Huygens Institute - Royal Netherlands Academy of Arts and Sciences (KNAW)

Transcriptie

1 Huygens Institute - Royal Netherlands Academy of Arts and Sciences (KNAW) Citation: J.G. Sauveplanne, Levensbericht B.A. Wortley, in: Jaarboek, 1991, Amsterdam, pp This PDF was made on 24 September 2010, from the 'Digital Library' of the Dutch History of Science Web Center ( > 'Digital Library > Proceedings of the Royal Netherlands Academy of Arts and Sciences (KNAW),

2 Ben Atkinson Wortley

3 Herdenking door J.G. Sauveplanne Ben Atkinson W ortley 16 november juni 1989 Op 9 juni 1989 overleed prof. B.A. Wortley, vooraanstaand Engels en internationaal jurist en sinds 1960 buitenlands lid der Akademie. Ben Atkinson Wortley werd op 16 november 1907 te Huddersfield geboren. Na zijn schooltijd volgde hij een opleiding tot 'sollicitor', gelijktijdig met een rechtenstudie aan de Universiteit van Leeds, die hij beide in 1929 met succes voltooide. Na enige tijd als 'sollicitor' werkzaam te zijn geweest, besloot hij zich aan een academische loopbaan te wijden. Hij verwierf tijdelijke aanstellingen achtereenvolgens aan de London School of Economics, de Universiteit van Manchester en die van Birmingham, tot hij in 1936 definitief aan de Universiteit van Manchester werd verbonden. Door de oorlog werd zijn academische carrière onderbroken, maar hij bleef een onderwijstaak vervullen als instructeur bij de marine. Na de oorlog keerde hij naar Manchester terug waar hij in 1946 benoemd werd tot hoogleraar op de nieuw geschapen leerstoel in 'Jurisprudence and International Law'. Deze functie bleef hij bekleden tot hij aan het einde van het cursusjaar 1975/1976 met emeritaat ging. Zijn band met de praktijk bleef daarnaast gehandhaafd, want hij werd in 1947 toegelaten als 'barrister' (advocaat); in 1969 werd hem de titel van 'Queens' Counsel' verleend. In zijn jonge jaren verbleef Wortley een jaar in Frankrijk, waar hij vloeiend Frans leerde spreken. Dit wekte zijn belangstelling voor de Franse cultuur en de Franse rechtsleer. Een belangrijke bijdrage tot de Engelse 'Jurisprudence' (Algemene rechtsleer) is dan ook daarin gelegen, dat hij het denken van grote Franse rechtsgeleerden als François Gény onder de aandacht van de Engelse juristen heeft gebracht. Maar ook nog op andere wijze was zijn kennis van de Franse taal van belang voor de Engelse rechtswereld. Voor de oorlog was op internationale conferenties het Frans de voertaal en dit vormde een grote handicap voor het gros der Engelse juristen. Wortley trad al als jong jurist op als tolk voor een Britse gedelegeerde en naarmate zijn ervaring rijpte, werd hij steeds meer bij internationale activiteiten betrokken. Dit wekte uiteraard zijn belangstelling voor internationale rechtsvorming, zowel op het terrein van het publiek- als op dat van het privaatrecht. Zijn vele publikaties over onderwerpen van volkenrecht en internationaal privaatrecht leggen daarvan getuigenis af. Maar het bracht hem ook in veelvuldige aanraking met juristen uit andere rechtskringen. Hierdoor verbreedde zich zijn belangstelling voor vreemde rechtsstelsels en ging de rechtsvergelijking een belangrijk onderdeel van zijn academische arbeid vormen. In het aan hem gewijde In Memoriam in de Times van 14 juni 1989 wordt zelfs gesteld dat 'WortIey's most lasting achievement may weil prove to be his bringing English lawyers to the study of comparative law'

4 Door zijn internationale activiteiten en zijn publikaties op het gebied van het internationale recht verwierf Wortley grote bekendheid in de internationale rechtswereid. Dit leidde ertoe dat hij veel gevrdagd werd om voordrachten en gastcolleges te geven. Reeds voor de oorlog, in 1939, gaf hij colleges aan de Academie voor Internationaal Recht in het Vredespaleis te Den Haag. Het thema van zijn in het Frans gehouden voordrachten: 'Problèmes soulevés en droit international privé par la législation sur J'expropriation' (Receuil des Cours 1939,1, pp ) had toen reeds zijn belangstelling en heeft deze steeds behouden; vele publikaties zijn gewijd aan de onteigening, zowel in het internationaal privaatrecht als in het volkenrecht. Aan het laatste \vijdde hij zijn boek: 'Expropriation in Public International Law' (Cam bridge 1959). Het internationaal privaatrecht in het algemeen vormde het onderwerp van twee latere reeksen colleges aan de Haagse Academie, dit maal in het Engels, over 'The General Principles of Private International law' eerst 'from the English standpoint' (Receuil des Cours 1947,11, pp ), en later in algemene zin (idem 1958, 11, pp ). De wisselwerking tussen internationaal publiek- en privaatrecht vormde het onderwerp van tussenliggende colleges (The Interaction of Public and Private International Law, Receuil des Cours 1954, I, pp ). Niet alleen als schrijver van talrijke rapporten en artikelen heeft Wortley bijgedragen aan de ontwikkeling van het internationale recht in de ruimste zin van het woord. Als deelnemer aan conferenties en congressen en als lid van internationale juridische instellingen heeft hij eveneens belangrijk werk verricht. Hij vertegenwoordigde het Verenigd Koninkrijk op verschillende zittingen van de Haagse Conferentie voor Internationaal Privaatrecht, en nam deel aan de Internationale Conferentie over het Eenvormige Kooprecht die in 1964 te Den Haag plaatsvond. Ook op andere Conferenties trad hij als Brits gedelegeerde op. Hij was lid van het Institut de Droit International en rapporteerde er onder meer over de juridische condities voor kapitaal-investeringen in ontwikkelingslanden (Annuaire de rinstitut 50(1), 1968, pp ). Als lid van de Raad van Bestuur van het Institut International pour I'Unification du Droit privé (Unidroit) te Rome werkte hij krachtig mee aan de eenmaking van het privaatrecht en zowel in woord als geschrift getuigde hij van het belang dat hij hieraan hechtte. Vanuit dit gezichtspunt kreeg ook de Europese samenwerking zijn aandacht en wijdde hij zich aan de studie van het E EG recht. Te Rome heb ik Wortley leren kennen als een uiterst beminnelijk en fijngevoelig mens, altijd vriendelijk tegenover zijn medemensen, met belangstelling voor hun wel en wee en tegelijk een consciëntieuze werker die alles tot in de kleinste 'details verzorgd wilde hebben, bereid tot luisteren naar anderen, maar vasthoudend in zijn mening en, hoewel constructief, niet geneigd tot gemakkelijke compromissen. Naar zijn woord werd met aandacht geluisterd en als voorzitter van commissies werd hij gewaardeerd voor de wijze waarop hij de discussie leidde, innemend maar met vaste hand. Hij toonde begrip voor andermans' rechtsopvattingen, maar ondanks zijn comparatieve instelling bleef hij toch voor alles Engels jurist en als het in het eenmakingsproces op het doen van keuzes aankwam, pleitte hij toch bij voorkeur voor de oplossing die het Engelse recht bood

5 Bij zijn benadering van juridische en evenzeer van andere menselijke problemen liet Wortley zich leiden door zedelijke waarden, geworteld in een diep geloof; hij was een overtuigd en praktizerend katholiek. De Thomistische wijsbegeerte beheerste zijn denken en vanuit deze invalshoek benaderde hij de vraagstukken van internationaal recht, waarbij natuurrecht en eerbied voor mensenrechten een grote plaats innamen; in zijn behandeling van het onteigeningsrecht bond hij de strijd aan tegen willekeur. Dezelfde overtuiging lag ten grondslag aan zijn beschouwingen over de algemene rechtsleer die hij naast zijn internationale rechtsarbeid trouw bleef en waarover hij nog een omvangrijk boek publiceerde (Jurisprudence, Manchester 1967). Na zijn emeritaat in 1976 heeft Wortley weinig meer geschreven; zijn gezondheid liet steeds minder werkzaamheden toe. Een hardnekkige staar, die ondanks twee operaties zijn gezichtsvermogen bleef belemmeren, maakte lezen en schrijven steeds moeilijker. Ook het reizen werd een beslommering, door de pijn van een hernia waarvan geen genezing mogelijk bleek. Geestelijk leed bleef hem evenmin bespaard. Zijn vrouw Peggy, met wie hij in 1935 in het huwelijk was getreden en die hem twee zoons en een dochter had geschonken, werd in 1979 ernstig ziek, zij ontviel hem in Vaak vergezelde zij hem op zijn reizen en zij vormden een gelukkig en harmonieus paar, beiden even hartelijk en sympathiek. Over haar verlies is hij niet meer heengekomen. WortIey's werk heeft veel waardering ondervonden, zowel in Engeland als in het buitenland, getuige twee Franse eredoctoraten (Rennes en Straatsburg) en een hoge Italiaanse onderscheiding. Bij allen die hem hebben gekend laat hij ongetwijfeld een dierbare herinnering achter, zowel als fijnzinnig mens alsook als scherpzinnig jurist. Dit zal ook het geval zijn bij vele van zijn oud-studenten, niet alleen in Engeland zelf, maar ook in Engelse en voormalig Engelse overzeese gebieden. Het viel mij op bij vergaderingen waaraan juristen deelnamen die Wortley als docent of examinator hadden meegemaakt, hoe verheugd zij waren hem weer te zien en hoe belangstellend hij hen tegemoet trad. Een oud-student van hem is dank zij Wortley's introductie als medewerker aan Unidroit verbonden; ik ben hem dankbaar dat hij mij de voor dit levensbericht benodigde gegevens heeft verstrekt alsmede het destijds (1958) in het Jaarboek van Unidroit verschenen portret, dat Wortley toont zoals hij was in zijn beste jaren