idee gezond Van eten word je beter Goed nieuws over voeding Een nacht en dag op de kinder Intensive Care Lekker vies Over de zin en onzin van hygiëne

Transcriptie

1 gezond Magazine van Maastricht UMC+ idee Nr Van eten word je beter Goed nieuws over voeding Een nacht en dag op de kinder Intensive Care Lekker vies Over de zin en onzin van hygiëne Recept voor een lang leven (met slechts 4 ingrediënten!) azm en UM werken samen onder de naam Maastricht UMC+ gezond idee 1

2 Dit doe ik Daniëlle Weerts (45) gipsverbandmeester 2 gezond idee Sjiek vond ik het, toen ik klein was. Als je arm of been in het gips zit, krijg je aandacht. Ik dacht: ik wil ook wel iets breken. Maar toen ik later als volwassene echt iets brak, bleek het minder leuk. Af en toe behandel ik kinderen met een aangeboren botafwijking die heel vlug iets breken. Als ze zich aan een tafel stoten, bijvoorbeeld. Die moeten leven als een porseleinen kopje. Het klinkt raar, maar mensen zijn vaak blij als ze gips krijgen. Gips fixeert, geeft rust, verlicht de pijn. Ja, soms krijg ik een kick van mijn werk. Als ik een patiënt help die een zwaar ongeval heeft gehad. Als ik zie dat zo iemand door mijn gipsjes steeds mobieler wordt, als ik zo iemand weer aan het lopen krijg dat is mooi.

3 Inhoud Colofon Gezond Idee is een speciale uitgave van het Maastricht UMC+ in het kader van 25 jaar academische zorg voor Limburg. Uitgever Maastricht UMC+ Hoofdredacteur Liz Tans Editorial consultant Hanneke Savenije Eindredacteur Ellen Kennes Art director Yke Bartels Oplage Teksten Ingrid Beckers / Karin Burhenne / Jos van Cann / Jules Coenegracht / Willy Janssen / Dido Michielsen / Lieke Muyris / Maria Rovers Fotografie Alf Mertens / Appie Derks / istockphoto / Getty Images / Tom Schilder Illustraties van der Schaaf & Hoogendoorn Drukwerk Schrijen-Lippertz / Roto Smeets Groep Redactie Gezond Idee Postbus 5800, 6202 AZ Maastricht T , F E Gezondidee.communicatie@mumc.nl W / Advertenties Els Oostveen, T / E els.oostveen@mumc.nl Bezorging Gezond Idee wordt bezorgd in Zuid- Limburg op alle adressen zonder een sticker op de brievenbus. Geen sticker en toch geen magazine ontvangen? Bel dan met De informatie in deze uitgave is compact en daardoor vaak niet volledig. Indien u meer informatie over een onderwerp wenst, kunt u deze vinden op de diverse websites die worden vermeld. De aangeboden informatie is uitdrukkelijk niet bedoeld om zelf diagnoses te stellen of tot zelfmedicatie over te gaan. Indien u aan de hand van informatie uit deze publicatie meent dat u iets mankeert, adviseren wij u altijd contact op te nemen met uw huisarts of behandelend specialist. Gezond leven 4 Eten waar je beter van wordt Over de rol van voeding bij gezondheid, beter worden en zelfs het voorkomen van ziekten. Hoogleraar Annemie Schols ziet een toekomst waarin het bij ziekten niet zal gaan om fantastische nieuwe medicijnen, maar om dieet en beweging. 32 Recept voor een lang leven Met deze 4 ingrediënten kun je jaren winnen. 36 Niet zo fris! Over vieze beestjes, winterse griepbacillen en andere onhygiënische zaken die onze gezondheid bedreigen. Of is een beetje smerigheid juist goed voor ons? P 06 Met de juiste voeding kan bij zieken veel winst worden behaald Wetenschap 22 Primeur: kunstevenwichtsorgaan Hoogleraar Herman Kingma brengt evenwicht. Megafantastisch! 43 Mijn ontdekking: het einde van hartfalen? Met zijn team vond professor Leon de Windt een gen dat verantwoordelijk lijkt voor bijna al het hartfalen. Kunnen we dat dan ook uitschakelen? De beste zorg 18 Dubbel zo goed Achter het Prikkelbaar Darmsyndroom zit vaak een verhaal. De gecombineerde aanpak met lichamelijke en psychische hulp van het MedPsych Center van het Maastricht UMC+ verricht dan wonderen. 26 Een nacht en een dag op de Intensive Care voor kinderen Ze zijn klein en vaak ernstig ziek. Maar alles in deze IC is ingericht op wat kinderen nodig hebben. Zoals de nabijheid van hun vader en moeder. + Meer 02 Dit doe ik 14 Wat is dat nou? 16, 25, 34 Kort 44 Beter gezond idee 3

4 Van eten word je beter Voedsel en gezondheid horen bij elkaar. In goede en in slechte zin. Wie te weinig eet, heeft geen energie; wie teveel eet wordt te dik. Het verkeerde eten is ongezond, en gezond eten geeft juist een mooie kans op een lang leven. Ondertussen weten we ook: van eten kun je beter worden. Sommige voedingsmiddelen blijken ziektes te voorkómen en zelfs te genezen. O4 gezond idee ndanks alle overheidscampagnes en waarschuwingen in kranten en bladen lukt het nog steeds niet om de levensstijl van de gemiddelde Nederlander gezonder te maken. Het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) liet een 3 jaar durende studie uitvoeren en kwam zo tot de ontdekking dat van de kinderen vanaf 7 jaar slechts 1 tot 2 procent voldoende groente eet; bij volwassen is dat maximaal 14 procent! En we krijgen dagelijks veel te weinig fruit, vis en vezels binnen. Hoewel we allemaal weten dat steeds maar hamburgers, pizza s en friet eten slecht voor ons is, denken we duidelijk te weinig aan onze gezondheid als we onze fastfoodbestelling plaatsen. We weten heus wel dat slechte voeding de deur openzet voor narigheid als ouderdomsdiabetes, hart- en vaatziekten, bepaalde soorten kanker of chronische aandoeningen. Maar ernaar leven? Maar dan nu het goede nieuws: uit vele onderzoeken blijkt dat je van eten ook juist beter kunt worden. Dat er eten bestaat dat niet alleen goed is voor onze gezondheid, maar dat zelfs helpt om onze ziekten te genezen. En de meeste van die levensmiddelen zijn gewoon in de supermarkt te koop, zoals broccoli, blauwe bessen en knoflook, en ze zijn niet vreselijk duur of moeilijk verkrijgbaar. Er zitten zelfs wat producten bij, bijvoorbeeld koffie, die tot voor kort op de zwarte lijst van ongezond voedsel stonden. Een eerste stap op weg naar gezond leven en toch lekker eten?

5 Goed eten Een paar alledaagse voedingsmiddelen die echt bijdragen aan je gezondheid (en waarover wetenschappers het helemaal eens zijn). Knoflook Is een plant die een natuurlijk antibioticum bevat, allicine. Deze allicine maakt bepaalde bacteriën in ons lichaam onschadelijk. Ook remt knoflook de groei van tumoren, dankzij een enzym met de mooie naam diallyl disulphide. De knoflookpers kan echter wel de vuilnisbak in, want dit enzym werkt op z n best als je de tenen hakt of kneust en vervolgens 10 tot 15 minuten laat liggen (dus daarna pas in de pan fruiten). gezond idee 5

6 Dit is nog maar het begin Prof.dr. Annemie Schols is hoogleraar Voeding en Metabolisme bij Chronische Ziekten aan het Maastricht UMC+. Ze is ook directeur van het Maastrichtse onderzoeksinstituut NUTRIM, dat de relatie tussen voeding en ziekten onderzoekt. Dagelijks is ze bezig met de vraag: hoe belangrijk is voeding voor onze gezondheid? Hoeveel energie gebruik ik? Weten hoeveel energie je gebruikt en waar je die energie vandaan haalt, kan de sleutel zijn tot een gezond gewicht en het voorkomen van ouderdomsdiabetes. In de nieuwe, high tech Metabolic Research Unit Maastricht van NUTRIM wordt onze energiebalans gemeten. Alles wat je eet of drinkt, wordt óf gebruikt óf opgeslagen, legt dr. Guy Plasqui van NUTRIM uit. We meten hier hoeveel energie iemand gebruikt, maar vooral ook waar die energie vandaan komt: is iemand vet, koolhydraten of eiwit aan het verbranden? De metingen vinden plaats in zogeheten respiratiekamers: luchtdicht afgesloten ruimtes waarin proefpersonen een bepaalde tijd kunnen verblijven. Ze zijn ontwikkeld door ingenieur Paul Schoffelen van de Maastrichtse vakgroep Humane Biologie en uniek in Nederland. Ook elders in de wereld bestaan er maar een paar. Afgesloten met een stalen deur en voorzien van een luikje waar voedsel door naar binnen kan worden geschoven, lijkt zo n respiratiekamer wat op een cel uit een Amerikaanse misdaadfilm. Plasqui: Hier zitten proefpersonen wel 24 tot 72 uur in. 6 gezond idee Volgens Annemie Schols is er nog veel te weinig bekend over de rol die voeding speelt bij het ontstaan, de behandeling en het voorkomen van ziekten. Dat is onderbelicht in de gezondheidszorg. Dertig jaar geleden wezen chirurgen uit Maastricht al op het belang van een goede voedingstoestand voor patiënten voorafgaand aan een operatie. Dat was toen uniek. We weten inmiddels dat voeding een belangrijke rol kan spelen in de behandeling van patiënten. Zo kan via de juiste voeding het verloop van een ziekte van een chronisch zieke patiënt gunstig worden beïnvloed. Ook in de behandeling en na het herstel van een acute ziekte kan via voeding veel winst worden behaald. Doorbraken Zeker is dat er nog veel moet worden onderzocht. En met alleen mooie ontdekkingen over eten dat ons beter maakt, zoals bepaalde soorten fruit en groente, ben je er nog niet zoveel, waarschuwt Annemie Schols. Dat is nog maar het begin. We moeten nu nader uitzoeken voor wie iets goed werkt, hoeveel er van nodig is en hoe het werkt als je het combineert met lichamelijke inspanning en hoe het samenspel is met de medicijnen van patiënten. Dat is waar het onderzoeksinstituut NUTRIM (School for Nutrition, Toxicology & Metabolism) zich op richt. Uitkomsten van dat onderzoek hebben al geleid tot een andere aanpak van de voeding voor de patiënten in het Maastrichtse ziekenhuis. Zoals de snackkar die werd ingevoerd in het ziekenhuis (zie kader). Schols: Ik ben ervan overtuigd dat het in de toekomst bij bijvoorbeeld chronische longziekten, chronische darmziekten, kinderobesitas, ouderdomsdiabetes, Alzheimer en zelfs kanker niet alleen zal gaan om fantastische nieuwe medicijnen, maar om het inpassen van de juiste voeding en beweging. Er moet echter nog veel onderzoek worden verricht voordat we ons dieet precies op onze kwalen kunnen afstemmen. Maar uiteindelijk gaan we toe naar een op maat gesneden aanpak voor elke patiënt, waarin voeding een onmisbare rol speelt. Gezondheidsclaims En hoe kijkt de hoogleraar aan tegen alle gezonde en verrijkte levensmiddelen die we in natuurwinkels en supermarkten kunnen kopen? Zijn deze misschien een stap in de goede richting? Schols beantwoordt deze vraag voorzichtig: Fabrikanten moeten tegenwoordig enorm op hun tellen passen. Als zij claimen dat hun product goed is voor het lichaam of gezond maakt, dan moeten ze dat met een behoorlijke stapel wetenschappelijke rapporten kunnen bewijzen. Anders krijgen ze problemen met de European Food Safety Authority. NUTRIM werkt samen met vooruitstrevende bedrijven in de regio zoals het Limburgse life-sciences bedrijf Newtricious, om zo aan een breed publiek sneller duidelijkheid te kunnen bieden over voedingsmiddelen met een gezondheidsclaim, ook wel nutraceuticals genoemd. En om gezamenlijk onderzoek te doen naar de werkzaamheid van gezondheidsbevorderende voedingsstoffen voor specifieke patiëntengroepen. Het is belangrijk dat alle consumenten toegang krijgen tot die kennis, vindt Annemie Schols. Zodat je goed begrijpt wat zo n gezondheidclaim zegt. Er zijn bijvoorbeeld margarines waarover wordt beweerd dat ze sterolen bevatten die het cholesterol verlagen. Dat klopt, dat is wetenschappelijk bevestigd. Maar er wordt vaak onvoldoende bij gezegd hoeveel je ervan moet eten, noch op welk moment. En dat is echt onmisbare informatie. Meer over NUTRIM:

7 Blauwe bessen Zij bevatten veel ontstekingsremmende polyphenolen, dat was al bekend. En ook werken ze gunstig op een hoge bloeddruk. Maar nu blijken blauwe bessen ook stoffen te bevatten die bepaalde soorten kanker tegengaan. Zo bleek uit Amerikaans onderzoek (gepubliceerd in oktober 2011 in The Journal Of Nutrition) dat bij muizen met agressieve borstkankercellen, het fruit de ontstane tumoren drastisch verminderde. Met een hoeveelheid bessen die voor ons mensen gelijk staat aan maximaal twee kommetjes per dag. Eetlust dankzij de snackkar 25 tot 40 procent van alle patiënten die in het ziekenhuis belanden, krijgt last van ondervoeding. Zieke mensen hebben geen trek of eten kost hen moeite. De gevolgen zijn niet mis. Patiënten die niet goed eten, lopen na een operatie meer risico op complicaties, ze herstellen langzamer en hun wonden genezen trager. Het onderzoeksinstituut NUTRIM van Maastricht UMC+ heeft aangetoond dat aandacht voor voeding tot een betere kwaliteit van leven leidt én tot een kortere opnameduur in het ziekenhuis. Daarom heeft Maastricht UMC+ speciale voedingsassistenten aangesteld. Eten is voor iedereen, en dus zeker voor patiënten, ongelooflijk belangrijk, aldus Phil Geerlings, afdelingshoofd Diëtetiek. Een voedingsassistent kan beter in de gaten houden of de patiënt goed eet en het juiste dieet volgt, omdat hij of zij uitsluitend daar mee bezig is. Omdat de voedingsassistenten altijd in de buurt zijn en met patiënten over het eten praten, kan ondervoeding beter worden voorkomen. En dankzij de nieuwe voedingsassistenten krijgen patiënten meer persoonlijke aandacht. Ook daarvan kikkert een mens op! Wie extra calorieën nodig heeft, kan lekkere tussendoortjes bestellen bij de snackkar van de voedingsassistentes en die bestaan echt niet alleen uit verantwoorde volkorenboterhammen of een dieetreep. In de aanbieding zijn ook lekkere eetlustopwekkers als pinda s, roomijs, M&M s of een worstenbroodje die patiënten er tijdelijk bovenop helpen. gezond idee 7

8 Broccoli Met stip de groente waar de meeste gezondheidclaims aan worden verbonden. Studies hebben aangetoond dat broccoli vooral door de stof glucoraphanin - beschermt tegen sommige vormen van kanker. Vooral darm- en prostaatkanker. Ook blijkt dat broccoli de kans op hartaanvallen en beroertes kan verminderen. En het houdt ons lichaam vrij van ontstekingen waardoor het bloed beter door de slagaderen kan stromen. Er zijn ook studies die erop wijzen dat broccoli de ziekte van Alzheimer kan tegengaan. De gezondheidclaims zijn zo sterk dat er in Engeland onlangs een door wetenschappers ontwikkelde superbroccoli op de markt is gekomen, die extra waardes bevat van glucoraphanin. Puur door kruising overigens: er is geen genetische manipulatie aan te pas gekomen. 8 gezond idee

9 Eieren goed voor oude ogen Geelwortel Ook bekend als kurkuma (in de Indiase keuken) of koenjit (in de Indonesisiche keuken). Het is onderdeel van elk kerriemengsel en wordt al duizenden jaren gebruikt vanwege de mooie kleur én heilzame werking. Ondertussen tonen meer en meer wetenschappelijke onderzoeken aan dat kurkuma een enorm krachtige ontstekingsremmer is. Ook lijkt kurkuma te beschermen tegen prostaatkanker en andere vormen van kanker, tegen Alzheimer en diabetes. Omdat er in India zoveel kurkuma wordt gegeten, levert dat land wetenschappers een schat aan informatie. Vet goed! Nuchter de operatiekamer in is er in de toekomst wellicht niet meer bij. Geopereerd worden met een flinke portie vet in de maag helaas niet in de vorm een patatje met, maar via een sonde toegediend zal dan heel normaal zijn. Na elke operatie lopen we namelijk kans op een ontsteking en niemand kan voorspellen hoe ernstig deze zal zijn. Het blijkt nu dat vette voeding die ontstekingsreactie vermindert en darmschade voorkomt. Mogelijk werkt deze ontdekking net zo goed bij chronische darmontstekingen zoals de ziekte van Crohn en colitus ulcerosa, want hierbij spelen ontstekingsfactoren ook een belangrijke rol. Meer dan mensen boven de 65 zijn slechtziend of blind door maculadegeneratie. Door de vergrijzing stijgt dit aantal snel. De ziekte was tot voor kort ongeneeslijk. Een ei-drank brengt hier wellicht verandering in. De macula (letterlijk: gele vlek) is het centrale deel van het netvlies waarmee men scherp ziet. Bij macula-degeneratie ontstaat een zwarte vlek centraal in het gezichtsveld, waardoor bijvoorbeeld gezichten niet meer herkend kunnen worden en deelnemen aan het verkeer onmogelijk is. Degeneratie van de macula kan worden tegengegaan door bepaalde pigmenten in het oog aan te vullen. Voeding die rijk is aan kleurstoffen, zoals maïs of spinazie, vult die pigmenten aan, zeggen fysicus en universitair hoofdonderzoeker bij de vakgroep Oogheelkunde dr. Tos Berendschot en wetenschapper dr. Jogchum Plat van het Maastricht UMC+. Helaas lukt het niet om via voeding voldoende kleurstoffen op te nemen. Speciale verrijkte eieren eten blijkt wel te werken: door kippen voer te geven met extra, natuurlijke kleurstoffen nemen de pigmenten in de dooiers toe en komen zo door het eten ervan ook in de macula terecht. Samen met het Limburgse life sciences bedrijf Newtricious hebben de onderzoekers van het Maastricht UMC+ een ei-drank tegen macula-degeneratie ontwikkeld en onderzoeken ze op dit moment in hoeverre deze macula-degeneratie helpt voorkomen en kan stabiliseren. Lees meer op > Mijn aandoening en behandeling > maculadegeneratie. gezond idee 9

10 Vitamines slikken of vitamines eten? Feit is dat vitamines onmisbaar voor ons zijn. Maar nog nooit is gebleken dat we deze vooral in pilvorm moeten innemen. Sterker nog, steeds vaker blijkt dat vitaminesupplementen voor gezonde mensen helemaal niet nodig zijn. Wie bovendien met vitamine verrijkt voedsel eet, loopt zelfs kans op een overdosis. Geloof dus niet alle beloftes en fabeltjes die fabrikanten ons vertellen. Spaar uw geld uit en koop er liever vers fruit en verse groente voor, want daar zit veel meer goeds in dan in een pil! Er zijn natuurlijk uitzonderingen. Mensen die van een ziekte herstellen, krijgen soms preparaten voorgeschreven door hun arts. Veganisten moeten ook op hun vitamine-inname letten. Maar zelfs voor vegetariërs zijn extra vitamines niet nodig, zolang ze zich maar aan een gevarieerd menu houden. Weten hoe onze spijsvertering precies werkt? Kijk voor een geanimeerde versie van het spijsverteringstraject op: Op Kennislink is heel veel wetenswaardigs te vinden over ons voedsel in het thema (w)eten : thema/w-eten Blauwe druiven In deze druiven en de rode wijn die ervan wordt gemaakt, zit het wonderstofje resveratol. Onderzoekers van het Maastricht UMC+ hebben dit stofje onlangs getest en kwamen met een bijzondere uitslag: als we hier voldoende van binnen krijgen, gaat onze totale gezondheid erop vooruit. Resveratol activeert namelijk eiwitten die de bloedsuiker- en insulinespiegel verlagen, leververvetting verminderen en zorgen voor een daling van de ontstekingsstoffen in het bloed. Het maakt het lichaam zelf ook nog eens efficiënter doordat het ons energieverbruik tijdens de slaap vermindert. En dan is deze opsomming nog niet eens compleet! Waarom een eskimo geen darmziekte heeft Vergeleken met westerlingen hebben Eskimo s amper last van chronische darmziekten. Waarschijnlijk komt dit doordat ze veel vis eten en daarmee een flinke portie meervoudig onverzadigde vetzuren binnen krijgen. Die vetzuren zorgen voor een verminderde reactie van ons immuunsysteem en dat is vooral voor patiënten met de ziekte van Crohn een belangrijke ontdekking. Zij hebben, vergeleken met gezonde personen, een afwijkende samenstelling van de vetzuren in hun darm. Meer visolie in de voeding verbetert die ongunstige vetzuursamenstelling. Het onderzoek is nog experimenteel, dus het heeft weinig zin om potten met visoliecapsules in te slaan maar meer vis eten is sowieso een gezond idee! 10 gezond idee

11 Koffie Ons vertrouwde bakje koffie verdient herwaardering. Altijd is ons verteld dat koffie slecht is voor onze hart- en bloedvaten, maar dat schijnt vooral te komen door de combinatie roken en koffie. Omdat in Brazilië, waar men de hele dag door koffie drinkt, bijna geen ouderdomsdiabetes voorkomt, besloot een wetenschapper eens nader te onderzoeken of dit door de koffie wordt veroorzaakt. En ja, het is zeer waarschijnlijk dat de koffie een positieve bijdrage levert aan onze gezondheid alleen wel een beetje sneu voor mensen die door cafeïne de slaap niet kunnen vatten. gezond idee 11

12 Dé thuiszorg waarbij u zich thuis voelt PRIVAZORG KLANTGERICHTE ZORG VOOR: - PERSOONLIJKE VERZORGING - VERPLEGING - BEGELEIDING - ZORG IN DE LAATSTE LEVENSFASE Wij feliciteren azm met hun 25 jarige jubileum PrivaZorg Limburg/Z.O.N. Omnizorg Mgr. Mannensstraat 51a 6447 AB Merkelbeek T: F: info@privazorg-zonomnizorg.nl PrivaZorg Maastricht Populierweg CP Maastricht T: F: zorg@privazorg-maastricht.nl

13 Say Chease s Winters zijn veel mensen al bezig met hun zomervakantie. Op zich geen vreemd idee, want zon, zee en strand zijn dan erg aantrekkelijk! Echter om straks uw vakantie zo probleemloos mogelijk te laten verlopen is een gedegen voorbereiding met betrekking tot uw gezondheid raadzaam. Dus als u de hele reis wilt blijven lachen, zeg dan meteen Ease. als je aan vakantie toe bent... De specialisten van Ease hebben een antwoord op veel van uw vragen. Bezoek eerst onze website of neem direct contact met ons op om een afspraak te maken. Ease is powered by: go-ease.nl azm P. Debyelaan 25, Maastricht GGD Geleenbeeklaan 2, Geleen GGD Het Overloon 2, Heerlen

14 Wat is dat nou? 14 gezond idee

15 Boosdoener Ieder jaar weer goed voor wereldwijd minstens 3 miljoen ernstig zieke mensen en een kwart tot een half miljoen doden. Dit griepvirus, type influenza A, voelt zich thuis in vogels, varken en mens en dat maakt het tot een massamoordenaar van oude en zwakke mensen die je niet moet onderschatten. Hij heeft namelijk de onverbeterlijke eigenschap zich steeds weer te veranderen in nieuwe varianten waar wij nog geen weerstand tegen hebben opgebouwd. Een griepje neemt dan plotseling epidemische vormen aan, bijna elke winter is het raak, en een influenzapandemie ligt op de loer. Een pandemie? Ja, een wereldwijde epidemie van ongekende omvang, veroorzaakt door een nieuw en onbekend subtype van het virus waar geen vaccin tegen opgewassen is. Meestal gaat het om gemuteerde virusstammen van vogels of varkens die overspringen naar mensen en zich dan door kruising ontwikkelen tot echte killer virussen. Denk aan de Spaanse griep in 1918: een pandemie die 20 miljoen doden eiste. Of, recenter, aan de Mexicaanse griep, die niet alleen duizenden doden maar ook een enorme paniek veroorzaakte. Nee, denk nooit te lichtvaardig over een griepje. gezond idee 15

16 ko rt Open je ogen eens voor een ander Wilt u zich eens echt kunnen inleven in hoe het is om blind te zijn of slechtziend? Download dan de gratis app VisionSim op uw iphone, ipad of Android toestel, die met gebruik van de camera gezonde mensen wat meer begrip hoopt te geven voor de problemen van slechtzienden. Minder pijn met Mozart Patiënten die vóór, tijdens of na een operatie naar muziek luisteren, blijken minder kalmeringsmiddelen nodig te hebben en minder pijn te ervaren. Hun hartslag en ademhaling worden rustiger en hun bloeddruk daalt. Trouwens: ook de chirurg presteert beter als hij tijdens de operatie zijn favoriete melodieën hoort. Of die nou van Mozart, Jan Smit of Metallica komen. Prijs voor hersenzaken Hersenen vormen met hun 100 miljard neuronen voor ons één kluwen onbegrijpelijke ingewikkeldheid. Of toch niet? Het team Brein in Beeld maakt de materie voor iedereen toegankelijk. En won daar een prijs mee. Het brein is ons meest complexe orgaan. De onderzoekers van het team Brein in Beeld van het Maastricht UMC+zien het als een uitdaging om de werking van dat brein met speelse digitale tools inzichtelijk te maken voor zoveel mogelijk mensen. En dat doen ze zo aansprekend dat ze er dit najaar de Labyrint Publieksprijs 2011 mee binnensleepten. Zo kun je nu dankzij een door het team ontwikkelde app zien welk deel van jouw of andermans hersenen betrokken is bij een bepaalde activiteit. Je richt de camera van je smartphone, tablet-pc, of webcam op iemands hoofd en de app legt er een 3D-reconstructie van het brein overheen. Tilt de proefpersoon dan een arm op of knippert hij met zijn ogen, dan zie je direct waar in de hersenen activiteit is. Ook ontwikkelde het team games waarbij je spelenderwijs je kennis vergroot. Wat dacht je er bijvoorbeeld van om je eigen, ideale hersenen samen te stellen? Of wil je liever een partijtje virtueel tennissen, waarbij je hersengolven als joystick het racket sturen? Voeg de site van Brein in Beeld dus gauw toe aan je favorieten: Roze lintje Alle Limburgse ziekenhuizen leveren goede zorg aan patiënten met borstkanker, vindt de Borstkankervereniging Nederland (BVN). En daarmee verdienen de ziekenhuizen het roze lintje, het keurmerk van de BVN. Met de Monitor Borstkankerzorg heeft de BVN een meetinstrument dat feitelijke informatie en patiëntenervaringen combineert. De uitkomst van die meting staat online op Zo kan elke patiënt zien welke zorg waar geboden wordt en hoe anderen die zorg hebben ervaren. 16 gezond idee

17 Reuma te lijf Kom naar het Hart en Vaat Café Een plek om ongedwongen te praten met andere hartpatiënten en ervaringen en gevoelens te delen. Hartpatiënt Dyon biedt zo n plek in zijn eigen café. Dyon, slaap je al?, vroeg zijn echtgenote hem, de nacht na de dag waarop hij zijn derde hartoperatie had ondergaan. Nee, geeuwde Dyon. Hou je klep dan eens! grapte zijn vrouw, verwijzend naar het getik van zijn nieuwe, mechanische hartkleppen. Dyon De Vreede prijst zichzelf gelukkig met zijn partner, die goed om kan gaan met het feit dat ze haar leven deelt met een hartpatiënt. Ze kunnen als koppel goed praten. Toch is praten met je partner iets heel anders dan ervaringen uitwisselen met mensen die in hetzelfde schuitje zitten, zegt Dyon, en daarom organiseerde hij afgelopen oktober het eerste Hart en Vaat Café. In zijn eigen Café De Vreede op de Markt in Maastricht gaf hij lotgenoten de kans elkaar te ontmoeten in een ongedwongen sfeer. Met 90 aanwezigen patiënten, familieleden, belangstellenden, maar ook cardiologen en verpleegkundigen van het Maastricht UMC+ die het initiatief van harte steunen was de opkomst boven alle verwachting. Aanwezigen namen de microfoon van elkaar over om hun verhaal te delen en om anderen een hart onder de riem te steken. Waar moet je op letten als je een pacemaker of ICD (een ingebouwde defribillator) draagt? Hoe geef je je aandoening een plek in je leven? Dyon zelf, die met een hartafwijking ter wereld kwam en wiens leven aan een zijden draadje hing, heeft geleerd om enorm van het leven te genieten en voelt een sterke drive om iets voor anderen te betekenen. Zoals met dit Hart en Vaat Café. Het volgende Hart en Vaat Café is op 24 januari 2012, Markt 62 in het centrum van Maastricht. Meer informatie? Bel Dyon de Vreede (T ) of mede-initiatiefnemers en coördinatoren verpleegkundigen Marlies Steehouwer (marlies. steehouwer@mumc.nl) en Bianca Vorstermans (b.vorstermans@mumc.nl) van het Maastricht UMC+. Heeft u reumatische klachten of lijdt iemand in uw omgeving er aan? Grote kans, want voor meer dan 2 miljoen Nederlanders is deze aandoening dagelijkse realiteit. Een realiteit die bovendien het functioneren op het werk of privé moeilijk kan maken. In de praktijk blijkt ook nog eens de behandeling versnipperd te zijn en veel tijd te vergen, omdat patiënten op verschillende locaties bij verschillende (para)medici moeten aankloppen. Maar gelukkig is er nu in Valkenburg een programma van de stichting 3R (Reumacentrum, Revalidatie, Reïntegratie) en het Maastricht UMC+ dat hulp biedt. Op één locatie, het kuuroord Thermae 2000, kunt u terecht voor 4 weken van intensieve behandeling, adviezen en fysieke training. Een benadering waarbij u als patiënt echt centraal staat. En dat heeft effect: heel wat reumapatiënten voelen zich na die 4 weken een stuk beter en kunnen zelfs weer aan het werk. Reumatoloog prof.dr. Sjef van der Linden van het Maastricht UMC+ is mede-initiatiefnemer van 3R: Ik ben ervan overtuigd dat het 3R-behandelprogramma voor veel mensen met reumatische klachten op korte termijn bijdraagt aan een veel beter functioneren en dus meer kwaliteit van leven. Dat maakt voor hen een wereld van verschil. Geïnteresseerd? Zie voor meer informatie en zoek op onder Nieuws naar 3R. Over leven met reuma vindt u alles op Mooie foto s Was u in december in het Maastrichtse ziekenhuis en heeft u de foto s van de Maastrichtse fotograaf Bert Janssen gezien gemaakt in een Limburgs hospice? Prachtige foto s van mensen in hun laatste levensdagen. Ze zijn nu gebundeld in het boek Momentopnamen, met tekst van Paul Peijnenburg. Te bestellen bij gezond idee 17

18 Prikkelbare Darm Syndroom Geen wonderpilletje maar wel beter, dankzij de samenwerking van artsen en psychiaters De diëtiste De huisarts De maagdarmlever-arts De problemen lagen voor het oprapen voor Ankie Crapels, die ernstige darmproblemen had. Gelukkig keek haar huisarts niet alleen naar haar lichamelijke klachten, maar ook naar het verhaal daarachter. Door de gecombineerde aanpak van het MedPsych Center van het Maastricht UMC+ plus een goed dieet kreeg ze haar prikkelbare darm tot rust. Nu kan ze eindelijk weer werken, paardrijden, met de motor op stap. Ik ben zelfs opnieuw verliefd geworden! 18 gezond idee

19 De psychiater De patiënt Regelmatig geef ik mezelf een schouderklopje Anky Crapels (53): De laatste tijd zeggen de mensen dat ik weer straal; ik voel me ook weer energiek, maar dat was lange tijd anders. Mijn jeugd en ook mijn huwelijk waren niet gemakkelijk. Pas na mijn scheiding kwam ik aan mezelf toe. Maar toen kreeg ik allerlei rare lichamelijke klachten en raakte aan huis gekluisterd. Mijn huid was extreem gevoelig, ik zag slecht, kon niet eens mijn tanden poetsen, had overal pijn, vooral in mijn buik, en was zó moe! Ik zag nauwelijks nog mensen. Ik kon zelfs niet meer met mijn dochter naar mijn paard Cheyenne. Terwijl dat dier me juist zo goed door de vervelende scheidingsperiode heen geholpen had. Mijn huisarts kende mijn situatie en zorgde eerst dat ik bij verschillende specialisten terecht kon om te kijken of er lichamelijke oorzaken waren. Behalve een lactose-intolerantie had ik vooral last van het Prikkelbare Darm Syndroom (PDS). Dat heeft vaak niet alleen een lichamelijke oorzaak; klachten worden erger door psychische problemen. Maagdarmleverziekten-arts dr. Kruimel van het Maastricht UMC+ stelde voor om samen ook eens met een psychiater te gaan praten. Die stap vond ik na al mijn ellende ook niet zo raar. Ik was ten einde raad en had geen hoop meer op herstel; ik had niets te verliezen. Via het MedPsych Center voerde ik toen individuele gesprekken en groepsgesprekken met lotgenoten. Het luchtte op om voor mezelf de zaken op een rijtje te zetten. En psychiater dr. Leue bleef maar volhouden dat ik uiteindelijk weer zou kunnen paardrijden. Aan die gedachte hield ik me vast. Samen bekeken we wat voor mij de beste dosering medicijnen was. Na een tijd merkte ik dat ik minder moe was. Ik kreeg weer interesse in normale dingen als wandelen, contact met andere mensen en werken. En nu? Ik werk alweer 36 uur per week, in de thuiszorg! Het gaat dus heel goed. Regelmatig geef ik mezelf een schouderklopje voor wat ik al heb bereikt. Ik ben wat ouder en stijver, maar weer goed genoeg om op de motor of mijn paard de toekomst tegemoet te gaan. Sinds de zomer sta ik zelfs weer open voor de liefde; heerlijk! Mijn droom? Straks in de nieuwe zorgwinkel in de wijk Pottenberg te kunnen werken! gezond idee 19

20 Prikkelbare Darm Syndroom De huisarts Ook aandacht voor de achtergrond van klachten Huisarts dr. Heijnen: Na alle moeilijkheden in haar leven heeft Ankie Crapels sinds haar scheiding eindelijk voor zichzelf gekozen. Daardoor is ze enorm gegroeid. Maar tegelijk kwamen de spanningen van al die jaren er ook uit, in de vorm van allerlei lichamelijke klachten. Ankie verwachtte geen simpel wonderpilletje van mij, maar was zoekende naar wat er aan de hand was. Ik luister altijd goed naar het verhaal van mijn patiënten, neem ook de psychische achtergrond mee als een patiënt met lichamelijke klachten bij mij komt. Ik onderzoek zelf een aantal zaken. En als het nodig is, zorg ik dat mijn patiënten bij specialisten terecht kunnen. Dan geef ik zo n specialist ook relevante achtergrondinformatie over de patiënt. Ankie heb ik onder meer verwezen naar een fysiotherapeut, een diëtiste en de MDL-arts van het Maastricht UMC+. Zo kwam ze ook terecht bij de specialisten van het MedPsych Center. Al deze mensen hebben een steentje bijgedragen aan de oplossing van haar problemen. Ik heb Ankie nu al lange tijd niet meer gezien. Daar ben ik blij om, want dat betekent dat het gelukkig weer goed met haar gaat. Met voedingsadvies kan de patiënt zelf aan de slag Diëtiste Liesbeth Willems van Groene Kruis Domicura: Als een huisarts of specialist vermoedt dat de klachten van een patiënt te maken hebben met de voeding, kun je als diëtiste veel doen. Ankie Crapels wist al langer dat ze een lactose-intolerantie had. Dat betekent dat ze geen melkproducten kan verdragen. Ik heb haar geholpen met informatie over het te volgen dieet en ze heeft nu medicijnen voor als ze bijvoorbeeld uit eten gaat. Even dachten we dat Ankie bovendien overgevoelig was voor gluten. Dat wordt behandeld met een heel ingrijpend dieet. Uiteindelijk bleek dat gluten gelukkig toch geen probleem voor Ankie zijn. Ik gaf haar adviezen voor de lactose-intolerantie en over wat je beter wel of niet kunt eten bij een prikkelbare darm. Vooral voldoende drinken en voldoende vezelrijke voeding zijn hierbij belangrijk. Met mijn adviezen kon ze zelf aan de slag. Wilt u bijdragen aan verder onderzoek naar psychische aandoeningen? Kijk op en wordt donateur. De diëtiste Wat is PDS? Het Prikkelbare Darm Syndroom (PDS) wordt ook wel spastische dikke darm of Irritable Bowel Syndrome genoemd. Het is de meest voorkomende chronische darmstoornis; 5 tot 20 procent van de Nederlandse bevolking heeft er last van. Vrouwen hebben tweemaal zo vaak PDS als mannen. Kenmerken: zeurende, krampende of stekende pijn op vaak verschillende plekken in de buik. De pijn kan zeer hevig zijn. Soms vermindert die pijn na de stoelgang of neemt juist toe na een maaltijd. Maanden van klachten kunnen worden afgewisseld met klachtenvrije perioden. PDS kan onder meer veroorzaakt worden door darminfecties, voedingsfactoren, bewegingsstoornissen van de darm en/of psychische factoren zoals stress. Op de site van de Maag Lever Darm Stichting ( vindt u onder Ziekten veel informatie over PDS. 20 gezond idee