Conform niveau 5 op de CO2-prestatieladder 3.0 Auteur(s) Erik Luiken Kenmerk 3.C.2 Datum 28-03-2017 Versie 6.0-1 - - 2 - Inhoudsopgave: 1.0 Inleiding 1.1 Voorwoord 1.2 Marktontwikkelingen
Nadere informatieVergelijking milieuaspecten LEDlichtbakken
Vergelijking milieuaspecten LEDlichtbakken Nulmeting Datum: 22 november 2012 Versie: Eindrapport Project nummer: C423 In opdracht van: Uitgevoerd door: Vakgroep Lichtreclame, Uneto-VNI Jorrit Leijting,
Nadere informatieStakeholdersbijeenkomst SBK Routekaart naar NMD 2.0
Stakeholdersbijeenkomst SBK Routekaart naar NMD 2.0 Ir. Piet van Luijk / min. BZK 03-12-2013 1 Waar staan we Bepalingsmethode die aansluit op Europese bepalingsmethoden Nationale MilieuDatabase die geschikt
Nadere informatieNAP innovatie programma, de analyse
NAP innovatie programma, de analyse Inleiding Tijdens de NAP-Contactbijeenkomst op 23 mei jl. zijn de resultaten gepresenteerd van het Programmateam Innovatie. Tijdens deze interactieve presentatie is
Nadere informatieSamen aan de slag met CO 2 -reductie
Samen aan de slag met CO 2 -reductie CO 2 CO 2 CO 2 Versie 1 mrt 2018 Inleiding De Koninklijke Ginkel Groep is een allround groenbedrijf en is actief met het duurzaam vergroenen van de leefomgeving en
Nadere informatieMevrouw de voorzitter, Geachte leden van het Bureau, Dames en heren,
Vrijdag 10 september 2010 Toespraak van JOKE SCHAUVLIEGE VLAAMS MINISTER VAN LEEFMILIEU, NATUUR EN CULTUUR Comité van de Regio s Resource Efficient Europa Mevrouw de voorzitter, Geachte leden van het Bureau,
Nadere informatieReactie visiedocument: Duurzame bio-economie 2030
Reactie visiedocument: Duurzame bio-economie 2030 Prof. dr. M.B. Katan, Prof. dr ir R. Rabbinge & Prof. dr. L.E.M. Vet Bijeenkomst Commissie Corbey / Utrecht, 16 januari 2015 1 Light use efficiency: terrestrial
Nadere informatieZUINIGE ENERGIE EN KPN
ZUINIGE ENERGIE EN KPN KPN start op 30 oktober 2012 met nieuwe corporate campagne Het netwerk dat geeft om Nederland. Hierbij worden relevante maatschappelijke thema s belicht. In de eerste uiting, We
Nadere informatieEnergiemanagementsysteem. Van de Kreeke Beheer BV en Habets-van de Kreeke Holding BV
Van de Kreeke Beheer BV en Habets-van de Kreeke Holding BV Nuth,20augustus 2015 Auteur(s): Tom Kitzen Theo Beckers Geaccordeerd door: Serge Vreuls Financieel Directeur C O L O F O N Het format voor dit
Nadere informatieCO2- communicatieplan
CO2- communicatieplan Remmits Beheer Opgesteld : Gecontroleerd: Status : E. Luiken F. Pesch Definitief Augustus 2015-1 - Inhoudsopgave: 1.0 Inleiding 1.1 Voorwoord 1.2 Marktontwikkelingen 1.3 Doelstellingen
Nadere informatieCommunicatieplan Milieu Inclusief CO 2 -footprint en reductie. Koninklijke Bammens
Inclusief CO 2 -footprint en reductie Maarssen, 25 maart 2014 Auteur(s): Niels Helmond Geaccordeerd door: Simon Kragtwijk Directievertegenwoordiger Milieu / Manager Productontwikkeling COLOFON Het format
Nadere informatieKlaver Technisch Bedrijf B.V. CO2 Communicatieplan. CO2-Prestatieladder. Versie 1.1
Klaver Technisch Bedrijf B.V. CO2 Communicatieplan CO2-Prestatieladder Versie 1.1 Inhoud Inleiding... 3 1. Communicatiedoelstelling... 4 1.1 Interne communicatiedoelstelling... 4 1.2 Externe communicatiedoelstelling...
Nadere informatieFiche 4: Mededeling Normalisatiepakket Europese normen voor de 21e eeuw
Fiche 4: Mededeling Normalisatiepakket Europese normen voor de 21e eeuw 1. Algemene gegevens a) Titel voorstel Normalisatiepakket: mededeling van de Commissie aan het Europees Parlement, de Raad, het Europees
Nadere informatieBEDRIJFSINFORMATIE. VOOR PLUS groen beton. MRPI-code DATUM AFGIFTE 20 september 2012
BEDRIJFSINFORMATIE VOOR PLUS groen beton MRPI-code 20.1.00026.004 Van Nieuwpoort Betonmortel B.V. Postbus 167 2800 DA Gouda Tel.: +31 (0)182 597 400 Fax: +31 (0)182 597 410 E-mail: betonmortel@van-nieuwpoort.nl
Nadere informatieWater 38,8 M. 1,3 miljoen. inwoners waarvan afvalwater gezuiverd werd. 102 miljoen m3. Gezuiverd water. 112 miljoen. m3 gezuiverd afvalwater
BELGIË EN LUXEMBURG De milieu- uitdagingen van onze klanten aangaan Omdat onze beslissingen, keuzes en acties van vandaag de wereld van morgen zullen beïnvloeden, zet Veolia Belgium & Luxembourg zich in
Nadere informatieProject Portfolio Management. Doing enough of the right things
Project Portfolio Management Doing enough of the right things BPUG, Hilversum, 24 juni, 2015 Inhoud 1 2 3 4 Introductie Het belang van portfolio management Project portfolio management volgens MoP 3a 3b
Nadere informatieEnergiemanagement actieplan. Van Schoonhoven Infra BV
BV Leusden, oktober 2013 Auteurs: G.J. van Schoonhoven D.J. van Boven Geaccordeerd door: D.J. van Boven Directeur eigenaar INLEIDING Ons bedrijf heeft een energiemanagement actieplan conform NEN-ISO 50001.
Nadere informatieDuurzame innovatie met de natuur als mentor - de circulaire economie in de praktijk - Rijks Innovatie Lab 2013
Duurzame innovatie met de natuur als mentor - de circulaire economie in de praktijk - Rijks Innovatie Lab 2013 Introductie van het bedrijf Uitvinder van de Heuga tapijttegel Omzet $ 1 miljard 3500 medewerkers
Nadere informatieQUICKVIEW CIRCULAR IQ
1 2 IN HET KORT QUICKVIEW Softwaretool die organisaties ondersteunt om de duurzame en circulaire impact van producten én organisaties zichtbaar en transparant te maken. VOOR WIE? Zowel aankopers als leveranciers
Nadere informatieKansen en uitdagingen Circulair inkopen
Kansen en uitdagingen Circulair inkopen Innovatiegericht inkopen voor de openbare ruimte 12 november 2015 Take Padding, PIANOo Evert Schut, Rijkswaterstaat Van afval als zorg Naar grondstof als kans De
Nadere informatieEnergiemanagement actieplan. Koninklijke Bammens
Maarssen, 16 februari 2015 Auteur(s): Niels Helmond Geaccordeerd door: Simon Kragtwijk Directievertegenwoordiger Milieu / Manager Productontwikkeling C O L O F O N Het format voor dit document is opgesteld
Nadere informatieartikel SUSTAINGRAPH TECHNISCH ARTIKEL
SUSTAINGRAPH TECHNISCH ARTIKEL SUSTAINGRAPH is een Europees project, gericht (op het verbeteren van) de milieuprestaties van Europese Grafimediabedrijven binnen de productlevenscyclus van hun grafimedia
Nadere informatieStartbijeenkomst keten innovatieprogramma. Kunststof & Rubber in de Ondergrondse Infrastructuur
Startbijeenkomst keten innovatieprogramma Kunststof & Rubber in de Ondergrondse Infrastructuur Utrecht, 21 oktober 2015 Inhoud Introductie 3 Zij waren er bij! 4 Circulaire economie 5 RACE programma 6 Sectoranalyse
Nadere informatieGrondstoffenschaarste in drie dimensies
Grondstoffenschaarste in drie dimensies Ton Manders Stephan Slingerland Kivi Niria jaarcongres, 23 november 2011 Programma van deze Early Bird Sessie Grondstoffenschaarste in drie dimensies Waar moeten
Nadere informatieCO2 prestatieladder niveau 5
CO2 prestatieladder niveau 5 Ordina vindt duurzaam ondernemen belangrijk. Dit betekent dat Ordina in de eigen bedrijfsvoering streeft naar een goed evenwicht tussen economische, ecologische en sociale
Nadere informatieJade Beheer. Communicatieplan CO 2 Prestatieladder 3.C.1. 3.C.2 Invalshoek C: Transparantie Handboek CO2 Prestatieladder, versie 2.2 / 3.
Jade Beheer Communicatieplan CO 2 Prestatieladder 3.C.1. 3.C.2 Invalshoek C: Transparantie Handboek CO2 Prestatieladder, versie 2.2 / 3.0 Document : Communicatieplan CO 2-prestatieladder Auteur : Jade
Nadere informatieVoedselverspilling: kans of uitdaging voor agrifoodtech?
Voedselverspilling: kans of uitdaging voor agrifoodtech? AgriFoodTech Platform Congres Toine Timmermans, 14 December 2016 Voedselverspilling: probleem of indicator? We moeten in de toekomst meer mensen
Nadere informatieHet grondstofpaspoort
Het grondstofpaspoort Samen werken aan een circulaire economie Alliander & Duurzaam ondernemen In de transitie naar een duurzame samenleving is het van belang om samen te zoeken naar houdbare oplossingen,
Nadere informatieWat is CO 2? Waarom CO 2? Waarom Milieubarometer i.p.v. CO 2? Waarom CO 2 -footprint? Inhoud. Cursus CO 2 -footprint
Inhoud Cursus CO 2 -footprint Hoe maak je de footprint en wat heb je eraan? 27 mei 2013 Voor de Werkgroep Monitoren van MPZ Wat is CO 2 en waarom hebben we het daar over? CO 2 -footprint t.o.v. Milieubarometer
Nadere informatieDuurzaamheid bouwwerken - Nieuwe Nederlandse en Europese normen en regelgeving
Duurzaamheid bouwwerken - Nieuwe Nederlandse en Europese normen en regelgeving Agnes Schuurmans Voorzitter NEN 351 281 (CEN TC350) Rockwool International 1 Bouwbesluit - 1 april 2012 Milieuparagraaf Artikel
Nadere informatie3.B.1 CO2-reductiedoelstellingen
3.B.1 CO2-reductiedoelstellingen Samen zorgen voor minder CO2 Den Haag, 14 juli 2016 dhr. L. Kalisvaart Akkoord directie: Datum: Handtekening: 1 Inleiding Dit CO2-reductieplan heeft, net zoals het volledige
Nadere informatieVERSLAG VAN EEN SCHRIFTELIJK OVERLEG Vastgesteld 4 juli Voorzitter van de commissie, Agnes Mulder
Tweede Kamer der Staten- Generaal Vergaderjaar 018-019 1 501-08 Milieuraad Nr. 785 VERSLAG VAN EEN SCHRIFTELIJK OVERLEG Vastgesteld 4 juli 019 Binnen de vaste commissie voor Infrastructuur en Waterstaat
Nadere informatieKetenanalyse stalen buispalen 2013
Ketenanalyse stalen buispalen Genemuiden Versie 1.0 definitief \1 Inhoudsopgave 1 Inleiding 3 1.1 Leeswijzer 3 De -prestatieladder 4.1 Scopes 4. Niveaus en invalshoeken 5 3 Beschrijving van de waardeketen
Nadere informatieLevenscyclusanalyse & duurzame inkoop van weginfrastructuur. 28 november 2018
Levenscyclusanalyse & duurzame inkoop van weginfrastructuur 28 november 2018 Agenda Jasper de Klein - Trainee Rijkswaterstaat Peter Gosselink - Royal HaskoningDHV Reinier de Nooij - Optimal Scans Uw ervaringen
Nadere informatieSector en keteninitiatieven
Sector en keteninitiatieven Conform niveau 3 op de CO2-prestatieladder 2.2 Auteur(s) Marco Vermeulen Kenmerk 1.D.1_1, 3.D.1_1, 3.D.1_2 en 3.D.2_1 Sector en keteninitiatieven Datum 13 maart 2015 Versie
Nadere informatieCommunicatie plan. CO₂ prestaties
Communicatie plan CO₂ prestaties Rijssen, juni 2016 Auteur: L.J. Hoff Geaccodeerd door: M. Nijkamp Directeur Inhoudsopgave 1. Inleiding Pagina 3 2. Wijze van communicatie Pagina 4 2.1 Doel Pagina 4 2.2
Nadere informatieMilieu-actualiteit NON-ETS. 3 mei 2018
Milieu-actualiteit NON-ETS 3 mei 2018 Europees beleid NON-ETS sectoren (effort sharing regulation) Welke doelstellingen 2021-2030? Europese doelstellingen 2030 (tov 2005) - 40 % BKG emissies - 30 % voor
Nadere informatieScope 3 emissie analyse Schindler Liften B.V. 5 december 2016
Scope 3 emissie analyse Schindler Liften B.V. 5 december 2016 Inleiding Dit document omvat een kwantitatieve scope 3 emissie analyse behorende bij eis 4.a.1 van de CO2-prestatieladder. Deze analyse is
Nadere informatieAan elke zakelijke besteding is een bepaalde CO2 uitstoot gekoppeld. De Visa Greencard Corporate berekent en compenseert deze uitstoot volledig.
Visa Greencard Corporate De zakelijke creditcard die alle gemakken van een Visa creditcard combineert met het duurzame effect van een automatische CO2 compensatie bij elke uitgave. Aan elke zakelijke besteding
Nadere informatieMaterial Value Circle
Material Value Circle Meerwaarde in de circulaire waarde keten Lonneke de Graaff Materials 2014 l.graaff@dpivalucentre.nl Inhoud DPI Value Centre Wat is de Value Circle? Waarom kijken naar de Value Circle?
Nadere informatieEnergiemanagement actieplan
Energiemanagement actieplan Vandervalk+degroot-groep Waalwijk, 15 oktober 2013 Auteur(s): Arend-Jan Costermans Ed den Breejen Antoine Steentjes Joni Ann Hardenberg Geaccordeerd door: Leo van der Valk Algemeen
Nadere informatieWageningen University & Research. Wageningen, 04 November 2017 Prof. dr Arthur Mol, Rector Magnificus
Wageningen University & Research Wageningen, 04 November 2017 Prof. dr Arthur Mol, Rector Magnificus 2017 Het begon in 1918 Van Landbouwhogeschool tot University & Research of the Life Sciences 1960s:
Nadere informatieOPLEIDING DUURZAAM GEBOUW
OPLEIDING DUURZAAM GEBOUW ISOLATIEMATERIALEN: HOE KIEZEN? LENTE 2018 Conclusies en perspectieven Liesbet TEMMERMAN CERAA vzw Conclusies & perspectieven 1ste criterium bij keuze bouwmateriaal of -product:
Nadere informatieMilieucijfers SuperWijzer
Milieucijfers SuperWijzer Achtergrond onderzoek Geert Bergsma en Marieke Head Ketenanalysegroep CE Delft Doelstelling onderzoek CE Delft Wat is de milieubelasting van verschillende eiwitproducten te koop
Nadere informatie- - - - - - - - o o o - - - - -
o o o o o o Zorg voor groene groei in een circulaire, biobased economie Centrale vragen: Wat zijn ambities van RWS in het thema? Hoe raken andere beleidsvelden/partijen en RWS elkaar? Wat moet je
Nadere informatieVOORUITKIJKSPIEGEL FINANCIËLE SECTOR IDEEËN VOOR EEN AANPAK HELPDESK NATUURLIJK KAPITAAL
VOORUITKIJKSPIEGEL FINANCIËLE SECTOR IDEEËN VOOR EEN AANPAK HELPDESK NATUURLIJK KAPITAAL 14 juni 2016 INHOUD Aanleiding Risicomodellen Een vooruitkijkspiegel Vooruit kijken: hoe doe je dat? NK vooruitkijkspiegel
Nadere informatieImplementatieplan Indicatoren ambulancezorg
Implementatieplan Indicatoren ambulancezorg definitieve versie maart 2015 1 1. Inleiding In oktober 2014 heeft het bestuur van Ambulancezorg Nederland de indicatorenset ambulancezorg vastgesteld. Hiermee
Nadere informatieManifest Circulair Onderwijs
Manifest Circulair Onderwijs de rol van onderwijs in verantwoord innoveren 2 Waarom urgentie De jeugd heeft de toekomst. Wij maken de toekomst. Wij brengen kinderen en jong volwassenen het gedachtengoed
Nadere informatieVerpakking en voedselverspilling
Verpakking en voedselverspilling Presentatie NVVL Hester Klein Lankhorst, directeur In deze presentatie Een korte introductie: Kennisinstituut Duurzaam Verpakken (KIDV). Welke kennis vraagt optimaliseren
Nadere informatied) EUR-Lex
Fiche 3: Mededeling: Monitoringraamwerk voor de Circulaire Economie 1. Algemene gegevens a) Titel voorstel Mededeling van de commissie aan het Europees Parlement, de Raad, het Europees Economisch en Sociaal
Nadere informatie