Luchtvervuiling en Intensieve veehouderij

Transcriptie

1 Luchtvervuiling en Intensieve veehouderij Symposium 16 juni 2014 #schonelucht

2 Steffen Gelms VoorziAer sbchbng Schone Lucht voor Iedereen #schonelucht

3 Yves de Boer Gedeputeerde Ruimtelijke Ontwikkeling en Wonen, Noord- Brabant #schonelucht

4 Mariet Paes Directeur Provinciale Raad Gezondheid Noord- Brabant #schonelucht

5 Lucht, veehouderij en gezondheid Ach, het zijn allemaal emo7es Dr. M.J.H. (Mariet) Paes Directeur Provinciale Raad Gezondheid 16 juni 2014 #schonelucht

6 Leden van de Provinciale Raad Gezondheid dr. F.A. (Frank) PeAer, voorziaer, burgemeester gemeente Bergen op Zoom drs. E. (Bert) van Dijk, vicevoorziaer, wethouder te Alphen- Chaam dr. H.A.M. (Hugo) Backx, directeur GGD Nederland Prof. dr. H.F.L. (Henk) Garretsen, hoogleraar gezondheidszorgbeleid UvT en voorzi?er Tranzo Drs. J.W.M.W. (Joël) Gijzen, directeur zorg CZ- groep Mr. drs. P.C.G. (Peter) Glas, watergraaf Waterschap De Dommel en voorzi?er Unie van Waterschappen Prof. dr. ir. C.C.M. (Caroline) Hummels, Hoogleraar Industrial Design, De heer A.J.M. (Ad) Pijnenborg, voorzi?er ZorgcoöperaIe Hoogeloon U.A. Prof. dr. T. (Tine) Van Regenmortel, hoogleraar sociaal werk K.U. Leuven Drs. A.H.P.M. (Antoine) Wintels, bestuurder ROC Eindhoven #schonelucht

7 Opbouw verhaal RelaBe gezondheid en lucht Gezondheid en gezondheidsbeleving Twee voorbeelden CommunicaBe met ongeruste burgers Dialoog #schonelucht

8 #schonelucht

9 Gezondheid en omgeving, op zoek naar een positieve relatie Briefadvies richtlijn gevoelige bestemmingen luchtkwaliteit #schonelucht

10 #schonelucht GEZONDHEID VOOR MENS, DIER EN OMGEVING

11 #schonelucht

12 #schonelucht

13 Q- koorts per 30 april 2014 (RIVM) Totaal aantal meldingen per kalenderjaar Aantal sterfgevallen bekend bij het RIVM* #schonelucht

14 #schonelucht Moet de beleving van mensen niet een veel belangrijker rol spelen bij het inschanen van risico s?

15 #schonelucht Q-koorts: het waait je aan een evaluatie van de aanpak in Noord-Brabant

16 #schonelucht

17

18 Gezondheidsrisico s voor mens, dier en omgeving Shell brand Moerdijk, 3 juni 2014 #schonelucht

19 Prof. dr. ir. Dick Heederik Hoogleraar Gezondheidsrisicoanalyse Universiteit Utrecht #schonelucht

20 Luchtkwaliteit en intensieve veehouderij waarom onderzoek naar blootstelling en gezondheidseffecten Prof Dr Dick Heederik IRAS Universiteit Utrecht

21 Emissies intensieve veehouderij Ammoniak, geur Fijn stof (PM10, PM2,5) 75-80% door menselijk handelen, rest is van natuurlijke oorsprong Zeezout, bodemstof, verkeersemissies, industriële emissies 2/3 buitenland, 1/3 Nederland 20% van de Nederlandse fijn stof producbe door veehouderij (exclusief winderosie) Pluimveehouderij en varkenshouderij vormen belangrijkste bronnen Niveaus in stallen factor hoger dan in buitenlucht Primair fijn stof Secundair fijnstof (gevormd uit diverse gassen) Beleid is gericht op reducbe massa uitstoot

22 Samenstelling en eigenschappen agrarisch fijn stof Huidschilfers en veren Voeder (granen, soja, etc.) Feces Allergenen Courtesy Dr. Anne S. Halstensen, NIOH, Oslo, Norway Microbiële toxinen (mycotoxinen, endotoxinen) InfecBeuze of resistente micro- organismen (Coxiella burneii, MRSA ST398, ESBL s, Clostridium difficile, r078, Chlamydophila psi?aci, Campylobacter, Salmonella, Aviare influenza) Onderscheid uitbraaksituabe en reguliere emissies

23 Gezondheidseffecten fijn stof Kennis over gezondheidseffecten betreo vooral verkeers- en industriële emissies: Totale mortaliteit Respiratoire mortaliteit (longkanker, longontsteking op jonge leeoijd) Cardiovasculaire mortaliteit Geboorte gewicht Zie grote reeks recente papers EU ESCAPE project (Lancet, EHP, BMJ, Lancet infecbous diseases) Effecten fijn stof worden waargenomen onder huidige grenswaarde

24 Normatief kader fijnstof Emissie van fijnstof per dier/staltype Niveaus op leefniveau berekend met verspreidingsmodellen Vergelijking met EU fijnstofnormen Fijn stof (PM 10 ) Jaargemiddelde 40 µg/m 3 Grenswaarde Daggemiddelde overschrijding < 35 dagen per jaar 50 µg/m 3 Grenswaarde

25 Biologische componenten specifiek voor intensieve veehouderij: Q-koorts uitbraak Foto:ANP

26 Q-koorts op basis van huisartsgegevens in Nederland (Smit et al., PloSone 2011) volwassenen GIS gecodeerd Gekoppeld met karakteristiek en veehouderij (type, omvang)

27 Coxiella burnetii metingen 2010 Brabant (ZONMW project IRAS UU, RIVM) C. burnetii DNA Nr of filters Percent (-) ,3% (+) 54 23,4% (++) 3 1,3% Total % 90 % C. burnetii DNA positive filters / weeknumber %C. burnetii DNA positive filters Infec7euze dosis extreem gering Draagt niet bij aan PM10 weeknumber

28 Resistentiegenen rond een aantal veehouderijbedrijven (Wouters e.a., 2014) Meerdere resistenbe genen detecteerbaar in de lucht (MRSA, ESBLs, etc.) Buitenlandse studies laten resistente micro- organismen in de lucht zien rond veehouderijen Niet gevonden op achtergrondlocabe (stad Utrecht) Wijst op emissie resistente micro- organismen

29 Risico s? Trend verkoopcijfers antibiotica veterinair gebruik ac7eve stoffen (1000 kg) overig trimethoprim/sulfonamiden (fluoro)chinolonen aminoglycosiden macroliden/lincosamiden tetracyclines betalactam anbbiobca MRSA en ESBLs andere routes dan lucht MRSA epidemiologie wijst niet op risico s omwonenden ESBL epidemiologie complex (ESBLAT aaribube project)

30 Endotoxinen problematiek Endotoxinen: celwand fragmenten Gram- negabeve bacteriën Acuut: Systemische en respiratoire symptomen (hoesten, kortademigheid, koorts, rillingen, gewrichtspijn) (ODTS) (Acute) longfuncbe veranderingen ontstekingsreacbes Chronisch: Versnelde longfuncbedaling (COPD)

31 Concentraties vaste meetpunten op relatief grotere afstand van veehouderij bedrijven (week gemiddelden) NO [µg.m -3 ] PM10 [µg.m -3 ] Endotoxine [EU.m -3 ] Referentie Utrecht 24,5 16 0,16 Brabant ,21-0,31

32 Endotoxine rond een aantal veehouderijbedrijven (4-6 uurs metingen)

33 Voorstel grenswaarde endotoxine Gezondheidsraad 2012 Grenswaarde voor werknemers 90 EU/m 3 Omwonenden (specifieke subgroepen) mogelijk gevoeliger dan werknemers Voorstel voor een grenswaarde voor endotoxine 30 EU/m 3 Verkennend onderzoek: endotoxine grenswaarde knelt meer dan fijnstof grenswaarde voor veehouderijen Verdere uitwerking op basis van emissie gegevens en verspreidingsmodellen 2014(?)

34 Wat is bekend over effecten veehouderij? Weinig systemabsch onderzoek onder omwonenden Luchtwegklachten (VS, Duitsland) Studies na uitbraken dierziekten (zoönosen: vogelgriep, Q- koorts)

35 Omwonenden veehouderijen Duitsland, Radon e.a. Epidemiology 2007; Schulze e.a Endotoxineniveaus rond woning van omwonenden EU/m 3 gedurende 24 uur

36 Respiratoire effecten onder omwonenden van intensieve veehouderij bedrijven met verbeterde blootstellingsschatting (Schulze et al., Arch EOH 2011) Her- analyse studie van Radon op basis van ammoniak mebngen en GIS modellering AssociaBes tussen allergische sensibilisabe tegen milieuallergenen en geschat ammonianiveau als proxy voor blootstelling avomsbg van veehouderijen (OR=4.1 95% btbhi )

37 Air Pollution, Lung Function, and Physical Symptoms in Communities Near Concentrated Swine Feeding Operations (Schinasi et al. 2011) 101 deelnemers werd gevraagd regelmabg voor het huis te ziaen Symptomen, longfuncbe (PEF) Naast andere associabes: 10 EU/mg toename in endotoxine was geassocieerd met een toename van keelklachten, pijn op de borst, en duizeligheid.

38 Zijn resultaten buitenlandse studies van toepassing op de Nederlandse situatie? (hap:// ehp.niehs.nih.gov/121- a182/)

39 Symptomen/co-morbiditeit in 2008 en 2009, voor patiënten met Astma of COPD in 2006 of 2007 (IVG Studie) Astma COPD IV Controle IV Controle Benauwdheid 13,8 13,7 32,2 22,0 Hoesten 35,7 30,6 49,9 43,6 H. luchtweginf. 49,7 23,8 41,6 20,4 Longontsteking 18,9 7,9 64,0 30,7 Virusinfectie A78 6,2 0,6 7,3 0,6 Hooikoorts 28,0 40,5 9,8 6,5

40 Belangrijkste bevindingen IVG studie Longontstekingsrisico mogelijk verhoogd rond pluimveebedrijven AstmaBci en COPD pabënten hebben mogelijk meer luchtweginfecbes, klachten in gebieden met intensieve veehouderij

41 VGO van start in jaar Wonend in oost Brabant of noord Limburg Postcode 52-60, gemeentes <30k inwoners 1 patiënt per woonverband Totaal: patiёnten en ca deelnemers

42 Gezondheidsonderzoek Gezondheidsonderzoek bij 3,000 mensen: - Vragenlijst - Longfunctietest - Bloedafname - Ontlastingmonster (ESBLs, C Diff) - Neus-swab (MRSA) Vervolgonderzoek bij subgroepen: - Astma/COPD patiënten - Dragerschap ESBL

43 ConcentraBe gebied Binnen stad WeAelijk art 3 Beleid geurhinder Maximaal art 6 Buiten stad WeAelijk art 3 GeurbelasBng OU EU /m 3 Maximaal art 6 Hinder 8% 25% 25% 41% Geen concentrabe gebied GeurbelasBng OU EU /m 3 Hinder 11% 29% 29% 46% Beleid gebaseerd op complex samenspel van emissiefactoren, modellering, blootstellings- respons rela7es symptomen Ruimte voor gemeenten voor uitzonderingen, addibe problemabek

44 IVG: relatie geur P98 en geurhinder (Boers e.a. 2013) 100 Predicted odor annoyance from livestock farming (%) Smoothed fit 95%CI smooth Linear fit 95%CI linear modeled P98 odor exposure (OU E /m 3 )

45 IVG: relatie geur P98 en geurhinder: invloed van persoonskenmerken alle veehouderijen <2000m woning (Boers e.a. 2013)

46 Zelfde dosis-respons onafhankelijk van type geurbron (totaal 6726 respondenten, 174 rond varkenshouderij)?

47 Relatie geurbelasting hinder afhankelijk van bron VGO screeningsvragenlijst (14875 respondenten) alle veehouderijen samen <2000m woning % geurhinder Blauw = alle veehouderij varkens pluimvee pluimvee varkens rundvee rundvee 47 Ln P98 Geur (OU E/m3)

48 Conclusies Fijnstof blootstelling in veehouderij Microbiële component relevant draagt amper mee aan massa PM10 Endotoxine blootstelling lijkt relevant Regulering endotoxine blootstelling zal meer knellen dan PM10 beleid RelevanBe andere microbiële componenten? Inzicht in gezondheidsrisico s beperkt Geurhinder Meer hinder dan verwacht op grond van huidige modellen Individuele kenmerken spelen een belangrijke rol Verschillen in ervaren hinder voor verschillende brontypen Actualiseren geurbeleid lijkt wenselijk 48

49 #schonelucht Pauze

50 Bob Ursem Directeur Botanische Tuin, TU Delo Lia van de Vorle ENS Europe #schonelucht

51 Peter Brouwers Bestuurder ZLTO en LTO Nederland #schonelucht

52 Elke vergunning is een kans Peter Brouwers, bestuur ZLTO, portefeuille milieu #schonelucht

53 Emissie 735 ontwikkelende bedrijven in Brabant #schonelucht

54 Emissies verder terugdrigen Gecombineerde technieken Stalklimaat verbeteren Dilemma s fijn stof en dierwelzijn Geurreductie en acceptatie van geur #schonelucht

55 Een gecombineerde techniek #schonelucht

56 Gezondheid; Management is belangrijk

57 ZLTO2014 Ondernemen met de buren

58 Ondernemer is aanspreekbaar #schonelucht

59 Cees van de Ven Wethouder Reusel De Mierden Marga Jacobs Vereniging Leefmilieu Chris Hoeven Veehouder #schonelucht

60 #schonelucht AntoineAe Knoet Lid Provinciale Staten Noord- Brabant (PvdA) Eric Smaling Lid Tweede Kamer (SP) Jan Huitema Lid Europees Parlement (VVD) Nol Verdaasdonk Directeur Brabantse Milieu FederaBe Peter Brouwers Bestuurslid ZLTO en LTO Nederland

61 De enige manier om luchtvervuiling tegen te gaan is een verdere industrialisabe van de veehouderij. #schonelucht

62 Nog steeds is er een te grote verwevenheid tussen polibek en veehouderij. Daarom worden oplossingen niet gevonden. #schonelucht

63 De verschillende overheidslagen werken onvoldoende samen om het probleem goed aan te pakken. #schonelucht

64 Sommige delen van het buitengebied zijn industriegebied, daar gaan de belangen van de veehouder voor. #schonelucht

65 De bewoner van het buitengebied is veranderd: van onderdeel van de producbe, naar consument. De druk op de veehouderij is toegenomen en zal verder blijven toenemen. #schonelucht

66 De discussie moet niet gaan over hoe we de gevolgen kunnen beperken, maar over de bron: er zijn simpelweg te veel dieren. #schonelucht

67 Veehouders moeten sneller innoveren en investeren; de zweep er over. Als één boer het kan, kunnen ze het allemaal. #schonelucht

68 Het gaat te veel over meten en regels; er is nog steeds te weinig aandacht voor de beleving van omwonenden. #schonelucht

69 Luchtvervuiling en Intensieve veehouderij Symposium 16 juni 2014 #schonelucht