Focusgroepen verdiepingsfase Platform Onderwijs2032

Transcriptie

1 Focusgroepen verdiepingsfase Platform Onderwijs2032 eerste deelvraag in opdracht van de Onderwijscoöperatie juli 2016

2 Hoofduitkomsten Onderzoeksaanpak Dit verslag rapporteert over een drietal focusgroepen die eind juni 2016 zijn gehouden in het verband van de eerste deelvraag die de Onderwijscoöperatie zich gesteld heeft naar aanleiding van het advies van het Platform Onderwijs2032: geeft het advies de juiste richting voor een nieuw curriculum? Er zijn focusgroepen gehouden met docenten basisonderwijs, docenten voortgezet onderwijs en met een gemengde groep docenten basisonderwijs en voortgezet onderwijs. De gesprekken zijn telkens gestart met de vraag wat in de optiek van de docenten de essentie is van het advies van het Platform Onderwijs2032 en wat zij daarvan vinden? Aansluitend is de samenvatting uit het advies van het Platform voorgelezen terwijl de docenten meelazen. Daarna hebben de docenten vijf passages uit het advies van het Platform gelezen en hebben zij met twee verschillend gekleurde stiften tekstgedeelten gemarkeerd die hen negatief of positief opgevallen waren. Daarnaast hebben zij deze teksten met rapportcijfers gescoord op vijf aspecten (begrijpelijkheid, urgentie, steun, realisatie, succes). Nadat alle vijf teksten op deze wijze zijn besproken is in de drie groepen doorgesproken over de vraag in hoeverre het advies van het Platform een juiste richting geeft voor een nieuw curriculum. Tenslotte hebben de docenten schriftelijk een advies aan de staatsecretaris geformuleerd. Uitkomsten Bekendheid Veel docenten zijn onbekend met het advies van het Platform Onderwijs2032. Slechts een enkele docent noemt termen en begrippen die in het advies voorkomen (zoals burgerschap, digitaal, ook niet veel, ik moest wel denken aan de domeinen ). Er zijn wat dit betreft geen verschillen tussen docenten uit het voortgezet onderwijs en het basisonderwijs. Omdat er zo weinig bekend is over het advies komt bijna niemand toe aan het formuleren van een oordeel over het advies. In de groep docenten uit het voortgezet onderwijs werd wel kritisch gereageerd op de veronderstelde missie van het Platform: Ik had het gevoel van weer een onderwijshervorming, pff.. zal even weinig uithalen en een andere docent Ja, weer een hervorming.. de enige echte hervorming zou zijn niet te gaan hervormen. Iets meer vrijheid voor de invulling van het curriculum door de scholen. Beoordeling De scores die de docenten voor de vijf tekstgedeelten op de vijf aspecten hebben gegeven, zijn in onderstaande tabel in samenvattende gemiddelden weergegeven. 2

3 gemiddelde rapportcijfers docenten bo en vo alle teksten bo vo Begrijpelijkheid (Is helder wat er staat, leest men wat er bedoeld is?) Urgentie (Gaat het om een belangrijke kwestie?) Steun (Zijn de docenten het eens met de tekst?) Realisatie (Is wel uitvoerbaar wat de tekst beoogt?) Succes (Kunnen de geambieerde doelen wel worden bereikt?) Overall vinden de docenten de teksten redelijk begrijpelijk en ook redelijk urgent, de teksten gaan over belangrijke kwesties. Er is meer steun voor de inhoud bij de docenten in het basisonderwijs dan bij de docenten in het voortgezet onderwijs, maar ook bij de docenten in het voortgezet onderwijs scoren de teksten gemiddeld een voldoende als het gaat om de vraag in hoeverre de docenten het er mee eens zijn. Ook de scores voor de uitvoerbaarheid en het succes zijn voldoende, maar wel het laagst van alle gemiddelden. Beperken kerncurriculum en ruimte voor scholen Veruit de meeste basisonderwijs docenten zijn voor het beperken van het kerncurriculum, er is wel twijfel over de vraag of dit extra onderwijsruimte oplevert. De docenten in het voortgezet onderwijs kunnen zich moeilijk een voorstelling maken wat het advies van het Platform precies betekent op dit gebied. Vrijwel alle docenten zijn het oneens met de passage over het aansluiten van het onderwijsaanbod op de voorkeuren van ouders. Dat wordt beleefd als u vraagt, wij draaien. Verschillende docenten in het basisonderwijs hebben twijfels over de praktische mogelijkheden het onderwijsaanbod in te richten naar de behoeften, ambities en persoon van de leerlingen. De docenten in het voortgezet onderwijs zijn ook positief over meer maatwerk in het onderwijs, maar daar wordt ook getwijfeld over de realiseerbaarheid. Welke vaardigheden en kennis verdienen een prominente plek? De docenten in het basisonderwijs staan niet afwijzend tegenover het idee taalvaardigheid (Nederlands, Engels), rekenvaardigheid (inclusief wiskunde), digitale geletterdheid en burgerschap als verplichte onderdelen van het kerncurriculum te benoemen, maar vragen zich wel wat één en ander precies zal betekenen. Ook bij de docenten in het voortgezet onderwijs is een terugkerende vraag wat één en ander precies zal betekenen. Detaillering van de doelen Een meerderheid in de groep met basisschooldocenten is het er mee eens dat de kerndoelen concreter dan nu het geval is moeten worden uitgewerkt. Bij de docenten in het voortgezet onderwijs zijn er weer vooral vragen over wat de precieze betekenis is van het advies. Samenhang in het onderwijsaanbod Bij de docenten in het basisonderwijs ontstaat er vooral veel discussie over het hoe van 3

4 meer samenhang. De één ziet praktische obstakels, een ander meer mogelijkheden. De docenten in het voortgezet onderwijs zijn het er zeer mee eens dat er meer moet worden samengewerkt tussen vakken. Er wordt opgemerkt dat het werken in Domeinen ook leerling afhankelijk is. Toetsing Wijzigingen in de toetsing en examinering worden door de docenten in het basisonderwijs enthousiast ontvangen. Ook bij de docenten in het voortgezet onderwijs valt een heroriëntatie op de toetsing en examinering goed. Geeft het advies van het Platform2032 de juiste richting voor een nieuw curriculum? De vraag of het advies de juiste richting aangeeft voor een nieuw curriculum is vooral afhankelijk van de nadere operationalisatie. Het is zeker niet zo dat het advies op door deze leraren wordt afgewezen, even goed wordt het niet omarmd De inhoud blijkt op vele punten voor meerdere uitleg vatbaar en de mooie woorden moeten nog wel geconcretiseerd worden. Het is van belang de docenten daarbij nauw te betrekken. Een deel van de aarzelingen die de docenten hebben, zijn veroorzaakt door onderwijsvernieuwingen uit hun verleden, die zonder hen zijn doorgevoerd. Veel docenten wijzen op een aantal voorwaardelijkheden die in het kader van de implementatie van het advies essentieel zijn. Vooral docenten in het basisonderwijs spreken dan over kleinere klassen en meer handen in de klas van ondersteunend personeel. Velen ook wijzen op de noodzaak van meer ruimte en middelen (geld, computers). Tevens wordt er gepleit voor een gefaseerde stapsgewijze voorzichtige implementatie en voor duidelijke kerndoelen, die helder weergeven wat er van docenten verwacht wordt. Verschillende docenten benadrukken dat een herziening van het toetsen gewenst is. 4

5 Inleiding Context Het Platform Onderwijs2032 heeft onder aanvoering van Prof. dr. P. Schnabel in 2015 in opdracht van staatssecretaris drs. S. Dekker van Onderwijs een maatschappelijke dialoog gevoerd over de inhoud van het primair en het voortgezet onderwijs. In januari 2016 heeft het Platform daarover een advies uitgebracht. Omdat toen bleek dat veel leraren toch niet op de hoogte waren van het advies en zich er ook niet bij betrokken voelden, heeft de Onderwijscoöperatie, als vertegenwoordiging van de beroepsgroep leraren, met de staatssecretaris afgesproken eerst verdiepende en verbredende gesprekken met leraren te voeren voordat een nieuw curriculum kan worden opgesteld. De Onderwijscoöperatie organiseert dat samen met haar lidorganisaties AOb, CNV Onderwijs, BON, FvOv en PVVVO. In deze verdiepingsfase rond het advies van Schnabel staat een tweetal vragen centraal: 1. Geeft het advies van Schnabel de juiste richting voor een nieuw curriculum? 2. Hoe kan en wil de beroepsgroep invulling en uitvoering geven aan een nieuw curriculum? Om deze vragen te beantwoorden wordt gebruik gemaakt van een viertal benaderingen: 1. Een digitale consultatie van de beroepsgroep; 2. Focusgroepen met docenten; 3. Bijeenkomsten van de lidorganisaties; 4. Een enquête onder docenten. De opbrengst van de verdiepingsfase wordt bekend gemaakt op en op 1 November als advies aan de staatssecretaris aangeboden. Drie focusgroepen Dit verslag rapporteert over een drietal focusgroepen die zijn gehouden in het verband van de eerste deelvraag: geeft het advies de juiste richting voor een nieuw curriculum? Op 28 juni is in Amsterdam een focusgroep gehouden met docenten in het voortgezet onderwijs en op 29 juni heeft in Amersfoort een tweetal focusgroepen plaatsgevonden met docenten uit het basisonderwijs en met een gemengde groep docenten uit zowel het voortgezet onderwijs als het basisonderwijs. In totaal hebben 15 docenten uit het basisonderwijs en 12 docenten uit het voortgezet onderwijs deelgenomen. De docenten zijn uitgenodigd om een groepsgesprek te voeren over het onderwijs. Bij de uitnodiging is niet verteld dat de gesprekken specifiek zouden gaan over het advies van het Platform Onderwijs2032. Dat is zo gedaan om te vermijden dat de docenten zich gingen voorbereiden. Bij deze vorm van onderzoek is het van belang dat de deelnemers aan een focusgroep zoveel mogelijk lijken op hun collega s die niet aanwezig zijn in het groepsgesprek. Voor elke groep zijn negen docenten uitgenodigd. Allen zijn gekomen. De groepen duurden telkens circa anderhalf uur. Afgevaardigden van de Onderwijscoöperatie en lidorganisaties 5

6 waren tijdens de focusgroepen aanwezig en hebben de groepen in een nabije kamer via een beeldscherm gevolgd. Gespreksopbouw Na een korte introductie en een voorstelronde (zie bijlage I voor de gespreksleidraad) is elk groepsgesprek gestart met de vraag wat in de optiek van de docenten de essentie is van het advies van het Platform Onderwijs2032 en wat zij daarvan vinden. Deze vraag is schriftelijk beantwoord (zie bijlage II voor de hand-out die aan de docenten is uitgereikt). Daarna heeft de gespreksleider de samenvatting uit het advies van het Platform voorgelezen terwijl de docenten meelazen. Dat is gedaan om de docenten kennis te laten maken met de gehele context van het advies van het Platform, voordat werd overgegaan tot het volgende gespreksonderdeel. Aansluitend is een vijftal teksten uit het advies aan de docenten voorgelegd. De docenten hebben deze teksten één voor één zelf gelezen en hebben met twee verschillend gekleurde stiften tekstgedeelten gemarkeerd die hen negatief of positief opgevallen waren. Neutrale tekstgedeelten, die geen negatief op positief effect hadden, zijn niet gemarkeerd. De teksten zijn bovendien telkens met een rapportcijfer gescoord op een vijftal aspecten: - Begrijpelijkheid (Is helder wat er staat, leest men wat er bedoeld is?) - Urgentie (Gaat het om een belangrijke kwestie?) - Steun (Zijn de docenten het eens met de tekst?) - Realisatie (Is wel uitvoerbaar wat de tekst beoogt?) - Succes (Kunnen de geambieerde doelen wel worden bereikt?). Na de tekstblokjes op deze wijze te hebben beoordeeld is met de docenten doorgesproken over de door hen gegeven cijfers en de vraag waarom sommige tekstgedeelten negatief of positief werden gewaardeerd. Nadat alle vijf teksten op deze wijze zijn besproken is in de drie groepen doorgesproken over de vraag in hoeverre het advies van het Platform een juiste richting geeft voor een nieuw curriculum. Tenslotte hebben de docenten schriftelijk een advies aan de staatsecretaris geformuleerd. Leeswijzer Bedacht dient te worden dat het hier gaat om kwalitatief onderzoek (met een beperkt aantal respondenten, ten onderscheid van kwantitatief onderzoek met vaak honderden ondervraagden). Waar in deze notitie gemiddelden genoemd worden, moet derhalve bedacht worden dat deze zijn verkregen op basis van de waarderingen van een relatief gering aantal respondenten (in totaal 27 in het geval van dit onderzoek). Een dergelijk aantal respondenten garandeert geen getalsmatige puntprecisie. De grote kracht van kwalitatief onderzoek is evenwel dat er open vragen gesteld kunnen worden, waardoor het mogelijk is kennis te nemen van de opvattingen van de ondervraagden, zonder dat de vraagstelling een sturende invloed heeft. De antwoordcategorieën worden niet meegeleverd en het dialogische karakter van het groepsgesprek maakt het ook mogelijk om veel vragen open te stellen én door te vragen. In grootschalig kwantitatief onderzoek is dat onmogelijk. In focusgroepen is het zelfs mogelijk vragen te stellen zonder woorden. Als een gesprekleider zwijgt en geïnteresseerd blijft kijken, dan praten respondenten vaak door. In focusgroepen gaat het om verschillende talen: het gesproken 6

7 woord én lichaamstaal. De in dit verslag weergegeven citaten zijn zoveel mogelijk letterlijk weergegeven en slechts grammaticaal en met het oog op de begrijpelijkheid geredigeerd. 7

8 Bekendheid met het advies Direct na de introductie hebben de docenten schriftelijk en dus individueel en voordat er in de groepen over gesproken is antwoord gegeven op de vraag wat in hun optiek de essentie is van het advies van het Platform Onderwijs2032 en wat zij daarvan vinden. Veel docenten zeggen dan geen idee te hebben wat het advies inhoudt. Slechts een enkele docent noemt termen en begrippen die in het advies voorkomen (zoals burgerschap, digitaal, ook niet veel, ik moest wel denken aan de domeinen ). Er zijn wat dit betreft geen verschillen tussen docenten uit het voortgezet onderwijs en het basisonderwijs. Omdat er zo weinig bekend is over het advies komt bijna niemand toe aan het formuleren van een oordeel over het advies. In de groep docenten uit het voortgezet onderwijs werd wel kritisch gereageerd op de veronderstelde missie van het Platform: Ik had het gevoel van weer een onderwijshervorming, pff.. zal even weinig uithalen en een andere docent Ja, weer een hervorming.. de enige echte hervorming zou zijn niet te gaan hervormen. Iets meer vrijheid voor de invulling van het curriculum door de scholen. 8

9 Beoordeling advies op onderdelen Zoals eerder vermeld, is aan de respondenten een vijftal tekstgedeelten voorgelegd die zij met twee verschillende gekleurde stiften (negatief/positief) hebben gemarkeerd en die zij met rapportcijfers hebben gescoord op vijf aspecten (begrijpelijkheid, urgentie, steun, realisatie, succes). eerste tekst Kerncurriculum en keuzedelen voor school en leerling Wij pleiten voor een vaste basis van kennis en vaardigheden die zich beperkt tot datgene wat alle leerlingen ten minste nodig hebben voor vervolgonderwijs en om in de maatschappij te kunnen functioneren. Door die basis te beperken en vast te leggen in een kerncurriculum, krijgen leraren meer ruimte om hun onderwijsaanbod in te richten naar de behoeften, ambities en persoon van hun leerlingen. Omdat de basis beperkt is, levert dat onderwijstijd op die scholen en leerlingen zelf kunnen invullen. Scholen maken keuzes voor de verbreding en de verdieping van het onderwijsaanbod die het beste passen bij hun visie, de professionaliteit van de leraren, de capaciteiten en interesses van hun leerlingen, de voorkeuren van ouders en wat noodzakelijk is ter voorbereiding op vervolgonderwijs. Het verbreden en verdiepen van de vaste basis is niet vrijblijvend. Elke leerling heeft verdieping en verbreding nodig om zijn talenten te ontplooien, zijn wereldbeeld te vergroten en voldoende bagage voor vervolgonderwijs op te doen. Verdieping houdt in dat een leerling dieper ingaat op één of meer onderwerpen uit de vaste basis. Hij bestudeert een onderdeel meer gedetailleerd, onderzoekt nieuwe aspecten, bedenkt of maakt nieuwe toepassingen en oplossingen en leert over nieuwe verbanden en patronen. Verbreden houdt in dat een leerling kennis en vaardigheden krijgt aangeboden die de vaste basis aanvullen. Tabel 1: gemiddelde rapportcijfers docenten bo en vo eerste tekst bo vo Begrijpelijkheid (Is helder wat er staat, leest men wat er bedoeld is?) Urgentie (Gaat het om een belangrijke kwestie?) Steun (Zijn de docenten het eens met de tekst?) Realisatie (Is wel uitvoerbaar wat de tekst beoogt?) Succes (Kunnen de geambieerde doelen wel worden bereikt?) De docenten uit het basisonderwijs en het voortgezet onder vinden de tekst beide redelijk goed te begrijpen. De tekst gaat volgens beide groepen docenten ook over een urgente kwesties, de docenten uit het voortgezet onderwijs zijn daar nog meer van overtuigd dan de docenten in het basisonderwijs. Gemiddeld genomen is er ook redelijk wat steun voor de inhoud, bij de docenten uit het basisonderwijs nog meer dan bij de docenten uit het voortgezet onderwijs. De meeste vraagtekens zijn er bij de uitvoerbaarheid van de plannen 9

10 en de kans op succes. Maar ook daar scoort de tekst bij de docenten basisonderwijs een voldoende, afgerond geldt dat ook voor de docenten voortgezet onderwijs. Docenten basisonderwijs Veruit de meeste basisonderwijs docenten zijn voor het beperken van het kerncurriculum. Enkele docenten twijfelen er aan of het beperken van de basis onderwijstijd oplevert. Een docent zegt: De vaste basis van kennis en vaardigheden die ze willen beperken vind ik positief. Maar dat geeft voor een school als de mijne geen enkele ruimte om iets anders te doen. Als een kind met min 20 binnen komt, geven wij al 4 uur extra les. Enkele andere docenten geloven wel dat dit onderwijstijd oplevert: het idee dat het onderwijstijd zou opleveren ja, daar sta ik voor open. Een ander: Ja, dat lijkt mij ook wel wat en dat je dan meer tijd heb om in de middag projecten te doen. Vrijwel alle docenten zijn het oneens met de passage over het aansluiten van het onderwijsaanbod op de voorkeuren van ouders. Een docent zegt: De ouders op mijn school willen alleen rekenen, taal en begrijpend lezen en dat vinden ze nuttig, want die ouders zijn zelf analfabeet. Er wordt overigens ook met veel waardering gesproken over de bijdrage die ouders leveren: Ouders kunnen ook hele mooie bijdrages leveren, die verzorgen ateliers en gaan met kinderen aan de slag. Een andere docent reageert daar op: Zeker, maar dat is wel iets anders, want dan geef je ouders de mogelijkheid om de school binnen te komen, dat is geen u vraagt, wij draaien. Verschillende docenten hebben twijfels over de mogelijkheden het onderwijsaanbod in te richten naar de behoeften, ambities en persoon van de leerlingen. Een docent zegt: Een gemiddelde klas heeft 24 tot 30 leerlingen, als je daar allemaal op het eigen niveau moet gaan werken dan kom je handen tekort. Natuurlijk kan ICT daar bij helpen. Ik ben op een Steve JobsSchool geweest en ja, daar is het anders ingericht. Wauw. Op een ander moment in het gesprek zegt deze docente: Ik denk dat er wel professionalisering voor nodig is, op een vrij traditionele school zie ik dit niet gebeuren. In de gemengde groep docenten uit het basisonderwijs en het voortgezet onderwijs zegt een basisschooldocente in het speciaal onderwijs: Ik vind het een mooi streven, maar er zitten veel haken en ogen aan. Kinderen die naar vmbo en vwo uitstromen, daar zitten grote verschillen in, je moet differentiëren naar het kind, maar je hebt weinig tijd om voor te bereiden want je hebt ook heel veel administratie. Alle docenten dus ook die uit het voortgezet onderwijs - stemmen hier vervolgens mee in. Er is waardering voor de gerichtheid van het onderwijs op wat leerlingen nodig hebben om later in de maatschappij te kunnen functioneren. Ook de constatering dat het verbreden en verdiepend van de vast basis niet vrijblijvend is wordt gewaardeerd. Docenten voortgezet onderwijs Ook veel docenten uit het voortgezet onderwijs vallen over de zinsnede over het aansluiten bij de voorkeuren van ouders: Wij zitten op een particuliere school waar de ouders torenhoge ambities hebben en dat geeft behoorlijk wat problemen. Een ander: Ouders moeten niet bemoeien met de basis van wat belangrijk is voor de educatie van het kind, want dan zouden ouders veel essentiële dingen schrappen. 10

11 Bij de docenten in het voortgezet onderwijs wordt door verschillende gespreksdeelnemers gezegd, dat de tekst vaag is: Kijk, ik heb niet de hele tekst roze 1 maar hij is in zijn geheel vaag omdat de basis beperkt is.. scholen kunnen het zelf invullen.. dat is ook vaag.. en verdieping houdt in dat de leerling dieper ingaat op de vaste basis. Wat betekent dat precies?. Een andere docent: De basis is nu ook beperkt!. Nog een ander: Ik vraag mij af welke verdieping en verbreding? Ja, dat is het probleem van de tekst. Het klinkt mooi, maar ja, ik heb meer vragen dan antwoorden. Een enkele docent merkt op dat verdiepen en verbreden voor hem niet duidelijk is: Verbreden en verdiepen staat voor mij haaks op elkaar. In de gemengde groep met docenten uit het basisonderwijs en het voortgezet onderwijs is een meerderheid (zes van de negen) voor bet beperken van het kerncurriculum. Maar dan zegt een docent: Hoe groot is het kerncurriculum? Ik heb geen idee waar ik ja tegen zeg. De docenten in het voortgezet onderwijs zijn positief over meer maatwerk in het onderwijs: ruimte om het onderwijsaanbod af te stemmen op de persoonlijkheid en behoeftes van leerlingen, dat is goed. Een ander: Ik heb dat ook! Maar het belangrijkste vind ik toch de gerichtheid op wat zij minimaal nodig hebben aan onderwijs om in de maatschappij te functioneren - dat is wel waar het om gaat. Ook bij de docenten in het voortgezet onderwijs worden bij het personaliseren van het onderwijs toch ook kritische kanttekeningen gemaakt. Een docent: Dan krijg je dus een soort van vrij onderwijs, dan heb je iemand die op zijn twaalfde wil tuinieren en dan op zijn zestiende automonteur wil worden en ja, dat kan dan niet meer. Je hebt hier zoveel geld voor nodig, dit is passend onderwijs in het kwadraat. tweede tekst Welke vaardigheden en kennis verdienen een prominente plek? Met een beter evenwicht tussen de drie doelen van het onderwijs (kennisontwikkeling, persoonsvorming en maatschappelijke toerusting) kan het leerlingen begeleiden in hun ontwikkeling tot zelfstandige volwassenen die vaardig, waardig en aardig zijn, voor zichzelf en voor hun omgeving. Het Platform beschouwt taalvaardigheid (Nederlands, Engels), rekenvaardigheid (inclusief wiskunde), digitale geletterdheid en burgerschap als verplichte onderdelen van het kerncurriculum. Dat omvat daarnaast kennis die leerlingen nodig hebben om de wereld te kunnen begrijpen en eraan bij te dragen. Tabel 2: gemiddelde rapportcijfers docenten bo en vo tweede tekst bo vo Begrijpelijkheid (Is helder wat er staat, leest men wat er bedoeld is?) Urgentie (Gaat het om een belangrijke kwestie?) Steun (Zijn de docenten het eens met de tekst?) Realisatie (Is wel uitvoerbaar wat de tekst beoogt?) Succes (Kunnen de geambieerde doelen wel worden bereikt?) Zowel de docenten uit het basisonderwijs als die uit het voortgezet onderwijs vinden de tekst redelijk begrijpelijk. Voor de urgentie geven de beide groepen docenten nu ongeveer 1 Met een roze stift werden minder positieve passages gemarkeerd, met een groene de positief gewaarde onderdelen. 11

12 gelijke cijfers, beide vinden ze de tekst redelijk urgent. Ook bij de steun die zij geven aan de tekst is dit keer weinig verschil, zowel de docenten uit het basisonderwijs als die uit het voortgezet onderwijs kunnen zich redelijk vinden in de tekst. Het oordeel over de uitvoerbaarheid is bij de twee groepen docenten nagenoeg even groot en komt uit op een voldoende. Dat geldt ook voor het geloof in het succes. Docenten basisonderwijs De docenten staan niet afwijzend tegenover de tekst, maar de grote vraag die door hun kanttekeningen heen loopt is wat betekent het precies?. Er gaat relatief veel aandacht uit naar de woorden vaardig, waardig en aardig. Een docent zegt: Ik heb dat roze gemaakt, dat vaardig, waardig en aardig zegt mij helemaal niets. Een ander: Wat houdt het in? Wanneer is een kind vaardig of aardig?. Nog een andere docent: Dat is niet meetbaar genoeg. Er zijn ook docenten die positief reageren op vaardig, waardig en aardig: Ik heb dat juist groen gemaakt, omdat wij heel erg bezig zijn met vreedzaam schoolonderwijs en dan probeer je ook kinderen socialer te maken zodat zij aardiger zijn naar hun omgeving toe. Er zijn meer woorden die onduidelijk gevonden worden, een docent zegt: Digitale geletterdheid heb ik roze gemaakt bedoel je daar computervaardigheid mee?. Voor anderen is wel onmiddellijk duidelijk wat daar mee bedoeld wordt: ik heb het juist groen gemaakt. Een andere docent die daar op reageert: Ik ook, volgens mij is het computervaardigheid, maar je hebt er wel de financiële middelen voor nodig. Het beschikken over de middelen is een terugkerend gespreksonderwerp. Een docent zegt: Ik vind het mooi dat Engels en digitale geletterdheid vaste onderdelen worden. Een ander reageert daar op: Ik vind het best wel heel laat, als je ziet wat wij nu al doen op dat gebied, maar als dit pas in 2032 erin komt tja dan lopen ze achter de feiten aan. Bij ons krijgen ze digitale geletterdheid vanaf groep drie met hun eigen laptop. Waarop weer een andere docent zegt: Wat een luxe, wij hebben maar vier computers per klas. Over het Engels zegt een docent: Ik ben huiverig voor Engels als ik zie hoeveel tijd het al kost met Nederlands. Een ander reageert daar op: Wij doen het al wel en dat werkt fantastisch. Nog een andere docent zegt: Kinderen vinden het leuk he...wij hadden buitenlands bezoek gister en toen stelden ze in het Engels vragen, van groep vijf tot acht. Docenten voortgezet onderwijs Ook bij de docenten in het voortgezet onderwijs is een terugkerende vraag wat de woorden nu precies betekenen. Een docent zegt: Dat omvat daarnaast ( de verplichte onderdelen van het kerncurriculum) kennis die kinderen nodig hebben heel belangrijk, maar wat is dat dan?. Een ander reageert daar op: ja precies.. dat is juist het hete hangijzer in de hele discussie. Nog een andere docent reageert weer op die opmerking: Ik sluit mij daar wel bij aan. Ze onderscheiden eerst kennis die nodig zou zijn en daarnaast ook nog andere dingen. Ja. Een docent uit het voortgezet onderwijs zegt in de gemengde groep leraren: Er wordt niets letterlijk omschreven, dat is mijn bezwaar tegen de hele tekst. het is maar net hoe de school het invult. Een basisschooldocente reageert daar op: Er worden geen handvatten gegeven. Een docent zegt: In de eerste zin staat een beter evenwicht.. is dat nu niet het geval?. In reactie daarop zegt een andere docent: Een beter evenwicht heb ik wel groen, ik vind het 12

13 ook wel een beetje vaag, maar je kan wel streven naar iets meer samenhang, de nadruk ligt nu teveel op de kernvakken. Ook bij de docenten in het voortgezet onderwijs vallen de woorden vaardig, waardig en aardig op. Een docent zegt: Echt een cliché. Een ander: Irritatie opwekkend.. vaardig is wel oké maar aardig en waardig?. Nog een andere docent: Ik vind dat juist leuk!. Er is bijval voor de aandacht voor burgerschap hoewel ook een enkele docent er een vraagteken bij plaatst: Je bent toch wie je bent, dat krijg je van huis uit mee toch?. Een ander die daar op reageert: Nee hoor, sommigen niet. Bijval is er ook voor de aandacht voor taal en rekenen. Als een docent dat zegt, reageert een ander met: Ja ik ook.. en digitale geletterdheid! Ze staan raar te kijken als ze kolommen in Word moeten maken. Een andere docent uit het voortgezet onderwijs in de gemengde groep vraagt zich dat weer af: Digitale geletterdheid is dat zo belangrijk? moet je daar veel tijd voor uit trekken?. Een docente uit het basisonderwijs reageert daar op met: Mijn kinderen zijn vergroeid met hun telefoontjes. Een ander basisschooldocent zegt daarop: Dan moet je ze juist leren hoe daar mee om te gaan, wat is betrouwbaar?. Als aan het eind van de discussie over de tweede tekst door de gespreksleider in de gemengde groep gevaagd wordt of de aandacht voor burgerschap en digitale vaardigheden terecht is, zijn vrijwel alle docenten het in de gemengde groep het daar mee eens. derde tekst Detaillering van de doelen De leerdoelen moeten concreter dan nu het geval is in kerndoelen worden uitgewerkt, zodat leraren duidelijker kunnen zien wat tot de verplichte kern behoort en daarmee ook waar ruimte is om eigen keuzes te maken. De huidige kerndoelen geven geen helder beeld van het beoogde niveau van datgene wat leerlingen moeten leren. Daardoor geven ze leraren te weinig richting en houvast. In de ontwerpfase moet samen met leraren worden onderzocht hoe de kern af te bakenen en scholen tegelijkertijd voldoende ruimte bieden om ze naar eigen inzicht uit te werken. Tabel 3: gemiddelde rapportcijfers docenten bo en vo derde tekst bo vo Begrijpelijkheid (Is helder wat er staat, leest men wat er bedoeld is?) Urgentie (Gaat het om een belangrijke kwestie?) Steun (Zijn de docenten het eens met de tekst?) Realisatie (Is wel uitvoerbaar wat de tekst beoogt?) Succes (Kunnen de geambieerde doelen wel worden bereikt?) Zowel de docenten uit het basisonderwijs als het voortgezet onderwijs vinden de tekst redelijk begrijpelijk. De basisschooldocenten vinden de tekst iets urgenter dan de docenten uit het voortgezet onderwijs, maar ook dezen onderschrijven het belang van de tekst in redelijke mate. De docenten in het basisonderwijs zijn het in sterkere mate eens met de tekst dan de docenten uit het voortgezet onderwijs, maar ook de laatsten geven de tekst 13

14 (afgerond) een voldoende. Een voldoende wordt er ook door beide groepen docenten gegeven voor het veronderstelde succes van de ambities. Docenten basisonderwijs Een meerderheid in de groep met basisschooldocenten (zeven van de negen) is het er mee eens dat de kerndoelen concreter dan nu het geval is moeten worden uitgewerkt. Een docente zegt: Als je kijkt naar de kleuterdoelen voor rekenen, er zijn meer dan 100 doelen beschreven. Die onthoud ik niet en ze zijn vaag. Een ander: Ik vind ze vaak in de methode duidelijker dan de doelen zelf. Een andere docent beaamt dat: Daar staan ze heel concreet en helder ja. De ruimte om eigen keuzes te maken wordt en omarmd en ook kritisch bezien. Een docent zegt: Ja, ik heb het groen gemaakt omdat het samen met de leraren gebeurt en dat werd tijd. Een ander: Ik vind het niet verkeerd. De doelen afbakenen en dan kan je als school of team nog besluiten wat je wilt toevoegen. Een ander: Samen met leerkrachten! Niet met iemand die achter een bureau zit en niet voor een klas heeft gestaan!. Het kritische geluid: Sommige leraren kunnen niet omgaan met die vrijheid. Docenten voortgezet onderwijs De zin waarin staat dat de leerdoelen moeten worden geconcretiseerd in kerndoelen zodat leraren duidelijker kunnen zien wat tot de verplichte kern behoort, irriteert sommige docenten: De tekst suggereert dat leraren niet begrijpen wat de inhoud van hun lessen is, dat is storend. Een ander: Het is pijnlijk dat je als leraar duidelijk gemaakt zou moeten worden wat we zouden moeten kunnen pff... Een ander zegt: De eerste drie zinnen heb ik roze gemaakt, de leerdoelen moeten concreet oké, dat snap ik. Maar daarna moet het wiel opnieuw uitgevonden worden?. Een ander: Ik heb ook het eerste deel roze gemaakt. Ik snap het niet. Wij hebben voor elk vak kerndoelen want dat moet, wij hebben een vakwerkplan dat wij zelf hebben bedacht met onze visie erin. Maar in deze tekst lijkt het er op alsof wij nu wat doen. Een docent leest in het streven de leerdoelen te concretiseren, dat de leerdoelen gedetailleerd moeten worden: We zijn weer terug bij af.. we kwamen van 150 kerndoelen die zijn teruggebracht naar 56 en ja als die weer concreter moeten. Een ander: Meer ruimte bieden, het spreekt elkaar tegen. Veel concreter maken, dan wordt alles veel verfijnder.. maar wij willen juist helemaal niet voorgeschreven krijgen in de F1 en F3 wat het referentieniveau moet zijn, als dat nog verder dichtgetimmerd wordt dan zou ik dat niet fijn vinden. Ook nu wordt weer door verschillende docenten uitgesproken dat de tekst vaag is: Ik zet mijn vraagtekens bij de ontwerpfase en wat zij daar dan precies mee bedoelen. Een ander is juist enthousiast: De ontwerpfase samen met docenten vond ik wel goed, docenten praten graag mee met hun vak. Deze docent wordt bijgevallen door een ander: Ja ik vind het wel goed dat ze zeggen samen met leraren. Een docent reageert daar op: Dan krijg je wel heel veel verschillende meningen. Nog een ander zegt: Maar docenten hebben geen tijd, dus een zes voor de realisatie. Over de ruimte aan scholen, zegt een docent : Het is een goede zaak om scholen ruimte te bieden, maar ja, als er geen geschiedenis bij de kerndoelen staat dan moet burgerschap wel 14

15 heel ruim worden. Weer een ander zegt: Scholen voldoende ruimte bieden, dat moet je niet doen. Daar heb ik een slecht gevoel bij. Er is ook steun voor de tekst: Ik heb alles groen gemarkeerd. Je merkt bij ons gigantische niveauverschillen tussen de leerlingen die van verschillende scholen komen, docenten hebben onvoldoende kennis van welke accenten ze moeten aanbrengen in de stof. vierde tekst Samenhang in het onderwijsaanbod Meer verbinding tussen de inhoud van vakken kan het onderwijs voor leerlingen meer betekenisvol maken. Ook maatschappelijke kwesties vragen om een interdisciplinaire aanpak. Om de samenhang te benutten en het onderwijs voor leerlingen meer betekenisvol te maken, stelt het Platform voor de kennisbasis uit te werken in drie interdisciplinaire kennisdomeinen: Mens & Maatschappij, Natuur & Technologie en Taal & Cultuur. De grote uitdagingen waarmee de huidige en toekomstige generaties te maken hebben en krijgen, laten zich niet opsluiten in aparte vakken. Om complexe maatschappelijke problemen van verschillende kanten te kunnen bekijken, is het voor leerlingen van belang interdisciplinair te leren denken en (samen)werken. Volgens het Platform is een interdisciplinaire aanpak nodig om leerlingen een dieper en meer samenhangend inzicht in de leerstof te geven en ook om hun leermotivatie te vergroten. Het Platform vindt dat scholen ervoor moeten zorgen dat hun leerlingen samenhang in het onderwijsaanbod ervaren. Voor leerlingen moet duidelijk zijn hoe onderdelen van het aanbod met elkaar samenhangen en bijdragen aan de ontwikkeling van hun kennis en vaardigheden. Tabel 4: gemiddelde rapportcijfers docenten bo en vo vierde tekst bo vo Begrijpelijkheid (Is helder wat er staat, leest men wat er bedoeld is?) Urgentie (Gaat het om een belangrijke kwestie?) Steun (Zijn de docenten het eens met de tekst?) Realisatie (Is wel uitvoerbaar wat de tekst beoogt?) Succes (Kunnen de geambieerde doelen wel worden bereikt?) De docenten uit het voortgezet onderwijs vinden de tekst begrijpelijker dan de basisschooldocenten, hoewel ook die tekst redelijk begrijpelijk vinden. De docenten vinden de tekst in gelijke mate urgent. Er is meer steun voor de tekst bij de basisschooldocenten dan bij de docenten in het voortgezet onderwijs. Voor de realisatie en de kans op succes geven de docenten (afgerond) een kleine voldoende. Docenten basisschool Een aantal docenten kan niets met het woord interdisciplinair. Een docent zegt: dat woord zegt mij niets. Een ander zegt: Interdisciplinair, dat vind ik vaag. Weer een ander: Heb ik zowel roze gemaakt als groen. Ik vind de domeinen mooi gevonden, maar mis wel rekenen. 15

16 Dat laatste vindt een andere docent ook: Ik mis daar het stukje rekenen en wiskunde, of waar valt dat onder? Ik zie ze niet terug. Verschillende docenten zien praktische obstakels: Bij mij gaat meteen ratelen: hoe gaan wij dat vorm geven: ik heb allemaal nieuwe methodes aangeschaft voor allerlei vakken, hoe gaan we dat doen? Komen er hier subsidies voor?. Een ander zegt: Amersfoort heeft scholen die zo werken en die komen er toch weer op terug omdat ze de doelen niet halen, en ja, dat vraagt toch wel enige deskundigheid. Een ander: In het kleuteronderwijs wordt toch al echt op deze methode gewerkt. Ik denk dat mensen toch bang zijn om dat los te laten in hogere groepen. Een docent reageert daar op: Je wordt afgerekend op de Citoscores. Een ander zegt dan: Klopt, de Cito en inspectie. Een docente zegt: Ik heb veel autisten in mijn klas en als die niet zouden weten wat er moet gebeuren, dan is het foute boel. Een ander reageert daar op: Je kan ze ook een andere structuur geven, dit kan toch ook met een hele duidelijke structuur. Een docente zegt: Ik denk dat het voor leerlingen die een lagere IQ hebben die integratie ook goed is. Dan krijgen ze meer handvatten om de wereld om zich heen te begrijpen. Een docente zegt: Bij ons op school zijn we al heel veel bezig met het mengen van vakken, dan krijgen leerlingen in de middag veel meer ruimte het zelf in te vullen. Ik vind dat echt ideaal. Een andere docent reageert daar op: Pietje kiest dan alleen wat hij leuk vindt?. De docente die eerder aan het woord was reageert daar op: Nee hoor, dat kan je beperken. Een docente zegt: In het basisonderwijs hebben we dat al met wereldoriëntatie, dat is aardrijkskunde etc.. Een ander zeg in reactie: Ja, voor veel kinderen is het heel verhelderend dat er samenhang is. Docenten voortgezet onderwijs De docenten krijgen moeilijk greep op wat één en ander precies betekent: ik zit met die drie kennisdomeinen, is dat genoeg omvattend?. Een ander: Het kunnen er ook vier of twee zijn. Nog een ander: Welke vakken vallen er onder en waar zie je dat in terug?. Dat er samenwerking moet zijn tussen vakken wordt breed gedeeld: Ik vind wel dat er meer verbinding mag liggen tussen de vakken. Een ander: Maar natuurlijk moet er veel meer samen worden gewerkt!. Een ander reageert daar op: Ik neem aan dat wij dat allemaal al doen. Op de vraag van de gespreksleider of dat inderdaad zo is, wordt nee gezegd. Een docent zegt: Er zijn heel veel leerlingen die het fijn vinden dat er onderscheiden vakken zijn, anders krijg je maar drie vakken en die kunnen over alles gaan. Dat wordt heel onoverzichtelijk voor heel veel kinderen. Dat kan wel, maar alleen voor de kinderen die er geschikt voor zijn. Een docent zegt: Je hebt al middelbare scholen waar elke docent zijn eigen werkgebied heeft, dus geen vakken, maar meer gebieden. Wij krijgen leerlingen van hen die daar niet kunnen aarden, maar andersom zijn er ook leerlingen van ons die daar beter af zijn. Dus ja, het hang van het kind af. Ook hier valt een enkeling over het woord interdisciplinair: Poeh.. dat woord is wel heel populair. 16

17 vijfde tekst Toetsing Toetsing en examinering moeten de nieuwe accenten in de onderwijsdoelen en -inhoud weerspiegelen. Momenteel bepalen de inhoud van de centrale eindtoets in het primair onderwijs, de determinerende toetsen in de onderbouw van het voortgezet onderwijs en het centraal examenprogramma in hoge mate de inhoud van het onderwijs. Door de grote nadruk die daardoor op het kwalificerende doel van het onderwijs komt te liggen, is er weinig aandacht voor de socialiserende functie van het onderwijs en voor persoonsvorming. Het Platform is van mening dat een heroriëntatie op de huidige manier van toetsen en examineren cruciaal is om de beoogde visie op toekomstgericht onderwijs in de praktijk te brengen. Curriculumvernieuwing komt niet van de grond zolang die niet in exameneisen wordt vertaald. Er is een goede balans nodig tussen het vastleggen van centrale ijkpunten en voldoende bewegingsvrijheid om invulling te geven aan de brede opdracht van het onderwijs. Tabel 5: gemiddelde rapportcijfers docenten bo en vo vijfde tekst bo vo Begrijpelijkheid (Is helder wat er staat, leest men wat er bedoeld is?) Urgentie (Gaat het om een belangrijke kwestie?) Steun (Zijn de docenten het eens met de tekst?) Realisatie (Is wel uitvoerbaar wat de tekst beoogt?) Succes (Kunnen de geambieerde doelen wel worden bereikt?) De begrijpelijkheid krijgt een ruime voldoende, vooral bij de docenten in het basisonderwijs. De docenten in het voortgezet onderwijs vinden de tekst redelijk urgent, de docenten in het basisonderwijs vinden deze passage zeer belangrijk. Zij zijn het ook zeer eens met de tekst, de docenten in het voortgezet onderwijs zijn het er redelijk mee eens. De uitvoerbaarheid en het veronderstelde succes krijgen een (krappe) voldoende. Docenten basisonderwijs Wat ik heel belangrijk vindt, zegt een docent, is de socialiserende functie van het onderwijs en de persoonsvorming. Maar hoe zit dat in het voortgezet onderwijs? Ik heb wel eens het idee dat je in het basisonderwijs heel veel dingen doet, die daarna eindigen en niet opgepakt worden door het voortgezet onderwijs. Een ander: Juist, dan wordt er niet eens meer naar gekeken!. Wijzigingen in de toetsing en examinering worden logisch gevonden en enthousiast ontvangen. Een docent zegt: Ik denk wel dat dit nodig is om al het andere ook te realiseren. Een nieuwe vorm van toetsing en dat ze die accenten in het onderwijs weerspiegelen. Dat is logisch. 17

18 Een docent zegt: Mij spreekt de hele tweede alinea aan. Ze gaan heroriënteren en dat is heel belangrijk want nu toetsen wij alleen maar kennis met de Cito en met dit gaan wij wel een nieuwe weg in. Een ander: Ja en dan de hoeveelheid toetsen. Het kost zoveel tijd om het allemaal te registeren en met de helft doe je nooit meer wat. Dan moet je elke keer weer die leestoets afnemen terwijl je weet: dat kind leest gewoon goed. Een docent zegt: Kinderen worden getraind met het oog op Cito en niet om vaardigheden te verwerven die ze later nog kunnen toepassen. Het is al zo ver dat middelbare scholen niet meer naar de Cito kijken maar naar de docent omdat die het kind kent. Docenten voortgezet onderwijs Ook bij de docenten in het voortgezet onderwijs valt een heroriëntatie op de toetsing en examinering goed: ik vind dat hoe er nu getoetst wordt voor veel leerlingen niet blijkt te werken. Een ander: Ik ben hier heel erg blij mee. Zelf ben ik opgeleid voor een examen in plaats van voor de maatschappij en dat spreekt hier veel meer uit. Een docent zegt: Ik heb liever dat ze bepaalde vaardigheden beheersen die ik kan afvinken, zonder al die cijfers en toetsen. Ik wil gewoon dat ze drie maanden lang op iets kunnen oefenen en dat je dat dan kan afvinken en je weer door kan. Het is nu veel meer gericht op examens en toetsen. Een ander: Er wordt maar wat afgetoetst. Ik zit de hele avond na te kijken en dan zie ik een jaar later een leerling weer terug en dan is ie alles vergeten. De eerste keer zes-en-een-half en dan de tweede keer een drie. Verschillende docenten hebben de tweede alinea helemaal groen gekleurd. Ook de aandacht voor de socialiserende functie van het onderwijs en de persoonsvorming valt bij de docenten in het voortgezet onderwijs goed. 18

19 Overall oordeel De scores die de docenten voor de vijf tekstgedeelten op de vijf aspecten hebben gegeven, zijn in tabel 6 in samenvattende gemiddelden weergegeven. Tabel 6: gemiddelde rapportcijfers docenten bo en vo alle teksten bo vo Begrijpelijkheid (Is helder wat er staat, leest men wat er bedoeld is?) Urgentie (Gaat het om een belangrijke kwestie?) Steun (Zijn de docenten het eens met de tekst?) Realisatie (Is wel uitvoerbaar wat de tekst beoogt?) Succes (Kunnen de geambieerde doelen wel worden bereikt?) Overall vinden de docenten de teksten redelijk begrijpelijk en ook redelijk urgent, de teksten gaan over belangrijke kwesties. Er is meer steun voor de inhoud bij de docenten in het basisonderwijs dan bij de docenten in het voortgezet onderwijs, maar ook bij de docenten in het voortgezet onderwijs scoren de teksten gemiddeld een voldoende als het gaat om de vraag in hoeverre de docenten het eens zijn met de teksten. Ook de scores voor de uitvoerbaarheid en het succes zijn voldoende, maar wel het laagst van alle gemiddelden. Dat blijkt ook uit de discussies aan het eind van de geroepsgesprekken als gevraagd wordt naar een samenvattend oordeel. Docenten basisonderwijs Een docent zegt: Het klinkt heel idealistisch en ik kan mij er ook in vinden, maar aan de andere kant hoe gaan wij dit voor elkaar krijgen, de huidige mensen die in het onderwijs zitten moeten volledig omgeschoold worden in hun denkwijze hier gaat nog heel veel werk in zitten. Een ander: Als leerkracht wil je allemaal wel maar hoe?. Nog iemand: De docenten die nu 50 zijn en nog tot hun 67ste moeten kunnen die dat nog bijbenen met al die veranderingen?. In het afsluitende gesprek wordt positief teruggegrepen op het zoeken naar samenhang in vakken: Zo zit de wereld namelijk ook in elkaar. Niet in hokjes opgedeeld. Het accent op burgerschap, persoonsvorming, omgangsvormen en de betrokkenheid op de samenleving worden als positieve punten gememoriseerd. Bij de verdere operationalisatie moeten de docenten er bij betrokken worden: Als ze dit samen met leerkrachten blijven doen dan is dit wel een hele mooie stap. Ik denk dat je, zoals nu, de leerkrachten uit de praktijk er bij moet halen. Een docent voegt daar aan toe: Ja, niet alleen de jonge garde, maar alle leeftijden. Wat nog meer nodig is: kleinere klassen, meer geld, minder lesuren, een assistent bij je in de klas, gemotiveerde docenten, je kan het niet in je eentje doen maar als sectie, en flink veel mogelijkheden voor opleiding en omscholing. 19

20 In de afsluitende discussie herhaalt een docent: Over die toetsing vind ik een goed stukje. Een ander vult aan: Ja, zelfs als dit plan van tafel gehaald wordt dan wil ik dat stukje over toetsing toch nog terug zien!. Docenten voortgezet onderwijs Een docent zegt: Voor mij ontbreekt de richting, het zijn mooie woorden en een aantal dingen zijn zeker heel belangrijk, maar het blijft heel vaag. Een andere docent vult aan: Denk aan de middenschool, dat het allemaal gelijk moest waardoor je een enorme verschraling kreeg.. en het studiehuis.. Ook bij de docenten in het voortgezet onderwijs gaan de gedachten uit naar oudere leraren: heel veel docenten zijn bijna zestig en die zitten hier echt niet op te wachten. Wat iedereen belangrijk vindt: In het vervolg moeten veel er meer gesprekken met de werkvloer plaatsvinden. Wat vinden de docenten en de directies ervan! dit is weer veel te veel van boven af gestuurd. Ook bij de docenten in het voortgezet onderwijs is er een sterk accent op het hoe in de operationalisatie: Wat hier staat is het tegenovergestelde van wat er nu op de docentopleidingen gebeurt. Daar is alleen maar focus op eindtermen en doelen en de vraag hoe creëer je een les die exact voldoet aan meetbare doelen?. Een ander: Ik ben ook heel benieuwd.., hoe ze dat interdisciplinaire doen. De docenten al die jaren al gewend zijn om hun vak te geven. 20

21 Advies aan de staatssecretaris over de toekomst van het basis- en voortgezet onderwijs in Nederland Aan alle docenten is gevraagd een advies aan de staatssecretaris te schrijven over de toekomst van het basis- en voortgezet onderwijs in Nederland. Docenten basisonderwijs Nu de docenten in de loop van het gesprek hun twijfels hebben kunnen uiten over de uitvoerbaarheid en de vraag wat het advies van het Platform Onderwijs2032 nu precies (in de praktijk) betekent, valt op dat een aantal docenten zich nu in behoorlijk positieve kwalificaties uiten: Jullie zijn op de goede weg, Een prachtig plan! en vooral dat negatieve kwalificaties nagenoeg ontbreken. Wel wijzen heel veel docenten op een aantal vooraardelijkheden die in het kader van de implementatie van het advies essentieel zijn. Veel docenten spreken dan over kleinere klassen en meer handen in de klas van ondersteunend personeel. Velen ook wijzen op de noodzaak van meer ruimte en middelen (geld, computers). Ook het betrekken van de leraren bij de operationalisatie en implementatie wordt essentieel geacht en kennelijk niet vanzelfsprekend. Tevens wordt er gepleit voor een gefaseerde stapsgewijze implementatie en voor duidelijke kerndoelen, die helder weergeven wat er van docenten verwacht wordt. Verschillende docenten benadrukken andermaal dat een herziening van het toetsen gewenst is. De antwoorden zijn hier letterlijk weeggeven: Luister naar de mensen op de werkvloer! Duidelijke concrete doelen in het kerncurriculum > SMART! Aansluitende toetsing in een reële setting, het moet bijdragen aan het goed kunnen volgen van leerlingen (niet toetsen voor de schoolinspectie) Investeer in het personeel > cao > tijd/werkdruk, meer voorbereidingstijd Geef de scholen de middelen om te kunnen vernieuwen: financiën, leermiddelen als laptops of tablets Maak eerst een proefpolder voordat het landelijk ingevoerd gaat worden Houdt rekening met de verschillende leeftijdscategorieën Schep allereerst voorwaarden: kleinere klassen; meer handen in de klas (ondersteunend personeel); behoud van speciaal onderwijs Implementatie: implementatie in overzichtelijke stappen, duidelijk richtlijnen, toerusting aan docenten Positieve vernieuwingen: kennisontwikkeling; persoonsvorming en maatschappelijke toerusting; andere toetsing; kerncurriculum beperken; meer verbinding tussen inhoud van het onderwijs Jullie zijn op de goede weg. Ik denk dat we echt naar een ander soort onderwijs toe moeten werken om de kinderen voor te bereiden op een plekje in de maatschappij. Ieder kind moet weten waar zijn of haar talenten liggen. Dit geldt tevens voor de leerkrachten. Er moeten voldoende mogelijkheden ontwikkeld worden voor de leerkrachten zodat ze alles kunnen bijbenen in het onderwijs. 21

22 Dit plan moet al snel in kleine stappen geconcretiseerd en uitgevoerd worden. Er is veel tijd nodig om alle leerkrachten, pabo-opleidingen, scholen, inspectie etc. hier op voor te bereiden en die kennis eigen te maken. Het vraagt veel van de leerkracht. Het moet vooral heel duidelijk zijn wat nou precies van een leerkracht gevraagd wordt. Wat moet hij anders doen dan wat nu gevraagd wordt. Als een leerkracht niet mee wil met de verandering zal hij/zij snel terugvallen in oude gewoontes. Ook de inspectie moet mee in de verandering. Geef ruimte aan de basisscholen voor professionele ontwikkeling op een hoogwaardig niveau om het onderwijs anno 2032 te realiseren. Daarnaast zijn er financiële middelen nodig om digitale geletterdheid een goede en werkbare plek te geven in het huidige onderwijs. Blijf in gesprek met leerkrachten over wat er nodig is om deze onderwijsvernieuwingen mogelijk te maken. Een prachtig plan! Daar is veel geld voor nodig Geef ons de ruimte de middelen en de waardering die we nodig hebben en verdienen. Dan zouden we het onderwijs écht kunnen veranderen en verbeteren. Op dit moment wordt er steeds meer zakelijk gekeken naar het onderwijs. Dat is aan de ene kant goed, maar aan de andere kant werken we ook met mensen (levend materiaal) die niet zakelijk te benaderen zijn. We zijn geen bedrijf en daar gaat het helaas wel steeds meer op lijken. Kerndoelen duidelijk formuleren is belangrijk maar laat daarbij een herziening van de toetsen niet achterwege. Geef scholen meer ruimte om juist niet alles te toetsen. Geef leerkrachten echt de ruimte (lees: werkdrukvermindering) om zich te kunnen verdiepen in visie en bekwaamheden. Het feit dat nu misschien wel 90% (of 99%) van de leerkrachten niet weet dat de commissie Schnabel aan het werk is, zegt al veel over de betrokkenheid van leerkrachten bij hun toekomst(-visie). Geef de toekomstige leraar een universitaire opleiding! (+ bijbehorend loon, dan komen er weer mannen in het po). Duidelijke kerndoelen, wat verwacht je van de leerlingen? Aanpassen van de manier van toetsen & wat wil je toetsen Veel aandacht voor het sociale aspect/hoe functioneer je in de maatschappij Kleinere groepen & meer hulp in de klas > dan kun je onderwijs op maat bieden Meer financiële middelen beschikbaar stellen Passend onderwijs > toetsen aanpassen op niveau lln & bijv. hoogbegaafde lln. niet steeds leestoets te laten afnemen wanneer je het resultaat al kunt raden Meer aandacht voor professionalisering Zorg in eerste instantie voor voldoende tijd voor de docent om goed onderwijs te realiseren. Spreek met de werkvloer over wat gewenst en nodig is om dit te realiseren. Laat een onderwijs systeem eerst eens groeien voordat het weer veranderd wordt. Kleinere klassen Meer handen in de klas Administratie verminderen Meer geld (personeel, computers in scholen, cursus/training) Leerkrachten betrekken bij plannen Verder een goed verhaal Uitvoering is een punt van aandacht (zie bovenstaande) Ik mis de expliciete aandacht voor sociale vaardigheden als omgangsvormen, omgaan met conflicten/pesten ed 22