Het Reumagazetje. Jaargang 14 reumagazetje 69 1 oktober Het herfst feest

Transcriptie

1 België nr.3/5385 PB 8900 Ieper 1 Het Reumagazetje VU: Mevr. Carmen Ronsse Redactieadres driemaandelijks tijdschrift Poperingseweg 41 Poperingseweg 41 afgiftekantoor 8900 Ieper 8900 Ieper Ieper 1 erkenningnummer P2A / ronsse.carmen@telenet.be rekeningnummer BE Jaargang 14 reumagazetje 69 1 oktober Het herfst feest Paddenstoelen, beukennootjes, dwarrelblaadjes, rood en geel. Buiten vind je al die schatten van de herfst, zoveel, zoveel. Regenvlagen, hagelbuien, pijpenstelen, hondenweer. Maak een paraplu van blaadjes en geen druppel raakt je meer. Spinnenwebben, nevelslierten, de geheimen van de mist. Wie dit feest niet mee wil vieren heeft zich in de herfst vergist. Gemaakt door: Esmee

2 Woordje van de voorzitter Beste mensen, lotgenoten de zomer is alweer voorbij als jullie dit reumagazetje in de brievenbus krijgen. Het was een mooie zomer op zijn Belgisch zon, wolken, regen, wolkbreuken, wind, enz.. Ik hoop dat jullie niet teveel schade hebt opgelopen want op sommige plaatsen was het water erg hoog. Ik hoop dat ieder van jullie toch heeft kunnen genieten. Ik heb in ieder geval genoten en veel gesnord met mijn elektrische fiets hoewel ik ook serieus gevallen ben. Gelukkig niks ernstig alleen de fiets moest hersteld worden. Toch rij ik voortaan met een helm voor mijn eigen veiligheid. Het is nog maar half augustus en ik zit alweer te bedenken wat ik dit keer in mijn reumagazetje ga zetten. Zoals jullie weten, komt er ook een deel van Lut voor OLLO. Ons ledenbestand blijft min of meer gelijk en OLLO die krijgt sinds ze het krantje krijgen een beetje meer leden. Zo zie je dat er nood is aan lectuur rond de ziekte reuma. Momenteel zijn we volop in de voorbereidingen voor 2 grote activiteiten. Met de Interliga s van West-Vlaanderen zijn we volop de week van de reuma aan het voorbereiden. We gaan opnieuw in de week van 6 tot en met 10 oktober de chronische ziekte die reuma is in de kijker zetten in 10 ziekenhuizen van West- Vlaanderen. We hebben dit jaar de taken verdeeld over 1 week om zo voldoende vrijwilligers te kunnen vinden om ons te helpen vertegenwoordigen. De West- Vlaamse Reumaliga is te vinden op dinsdag in het AZ Alma in Sijsele, op donderdag in het Sint Rembertziekenhuis in Torhout en op vrijdag in het Jan Yperman ziekenhuis in Ieper. Het St. Rembert ziekenhuis is er s avonds om 19u een voordracht in het auditorium. De spreker is reumatoloog Dr. Piëtte. Ik hoor jullie al denken Interliga?? Ja eenmaal per jaar slaan we de handen in elkaar met de patiëntenverenigingen van West-Vlaanderen: RA, VBB, CIB, Jong en Reuma, OLLO en ons zelf. De 2 de grote activiteit is ons 2-jaarlijks congres in het auditorium van het psychiatrisch ziekenhuis in Ieper. Daar meer over verder in het krantje. In het voorjaar zijn er 2 leden gestorven die al jaren trouwe leden waren. Het gaat om Mariette Lamont en Mia Deltombe. Deze zomer is ook Gilberte Gillis van ons heen gegaan. Aan alle familieleden bied ik via deze weg nogmaals onze innige deelneming aan. Beste leden, het bestuur en ik hopen dat we jullie mogen ontmoeten op één van de activiteiten van het najaar. Het volledig programma verder in het krantje. Carmen. 2

3 Woord van de voorzitter van OLLO Beste osteoporosevrienden Als voorzitter van OLLO heb ik deze zomer mijn agenda even op stop gezet, en proberen te genieten van het zomerweer. Mijn dagelijkse wandeling met mijn hondje of een flinke fietstocht, zorgde voor de nodige beweging, die zo belangrijk is voor osteoporosepatiënten. Tijdens mijn wandelingen kwam ik regelmatig in contact met andere osteoporosepatiënten, die in het mate van het mogelijke zoveel mogelijk gaan wandelen of zelfs joggen. Blijven bewegen, in de buitenlucht, zorgt tevens voor voldoende opname van Vit. D, die ook belangrijk is in de behandeling van osteoporose. In de voorbije 6 maanden werd ik als voorzitter uitgenodigd om op diverse locaties een voordracht te verzorgen ivm osteoporose. Hierbij schenk ik tevens ook veel aandacht aan valpreventie. Ik eindig dan ook meestal de voordracht, met enkele eenvoudige oefeningen die dagelijks kunnen worden uitgevoerd, tijdens het koken strijken TV kijkend. Dit zorgt voor gezonde spieren en een goed evenwichtsgevoel. Ook in Nederland wordt hier veel aandacht aan gegeven en worden speciale oefensessies aangeboden door de kinesitherapeuten. Als lid van de beide patiëntenverenigingen ben ik reeds enkele jaren actief in het Vlaams Gebruikersoverleg voor Personen met een Handicap en dit in samenwerking met het Vlaams Agentschap voor personen met een Handicap. Carmen is hier mijn plaatsvervanger als ik niet op een overleg kan aanwezig zijn. Op dit ogenblik wordt een hervorming uitgewerkt voor de persoonlijke tussenkomsten in het Vlaams Agentschap. Het opstarten van Persoonsvolgende Financiering, die een belangrijke impact zal hebben in de toekomst. Ik ben dan ook lid van de werkgroep Hertekenen van de Zorgregie waar ik probeer om de rechten van de personen met een reumatische aandoening te verdedigen. Later zal ik hierover nog meer info bezorgen wanneer de teksten en de uitvoeringsbesluiten zijn goedgekeurd. Wordt vervolgd. In het najaar staan terug enkele activiteiten op de agenda en dit in samenwerking met de VRL-West-Vlaanderen. Meer hierover verder in het krantje. Ik hoop dan ook om jullie welkom te mogen heten op één van de activiteiten. Lut. 3

4 Ouderdomsvlekken of levervlekken (Lentigo) Ouderdomsvlekken (lentigo) of levervlekken (zo genoemd vanwege de kleur, ze hebben niets met een slecht werkende lever te maken) zijn een veel voorkomende, meestal goedaardige huidafwijking bij oudere mensen. Ongeveer 80% van de Nederlanders en Belgen van 65 jaar en ouder heeft wel een of meerdere lentigo-vlekken. Een lentigo is typisch een egaal bruin, scherp begrensde ovale of grillig begrensde vlakke plek van enkele millimeters tot enkele centimeters groot. De plekken worden vooral in het gelaat en op de handruggen gezien, soms ook op het decolleté. Hoe ontstaat het? Er bestaat een duidelijk verband tussen het ontstaan van lentigo en de hoeveelheid zonlicht waaraan de huid gedurende het leven is blootgesteld. Het meest frequent zijn ze te vinden bij lichtere huidtypes (mensen met rood haar die moeizaam kunnen bruinen). Ze komen ook voor bij personen die vanwege een huidziekte (bv. psoriasis of vitiligo) langdurig met PUVA therapie zijn behandeld. Een aandoening die wel eens wordt verward met ouderdomsvlekken is purpura senilis. Dit zijn ook donkere vlekjes die vooral voorkomen bij oudere mensen, maar ze worden niet veroorzaakt door een teveel aan pigment. Het zijn kleine bloeduitstortinkjes die ontstaan doordat de huid met het ouder worden minder elastisch wordt. Soms kwaadaardig: lentigo maligna Lentigo is meestal volstrekt goedaardig. Soms kunnen zich echter kwaadaardige pigmentcellen ontwikkelen. Men spreekt dan van lentigo maligna (of ziekte van Dubreuilh). In feite is lentigo maligna het laatste stadium vóór melanoom, de meest kwaadaardige vorm van huidkanker. Na hoeveel tijd een lentigo maligna melanoma ontstaat, is nog onbekend. De kans op een kwaadaardige ontaarding wordt geschat op 25 tot 50%. Een lentigo maligna onderscheidt zich van een gewone lentigo door een wisselende en grillige pigmentatie, het pigment is niet meer egaal, maar er komen wat donkerbruine tot bijna zwarte vlekken in. Bij lentigo-vlekken die veranderen of klachten geven moet de huisarts worden geconsulteerd. Hoe wordt het behandeld? Omdat een lentigo goedaardig is hoeft deze niet behandeld te worden. Als je de vlekken storend vindt, kun je ze ook met make-up camoufleren zodat ze minder opvallen. Wanneer het om cosmetische redenen wenselijk is om de lentigo te verwijderen zijn er twee mogelijkheden van behandeling: aanstippen met vloeibare stikstof of lasertherapie. Voordeel van lazer is dat de kans op littekenvorming zeer gering is. Bij beide behandelingen (stikstof en laser) komt het regelmatig voor dat de lentigo na verloop van tijd weer terugkomt. 4

5 Een lentigo maligna moet altijd behandeld worden. Meestal bestaat deze behandeling uit operatieve verwijdering. Gezondheid.be verschenen op : Nu de herfst voor de deur staat lijkt het mij belangrijk om dit artikel te lezen Langdurig extra vitamines en mineralen slikken kan schadelijk zijn Er zijn voedingssupplementen op de markt die hogere doseringen bevatten dan de maximaal aanvaardbare bovengrens. Dat blijkt uit onderzoek van het Nederlandse Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM). Het gaat volgens de onderzoekers om bepaalde preparaten die hoge gehalten bevatten van de vitamines foliumzuur, B6 en E, en de mineralen zink en selenium. De industrie heeft een veelheid aan supplementen ontwikkeld die specifiek voor ouderen zijn. Sommige van deze supplementen bevatten hoge doseringen van bepaalde vitaminen en mineralen. Deze doseringen blijven onder de 'maximaal aanvaardbare bovengrens' (Upper Limit), en zijn meestal niet hoger dan drie keer de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid (ADH). Uit onderzoek van het RIVM blijkt dat deze supplementen niet schadelijk zijn voor de gezondheid. Verder zijn er in supplementen voor ouderen hoge doseringen gevonden van stoffen waarvoor geen UL bestaat: B-vitamines, vitamine C en ijzer. Daardoor kunnen voor deze stoffen geen conclusies worden getrokken over de veiligheid van de doseringen. In algemene zin is daarom voorzichtigheid geboden als deze producten langere tijd worden gebruikt. Er zijn algemene supplementen op de markt, niet specifiek gericht op ouderen, die een dosering bevatten boven de Upper Limit. Ook ouderen kunnen deze producten gebruiken. Het gaat om bepaalde preparaten die hoge gehalten bevatten van de vitaminen foliumzuur, B6, D en E, en de mineralen zink en selenium. Het is niet uitgesloten dat een te hoge inname van de vitaminen B6 en E op de lange termijn schadelijk kan zijn voor de gezondheid en het welzijn van ouderen. Te hoge doseringen van vitamine B6 kan neurologische klachten veroorzaken, het gebruik van te veel vitamine E kan bloedstollingen veroorzaken. Het is niet uitgesloten dat een te hoge inname van deze vitamines en mineralen op de lange termijn schadelijk kan zijn voor de gezondheid. Het risico op een te hoge inname geldt niet alleen voor supplementen met een hoge dosering. Als u veel voedingssupplementen slikt, bestaat ook de kans dat u daarmee boven de maximaal aanvaardbare bovengrens van een bepaalde vitamine uitkomt. Voor vitamine A, vitamine D, vitamine E, vitamine B6, niacine, foliumzuur, calcium, magnesium, jodium, koper, selenium en zink is vastgesteld dat een te hoge inname schadelijk kan zijn voor de gezondheid. Als u een supplement gebruikt, neem dan 5

6 niet meer dan 100% procent van de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid. Deze informatie vindt u op het etiket. De meeste mensen hebben geen voedingssupplement met extra vitamines en mineralen nodig. Er zijn uitzonderingen. Zo is extra foliumzuur bijvoorbeeld belangrijk voor vrouwen die zwanger willen worden en aan het begin van de zwangerschap. Jonge kinderen, ouderen en mensen met een getinte huidskleur wordt aangeraden extra vitamine D te slikken. Dit helpt om stevige botten te behouden. In bijzondere gevallen kan het zijn dat u extra vitamines en mineralen nodig hebt, door een tekort aan voedingsstoffen. Dit kan ontstaan wanneer u te weinig eet of een eenzijdig voedingspatroon hebt. Gezonde voeding als basis Met een gezonde en gevarieerde voeding krijg je in principe al de benodigde voedingsstoffen binnen. Daarom hoef je als je voldoende, gezond en gevarieerd eet volgens de Schijf van Vijf niet bang te zijn voor een tekort aan vitamines en mineralen. Bovendien leveren voedingsmiddelen ook nog andere voedingsstoffen zoals eiwitten en vezels. Veruit de meeste mensen hebben geen voedingssupplement met extra Vitamines en mineralen nodig. Speciale groepen hebben wel baat bij extra vitamines Er zijn uitzonderingen. Zo is extra foliumzuur bijvoorbeeld belangrijk voor vrouwen die zwanger willen worden en aan het begin van de zwangerschap. Jonge kinderen, ouderen en mensen met een getinte huidskleur adviseren we extra vitamine D te slikken. Dit helpt je om stevige botten te behouden. In bijzondere gevallen kan het zijn dat je extra vitamines en mineralen nodig hebt, door een tekort aan voedingsstoffen. Dit kan ontstaan wanneer je te weinig eet of een eenzijdig voedingspatroon hebt. Het is dan belangrijk dat je je leefstijl verbetert en je eetpatroon aanpast. Gezondheid.be verschenen op : bijgewerkt op : Is vis eten (on)gezond? Hoeveel keer per week eet je best vis? De actieve voedingsdriehoek raadt aan één à twee keer per week, waarvan minstens één keer vette vis. Eén van de belangrijkste redenen is de aanwezigheid van omega-3 vetzuren. Meer dan twee keer per week vis eten levert dan weer geen bijkomende gezondheidsvoordelen op. Wegens mogelijkheid tot vervuiling wordt het zelfs eerder afgeraden. Advies: eet best verschillende soorten vis, varieer in herkomst en kies voor duurzame visvangst. 6

7 Wat maakt dat de omega-3 vetzuren zo gezond zijn? De vetzuren spelen een belangrijke rol in de bescherming tegen hart- en vaatziekten. Ze spelen ook een rol bij de ontwikkeling van de hersenen en het zicht bij jonge kinderen. Over mogelijke andere positieve effecten, bijvoorbeeld op kanker, ADHD en Alzheimer, bestaat nu toe geen zekerheid. Omega-3 vetzuren zijn een vorm van poly-onverzadigde vetzuren die ons lichaam niet zelf kan aanmaken. We vinden ze in vette vis. We moeten ze met andere woorden innemen via onze voeding. Vette vis (haring, makreel, sardines, zalm) is de belangrijkste bron van omega-3 vetzuren in onze voeding, het gaat dan concreet om de DHA (docosahexaëenzuur) en EPA (eicosapentaëenzuur). Vis heeft bovendien nog andere gezondheidsvoordelen: het is een bron van vitamienen (A,D,B12, niacine) en mineralen (calcium,zink,ijzer, jodium en selenium).als je je enkel op de nutritionele waarde van vis baseert, dan zou er op de frequentie van het visverbruik geen beperking moeten gelegd worden. Bepaalde externe factoren, met name vervuiling, leiden echter tot een noodzakelijke beperking van deze raadgeving. Vooral in vette vis is de vervuiling met zware metalen (kwik, lood), PCBs, dioxinen een probleem omdat deze contaminanten in het vet worden opgeslagen. Roofvissen (vb. zwaardvis, tonijn, haai, paling) zijn zwaarder vervuild dan vissen die uitsluitend planten of plankton eten. Vooral zwangere vrouwen, die borstvoeding geven en de jonge kinderen zijn gevoelig voor. Herkomst Ook het leefgebied speelt een rol: vis uit Europese wateren is bijvoorbeeld meer vervuild dan vis uit de Stille Oceaan. Op voorverpakte vis moet een aanduiding van de herkomst staan, namelijk: om welke soort het gaat, wat de productiemethode is geweest (vangst op zee, in zoetwater of kweek) en wat het vangstgebied of land van herkomst is. Bij verse vis zou de visboer deze info moeten kunnen geven. Duurzaam Naast de aanwezigheid van contaminanten is ook duurzaamheid een belangrijk aandachtspunt bij visconsumptie. Een bijkomende aanbeveling is om bij voorkeur te kiezen voor producten van duurzame visvangst en -kweek, te herkennen aan het MSC-label. Kweekvis is niet noodzakelijk duurzamer, doordat deze gevoerd wordt met vismeel afkomstig van wilde vis. De EU heeft regels opgesteld voor de maximale hoeveelheid PCBs en dioxines die in visvoer mag voorkomen. Meer info over duurzame vis vind je via de Viswijzer van het Wereld Natuur Fonds. Gezondheid.be verschenen op : Leuk citaat Het leven is een droom en wij zijn allen slaapwandelaars W.N.P. Barbellio 7

8 Betere toegang tot de schuldsaldoverzekering voor chronisch zieken Goed nieuws voor ex-kankerpatiënten, diabetici en andere mensen met ernstige chronische gezondheidsproblemen: binnenkort wordt het gemakkelijker om een schuldsaldoverzekering te krijgen tegen een betaalbare prijs wanneer u een hypothecaire lening wilt afsluiten. De zogeheten wet Partyka, die de toegang de schuldsaldoverzekering voor personen met een chronische ziekte moet verbeteren, zal ten laatste op 1 januari 2015 in voege treden. Het afsluiten van een schuldsaldoverzekering verloopt nu voor mensen met een chronische ziekte niet altijd zonder problemen. Verzekeringsondernemingen beschouwen deze personen immers als verhoogde risico s. Vaak moeten zij hoge bijpremies betalen of wordt hen zelfs een lening geweigerd. Wat verandert er? Verbeterde medische vragenlijsten Vragenlijsten moeten vooraf goedgekeurd worden door het opvolgingsbureau. Er mogen geen vragen worden gesteld over het strikte privéleven (bv. seksuele geaardheid). Motiveringsplicht Verzekeraars die een schuldsaldopolis weigeren of een bijpremie opleggen, moeten dat schriftelijk en in detail motiveren. Deze motivatieplicht geldt ook voor andere verzekeringen, zoals de individuele levensverzekering, auto-, brand- en hospitalisatieverzekeringen. Maximale bijpremie De hoogte van de bijpremie wordt beperkt. Als u een medische bijpremie moet betalen die hoger is dan 125 % van de basispremie (bijvoorbeeld meer dan 225 indien de basispremie 100 bedraagt), zal een compensatiekas tussenkomen (met een bovengrens van 800 %). Deze kas wordt gezamenlijk gefinancierd door verzekeraars en kredietinstellingen. Opvolgingsbureau voor tarifering Personen met een chronische ziekte die een bijpremie krijgen of geweigerd worden, kunnen voortaan tegen de beslissing van de verzekeraar in beroep gaan bij een Opvolgingsbureau voor tarifering. Dat bestaat uit twee vertegenwoordigers van de verzekeraars, een magistraat, een vertegenwoordiger van patiënten en een vertegenwoordiger van de consumentenverenigingen. Dat opvolgingsbureau behandelt alle weigeringen en dossiers waar de verzekeraar een bijpremie oplegt van meer dan 75 procent. Een advies komt binnen 15 werkdagen, maar is niet bindend. verschenen op :

9 Vrijdag 26 september bezoek aan het kasteel van Wijnendale om 15u en de prijs 10. Graaf Boudewijn Robrecht de Fries bouwde dit kasteel in de 11 de eeuw en was de basis van de bloei van graafschap Vlaanderen. In 1940 vond in het kasteel het dramatische laatste gesprek plaats tussen Koning Leopold III en de Belgische regering. Meer weten., kom dan zeker langs Week van 6-10 oktober wordt REUMA in de kijker gezet in 10 West-Vlaamse ziekenhuizen naar aanleiding van Wereldreumadag op 12 oktober en Wereldosteoporosedag op 18 oktober. Zie voorwoord voorzitter om de plaatsen te kennen. We staan er ongeveer vanaf 10 u s morgens tot 16u. Willen jullie goedendag komen zeggen zijn jullie zeker welkom. In Torhout gaat er om 19u een voordracht rond reuma door Dr. Piëtte in het auditorium van het Sint Rembert ziekenhuis Zaterdag 26 oktober het 2-jaarlijks congres in Ieper in het Auditorium van het Psychiatrisch ziekenhuis Heilig Hart Poperingseweg 41 Ieper (station is dichtbij en er is ruime parking, rolstoelvriendelijk) Het programma Vanaf 9u15 verwelkoming met koffie, thee, water en versnapering 9 10u welkomwoord van de Voorzitter 10u15 voormiddag deel Het medische luik Osteoporose spreker nog niet bekend Reuma en de medicatie door Dr. Vanneuville Reuma en de orthopedische operaties door Dr. Deroo 12u45 warme lunch en bezoek aan de farmaceutische standen 14u30 namiddagdeel Valpreventie door Mevr. Lut Anseeuw Gevolgd door korte verrassingsact door Koen Demuynck Einde voorzien om 15u45 met afscheidsdrink Kostprijs is 20 voor de ganse dag met lunch. 10 voor de ganse dag zonder lunch Er kan nu al ingeschreven worden via mail bij de secretaris linda.mylle@telenet.be of lutanseeuw@telenet.be. Telefonisch kan ook Linda 050/ of Lut 050/ We hopen jullie te mogen verwelkomen.

10 Coeliakie of glutenintolerantie: wat mag u wel en niet eten? 10 Coeliakie of glutenintolerantie wordt veroorzaakt door een overgevoeligheid voor gluten. Gluten is een eiwit dat voorkomt in tarwe, haver, rogge, gerst en spelt. Als u of uw kind coeliakie heeft, moet u levenslang een strikt glutenvrij dieet volgen. Eet u toch gluten, al is het maar een heel klein beetje, dan beschadigt de dunne darm onmiddellijk. Eet iemand per ongeluk gluten, dan kan een reactie optreden. Deze reactie varieert van persoon tot persoon. Sommigen kunnen dagenlang last hebben van bijvoorbeeld buikpijn. Anderen hebben helemaal geen last. Ook als geen reactie optreedt, is het raadzaam het dieet zo snel mogelijk weer nauwgezet te volgen. Het afweersysteem wordt dan niet verder geïrriteerd en eventuele beschadigingen van de darmwand worden voorkomen. Alles wat gluten kan bevatten is volstrekt verboden. Zelfs een klein beetje gluten (kruimels, paneermeel,...) kan al te veel zijn. De grootste zorg bij de bereiding van glutenvrije gerechten is dus noodzakelijk. Frietjes mogen bijvoorbeeld niet gebakken worden in het frituurvet waarin reeds gewone kroketten werden gebakken, glutenvrij brood mag niet in aanraking mag komen met glutenbevattend brood en moet gesneden worden op een aparte broodplank zodat geen contaminatie met gewoon brood optreedt. NIET TOEGELATEN Lees het etiket op de verpakking goed voordat u een voedingsmiddel koopt of gebruikt. Bloem en zetmeel van tarwe, rogge, gerst, haver (tenzij duidelijk vermeld staat dat het glutenvrij geproduceerd is), spelt, kamut, durum en triticale Brood, beschuiten, crackers, pistolets, sandwiches,... Bindmiddelen: deegwaren, tarwegriesmeel, tarwebloem, bakkersroom, culinaire room,... Gebak: taart, koekjes, pannenkoeken, wafels, koffiekoeken, pizzabodem,... muesli, Pasta: spaghetti, tagliatelle, lasagne, vermicelli, macaroni, mie, Bereide aardappelen waarin paneermeel verwerkt is (aardappelgratin, kroketten, ) Paneermeel Gepaneerd vlees en vis, bereid gehakt, paté, bloedworst Couscous, bulgur, seitan, zemelen Alle industrieel bereide gerechten waarvan u niet met zekerheid weet of alle gebruikte ingrediënten wel glutenvrij zijn (soepen, sauzen, visbereidingen, vleesbereidingen zoals worst en paté, roomijs en andere nagerechten)

11 Gemouten dranken: bier, granenkoffie WEL TOEGELATEN Aardappelen en aardappelzetmeel, rijst en rijstzetmeel, maïs en maïszetmeel, polenta gierst, sorghum, teff, job s tears Glutenvrij brood Peulvruchten (bonen, soja, erwten, kikkererwten, linzen ) boekweit, kasha, quinoa, amaranth, tapioca, manioc, cassava, sago (Gebruik bij voorkeur producten met op het etiket de claim 'glutenvrij' en/of het glutenvrij symbool - doorgestreepte aar). noten en zaden Arrownoot, pijlwortel, Kuzu, agar, guarpitmeel (E412), Johannesbroodpitmeel, carobe (E410), gelatine, xanthaangom (E415), Arabische gom Glutenvrij gebak Glutenvrije deegwaren Glutenvrij paneermeel Eieren, room, melk, yoghurt, sojamelk, platte kaas, Hollandse kaas Vlees en vis (niet gepaneerd) Groenten en fruit Zelf getrokken vlees- of visbouillon Olie, boter, margarine Confituur, honing, siroop Water, koffie, thee, frisdranken, melk... Vergoeding voor glutenvrij dieet Sinds 2006 ontvangen coeliakiepatiënten van de ziekteverzekering een maandelijkse vergoeding van 38 Euro voor hun glutenvrije dieet. Om hiervoor in aanmerking te komen is het akkoord van de adviserend geneesheer vereist. Om dit te bekomen, moeten patiënten een ingevuld aanvraagformulier (C4) en een medisch attest voorleggen opgesteld door een gastro-enteroloog, een dermatoloog, een internist of een pediater. Het verslag moet de resultaten van het bloedonderzoek en de darmbiopsie vermelden. Is de diagnose al jaren geleden gesteld en zijn de resultaten van de onderzoeken niet meer beschikbaar, volstaat een uitgebreid medisch verslag. Aanvullingen op het glutenvrije dieet In het glutenvrije dieet ontbreken de graanproducten die veel voedingsvezels, ijzer, vitamine B1 en foliumzuur bevatten. Daarom raden wij aan glutenvrije producten te gebruiken die hier rijk aan zijn: Maïskorrels, -vlokken en -zemelen Boekweitkorrels en -vlokken Quinoa en amarant Zilvervliesrijst Peulvruchten 11

12 Lijn-, sesam- en maanzaad Zonnebloempitten Groente, fruit en rauwkost Gedroogde en gekweekte zuidvruchten Noten Aardappels Fibrex (bietenvezels) Fruitvezels Bij mensen met de ziekte dermatitis herpetiformis is soms een jodiumbeperkt dieet noodzakelijk, dit dient altijd onder begeleiding van een arts plaats te vinden. De arts zal moeten controleren op tekenen van jodium tekort. Voor mensen met dermatitis herpetiformis die een jodiumbeperkt dieet moeten volgen gelden bovenstaande adviezen niet. Mensen die naast een glutenvrij dieet ook een lactosebeperkt of lactosevrij dieet hebben, moeten erop letten dat zij voldoende calcium binnenkrijgen. Het is belangrijk sojamelk te kiezen waaraan calcium is toegevoegd. Bevat uw voeding te weinig calcium, vraag dan uw diëtist om advies. Het kan dan nodig zijn extra calcium in de vorm van tabletten te gebruiken. Mensen met botontkalking (osteoporose) hebben extra calcium nodig. Glutenvrije producten Fabrikanten van voedingswaren zijn verplicht op het etiket te vermelden of het gebruikte zetmeel afkomstig is van een glutenbevattend graan. Er moet dan bijvoorbeeld tarwezetmeel, gerstenzetmeel of gemodificeerd tarwezetmeel op het etiket staan. Heeft de fabrikant maïs- of rijstzetmeel gebruikt, zetmeel afkomstig van glutenvrije granen, dan is de aanduiding zetmeel of gemodificeerd zetmeel voldoende. Dit zetmeel bevat geen gluten. Het is echter afhankelijk van de overige ingrediënten van het product of het product in zijn geheel glutenvrij is of niet. Sinds 1 januari 2012 schrijft een Europese wet voor aan welke voorwaarden voedingsproducten moeten voldoen als die willen claimen glutenvrij te zijn. Producten mogen pas glutenvrij genoemd worden wanneer deze minder dan 20 ppm (parts per million) gluten bevatten. Tevens kunnen coeliakie organisatie in Europa licenties verdelen van het glutenvrije Cross-grain logo van het Verenigd koninkrijk. Bronnen gezondheid.be verschenen op :

13 Fibromyalgie of weke delen reuma: hoe ontstaat het en wat zijn de klachten? Fibromyalgie betekent letterlijk pijn in bindweefsel en spieren. Daarom wordt het soms ook weke delen reuma genoemd. De pijn komt vooral voor in de spieren, het bindweefsel en in en rondom de gewrichten, terwijl er geen beschadigingen of vergroeiingen zijn. De klachten kunnen erg op en neer gaan en zijn niet altijd even ernstig. Typisch voor fibromyalgie is dat verschillende klachten tegelijkertijd voorkomen: pijn, stijfheid, slaapstoornissen, hoofdpijn, darmproblemen, Typisch is ook de verhoogde drukpijngevoeligheid op een aantal specifieke punten. Deze pijnlijke plekken, de zogenaamde tenderpoints of drukpunten worden soms toegeschreven aan plaatselijk verhoogde spanningstoestanden van spieren en pezen. Iedereen kan fibromyalgie krijgen. Het komt voor bij ongeveer twee op de honderd volwassenen, vooral bij vrouwen. De aandoening openbaart zich meestal bij mensen tussen de 25 en 40 jaar. Er zijn geen medicijnen om de aandoening te genezen. Wel kunnen de klachten verminderen met pijnstillers, matige beweging en rust. Kerndoel van de behandeling is dat u uw pijn onder controle krijgt. Een ander belangrijk doel is dat u makkelijker kunt bewegen. Oorzaken: hoe ontstaat fibromyalgie? De oorzaak van fibromyalgie is tot op heden nog niet gekend. Bij mensen met fibromyalgie zijn geen afwijkingen in de spieren en gewrichten te vinden. Diverse hypothesen werden bestudeerd, zoals een ontregeling van het immuunsysteem, veranderingen in de bindweefselstructuur, tekort aan zuurstof in de spieren, storing in het metabolisme van bepaalde stoffen die een werking hebben op de bloedvaten en het zenuwstelsel. Omdat de spanning van de spieren niet in de spieren zelf wordt geregeld, maar in de hersens, wordt nu gedacht dat het iets te maken heeft met hoe de hersenen de spieren aansturen. Het lijkt erop dat er bij mensen met fibromyalgie iets is veranderd in de wisselwerking tussen de hersenen en hormonale klieren. Waardoor deze veranderingen ontstaan en hoe we ze kunnen beïnvloeden, is nog niet bekend. Sommige onderzoekers denken dat fibromyalgie een verstoring is van het mechanisme waarmee we externe prikkels filteren. Ook is het mogelijk dat het lichaam bepaalde prikkels voelt als pijn, terwijl deze normaal gesproken geen pijn doen. Wat merkt u van fibromyalgie? Geen twee mensen met fibromyalgie zijn hetzelfde. Dat betekent ook dat de klachten sterk kunnen verschillen. U heeft waarschijnlijk last van (chronische) vermoeidheid, pijn en stijfheid. Maar fibromyalgie kan meer klachten geven. Pijn 13

14 Spierpijn, pijn in en rondom de gewrichten of waar pezen aan de gewrichten aanhechten, komen bij vrijwel alle mensen met fibromyalgie voor. De pijn ontstaat meestal in uw rug, nek of schouders, of in uw borstbeen, aan de zijkant van uw heupen of aan de binnenkant van uw knie. De pijn kan stekend, brandend of zeurend zijn. Stijfheid De meeste mensen met fibromyalgie hebben last van ochtendstijfheid in het hele lichaam, of als u lang in dezelfde houding heeft gezeten of gestaan. Regelmatig bewegen is van groot belang. Krachtverlies Uw spieren kunnen minder krachtig zijn. Daardoor kunt u meer moeite hebben met bepaalde handelingen. Vermoeidheid Vermoeidheid en snel uitgeput zijn, is een klacht die bij vrijwel iedereen met fibromyalgie voorkomt. Een combinatie van fibromyalgie met het chronisch vermoeidheidssyndroom (CVS) komt vaak voor. Slaapproblemen Veel mensen met fibromyalgie hebben slaapproblemen: soms komen ze niet goed in slaap, of ze worden vaak wakker door de pijn. Temperatuurgevoeligheid Veel mensen ervaren dat de klachten verergeren bij temperatuurswisselingen. Concentratiestoornissen en/of geheugenverlies Veel mensen hebben problemen om zich te concentreren of lijden aan geheugenverlies. Stemmingsklachten Als u lichamelijke klachten heeft, zoals pijn en vermoeidheid kan dit uw humeur behoorlijk bederven. U kunt bijvoorbeeld angstig worden of depressief. Darmklachten Ruim de helft van de leden heeft last met darmklachten, zoals krampen, diarree en/of verstopping. Gevoelloosheid / tintelingen in armen en benen Sommige mensen klagen over een zwaar gevoel, gevoelloosheid of tintelingen in armen of benen, Hoe wordt de diagnose gesteld? Er gaat vaak een hele zoektocht aan vooraf voordat u zeker weet dat u fibromyalgie hebt. Chronische vermoeidheid, pijn en stijfheid komen namelijk bij veel aandoeningen voor. Er bestaat geen test of bloedonderzoek om fibromyalgie 14

15 vast te stellen. Ook op röntgenfoto s is niets te zien. Om de diagnose te stellen zal uw arts aan de hand van uitgebreide vragen uw klachten in beeld brengen. Ook zal de arts een lichamelijk onderzoek uitvoeren. Daarnaast zal er een aantal onderzoeken plaatsvinden om uit te sluiten dat de pijnklachten door een andere aandoening of ziekte worden veroorzaakt. Criteria voor vaststelling van fibromyalgie Chronische pijn en/of stijfheid op drie of meer plekken zowel boven als onder de taille, zowel links als rechts in het lichaam. De pijn en stijfheid zijn langer dan 3 maanden aanwezig. Het hebben van pijnpunten, zogenaamde tender points, op internationaal afgesproken plaatsen. Voor de diagnose pleit het bestaan van meer dan 11 van de 18 tender points. Internationaal heeft men afgesproken welke punten dat precies zijn. Nieuwe diagnostische criteria (fibromyalgiescore) De fibromyalgiescore kan helpen om de diagnose duidelijk te maken, maar geeft ook een indruk over de ernst van de klachten. Hoe meer klachten en hoe intenser de klachten, hoe hoger de score. De fibromyalgiescore bestaat uit een optelsom van een pijnscore en een symptoomscore. De fibromyalgiescore is minimaal 12, de pijnscore is minimaal 3 en de symptoomscore is minimaal 5. De pijnscore Er wordt nagegaan in welke negentien gebieden van het lichaam sprake was van pijn gedurende de afgelopen week (voor elk pijnlijk gebied een score van 1). Iemand met pijn in vier gebieden van het lichaam heeft dus een pijnscore van 4. De volgende negentien gebieden tellen mee in de score: borst, buik, bovenrug, onderrug, nek en zowel de linker als rechter schoudergordel, bovenarm, onderarm, heupgebied (bil, trochanter), bovenbeen, onderbeen en kaak. De laagst mogelijke pijnscore is 0 en de hoogst mogelijke score is 19. De symptoomscore Van elk van de drie onderstaande symptomen wordt nagegaan of en zo ja hoe erg het aanwezig was gedurende de afgelopen week: moeheid niet uitgerust ontwaken moeite met nadenken en concentreren Elk van deze drie symptomen wordt als volgt gescoord: 0 = afwezig 1 = in lichte of milde mate, meestal of periodiek in milde mate 2 = in matige tot aanzienlijke mate: vaak aanwezig en/of van aanzienlijke ernst 3 = in ernstige mate: ingrijpend, continue het leven verstorend. Verder wordt nagegaan hoeveel extra symptomen iemand heeft. Daarbij wordt een lijst gebruikt met 42 voornamelijk lichamelijke symptomen. Het scoren gaat als volgt: 0 = geen van deze symptomen 15

16 1 = weinig van deze symptomen 2 = aanzienlijk aantal van deze symptomen 3 = veel van deze symptomen De symptoomscore is de som van de ernst van de drie symptomen (moeheid, niet uitgerust ontwaken en moeite met nadenken en concentreren) plus het aantal extra symptomen en heeft dus een bereik van 0 tot 12 punten. Als iemand bijvoorbeeld erg moe is (score 3), in matige tot aanzienlijke mate niet uitgerust ontwaakt (score 2), geen problemen met nadenken en concentreren heeft (score 0) en veel extra symptomen (score 3), dan is de symptoomscore 8. De 42 lichamelijke symptomen die in aanmerking komen zijn: spierpijn, spastische darmklachten, moeheid, denk- en geheugenproblemen, spierzwakte, hoofdpijn, buikpijn en buikkrampen, doof gevoel/tintelingen, duizeligheid, slapeloosheid, depressie, hardlijvigheid, pijn in epigastrio, misselijkheid, nervositeit, pijn op de borst, vaag zien, koorts, diarree, droge mond, jeuk, piepende ademhaling, fenomeen van Raynaud, urticaria, oorsuizen, braken, zuurbranden, zweertjes in de mond, verdwenen/veranderde smaak, toevallen, droge ogen, kortademigheid, verminderde eetlust, huiduitslag, zonlichtallergie, hoorstoornissen, snel blauwe plekken, haaruitval, vaak plassen, pijn bij plassen en blaaskrampen. De fibromyalgiescore ontstaat door de pijnscore en de symptoomscore op te tellen. De fibromyalgiescore loopt van 0 (geen enkel symptoom van fibromyalgie) tot en met 31 (heel erge fibromyalgie). Verschenen gezondheid.be U hebt lupus: is het veilig om zwanger te worden? 16 Systeemlupus of systemische lupus erythematosus (SLE) is een veralgemeende auto-immuunziekte. Systemische lupus kan alle lichaamsdelen aantasten (huid, gewrichten, diverse organen). Negen op tien lupuspatiënten zijn vrouwen, en de ziekte begint meestal tijdens de jonge volwassenheid. Vroeger werd lupuspatiëntes ronduit afgeraden om kinderen te krijgen. Vandaag is het advies veel genuanceerder. Een lupuspatiënte mag zwanger worden als de lupus minstens 6 maanden onder controle is, al of niet met een lage dosis medicatie. Wacht tot de lupus met de juiste geneesmiddelen onder controle is. Is dat nog niet gebeurd, dan is zwangerschap gevaarlijk. Zelfs wanneer de ziekte onder controle is, kan ze toch opflakkeren tijdens de zwangerschap. Blijf de toegelaten geneesmiddelen nemen tijdens de zwangerschap. Die zijn niet schadelijk voor de baby. De veiligste medicatie tijdens de zwangerschap is een lage dosis cortisone. Ook de bloeddruk moet goed (geregeld) zijn. Nierfunctiestoornissen vergroten de kans op complicaties in de zwangerschap.

17 Ook als uw lupus onder controle is, blijft er een iets verhoogd risico op: - vervroegd miskraam. Meestal veroorzaakt een trombose in de placenta de miskraam. Om dat risico te bepalen zijn vooraf extra onderzoeken nodig. Je moet dan ook bloedverdunners nemen. - Hoge bloeddruk tijdens de zwangerschap (preeclampsie). Een lupuspatiënte mag nooit zwanger worden zonder grondig vooronderzoek o.a. omwille van het risico op neonatale lupus. Dit is een zeldzame aandoening bij pasgeborenen. Als de moeder lupus heeft, kan zij specifieke antistoffen (anti-ro antistoffen) via de moederkoek en de navelstreng doorgeven aan het kind. Deze baby s hebben zelf geen lupus, maar kunnen wel huidletsels (van voorbijgaande aard) of ernstige hartproblemen ontwikkelen. Het risico op neonatale lupus stijgt bij aanwezigheid van een hoge concentratie van deze specifieke antistoffen. Veel vrouwen met dergelijke antistoffen kunnen toch een volstrekt normale zwangerschap doormaken en bevallen van gezonde kinderen. Contraceptie en lupus Lupus verhoogt het risico op bloedklonters en trombose. Ook de pil doet dat. Daarom hebt u een aangepaste vorm van contraceptie nodig. Vooral de dosis oestrogeen moet laag zijn. Ofwel gebruikt u een heel laag gedoseerde pil ofwel een ander middel. Laat u daarover goed adviseren door uw reumatoloog en gynaecoloog. Voorzichtig met sanitair en kalkaanslagverwijderaars / Sanitairreinigers en kalkverwijderaars bevatten sterke zuren. Bij contact met water komt zwavelzuur of zoutzuur vrij. Risico s Inname veroorzaakt een branderig gevoel in de mond, de keel en de slokdarm door verbranding van de slijmvliezen. Op de lippen en de tong kunnen zich blaren vormen. Er is gevaar voor verstikking. Andere mogelijke complicaties zijn braken, diarree, shock, perforatie van de slokdarm en de maagwand, enz. Bij inademing (inhalatie) is er een groot risico voor longoedeem. Oogcontact kan blijvende oogschade veroorzaken. Ongelukken voorkomen Bewaar product in de oorspronkelijke verpakking. Product buiten het bereik van kinderen bewaren. Volg de instructies zoals deze vermeld staan op het etiket. Na het schoonmaken uw handen afspoelen en drogen. Indien u vaak of langdurig moet schoonmaken gebruik dan handschoenen. Bij een gevoelige of beschadigde huid langdurig contact met het product vermijden. Vermijd spatten in het oog. Bij oogcontact grondig uitspoelen met water. 17

18 Toiletreinigers en ontkalkers mogen nooit worden vermengd met bleekwater ( javel ), omdat dan giftige chloordampen vrijkomen Wat doen bij ongelukken? Inslikken Na het inslikken van het product kan dit soms leiden tot misselijkheid, buikpijn en diarree. Het is niet verstandig om veel water te drinken. De mond kan wel worden gespoeld met een beetje water (water uitspugen). Om schuimvorming in de maag te voorkomen kunt u iets vets (zoals koffiemelk, mayonaise, boter etc..., liever geen olie) innemen. Braken moet worden vermeden omdat dan een tweede verbranding ontstaat. Indien klachten aanhouden, raadpleeg een arts en toon het etiket van de verpakking. Oogcontact Reinig de ogen onmiddellijk en zo lang mogelijk met veel water (bijvoorbeeld een handdouche). Oogleden moeten van de oogbal afgehouden worden om een zorgvuldige reiniging te verkrijgen. Raadplaag een arts wanneer de irritatie niet verdwijnt en toon het etiket van de verpakking. Indien het product voorzien is van een oranje gevaar symbool en de bijbehorende waarschuwingszin (Gevaar voor ernstig oogletsel) altijd een arts raadplegen. Huidcontact Bij veelvuldig contact kan roodheid van de huid ontstaan. Het is daarom verstandig om altijd de huid langdurig en overvloedig te spoelen met lauw water. Indien de roodheid blijft aanhouden een arts raadplegen en toon het etiket van de verpakking. Inademing/inhalatie Als een prikkeling in de keel of mondholte ervaren wordt, dan kan de mond met water gespoeld worden. Mocht de neus geprikkeld zijn, dan kunt u deze uitspoelen met water. Ga naar de frisse lucht. Indien irritatie aanhoudt, raadpleeg een arts en toon het etiket van de verpakking. Uit gezondheid.be Volle maan zorgt niet voor slapeloosheid Er is geen aantoonbaar verband tussen de maancyclus en de slaapkwaliteit van de mens. Dat blijkt uit onderzoek van de Radboud Universiteit in 18

19 Nijmegen. De resultaten van dit onderzoek zijn gepubliceerd in het tijdschrift Current Biology. Al eeuwenlang krijgt de maan invloedrijke eigenschappen op gezondheid, gedrag en psychologie toegedicht, vooral in relatie tot slaap. Ook uit wetenschappelijk onderzoek bleek een verband tussen slaap en maan. Veel van deze studies maken gebruik van bestaande slaapdata. De bevindingen zijn echter zeer wisselend en lang niet altijd op objectieve manier gemeten, bijvoorbeeld met behulp van EEG. In sommige studies zijn vrouwen gevoeliger voor de maan, in andere juist mannen. Om het maan-effect duidelijk te maken, onderzocht men de slaapgegevens uit verschillende studies bij nachten slaap van vrijwilligers De belangrijkste conclusie: In deze groep werd geen enkel statistisch verband gevonden tussen slaapkwaliteit en de stand van de maan. Ook analyseerde men ongepubliceerde data uit diverse onderzoeken van in totaal meer dan nachten slaap. Deze data is nooit gepubliceerd omdat er uit het onderzoek geen duidelijke resultaten naar voren kwamen. De gerapporteerde effecten van de maan kunnen heel goed een resultaat zijn van publicatiebias: het bewust of onbewust selectief publiceren van onderzoeksresultaten. Hoe moet je poetsen? 1. Plaats de borstel in een hoek van 45 (schuin dus) tegen het tandvlees. 2. Maak kleine lichte bewegingen van rechts naar links en omgekeerd. 3. Doe hetzelfde langs de binnenkant en de buitenkant van de tanden. 4. Poets ook de bovenkant van de kiezen die u voor het kauwen gebruikt. 5. Om de binnenkant van de voorste tanden te poetsen moet u de borstel verticaal houden en kleine op- en neergaande bewegingen maken. 6. Poets minstens tweemaal per dag en indien mogelijk na elke maaltijd. 7. Een goede poetsbeurt moet minstens drie minuten duren. 8. Poets niet onmiddellijk na het eten van zure vruchten of het drinken van vruchtensap. Dit werkt slijtage van de tanden in de hand door het gecombineerd effect van het zuur en het borstelen. Bovendien worden dan losgeweekte mineralen, die nuttig zijn voor het herstel van het glazuur, weggepoetst. Interdentale reiniging Erg belangrijk is het reinigen van de ruimtes tussen de tanden, de zogenaamde interdentale reiniging. Afhankelijk van de grootte van de ruimte tussen de gebitselementen kan men verschillende hulpmiddeltjes gebruiken. 19

20 Floss: tanddraad of tandzijde: uitstekend middel om de interdentale ruimtes te reinigen. De met was beklede flossdraad (waxed floss) is handiger omdat hij beter glijdt en minder uitrafelt. Het gebruik van de tandzijde vraagt wel enige oefening. Werkwijze: neem een stukje draad ( ongeveer 40 cm), houd het strak gespannen tussen de vingers van beide handen en reinig de interdentale ruimte met een op- en neergaande beweging. Tandenstokers: een goed exemplaar is van hout en heeft in doorsnede een driehoekige vorm, die die past in de ruimte tussen de tanden. Werkwijze: schuif de tandenstoker, zo veel mogelijk loodrecht op de tandenrij, met de platte kant tegen het tandvlees tussen de tanden. Haal de tandenstoker een klein stukje terug en duw hem vervolgens weer stevig tussen de tanden. Interdentale borstels: Deze borstels zijn zeer geschikt om grotere ruimtes tussen tanden, tussen slecht geplaatste tanden, tussen brugelementen en tussen tandwortels te reinigen. Overleg met uw tandarts welk spiraalborsteltje voor u het meest geschikt is. De tandenborstel Bij het poetsen van de tanden en kiezen is het van belang een juiste tandenborstel te gebruiken. De eisen waaraan een goede tandenborstel moet voldoen zijn: De steel moet recht zijn De kop mag niet al te groot zijn De haren staan in groepjes De haren moeten zacht zijn De haren zijn stuk voor stuk afgerond Wat zijn de voor- en nadelen van een elektrische tandenborstel? De voordelen zijn Gemakkelijk: de elektrische tandenborstel maakt de poetsbeweging voor u, het is prettig. Dit gebruiksgemak zorgt er meestal voor dat uw gebit schoner wordt. Het is een goed hulpmiddel om kinderen en motorisch mindervaliden te helpen bij Het poetsen van hun tanden De nadelen zijn De elektrische tandenborstel is duurder dan een gewone tandenborstel. Sommigen vinden het trillen van de elektrische tandenborstel onprettig. Een elektrische tandenborstel moet worden opgeladen. De elektrische tandenborstel is kwetsbaarder en kan dus stuk gaan. Suikervrije kauwgom 20