Omvang problematische harddrugsgebruikers Rotterdam S. Biesma. A. Kruize. B. Bieleman

Transcriptie

1 Omvang problematische harddrugsgebruikers Rotterdam 2008 S. Biesma A. Kruize B. Bieleman

2 Omvang problematische harddrugsgebruikers Rotterdam 2008 November 2009 INTRAVAL Groningen-Rotterdam

3 INHOUDSOPGAVE Pagina Hoofdstuk 1 Inleiding Onderzoeksvragen Opzet Leeswijzer 4 Hoofdstuk 2 Omvang Harddrugsgebruikers Problematische harddrugsgebruikers 6 Hoofdstuk 3 Registratiegegevens Overlap Kenmerken 9 Hoofdstuk 4 Voorzieningen en locaties Verslavingszorg Maatschappelijke opvang Overlastlocaties 14 Hoofdstuk 5 Samenvatting en conclusies Aantallen Overige bevindingen Ten slotte 20 Bijlage Beschrijving registraties 21

4 1. INLEIDING In 2004 heeft onderzoeks- en adviesbureau INTRAVAL onderzoek gedaan naar de omvang van de problematische harddrugsgebruikers in Rotterdam. 1 Het onderzoek vond plaats in het kader van het vijfjarenprogramma versterking veiligheid in Rotterdam. 2 De hoofddoelstelling van dit vijfjarenprogramma was verbetering van de veiligheid in de wijken en de stad als geheel. Huidige aanpak Het drugsbeleid van de gemeente Rotterdam richt zich de laatste jaren met name op de aanpak van drugsoverlast in combinatie met het bieden van zorg en behandeling en het verbeteren van de woonsituatie. De tippelzone aan de Keileweg is gesloten, terwijl de zogenaamde Persoonsgebonden Aanpak (PGA) 700 is ontwikkeld en uitgevoerd: de 700 meest overlastgevende drugsverslaafden zijn in een strafrechtelijk of hulpverleningstraject geplaatst met als doel de extreme overlast die wordt veroorzaakt door verslaafden in de publieke ruimte te reduceren. Daarnaast is begin 2006 het Plan van Aanpak Maatschappelijk Opvang officieel van start gegaan in de vier grote steden. Het Plan van Aanpak is bedoeld om de situatie van dak- en thuislozen te verbeteren door hen een stabiele woonsituatie te bieden met een inkomen, zorg en activering en tegelijkertijd de overlast die deze groep veroorzaakt terug te dringen. De monitor Plan van Aanpak Maatschappelijke Opvang 2008 laat zien dat meer dan 2400 personen een trajectplan hebben gekregen via de Rotterdamse centrale intake voor de maatschappelijke opvang en GGZ/verslavingszorg. 3 Hiervan zijn 971 personen stabiel op de leefgebieden wonen, zorg en inkomen. Vanaf de start van in 2006 tot oktober 2009 zijn in totaal ruim 2800 personen voorzien van een traject en meer dan 1500 mensen stabiel op wonen, inkopen en zorg. De centrale intake, beter bekend als Centraal Onthaal, is ondergebracht bij de dienst Sociale Zaken en Werkgelegenheid. Samen met de cliënt wordt, binnen vier tot zes weken na de aanmelding bij Centraal Onthaal, door de zorginstellingen een verduidelijking van de zorgvraag gerealiseerd, hetgeen leidt tot een trajectvoorstel. Dit trajectvoorstel wordt behandeld in de Traject Toewijzingscommissie, waarvan ook de verslavingszorg deel uit maakt. De cliëntmanagers van de betrokken instellingen zijn, samen met de door de GGD aangestelde trajectregisseur, verantwoordelijk voor de voortgang van de trajectplannen. Veiligheidshuis Rotterdam Om stelselmatige criminelen en overlastgevers effectief te kunnen aanpakken kent Rotterdam sinds 1 januari 2009 een Veiligheidshuis (VH). Dit is de opvolger van het in 2007 opgerichte Samenwerkingsverband Persoonsgerichte Aanpak volwassenen Rotterdam (SPAR). 1 Biesma, S., J. Snippe, B. Bieleman (2004): Harddrugsgebruik geregistreerd. Aard en omvang van problematische harddrugsgebruikers in Rotterdam. St. INTRAVAL, Groningen-Rotterdam. 2 Gemeente Rotterdam (2001): Versterking veiligheid Rotterdam. Vijfjarenprogramma in samenwerking tussen stadsbestuur, deelgemeente, stedelijke diensten, politie, justitie, bewoners, maatschappelijke organisaties en bedrijven. Gemeente Rotterdam. 3 Maas, M. en M. Planije (2009): Monitor Plan van Aanpak Maatschappelijke Opvang. Rapportage 2008: Amsterdam, Den Haag, Utrecht en Rotterdam. Trimbos-instituut, Utrecht. INTRAVAL - Omvang problematische harddrugsgebruikers Rotterdam

5 In het Veiligheidshuis zijn de verschillende ketenpartners vertegenwoordigd: gemeente (SoZaWe, GGD Rotterdam-Rijnmond en Directie Veiligheid), Politie Rotterdam- Rijnmond, Openbaar Ministerie, (GGZ) Reclassering en Dienst Justitiële Inrichtingen. Het VH kent een vaste bezetting, bestaande uit een ketenmanager en medewerkers projectmedewerkers. Deze bezetting wordt aangevuld met vertegenwoordigers van de ketenpartners. De ketenpartners hebben hun eigen verantwoordelijkheid in de uitvoering van de persoonsgerichte aanpak. Wanneer een cliënt daarvoor in aanmerking komt, ondernemen de betreffende partners of de achterliggende organisaties (zorginstellingen, maatschappelijke opvang of reïntegratiebedrijven) actie. Deze laatstgenoemde organisaties hebben direct contact met de betrokken cliënt. De politie zorgt er voor dat de betrokkene wordt opgepakt, het Openbaar Ministerie brengt de betrokkene voor de rechter, de GGZ verleent zorgprogramma s onder regie van de GGD en de gemeentelijke diensten leveren de nazorg (zoals huisvesting, werk, inkomen, identiteitsbewijs). Het VH maakt een analyse van de problematiek van iedere cliënt die voor de persoonsgerichte aanpak in aanmerking komt. Aan de hand van de verzamelde informatie worden de mogelijke PGA-ers besproken in een Casusoverleg. Dit overleg vindt twee keer per week plaats, waarbij vijf tot tien casussen worden behandeld. Er is een vrijwillig en een justitieel traject mogelijk. Een vrijwillig traject wordt aangeboden als daar in het verleden nog geen sprake van is geweest of wanneer dat niet blijkt uit de dossiervorming. In alle andere gevallen geldt een justitieel traject, waarbij een crimineel feit wordt benut om hulpverlening af te dwingen. Als iemand die hulp niet accepteert, kan in het uiterste geval een sobere celstraf worden opgelegd. Onderzoek 2004 Voor het onderzoek dat in 2004 heeft plaatsgevonden is aan de hand van een literatuurstudie en een expertmeeting allereerst een definitie van de doelgroep problematische harddrugsgebruikers vastgesteld. Onder problematische harddrugsgebruikers worden personen verstaan die: - sinds minimaal een jaar (bijna) dagelijks (in de voorafgaande maand drie dagen of vaker per week 4 ) harddrugs (opiaten, cocaïne, amfetaminen en dergelijke) gebruiken. En daarnaast één of meer van de volgende kenmerken vertonen: - criminele activiteiten ondernemen om aan geld te komen en daardoor eventueel in aanraking komen met politie/justitie; - een psychiatrisch ziektebeeld hebben (As I en/of As II DSM-IV); - een overlastgevende levensstijl vertonen (overtredingen van de APV-bepalingen); - niet over een eigen woonruimte beschikken of ondanks de beschikking over een eigen woonruimte veelvuldig op straat verblijven. Vervolgens zijn registratiegegevens van de bij de doelgroep betrokken instellingen en organisaties opgevraagd en geanalyseerd. Er zijn gegevens verzameld van de politie, de drugshulpverlening, de maatschappelijke opvang en de gemeente. In totaal zijn van zeven organisaties en instellingen negen bestanden ontvangen. Uit de destijds ontvangen gegevens is gebleken dat zich in 2003 minimaal ruim (geregistreerde) harddrugsgebruikers in Rotterdam bevinden. In dat jaar zijn er minimaal (geregistreerde) problematische harddrugsgebruikers. Door toepassing van de capture-recapture methode leidt de omvangschatting tot ruim (geregistreerde en nietgeregistreerde) harddrugsgebruikers, waaronder zich ruim problematische 4 Hiermee worden in ieder geval de zogenoemde weekend-gebruikers buiten de doelgroep gehouden. INTRAVAL - Omvang problematische harddrugsgebruikers Rotterdam

6 harddrugsgebruikers bevinden. Dit betekent dat in 2003 bijna twee derde van de harddrugsgebruikers tot de problematische groep dient te worden gerekend. Herhalingsonderzoek De GGD Rotterdam-Rijnmond heeft onderzoeks- en adviesbureau INTRAVAL opdracht gegeven het onderzoek van 2004 te herhalen. Aangezien de definitie in het vorige onderzoek reeds is opgesteld, is het in dit onderzoek met name van belang om de omvang van de doelgroep voor 2008 vast te stellen en te vergelijken met die van Daarbij heeft tevens een actualisering van de sociale kaart plaatsgevonden, oftewel het aanbod aan voorzieningen voor (problematische) harddrugsgebruikers in Rotterdam. 1.1 Onderzoeksvragen De doelstelling van het onderzoek is het actualiseren van de omvang van de populatie problematische harddrugsgebruikers in Rotterdam. De hoofdvraag die uit het voorgaande kan worden afgeleid is: Wat is de omvang van de populatie (problematische) harddrugsgebruikers in Rotterdam in 2008? Vragen die hieruit voortvloeien zijn: 1a. Wat is de omvang van de populatie harddrugsgebruikers in Rotterdam? 1b. Wat is het aandeel problematische harddrugsgebruikers? 1c. Hoe is de verdeling van deze groep naar deelgemeenten? 2. Wat zijn de kenmerken (zoals leeftijd, geslacht, culturele herkomst, dakloosheid, middelengebruik, soort problematiek en hulpverleningscontacten) van deze groep? 3. Hoe is de situatie van de doelgroep in 2008 in vergelijking met 2003? 1.2 Opzet Voor een nadere bepaling van de kenmerken en de omvang van de doelgroep zijn registratiegegevens verzameld bij politie, verslavingszorg en maatschappelijke opvang. In de bijlage wordt een beschrijving gegeven van de gebruikte bestanden. Omvangschatting Met behulp van de registratiegegevens en de capture-recapture methode (vangst-hervangst) zijn omvangschattingen van de doelgroep gemaakt. Bij deze methode worden harddrugsgebruikers in twee of meer afzonderlijke en onafhankelijke bestanden, in dit geval politie, verslavingszorg en maatschappelijke opvang, vergeleken. Op grond van de overlap en het aantal harddrugsgebruikers dat in slechts één bestand voorkomt kan de omvang van de totale populatie worden geschat. Bij meer dan twee registraties is enige afhankelijkheid tussen registraties toegestaan. Vergeleken met andere technieken is dit een van de meest betrouwbare schattingsmethoden. 5 In formule ziet de capture-recapture methode er als volgt uit: 5 Zie Smit, F., P. van der Heijden, G. van Gils (1994): Enkele weinig bekende methoden om het aantal plegers van misdrijven te schatten. Tijdschrift voor criminologie, 36, nr 2. INTRAVAL - Omvang problematische harddrugsgebruikers Rotterdam

7 Omvang = (aantal bekend in bestand A x aantal bekend in bestand B) aantal bekend in zowel bestand A als bestand B Veranderingen ten opzichte van vorige meting Om een zo volledig mogelijk beeld te krijgen van de bij de politie geregistreerde harddrugsgebruikers zijn gegevens opgevraagd uit twee registratiesystemen, te weten het Herkenningssyteem (HKS) en het Bedrijfsprocessensysteem (X-pol). De politie is gevraagd om kwantitatieve informatie uit het HKS over verdachten met de gevarenclassificatie 'harddrugsgebruiker' die in het jaar 2008 door de politie zijn aangehouden aan te leveren. Tijdens de onderzoeksperiode blijken er echter dusdanige problemen met het HKS te zijn dat de gevraagde gegevens niet kunnen worden aangeleverd. In overleg met de politie is er daarom voor gekozen alleen gebruik te maken van X-pol, het systeem waarin overlastgerelateerde meldingen worden geregistreerd. Voor 2008 is nagegaan welke processen-verbaal betrekking kunnen hebben op harddrugsgebruikers. Er kan echter niet zonder meer vanuit worden gegaan dat de personen die in X-pol voorkomen harddrugsgebruikers zijn. De kans hierop is het grootst bij de harddrugsgerelateerde meldingen. Bij deze codes kunnen de overtredingen echter ook begaan zijn door dealers in harddrugs. Bij de APV-overtredingen is de kans het grootst dat er personen en overtredingen voorkomen die in het geheel geen relatie hebben met harddrugs. Om zeker te zijn dat de geregistreerde personen harddrugsgebruikers zijn, zijn de meldingen dan ook doorgelezen op aanwijzingen over welk type personen het gaat. Aangezien het zeer tijdrovend is om zo n meldingen door te lezen, is er voor gekozen om de personen die in X-pol voorkomen te vergelijken met de gegevens van de drugshulpverlening en de maatschappelijke opvang. Bij overeenkomsten met deze bestanden kan met zekerheid worden gezegd dat de betrokken personen inderdaad harddrugsgebruiker zijn. De meldingen bij de overblijvende personen zijn vervolgens doorgelezen om vast te kunnen stellen of het al dan niet om harddrugsgebruikers gaat. Een tweede verandering ten opzichte van de vorige meting komt naar voren in de registraties van het Leger des Heils. Het Leger des Heils legt in haar registratie niet meer vast of iemand harddrugs gebruikt, terwijl zij dat in 2003 nog wel deed. Om toch de harddrugsgebruikers uit hun systeem te halen is het bestand van 2008 gekoppeld met het bestand uit De personen die in beide jaren voorkomen zijn meegenomen in de analyses. Vervolgens is het bestand uit 2008 van het Leger des Heils gekoppeld met dat van Bouman GGz en Centrum voor Dienstverlening. Ook hier geldt weer dat alleen die personen zijn meegenomen die zowel in het bestand van het Leger des Heils als in die van Bouman GGz en/of Centrum voor Dienstverlening voorkomen. 1.3 Leeswijzer In het volgende hoofdstuk wordt ingegaan op de omvang van de problematische harddrugsgebruikers. Vervolgens worden in hoofdstuk 3 de ontvangen registratiegegevens besproken, waaruit een beeld ontstaat van enkele achtergrondkenmerken van de (problematische) harddrugsgebruikers. In de bijlage worden de ontvangen gegevens gedetailleerder en per instelling c.q. organisatie beschreven. In hoofdstuk 4 wordt de sociale kaart voor harddrugsgebruikers beschreven. Het rapport wordt afgesloten met een samenvatting en conclusies. INTRAVAL - Omvang problematische harddrugsgebruikers Rotterdam

8 2. OMVANG In dit hoofdstuk wordt allereerst ingegaan op de omvangschatting van het aantal harddrugsgebruikers in Rotterdam in Vervolgens wordt ingegaan op schattingen van het aantal problematische harddrugsgebruikers in Harddrugsgebruikers Voordat ingegaan wordt op de omvang van de problematische harddrugsgebruikers, wordt eerst een schatting gegeven van het aantal harddrugsgebruikers. Hieronder bevinden zich met andere woorden ook harddrugsgebruikers die niet onder de definitie 'problematisch' vallen. De basis voor de schatting is het aantal harddrugsgebruikers dat op één of andere wijze in contact staat met politie, hulpverlening en/of maatschappelijke opvang. Ook hierbij gaat het dus niet om de zogenoemde weekend- of uitgaansgebruikers. In de voor het onderzoek opgevraagde en verkregen registraties zijn in totaal individuele personen geïdentificeerd. Het gaat hierbij om personen die voorkomen in één of meer registraties van de Rotterdamse instellingen of organisaties, waarmee harddrugsgebruikers contact kunnen hebben. Niet van alle geregistreerde personen is echter vast te stellen of zij (bijna) dagelijks harddrugs gebruiken. De beschikbare bestanden zijn onderverdeeld in drie categorieën: a. Repressie (X-pol); b. Hulpverlening (Bouman GGz en SOV Zorgprogramma); c. Maatschappelijke opvang (Centrum voor Dienstverlening, Leger des Heils en Nico Adriaans Stichting Rotterdam). 1 Schatting Op basis van de overlap tussen twee categorieën bestanden is met de capture-recapture methode de omvang van de populatie harddrugsgebruikers (opiaten, cocaïne, XTC, amfetamine) in Rotterdam geschat. Dit levert drie schattingen op. Uit tabel 2.1 blijkt dat met behulp van de registraties van de Repressie en Maatschappelijke opvang de laagste schatting tot stand komt (1.424 harddrugsgebruikers), terwijl de schatting met behulp van Repressie en Hulpverlening tot de hoogste waarde leidt (7.723). Gemiddeld komen de drie schattingen op harddrugsgebruikers. In 2003 kwam de gemiddelde schatting uit op harddrugsgebruikers. Tabel 2.1 Capture-recapture schattingen harddrugsgebruikers in Rotterdam (2008) Bron 1 Bron 2 Overlap Minimum Schatting Marges* Repressie: 545 Hulpverlening: Repressie: 545 Maatschappelijke opvang: 162 Maatschappelijke Hulpverlening: opvang: 162 Gemiddelde * Marges met een betrouwbaarheidsinterval van 95% 1 Van de Maatschappelijke opvang zijn in de berekeningen alleen die dak- en thuislozen meegenomen die bij de desbetreffende instelling bekend zijn als harddrugsverslaafd. INTRAVAL - Omvang problematische harddrugsgebruikers Rotterdam

9 2.2 Problematische harddrugsgebruikers Volgens de definitie is er sprake van problematisch harddrugsgebruik als personen het afgelopen jaar (vrijwel) dagelijks harddrugs gebruiken én crimineel zijn en/of overlast veroorzaken en/of een psychiatrisch ziektebeeld hebben en/of dakloos zijn. Op basis van de beschikbare gegevens over individuele harddrugsgebruikers kan worden bepaald of zij als problematisch bekend zijn. Hierbij gaat het om harddrugsgebruikers die bij de politie bekend zijn omdat zij crimineel zijn of overlast veroorzaken en harddrugsgebruikers die bij instellingen voor de maatschappelijke opvang bekend zijn omdat zij dakloos zijn. Harddrugsgebruikers die naast het gebruik van harddrugs niet bekend zijn vanwege criminaliteit, overlast of dakloosheid worden derhalve niet als problematisch beschouwd. In het merendeel van de beschikbare registraties zitten overigens nauwelijks gegevens over het al dan niet hebben van een psychiatrisch ziektebeeld. Zolang dit niet eenduidig vermeld wordt in de registraties van de instellingen kunnen zij om deze reden niet als problematisch worden onderscheiden. Aannames Ten aanzien van de onderdelen van de definitie (frequentie gebruik, criminaliteit, overlast, psychiatrische problematiek en woonsituatie) van problematische harddrugsgebruikers worden de hieronder beschreven aannames gehanteerd. Harddrugsgebruikers die volgens de beschikbare geregistreerde gegevens niet crimineel zijn, geen overlast veroorzaken en/of niet dakloos zijn, worden op grond van de gehanteerde definitie niet als problematisch beschouwd. Frequentie gebruik Voor de schatting van de populatie problematische harddrugsgebruikers in Rotterdam wordt allereerst aangenomen dat de bij de instellingen en de politie geregistreerde harddrugsgebruikers (bijna) dagelijkse gebruikers van harddrugs zijn. Criminaliteit en overlast De bij de politie geregistreerde harddrugsgebruikers worden allen als problematisch beschouwd, omdat zij naast het vastgestelde harddrugsgebruik overlast veroorzaken (Xpol). Woonsituatie Van de bij de maatschappelijke opvang geregistreerde harddrugsgebruikers wordt aangenomen dat zij voldoen aan het insluitingscriterium van dakloosheid c.q. problematische woonsituatie. Bij de maatschappelijke opvang staan zij bekend als harddrugsgebruiker, terwijl zij daarnaast op de een of andere wijze afhankelijk zijn van deze instellingen. Psychiatrische problematiek Voor het bepalen van de psychiatrische problematiek is gekeken naar het deel waarbij volgens de registratiegegevens van Bouman GGz een diagnose is gesteld op ASI en ASII. Schatting Op basis van de overlap in de registraties is met de capture-recapture methode de omvang van de populatie problematische harddrugsgebruikers in Rotterdam geschat. Uit tabel 2.3 blijkt dat de schatting met behulp van de registraties van de Maatschappelijke Opvang en Hulpverlening het laagste aantal oplevert (1.172 problematische harddrugsgebruikers), terwijl met behulp van Repressie en Hulpverlening tot de hoogste schatting wordt gekomen INTRAVAL - Omvang problematische harddrugsgebruikers Rotterdam

10 (2.009). Gemiddeld komen de drie schattingen op problematische harddrugsgebruikers. Tabel 2.3 Capture-recapture schattingen problematische harddrugsgebruikers in Rotterdam (2008) Bron 1 Bron 2 Overlap Minimum Schatting Marges* Repressie: 545 Hulpverlening: Repressie: 545 Maatschappelijke opvang: 162 Maatschappelijke Hulpverlening: opvang: 162 Gemiddelde * Marges met een betrouwbaarheidsinterval van 95% Uitgaande van de eerder vastgestelde gemiddelde schatting van het aantal harddrugsgebruikers van 4.551, blijkt bijna een derde (34%) tot de categorie problematische harddrugsgebruikers te behoren. In 2003 lag de schatting van het aantal problematische harddrugsgebruikers in Rotterdam nog op In dat jaar behoorde bijna twee derde (61%) van de harddrugsgebruikers tot de problematische gebruikers. Het aantal problematische harddrugsgebruikers per inwoners is gedaald van 5,1 in 2003 naar 2,6 in INTRAVAL - Omvang problematische harddrugsgebruikers Rotterdam

11 3. REGISTRATIEGEGEVENS Om de omvang van de problematische harddrugsgebruikers vast te kunnen stellen zijn bij zes instanties gegevens uit hun registraties verzameld. Het gaat om registraties van politie (X-pol), verslavingszorg (Bouman GGz en SOV Zorgprogramma) en maatschappelijke opvang (Centrum voor Dienstverlening, Leger des Heils en Nico Adriaans Stichting Rotterdam). In dit hoofdstuk wordt ingegaan op de overlap tussen de verschillende instanties. Daarnaast worden enkele kenmerken van de harddrugsgebruikers in de bestanden weergegeven. Voor een meer gedetailleerde beschrijving van de bestanden per instelling wordt verwezen naar de bijlage. 3.1 Overlap De door de instanties verstrekte gegevens zijn met elkaar gekoppeld en verwerkt in één geanonimiseerd databestand. Personen die meerdere keren voorkomen zijn verwijderd. Wat overblijft is een bestand met geanonimiseerde unieke personen en de contacten die zij hebben met de politie, hulpverlening en/of maatschappelijk opvang. In totaal gaat het in 2008 om personen, terwijl dit aantal in 2003 nog op lag. In onderstaande tabel is voor het jaar 2008 weergegeven hoeveel personen bij één of meerdere instellingen voorkomen (tabel 3.1). Hieruit blijkt dat een groot deel (89%) bij één instelling bekend is, terwijl een tiende bij twee instellingen bekend is. In 2003 was de helft (50%) van de populatie harddrugsgebruikers bekend bij één instelling. Tabel 3.1 Bekendheid naar aantal instellingen (2008) N % Bekend bij één instelling Bekend bij twee instellingen Bekend bij drie instellingen 36 1 Bekend bij vier instellingen 3 0 Totaal Daarnaast is gekeken naar de overlap tussen de verschillende instellingen in 2008 (tabel 3.2). Hieruit is op te maken dat bij Bouman GGz de grootste groep harddrugsgebruikers bekend is, gevolgd door de politie (X-pol). Veel ingeschrevenen bij de maatschappelijke opvang zijn tevens bekend bij Bouman GGz. Ruim een kwart (28%; 155 personen) van de harddrugsgebruikers die als zodanig bekend zijn bij de politie (X-pol) komt ook voor in het bestand van Bouman GGz. Aangezien een deel (11%) van de personen bij twee of meer instellingen bekend is, is het optellen van de aantallen in deze tabel niet zinvol. Dit leidt logischerwijs tot een hoger aantal dan INTRAVAL - Omvang problematische harddrugsgebruikers Rotterdam

12 Tabel 3.2 Overlap tussen instellingen (2008) X-pol Bouman GGz SOV Zorgprogramma CvD Leger des Heils NASR X-pol Bouman GGz SOV Zorgprogramma CvD Leger des Heils 97 - NASR Kenmerken Uit de ontvangen registratiegegevens zijn, naast de aantallen harddrugsgebruikers, enkele achtergrondkenmerken af te leiden. In tabel 3.3 is te zien dat de grootste groep harddrugsgebruikers zowel in 2003 als 2008 bekend is bij de drugshulpverlening (Bouman GGZ) en de politie (X-pol). De gemiddelde leeftijd loopt in 2008 uiteen van 38 jaar in het X-pol bestand tot en met 46 jaar in het bestand van NASR. In 2003 lag de gemiddelde leeftijd lager (37 tot 40 jaar). Aangezien het SOV Zorgprogramma (vooralsnog) alleen voor manlijke harddrugsgebruikers toegankelijk is, is daar logischerwijs het hoogste percentage mannen te zien. Maar ook bij het Centrum voor Dienstverlening (89%) en Leger des Heils (86%) staan relatief veel mannen vermeld. Met name bij het Leger des Heils is een toename te zien van het percentage mannen ten opzichte van Het percentage autochtonen is bij CvD biede jaren het laagst (44 en 48%), terwijl bij SOV Zorgprogramma in 2008 de meeste autochtonen zijn terug te vinden. Hierbij dient overigens te worden opgemerkt dat per instelling verschillende methoden worden gebruikt om autochtonen/allochtonen te definiëren. Hierdoor is geen exacte vergelijking tussen de instellingen mogelijk. Overigens wordt etniciteit niet bij alle instellingen geregistreerd. Tabel 3.3 Aantal en kenmerken harddrugsgebruikers in de verkregen bestanden, 2003 en 2008 Bestand Aantal bekend Gemiddelde leeftijd Percentage manlijk geslacht Percentage autochtoon X-pol n.b. n.b Bouman GGz SOV Zorgprogramma n.b. 82 Centrum voor Dienstverlening Leger des Heils n.b. n.b. NASR n.b. - n.b. n.b. = niet bekend INTRAVAL - Omvang problematische harddrugsgebruikers Rotterdam

13 4. VOORZIENINGEN EN LOCATIES In dit hoofdstuk wordt ingegaan op het aanbod voor en vindplaatsen van (problematische) harddrugsgebruikers in Rotterdam. Daarbij wordt niet alleen een overzicht gegeven van de aanwezige instellingen en voorzieningen, maar komen ook de overlastlocaties aan bod. Deze zijn gebaseerd op de registratiegegevens van de politie. De belangrijkste veranderingen in het huidige aanbod aan voorzieningen ten opzichte van 2003 zijn de sluiting van de Pauluskerk en de sluiting van de tippelzone en bijbehorende opvang aan de Keileweg. Daarnaast worden dak- en thuisloze verslaafden steeds meer gestimuleerd gebruik te maken van woonvoorzieningen, waardoor het aanbod aan en gebruik van dag- en nachtopvangvoorzieningen enigszins lijkt af te nemen. 4.1 Verslavingszorg Rotterdam kent een tweetal grote instellingen die hulp of begeleiding bieden aan (problematische) harddrugsgebruikers. Het gaat om Bouman GGZ en de drangvariant van de Strafrechtelijke Opvang Verslaafden (SOV), onderdeel van Palier. Bouman GGZ Bouman GGZ beschouwt als haar kernactiviteit het bevorderen van de geestelijke gezondheidszorg. Daartoe draagt de instelling bij aan onderzoek, behandeling, begeleiding, verpleging en verzorging van psychiatrische patiënten, met name van personen die vragen en/of problemen op het gebied van middelengebruik of verslaving. Het gaat ook om personen die door een uitspraak van de rechter daarvoor in aanmerking komen. Daartoe biedt Bouman GGZ forensische zorg in een strafrechtelijk kader en verricht zij reclasseringswerkzaamheden. Bouman GGZ onderscheidt in haar aanbod ambulante, poliklinische en klinische zorg. Onder ambulante zorg vallen het Assertive Community Treatment team en crisisinterventie. Naast de twee poliklinieken en een polikliniek jeugd bevinden zich in Rotterdam drie poliklinieken langdurige zorg. De poliklinische zorg bestaat onder andere uit methadonbehandeling (op twee vaste locaties en via een mobiel uitgiftepunt (bus in Slinge)). In de twee Medisch Sociale Centra wordt onder medisch toezicht heroïne verstrekt. Verder beschikt Bouman GGZ over diverse klinieken waar voor kortere (time-out) of langere tijd behandeling plaatsvindt. Daarbij is ook een specifiek op mannen of op vrouwen gericht aanbod aanwezig. Op het gebied van wonen is begeleid zelfstandig wonen, begeleid wonen (z)onder dak, beschut en begeleid wonen en intensief beschermd wonen mogelijk. Daarnaast zijn er drie werk- en activeringscentra aanwezig in Rotterdam. Een bij uitstek op problematische harddrugsgebruikers gerichte voorziening is de gebruiksruimte (beschermd gebruiken). Hiervan exploiteert Bouman GGZ, al dan niet in samenwerking met het Leger des Heils of de GGD, vier in Rotterdam (Spanjaardstraat, Moerkerkestraat, Vijverhofstraat en s-gravendijkwal). Palier Palier biedt zorg en begeleiding voor mensen met psychiatrische of verslavingsproblemen of een combinatie daarvan. Vaak zijn de cliënten ook in aanraking geweest met politie en justitie. De programma s van Palier richten zich op persoonlijke begeleiding en behandeling. Palier Rotterdam bestaat uit een Forensische Polikliniek, Materieel Juridische INTRAVAL - Omvang problematische harddrugsgebruikers Rotterdam

14 Dienstverlening en een langdurig zorgprogramma voor verslaafden (SOV). De eerste aanmelding verloopt via de Forensische Polikliniek. Forensische Polikliniek Bij de forensische polikliniek vindt diagnose, ambulante begeleiding en behandeling plaats. Zo nodig wordt doorverwezen naar klinische zorg, zoals een van de klinieken van het SOV zorgprogramma. Er is niet alleen aandacht voor verslavings- of psychiatrische problemen. Palier biedt ook ondersteuning bij praktische belemmeringen die een behandeling in de weg staan. SOV Zorgprogramma De Strafrechtelijke Opvang Verslaafden (SOV) is een resocialisatietraject voor justitiabele drugsverslaafden dat is gestart in 1996 als een project waar criminele verslaafden op vrijwillige basis aan kunnen deelnemen (SOV-drang). Dit traject heeft geleid tot de ontwikkeling van de SOV-dwangvariant. Met ingang van 1 april 2001 is het wettelijk mogelijk geworden justitiabele verslaafden gedwongen te plaatsen in een intramuraal programma. De 'justitiële beloning' voor het goed doorlopen van de SOV is in beide variaties een kwijtschelding van alle nog openstaande straffen. Het huidige SOV Zorgprogramma, voorheen de SOV-drang, is een praktisch programma gericht op het stoppen met drugsgebruik en het regelen van zaken als opleiding, werk en huisvesting. Het zorgprogramma voor drugsverslaafden is opgebouwd uit drie onderdelen: de gesloten kliniek in Ossendrecht, de halfopen kliniek Nieuw Rhodenrijs in Overschie en ambulante behandeling en begeleiding in Rotterdam. Het volledige programma duurt ruim 18 maanden. 4.2 Maatschappelijke opvang De twee belangrijkste aanbieders van voorzieningen voor maatschappelijk opvang zijn het Centrum voor Dienstverlening (CvD) en het Leger des Heils. Daarnaast biedt de Nico Adriaans Stichting (NAS) dag- en nachtopvang, terwijl bij de Ontmoeting een dagopvang aanwezig is. Iedereen die van een nachtopvangvoorziening gebruik wil maken moet zich aanmelden bij het Centraal Onthaal (zie Hoofdstuk 1). De voorzieningen voor maatschappelijke opvang worden ook door problematische harddrugsgebruikers gebruikt, met name wanneer er sprake is van dakloosheid. Dit betreffen vooral de Laagdrempelige Opvangvoorzieningen (LO). Daarnaast zijn er drie vestigingen van Jobs-Score (Eendrachtsplein, Westzeedijk en Zuid). Hieronder worden de voorzieningen van de verschillende instellingen kort weergegeven. Centrum voor Dienstverlening De welzijnsorganisatie Centrum voor Dienstverlening (CvD) beschikt over vier opvangvoorzieningen waar (problematische) harddrugsgebruikers gebruik van kunnen maken. Daarnaast zijn er diverse woonbegeleidingsmogelijkheden. Havenzicht Havenzicht is een nachtverblijf voor dak- en thuislozen. Havenzicht biedt onderdak aan 42 personen. Havenzicht heeft een Bed-Bad-Brood-functie met mogelijkheden voor individuele begeleiding en bezigheden en biedt een traject aan dat gericht is op doorstroom naar een passende woonvorm. Daarnaast beschikt Havenzicht over een ziekenboeg, een verpleegafdeling voor dak- en thuislozen. Binnen dit project Verpleeghuiszorg wordt INTRAVAL - Omvang problematische harddrugsgebruikers Rotterdam

15 samengewerkt met de Stichting Humanitas. De capaciteit van de verpleegafdeling is 15 bedden. Van Speyk Van Speyk is een dagverblijf waar dak- en thuislozen terecht kunnen voor een kop koffie, een praatje, het wassen van kleding of een douche. Ook kunnen daar dagactiviteiten worden verricht of kan worden deelgenomen aan werkprojecten. Daarnaast biedt Van Speyk individuele begeleiding. De Hille De Hille heeft een nachtopvang met 28 bedden, een dagopvang voor 75 mensen en een pension dat 18 kamers telt. Daarnaast worden in en vanuit het project diverse dagactiviteiten georganiseerd. De dag- en nachtopvang hebben een zogeheten Bed-Bad- Brood-functie en bieden individuele begeleiding aan cliënten. De Hille beschikt ook over een gebruiksruimte. Deze is alleen toegankelijk is voor pashouders. Psychiatrische hulp Soms ontstaan er situaties waarbij psychiatrische hulpverlening direct voorhanden moet zijn. Daarvoor is het Crisiscentrum Rotterdam, een samenwerking tussen Parnassia Bavo Groep en CvD. Het Crisiscentrum staat open voor iedereen in acute psychische en/of sociale nood en is altijd bereikbaar, aan de deur of per telefoon. Indien nodig kunnen mensen in crisis kortdurend worden opgenomen. Het Crisiscentrum heeft ook een acute dagopvang. Het gaat daarbij om de mogelijkheid tot psychiatrische deeltijdbehandeling. Woonbegeleiding Naast de opvangvoorzieningen zijn er diverse mogelijkheden voor begeleid- en beschermd wonen bij het CvD. Het gaat om vier sociaal pensions (De Nok, De Schuilplaats, De Heemraad en De Zon) met in totaal zo n 120 plaatsen. Daarnaast wordt op vier locatie Flexibel Wonen aangeboden, een intensieve vorm van woonbegeleiding tot het moment waarop cliënten in staat zijn om al dan niet met begeleiding op zichzelf te wonen. In de laatste van de vier fasen tijdens het begeleidingstraject betrekt een deelnemer een reguliere woonruimte. Leger des Heils Het Maatschappelijk Centrum Rotterdam (MCR) biedt hulp- en dienstverlening aan dak- en thuislozen in de Rotterdamse regio. Het MCR is onderdeel van de stichting Welzijns- en Gezondheidszorg van het Leger des Heils. Dag- en nachtopvangvoorzieningen In Rotterdam zijn vier dagopvangvoorzieningen (De Sluis, Het Roer, Het Dok en De Kajuit) van het Leger des Heils waar dak- en thuislozen overdag kunnen verblijven. De dagopvangvoorzieningen zijn er voor verschillende doelgroepen: dak- en thuislozen; daken thuislozen vanaf 50 jaar; vrouwen (met kinderen); en verslaafdenopvang. De dagopvangvoorzieningen hebben in totaal 470 plaatsen. De kerntaken van de dagvoorzieningen zijn: het verstrekken van voedsel; gelegenheid tot douchen; gelegenheid tot kleding wassen; kledingverstrekking; verlenen van postadressen; mogelijkheid tot gesprek met maatschappelijk werk; en mogelijkheid tot afspraak met sociaal verpleegkundige; gelegenheid om deel te nemen aan dagactiviteiten. Daarnaast zijn er vier nachtopvangvoorzieningen: De Brug, William Boothhuis, De Steiger en Het Roer. Deze nachtopvangvoorzieningen zijn gekoppeld aan de vier dagopvangvoorzieningen voor dak- en thuislozen. In totaal beschikken de nachtopvangvoorzieningen over 172 bedden. De kerntaken van de nachtvoorzieningen zijn: het verstrekken van voedsel; INTRAVAL - Omvang problematische harddrugsgebruikers Rotterdam

16 gelegenheid tot douchen; gelegenheid tot kleding wassen; kledingverstrekking; en overnachten in een kamer met meerdere bedden. Het Mobiel Service Centrum Met het Mobiel Service Centrum gaan veldwerkers van het Leger des Heils op zoek naar buitenslapers en zorgmijders. Het doel van het veldwerk is contact maken met deze personen om een vertrouwensrelatie op te bouwen waardoor in de toekomst hulpverleningscontacten mogelijk uitgebouwd kunnen worden. De kerntaken van het Mobiel Service Centrum zijn: het uitdelen van soep, brood en dekens; contacten leggen met buitenslapers; en doorverwijzen naar de dag- en nachtvoorzieningen, verpleegkundige of maatschappelijk werk. Wonen en begeleiding Naast opvangvoorzieningen kunnen (problematische) harddrugsgebruikers ook gebruik maken van de voorzieningen voor wonen en begeleiding van het Leger des Heils. Dit is mogelijk in WoonZorg Centrum De Dukdalf, waar tevens een verpleeghuisvoorziening aanwezig is, het sociaal pension De Lichtboei (voor dubbele diagnose cliënten) en vrouwenopvang De Village. Nico Adriaans Stichting De Nico Adriaans Stichting (NAS) zet het werk dat in de Pauluskerk werd gedaan als een Rotterdamse instelling voor maatschappelijke opvang voort. De Pauluskerk deed, sinds de sluiting van Perron Nul, in toenemende mate dienst als opvanglocatie voor onder andere (problematische) harddrugsgebruikers. De Nico Adriaans Stichting is vernoemd naar Nico Adriaans, voorzitter van de Rotterdamse Junkiebond in de jaren tachtig. De stichting stelt zich ten doel opvang, advies en begeleiding te bieden aan daklozen en verslaafden. Zij biedt daartoe dag- en nachtopvang, woonbegeleiding (begeleid zelfstandig wonen en beschermd wonen), maatschappelijk werk, activering en medische en verpleegkundige consultatie. Hieronder wordt kort ingegaan op de opvangmogelijkheden. Dagopvang NAS biedt in de dagopvang de gelegenheid voor een warme en droge plek, ontmoeting, eten en drinken. De dagopvang is een voorziening waar zowel professionals als vrijwilligers begeleiding aanbieden, waarbij als kernactiviteiten worden genoemd: ontmoeting; sociale (re)activering; het bieden van dagactiviteiten en -structuur; eethuis; een veilige ruimte om in de gebruikersbehoeften te voorzien; signalerende en doorverwijzende functie; en opbouwen en onderhouden van het (sociaal) netwerk. Nachtopvang Voor de Rotterdamse dak- en thuisloze verslaafden biedt de NAS onderdak voor de nacht voor maximaal 80 personen. Aansluitend aan de dagopvang worden gebruikers van de nachtopvang per bus naar de voorziening gebracht. De Nachtopvang biedt haar cliënten, naast een slaapplaats faciliteiten voor persoonlijke verzorging en voeding. De kernactiviteiten zijn de volgende: het bieden van een veilig onderdak met faciliteiten voor persoonlijke verzorging: bed, bad, brood en wasverzorging; het geven van persoonlijke aandacht; het bieden van medische basiszorg; signaleren en door verwijzen; cliënten stimuleren tot deelname aan dagactiviteiten. Overig Naast de hierboven genoemde instellingen is er een aantal gemeentelijke, particuliere en/of kerkelijke initiatieven voor onder andere (problematische) harddrugsgebruikers in Rotterdam. Hieronder wordt, in willekeurige volgorde, kort ingegaan op deze initiatieven. INTRAVAL - Omvang problematische harddrugsgebruikers Rotterdam

17 Jobs-Score De stichting Jobs-Score is, op verzoek van de gemeente Rotterdam, opgericht als voortzetting van de stichting Top Score (een uitzendbureau voor harddrugsgebruikers). De werkzaamheden variëren van vegen, productiewerk, schoonmaken van trams en de metro tot schilderen en folderen. Per dag worden ongeveer 80 uitzendkrachten vanuit zes locaties bij verschillende opdrachtgevers te werk gesteld. Sisters of Charity Bij de Sisters of Charity kunnen (dak- en thuisloze) verslaafden terecht voor een warme maaltijd. Het pand is gevestigd aan de 's-gravendijkwal. De maaltijden worden iedere dag, met uitzondering van donderdag, gratis versterkt. Stichting Ontmoeting Stichting de Ontmoeting biedt, op basis van christelijke naastenliefde, professionele hulp aan dak- en thuislozen. De stichting biedt onder andere een dagopvang voor dak- en thuislozen, gevestigd aan de 's-gravendijkwal. Dit zogenoemde Dienstencentrum is zes dagen en één avond per week geopend. Binnen en vanuit het dienstencentrum wordt opvang, activering en begeleiding aangeboden. Als een bezoeker zich aanmeldt bij dit dienstencentrum wordt vanuit de Inloop gekeken of de bezoeker een dak- en thuisloze is en welke hulp mogelijk geboden kan worden. Daarna vindt er altijd een gesprek plaats met een zorgcoördinator. Op de Inloop worden dak- en thuislozen voorzien van hun primaire dagelijkse levensbehoeften. Zo kunnen ze er eten, drinken, douchen, kleding wassen, een kluisje huren et cetera. Ook komt er regelmatig een arts langs. In het Dienstencentrum aan de 's-gravendijkwal komen zo n twaalfhonderd daklozen per jaar, terwijl de veldwerkers van de stichting jaarlijks een kleine 50 buitenslapers spreken. The Innercity Project Sinds 1996 is de interkerkelijke stichting The Innercity Project actief in Rotterdam. Zij leggen contacten op straat en richten zich op plaatsen waar onder andere verslaafden en prostituees te vinden zijn. Er worden flyers uitgedeeld, presentjes gegeven en uitnodigingen verstrekt voor een maaltijd. Verder wordt op een avond in de week een inloop georganiseerd in een pand van het Leger des Heils (De Brug). In het inloopcentrum is gelegenheid om een gratis kop koffie te drinken, maar ook om wat te eten. Straatmagazine Straatmagazine, voorheen de Rotterdamse Straatkrant, is in 1995 opgezet om dak- en thuislozen en gebruikers de kans te bieden om een inkomen te verdienen. Straatmagazine belicht onder andere hun problematiek en geeft hun de mogelijkheid naar buiten te treden met hun inzichten en mening. Verkopers zijn dakloos of slecht/tijdelijk gehuisvest. Geherhuisveste verkopers krijgen nog een bepaalde periode de mogelijkheid Straatmagazine te verkopen. Straatmagazine wordt uitgegeven door Stichting Straatkrant. Stichting Straatkrant zet met de behaalde nettowinst projecten op ten bate van dak- en thuislozen en gebruikers. 4.3 Overlastlocaties Aan de hand van gegevens uit de registratie van de politie (X-pol) kunnen stadsdelen, buurten en straten worden aangegeven waar zich veelvuldig overlast voordoet, veroorzaakt door drugsgerelateerde personen en/of handelingen. Dit betreft met andere woorden locaties waar harddrugsgebruikers zich veelvuldig ophouden. INTRAVAL - Omvang problematische harddrugsgebruikers Rotterdam

18 Stadsdelen In X-pol zijn de locaties weergegeven als stadsdeel, wijk en straat. Per incidentcode wordt een korte beschrijving van het aantal meldingen en het aantal incidenten gegeven. Omdat het bestand gerelateerd is aan personen en bij elke persoon die bij een incident is betrokken een melding staat, zijn er meer meldingen dan incidenten. Eén incident kan met andere woorden gerelateerd zijn aan meerdere meldingen. Om het beeld van de overlastgevende locaties niet te beïnvloeden is gekozen om niet van het aantal meldingen, maar van het aantal incidenten uit te gaan. Het gaat om de incidenten drugsoverlast, overlast zwervers, bezit harddrugs en overige drugsdelicten (tabel 4.1). Wanneer deze incidenten bij elkaar worden opgeteld, dan blijkt de meeste overlast in het Stadscentrum te worden gemeld, gevolgd door Delfshaven. Verder hebben zich tussen 2003 en 2008 meerdere veranderingen voorgedaan, hetgeen hieronder nader zal worden toegelicht. Tabel 4.1 Stadsdeel Aantal en soort drugsgerelateerde incidenten in Rotterdam naar wijk (2008) Drugsoverlast Overlast zwervers Bezit harddrugs Handel harddrugs Overige drugsdelicten Totaal N % N % N % N % N % N % Delfshaven Stadscentrum Feijenoord Charlois Noord Kralingen Hoogvliet Hillegersberg Schiebroek Spaanse Polder Totaal Drugsoverlast Er zijn met betrekking tot de incidentcode drugsoverlast over het jaar incidenten in de registratie van de politie aangetroffen (tabel 4.1). In 2003 ging het nog om 886 van dergelijke incidenten. De stadsdelen waar de meeste incidenten zijn gemeld zijn Stadscentrum (45%) en Delfshaven (39%). In 2003 voerden Delfshaven (28%) en Feijenoord (27%) de lijst aan. Overlast zwervers Van de meldingen en incidenten onder de code 'overlast zwerver' blijken na doorlezing 79 te maken te hebben met drugsgebruikers c.q. dealers, in 2003 zijn dat er 27. Het gaat hierbij om drugsgerelateerde overlast. Deze zijn vooral gemeld in het Stadscentrum (30%), gevolgd door Charlois (23%). In 2003 werd vrijwel de helft (48%) van de incidenten gemeld in het Stadscentrum. Bezit harddrugs Met betrekking tot de incidentcode bezit harddrugs is in totaal sprake van 117 incidenten. Dit betekent een forse afname ten opzichte van 2003 toen er sprake was van 610 incidenten. De meerderheid van deze incidenten (62%) is in 2008 gemeld in het Stadscentrum. In 2003 had de helft van deze meldingen betrekking op incidenten in het Stadscentrum (26%) en Delfshaven (25%). Handel harddrugs Het aantal meldingen van incidenten met betrekking tot handel in harddrugs is eveneens fors afgenomen tussen 2003 en 2008, van 331 naar 70. De stadsdelen waarin deze INTRAVAL - Omvang problematische harddrugsgebruikers Rotterdam

19 incidenten voornamelijk worden gemeld zijn tussen 2003 en 2008 verschoven van Stadscentrum (35%) en Delfshaven (32%) naar Feijenoord (34%) en Delfshaven (26%). Buurten Het blijkt dat, zowel in 2003 als in 2008, met name in de wijken Stadscentrum, Delfshaven en Feijenoord drugsgerelateerde problemen worden gemeld. Uit een onderverdeling naar buurt blijkt dat de overlastmeldingen zich voornamelijk voordoen in Middelland (Delfshaven), het Oude Westen (Stadscentrum) en Bloemhof (Feijenoord) (tabel 4.2). In 2003 kwamen de overlastmeldingen vooral voor in het Oude Westen (Stadscentrum), Spangen (Delfshaven), Bloemhof (Feijenoord) en de Afrikaanderwijk (Feijenoord). Straten Wanneer de gegevens op straatniveau worden bekeken dan blijkt dat binnen Delfshaven de overlastmeldingen voornamelijk voorkomen aan de 1 e Middellandstraat (Middelland), de Schiedamseweg (Tussendijken). In het Stadscentrum gaat het om de Van Speykstraat en de West-Kruiskade (beide Oude Westen), terwijl in Feijenoord zich alleen aan de Lange Hillestraat meer dan vier incidenten hebben voorgedaan. De overlastmeldingen in Feijenoord doen meer verspreid over vele verschillende straten voor. De overlastmeldingen deden zich in 2003 voornamelijk voor aan de Mathenesserdijk, de Vierambachtstraat, de Keileweg en de Gijsinglaan. In het Stadscentrum (Oude Westen, CS Kwartier en Stadsdriehoek) was destijds met name sprake van overlastmeldingen aan de Westkruiskade, het Stationsplein en het Doelwater. In Feijenoord (Bloemhof, Afrikaanderwijk en Hillesluis) waren de straten van waaruit de meeste overlast werd gemeld: de Dortsmondstraat, de Pretorialaan en de Bijerlandselaan.Van alle straten was de Keileweg in 2003, waar zich de inmiddels gesloten tippelzone dan nog bevindt, de plek waarover de meeste overlastmeldingen werden gerapporteerd. Tabel 4.2 Aantal drugsgerelateerde incidenten in Rotterdam naar wijk, buurt en straat (2008) Wijken N % Delfshaven Middelland e middellandstraat Overige straten Tussendijken Gijsinglaan Schiedamseweg Overige straten Overige buurten Stadscentrum Oude Westen s Gravendijkswal Adrianastraat Coolsestraat Kogelvangerstraat Nieuwe Binnenweg Tiendplein van Speykstraat West-Kruiskade Overige straten Overige buurten Feijenoord Bloemhof Lange Hilleweg Overige straten Overige buurten Overige Wijken Totaal INTRAVAL - Omvang problematische harddrugsgebruikers Rotterdam

20 5. SAMENVATTING EN CONCLUSIES Hieronder worden de belangrijkste bevindingen van het onderzoek naar de omvang en achtergrondkenmerken van (problematische) harddrugsgebruikers in Rotterdam weergegeven. Onderzoeks- en adviesbureau INTRAVAL heeft in 2004 onderzoek gedaan naar de omvang van de problematische harddrugsgebruikers in Rotterdam. Daarvoor is destijds een definitie van deze doelgroep vastgesteld. Problematische harddrugsgebruikers betreffen personen die: sinds minimaal een jaar (bijna) dagelijks (in de voorafgaande maand drie dagen of vaker per week 1 ) harddrugs (opiaten, cocaïne, amfetaminen en dergelijke) gebruiken. En daarnaast één of meer van de volgende kenmerken vertonen: - criminele activiteiten ondernemen om aan geld te komen en daardoor eventueel in aanraking komen met politie/justitie; - een psychiatrisch ziektebeeld hebben (As I en/of As II DSM-IV); - een overlastgevende levensstijl vertonen (overtredingen van de APV-bepalingen); - niet over een eigen woonruimte beschikken of ondanks de beschikking over een eigen woonruimte veelvuldig op straat verblijven. Destijds blijken zich minimaal ruim (geregistreerde) harddrugsgebruikers in Rotterdam te bevinden, waaronder minimaal problematische harddrugsgebruikers. Door toepassing van de capture-recapture methode is een omvangschatting berekend. Deze schattingsmethode leidt tot ruim (geregistreerde en niet-geregistreerde) harddrugsgebruikers, waaronder zich ruim problematische harddrugsgebruikers bevinden. Dit betekent dat in 2003 bijna twee derde van de harddrugsgebruikers tot de problematische groep kan worden gerekend. Herhalingsonderzoek In 2009 heeft de GGD Rotterdam-Rijnmond bureau INTRAVAL opdracht gegeven het onderzoek uit 2004 te herhalen. De hoofdvraag van het onderzoek luidt: Wat is de omvang van de populatie (problematische) harddrugsgebruikers in Rotterdam in 2008? Om de onderzoeksvraag te beantwoorden zijn, evenals bij de voorgaande meting, registratiegegevens opgevraagd bij instellingen voor verslavingszorg en maatschappelijke opvang en de politie. De ontvangen gegevens zijn (geanonimiseerd) gekoppeld in één databestand, waardoor harddrugsgebruikers niet dubbel geteld kunnen worden. Door rekening te houden met de overlap ontstaat een minimumaantal (problematische) harddrugsgebruikers. Vervolgens is met behulp van de capture-recapture methode een omvangschatting berekend. Met behulp van de gegevens van de politie is daarnaast een beeld ontstaan van de meest voorkomende overlastlocaties in Rotterdam. Verder zijn de voor (problematische) harddrugsgebruikers aanwezige hulp- en opvangvoorzieningen in kaart gebracht. Door veranderingen in de registratiesystemen van het Leger des Heils en het Centrum voor Dienstverlening zijn de gegevens uit 2008 niet altijd één-op-één te vergelijken met die uit Bovendien ondervond de politie in 2008 technische problemen met één van haar registratiesystemen, waardoor de bij de politie opgevraagde gegevens op een andere wijze zijn 1 Hiermee worden in ieder geval de zogenoemde weekend-gebruikers buiten de doelgroep gehouden. INTRAVAL - Omvang problematische harddrugsgebruikers Rotterdam