Ontrafel 5 oorzaken die de relatie met je puber doen vastlopen

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Ontrafel 5 oorzaken die de relatie met je puber doen vastlopen"

Transcriptie

1 Ontrafel 5 oorzaken die de relatie met je puber doen vastlopen Wim Vanhees 1 ste versie okt. 2014

2 Vooraf Met dit artikel maak je een start met het ontrafelen van de problemen met je puber. Het artikel beschrijft: Oorzaken die de relatie met je puber doen vastlopen. Oplossingen om de problemen aan te pakken. Tips om je eigen situatie in kaart te brengen. Acties voor een betere relatie met je puber. Ik heb dit artikel tijdens het schrijven verschillende keren aan de deelnemers van het trainingsprogramma voorgelegd en met hun open aanmerkingen rekening gehouden. Een spontane mail van één van de ouders: Hoi Wim, Ziet er goed uit! Het blijft altijd sleutelen met zo n tekst maar de boodschap is helder en duidelijk hoor Wim. En ik denk voor vele herkenbaar. Je mag onze tevredenheid over het programma ook altijd noemen! Fijne zomer! Gr K. Ik hoop dat dit artikel ook voor jou herkenbaar en nuttig zal zijn om de problemen met je puber te ontrafelen. Wim Vanhees PUBERS OPVOEDEN Wim Vanhees

3 Inhoud 1. Problemen met je puber. Hoe begin je? oorzaken die de relatie met je puber doen vastlopen Ongepast gedrag waar je als ouder geen vat op krijgt Heftige gevoelens van machteloosheid Pedagogische acties die te weinig effect hebben De invloed van foute vrienden Sociale en emotionele problemen waarbij je puber zich voor jou afsluit Van problemen met je puber naar een warme en duidelijke relatie Leeswijzer Hoofdstuk 1 en 2 Hier vind je de hoofdvraag van dit artikel en de manier waarop ik die ga beantwoorden. Hoofdstuk 3 t/m 7 Hierin bespreek ik per hoofdstuk telkens één oorzaak van problemen met pubers, hoe die ontstaan, hoe het ook anders kan en hoe je een start maakt met het ontrafelen van de problemen met je eigen puber. Hoofdstuk 8 Voor ouders die meer willen weten over het aanpakken van de problemen met hun puber, staan hier twee mogelijkheden vermeld. PUBERS OPVOEDEN Wim Vanhees

4 1. Problemen met je puber. Hoe begin je? Als ouder van een puber loop je tegen heel verschillende concrete problemen op. Hieronder heb ik een lijst gemaakt van zorgen, ergernissen en thema s waar ouders, die al contact met me opnamen, wel eens wakker van lagen : Een hoog opgelopen conflict Het niet onder de indruk zijn van sancties Die oneindige meningsverschillen Het veel te laat thuis komen Het weglopen tijdens een gesprek De kleding bende in hun kamer Waar de chillgroep op straat toe kan leiden Het niet willen luisteren naar goed bedoelde raad Glashard liegen Het verdriet achter de onbereikbaarheid Hoe hun aanpak verschilt met die van hun partner Nieuwe kleding die ze nooit helemaal zelf betaald kunnen hebben Wiet als zelfmedicatie voor ADHD De eigen machteloze woede Het niet op tijd uit bed komen Gepest worden op school De te grote pupillen Niet weten welke opleidingskeuze te maken PUBERS OPVOEDEN Wim Vanhees

5 De online foto s uit de kleedkamer op school Agressief gedrag bij het uitgaan De alcoholgeur bij hun 14-jarige De conflicten van hun puber met docenten Het onbegrip van grootouders Hoe ze je afwijzen omdat ze zich niet begrepen voelen Impulsief (ADHD) gedrag Als ze een half seizoen niet opgesteld wordt tijdens teamwedstrijden Hun onmacht dat ze het nu maar zelf moeten uitzoeken De explosieve reactie toen je het gamen wilde inperken Enzovoort Je herkent het misschien wel? Als ouder van een puber heb je te maken met een mix van concrete problemen. En dat is voor elke ouder, voor elk gezin, weer verschillend. Maar tegelijk lopen ouders wel met dezelfde vraag rond, namelijk, hoe begin ik hier aan? De relatie met je puber lijkt soms op een onontwarbaar kluwen waarbij je niet goed weet aan welke draad eerst te trekken zonder het nog meer in de war te brengen of kapot te trekken. Vandaar een kluwen als logo voor Pubers opvoeden! Dan helpt het om eerst naar de afzonderlijke draden te kijken die in het kluwen met elkaar in de war zijn geraakt. PUBERS OPVOEDEN Wim Vanhees

6 2. 5 oorzaken die de relatie met je puber doen vastlopen De relatie met je puber lijkt soms op een onontwarbaar kluwen waarbij je niet weet hoe je eraan moet beginnen. Dan kan het helpen om de 5 belangrijkste draden in het kluwen te ontwarren. Vaak gaat het om 5 oorzaken die volgens veel ouders de relatie met hun puber doen vastlopen. Je kan vastlopen met je puber door: (1) Ongepast gedrag waar je als ouder geen vat op krijgt. (2) Heftige gevoelens van machteloosheid. (3) Pedagogische acties die te weinig effect hebben. (4) De invloed van foute vrienden. (5) Sociale en emotionele problemen waarbij je puber zich voor jou afsluit. Ik zal per oorzaak telkens een strategie voorstellen waarmee je de regie in de relatie en het contact met je puber weer terugkrijgt. Laatst zei een ouder dat deze oplossingsstrategieën haar al het vertrouwen gaven dat ze zelf veel meer kon doen dan ze al die jaren had gedacht. En terecht. Door zelf systematisch draad voor draad te ontwarren, ontstaat geleidelijk aan een sterkere band met je puber. We beginnen met dat wat het meest opvalt in problemen met je puber, zijn of haar onacceptabel, zorgelijk of grensoverschrijdend gedrag. PUBERS OPVOEDEN Wim Vanhees

7 3. Ongepast gedrag waar je als ouder geen vat op krijgt In welke mate heb je invloed op ongepast gedrag van je puber? Welk soort gedrag van je puber wil je niet langer meer accepteren? Dit gaat vaak om ongepast gedrag dat niet verandert en waar je als ouder geen vat op krijgt. Je hebt het er al zo vaak over gehad, er al zo vaak over gemord en je zoon of dochter er al zo vaak voor gestraft. Je puber blijft zich ondanks alles op dezelfde manier gedragen. Na een tijdje ben je er klaar mee en ga je nog strenger ingrijpen. Maar in hoeverre krijg je daarmee invloed op dit gedrag? Het verlies van invloed in de relatie met je puber is een belangrijke oorzaak voor het vastlopen van de relatie. Is praten of straffen altijd effectief? Ouders vragen zich wel eens af of ze dan meer goede gesprekken moeten gaan voeren of dat ze eerder de teugels strakker aan moeten trekken. Maar het is de vraag of je het altijd oplost met een bepaalde aanpak. Een voorbeeld van wat een ouder mij vertelde: Omgaan met opa en oma gaat prima. Samen daarover gesproken. Nu bepaalt ze zelf wanneer ze meegaat en als ze dat dan doet wordt het heel gezellig. Omgaan met docenten is een ramp en daar valt dan ook nauwelijks een gesprek over te voeren. We hebben er helemaal geen invloed op. En omgaan met de broertjes blijft een punt van aandacht. We hebben wel gesprekken daarover, maar of er veel verandert? Omdat het oplossingsvermogen van pubers nog heel sterk wisselt, gedragen ze zich dus nog heel wisselend en stellen ze zich daarbij ook heel wisselend tegenover jou op. Daarom leren pubers niet altijd van hetzelfde soort gesprek of dezelfde aanpak. Ouders lopen vaak vast op ongepast gedrag wanneer hun puber een andere begrenzing en ondersteuning nodig heeft dan even aan het denken gezet te worden of extra onder toezicht geplaatst te worden. Kortom, bij pubers werkt niet één stijl of aanpak. PUBERS OPVOEDEN Wim Vanhees

8 Een gevarieerde aanpak. De oplossing voor het aanpakken van probleemgedrag van pubers zit in het maken van verschillende keuzes in je aanpak. Dus, niet altijd dezelfde strategie kiezen, maar een strategie die afhankelijk is van de manier waarop je puber zich tegenover jou gedraagt en de mate waarin hij of zij zich al zelf weet te sturen. En dat verschilt van gedrag tot gedrag en van het ene moment met het andere moment. Met een flexibele aanpak, vergroot je je invloed op het probleemgedrag van je puber. Als het om medicijnen bij de behandeling van ADHD gaat, wordt gezocht naar de best werkende mix. Dat is een proces van uitproberen en aanpassen. Als het gaat om probleemgedrag van pubers, help ik ouders hun eigen best werkende mix in aanpak samen te stellen. En ook dat is een proces van uitproberen en aanpassen. Het gaat vaak om een mix van principes voor het vergroten van je invloed, goede gesprekken, en het opbouwen en afbouwen van gedrag. Het gaat er ook om uit te zoeken wat wanneer het beste werkt. Tip: Wat gebeurt er eigenlijk? Je zou een notitieboekje kunnen aanschaffen. Dan kan je het volgende doen: (1) gebruik de linker bladzijde voor momenten met je puber waar je blij van wordt en (2) de rechter pagina voor de momenten met je puber waar je behoorlijk geïrriteerd van wordt. Beschrijf 10 dagelijkse momenten van elk. Kijk daarna eens terug. Wat doet je puber en wat doe jij op het moment dat je weinig invloed hebt? PUBERS OPVOEDEN Wim Vanhees

9 4. Heftige gevoelens van machteloosheid Wat ik ook doe, het wordt alleen maar erger Ik herinner me een gesprek in een groep ouders. Een moeder zei Ik heb het gevoel, dat ik mijn (14 jarige) zoon kwijt ben. Ze nam een pauze en zei: Ik vind het eng. Ik vroeg: Wat vind je dan eng? Het bleef even stil. Toen antwoordde ze: Dat ik mijn zoon ben gaan haten. Wat later vertelden de andere ouders uit de groep wat het soms met hen deed. Hun emoties dekten het hele emotionele spectrum van verdriet en angst tot irritatie en woede. Eén ding is zeker, puberteit kan een grote impact hebben op ouders. Deze heftige emoties zeggen alles over het machteloze gevoel dat wat je als ouder ook probeert, niets meer werkt. Eerst geef je meer verantwoordelijkheid. Dan word je weer strenger. Daarna ga je het probleem een tijdje negeren tot je je tenslotte even niet meer kan inhouden... Ouders met langdurige problemen met hun puber merken vaak dat ze in hun houding zijn opgeschoven, dat ze meer ontwijkend of juist harder zijn geworden. En vaak dat ze daarin meer van hun partner verwijderd zijn geraakt. Het is te persoonlijk geworden Oplossingen voor probleemgedrag van pubers kunnen vastlopen op machteloosheid en dat zet de relatie met je puber in een ander perspectief. Een puberprobleem kan dan een probleempuber worden. Die dynamiek is heel begrijpelijk. Maar het lastigste is dan om een stap achteruit te doen, te kijken naar wat er nu eigenlijk gebeurt, wat je daarvan niet meer wilt hebben en rustig verschillende keuzes te maken in je aanpak. Dat zou je wel willen doen, maar vaak ben je daar nog niet aan toe. Je zit er nog te dicht op. Je bent er met alle zorgen en goede bedoelingen ondertussen misschien wel te persoonlijk ingetrokken. Afstand nemen Laatst zei een vader tijdens de training dat hij die verschillende keuzes in zijn aanpak nog niet kon maken omdat hij het breder plaatje miste. Hij voelde aan dat hij eerst afstand nodig had. We hebben in de groep een heel herkenbare bioscoopfilm gekeken om via die film uit te zoeken waarom de puber in die film en vervolgens PUBERS OPVOEDEN Wim Vanhees

10 zijn zoon deden zoals ze deden. De vader ging daarbij beseffen dat veel probleemgedrag van zijn puber eerder onvermogen dan onwil was. Dat helpt om te accepteren dat de problemen niet van vandaag op morgen opgelost zullen zijn. Het helpt ook om het respect voor een puber met gedragsproblemen weer terug te vinden. Dan pas komt er genoeg afstand om te experimenteren met een gevarieerde aanpak. Tip: Heb je een sparringpartner? In je eentje is het lastig om afstand te krijgen. Zoek een betrouwbaar en luisterend oor om af en toe bij leeg te lopen. Iemand uit je eigen sociale netwerk. Dat helpt al om meer afstand tot de problemen en jezelf te krijgen. Kijk samen terug naar de dagelijkse leuke en minder leuke momenten met je puber en vraag je af wat je puber eigenlijk nog niet zo goed kan? PUBERS OPVOEDEN Wim Vanhees

11 5. Pedagogische acties die te weinig effect hebben Reageren na het ongepast gedrag Pubers voelen feilloos aan dat ze de leiding hebben als hun ouders pas reageren nadat ze zich ongewenst hebben gedragen of als hun ouders meegezogen worden in de dynamiek van het gesprek daarover. Bijvoorbeeld, hun ouders reageren pas nadat ze te laat thuis kwamen of nadat ze opnieuw wiet hebben gerookt of nadat ze drie slechte schoolcijfers hadden, of... Ouders worden dan teveel overvallen door het moment om een effectieve aanpak te bedenken. Zeker als een puber zijn onacceptabel gedrag steeds weer blijft herhalen, raken ouders behoorlijk de regie kwijt. Daar komt bij dat reacties achteraf vaak plaats vinden op momenten waarop het emotioneel botst en de kans klein is dat ouders hun puber op dat moment weten te beïnvloeden. Meer afwachtend geworden Als pubers steeds meer hun eigen gang weten te gaan, trainen ze eigenlijk hun ouders om zich er niet te veel mee te bemoeien. Pubers zijn er heel erg goed in om te voorkomen dat ouders zich al te veel bemoeien met hun zaken, hun privacy en hun leven. Ze hebben een groeiende behoefte aan onafhankelijkheid en weten soms ouderlijke nieuwsgierigheid of begrenzing heel erg goed te pareren. In het argumenteren of ondermijnen van gesprekken zijn ze vaak veel beter en harder dan hun goed bedoelende ouders. Als ouders te vaak ervaren dat ze weinig invloed hebben op hun puber, kunnen ze steeds meer afwachtend worden. Toch zijn dat overwinningen waar een puber niets mee opschiet. Het betekent vooral dat de puber zoveel regie heeft gekregen dat hij of zij er alleen voor staat op een moment dat die puber daar nog niet helemaal aan toe is. Actief bijsturen Het is van belang om in de gaten te krijgen, bij welke voorvallen je als ouder actief moet ingrijpen en bijsturen zodat je de regie hebt en houdt. Het gaat dus niet alleen om de keuze voor de juiste aanpak. Het gaat ook om de juiste timing. Een goed gesprek kan je na afloop maar ook PUBERS OPVOEDEN Wim Vanhees

12 vooraf aan het ongepast gedrag voeren. Een beloning kan je na afloop bedenken maar ook vooraf in het vooruitzicht stellen. Bij het afbouwen van gedrag kan je teveel nadruk op de nabespreking blijven leggen. En zelfs tijdens gesprekken kan je flexibel je invloed wisselen. Actief ingrijpen betekent ook dat je bijvoorbeeld samen met je partner een plannetje maakt voor bepaald probleemgedrag van je puber en een goed contactmoment met je puber uitkiest om ermee te starten. Vaak zijn dat tafelmomenten of automomenten. Soms zijn het TV-momenten of net voor het slapen gaan momenten. Hoe dan ook, momenten waarop er rust is in de relatie met je puber. Concrete vaardigheden om de regie en het contact te herstellen Ik schreef al eerder dat het van belang is om een gevarieerde aanpak uit te vinden. En ook dat het van belang is om er zelf met meer afstand en overzicht in te staan. Maar het is vooral van belang handig te worden in het positief beïnvloeden van het gedrag van je puber. Bijvoorbeeld: Hoe voer je met je puber een gesprek dat zijn of haar hersens op aan zet? Of hoe doorbreek je het beknellende interactiepatroon tussen jou en je puber zodat de normale hiërarchie zich herstelt? Of hoe bedenk je beloningen die jullie relatie ten goede komen? En ook hoe krijg je met de trainingssystematiek de regie terug over een fors gedragsprobleem zoals ADHD, zelfs als je puber niet mee wilt werken? Tip: Wat werkt al wel, wat werkt nog niet? Kijk eens terug naar wat je hebt opgeschreven in je notitieboek. Hoe reageer jij op je puber? Heb je een bepaalde stijl? Gebruik je verschillende strategieën om invloed op het gedrag van je puber uit te oefenen? Wanneer werkt het wel? Wanneer werkt het nog niet? PUBERS OPVOEDEN Wim Vanhees

13 6. De invloed van foute vrienden Angst dat er in groepen iets ergs kan gebeuren Ouders van pubers houden vaak hun hart vast voor alles dat er kan gebeuren in de vriendengroepen van hun puber. En daar hebben ze soms alle redenen toe. Politie aan de deur. Vriendjes met grote pupillen. Wiet en drank bij oudere vrienden thuis. Onderling escalerende ruzies op WhatsApp. Het sociale leven van hun puber lijkt soms op een jungle. De invloed van vrienden kan een grote stoorzender zijn in de relatie met je puber. De ene keer probeer je de controle op je puber op te voeren, de andere keer steek je maar eens je kop in het zand. In beide gevallen raak je het zicht op je puber kwijt. Je kan ook checken of er verkeerde vrienden tussen zitten en ze thuis uitnodigen. Helaas kan je het vaak niet aan hun blauwe ogen aflezen. Wat je wel merkt, is dat je puber juist de vrienden gebruikt om bij jou iets voor elkaar te krijgen waar je op dat moment geen nee op kan zeggen. Rest je nog je puber op het hart te drukken vooral eigen keuzes te blijven maken in groep. En je puber heeft je dat ook beloofd. Maar, helemaal zeker voelt dat niet Verborgen groepsdynamiek Probleem is, dat we allemaal naar onze puber als een individu in de vriendengroep kijken en daardoor niet de sociale dynamiek zien. Die verkeerde vrienden zijn altijd de pubers van anderen. Maar je eigen puber speelt ook die rol van foute vriend voor die andere ouders. Ze zijn allemaal de verkeerde vrienden voor elkaar onder invloed van de groepsdynamiek waar ouders nauwelijks zicht op hebben. Vooruitzien en meedenken Hoe kan je dan voorkomen dat de relatie met je puber vastloopt op de negatieve invloed van vriendengroepen? Een voorbeeld: Vader zit met de pubers aan tafel. Vraagt hoe het in de groep gaat. Goed. Vraagt of er geen gedoe is. Nee hoor. Reageert met: Ken jij groepen zonder gedoe? Ik niet. Ze zwijgen, wat in dit geval zoveel betekent als wij ook niet. Vader gebruikt het moment om iets te zeggen over wat hij kan doen om te voorkomen dat het gedoe in je groep uit de hand loopt. Een paar weken later hoorde één van de vrienden niet PUBERS OPVOEDEN Wim Vanhees

14 meer bij de groep. Ze hadden hem verteld dat ie ergens anders zielig moest gaan doen toen ie een vuilnisbak in elkaar trapte. Zo kan het dus ook. Ze hebben echt wel oren naar oplossingen om met groepsgedoe om te gaan. Tip: Weet je puber manieren om met groepsdruk om te gaan? Zijn er momenten van het sociale leven van je puber die je zorgen baren? Kan je daar met je puber een gesprek aan de keukentafel over voeren of wordt dat thema geblokt? Probeer eens te vragen wat volgens je puber werkt om te voorkomen dat het in een groep niet uit de hand loopt. Weet je puber manieren om met groepsdruk om te gaan? PUBERS OPVOEDEN Wim Vanhees

15 7. Sociale en emotionele problemen waarbij je puber zich voor jou afsluit Muurtje om hen heen Ouders merken soms dat iets hun puber bezighoudt. Ze kennen hun puber zo goed dat ze zelfs al aan de lichaamshouding kunnen aflezen dat er wat speelt. Ze kunnen zien dat het zwaar voor hun puber is. Gedoe onder vrienden, gedoe met een sporttrainer, onrust door de scheiding, pesten op school, gedoe op het werk, na een overlijden, gedoe met hun stiefvader, online gedoe,... Het blijft raden, want hun puber deelt daar steeds minder over. Pubers kunnen voor ouders een muur om zich heen bouwen. Ze houden ouders op een zekere afstand. En ook dat voelt behoorlijk machteloos! Behoefte aan onafhankelijkheid Relaties met een puber lopen niet zozeer vast op die onbereikbaarheid, maar op verwoede pogingen van ouders om die onbereikbaarheid te doorbreken. Hoe meer we gaan pushen, hoe afstandelijker de puber wordt. Hoe meer we gaan redden en beschermen, hoe geslotener pubers worden. Die willen niet dat je er zo dicht op zit. Die willen ook niet dat je het overneemt. Ze willen hun eigen problemen zelf oplossen. Al weten ze niet hoe! En daar zit de oplossing! Pubers willen hun onafhankelijkheid niet verliezen maar zoeken bij jou wel naar oplossingen, naar argumenten, naar inzichten, naar handvatten. Maar als je dan met ze meedenkt, kunnen ze je argumenten soms heftig bestrijden en afdoen als complete onzin omdat jij dan met nóg meer argumenten komt en hen op argumenten brengt die ze zelf nog niet bedacht hadden. En natuurlijk zijn je argumenten onzin omdat ze anders hun zelfstandigheid moeten opgeven. En dan kan het zomaar gebeuren dat 14 dagen later blijkt dat ze er nog eens over nagedacht hebben Moed en veldkennis Enerzijds vraagt dit van ouders de moed om hun pubers zelf te laten worstelen en zelf hun tegenslagen te laten incasseren. Alleen dan doe je als puber de zelfstandigheid en veerkracht op om tegenslagen PUBERS OPVOEDEN Wim Vanhees

16 te doorstaan. Dat je er als ouder bent en meeleeft is het enige waar een puber vaak behoefte aan heeft. Anderzijds vraagt het van ouders de vaardigheid in het volgen op afstand. En dat vraagt juist voldoende ervaringen en inzichten om te kunnen vooruit zien waar het mis kan gaan en met welke compleet onzinnige argumenten je hun hersens op aan kan zetten. En dan kan er zo iets gebeuren als in het geval van de vader hierboven die met een kort tafelgesprekje zijn pubers op ideeën bracht om met het gedoe in de vriendengroep om te gaan. Tip: Heb je al compleet onzinnige argumenten paraat? Vermoed je dat je puber sociaal of emotioneel ergens mee zit? Hoe ga je daarmee om en hoe werkt dat bij je puber? Heb je al enkele compleet onzinnige voorstellen en argumenten paraat voor het moment dat je puber daar niet naar wilt luisteren? PUBERS OPVOEDEN Wim Vanhees

17 8. Van problemen met je puber naar een warme en duidelijke relatie Dit artikel ontrafelt problemen met pubers en biedt zicht op oplossingen. Maar het gaat niet in op de specifieke problemen met je puber. Dat kan ook niet. Daarvoor zijn immers geen standaard receptjes uit te schrijven. Onderstaande mogelijkheden voor het aanpakken van de specifieke problemen met jouw puber, zijn in samenspraak met ouders van pubers ontstaan. Als je scherp wilt krijgen waarom je vastloopt met je puber, bied ik je de mogelijkheid om te Sparren met een expert. Informatie over het consult. In de 1-daagse workshop Doorbreek de problemen met je puber leer je het knellende patroon met je puber te doorbreken. Dat kan soms snel gaan! Informatie over de 1-daagse workshop. Vaak hebben ouders tijd nodig om probleemgedrag en het knellend patroon een positieve draai te geven. Het trainingsprogramma In 5 stappen van problemen met je puber naar een warme en duidelijke relatie helpt je stap voor stap de ontspanning in je gezin én een warme duidelijke relatie met je puber terug te vinden. Informatie over het trainingsprogramma. De ervaringen van deelnemers lees je bij: ouders aan het woord. PUBERS OPVOEDEN PUBERS OPVOEDEN Wim Vanhees

18 Over Wim Vanhees Wim Vanhees is pedagoog en begeleidingskundige. Hij heeft door de jaren heen vele programma s en trainingen ontwikkeld voor het ondersteunen van kwetsbare pubers en over allerlei vormen van grensoverschrijdend (groeps)gedrag van pubers. Ook trainde hij veel professionals in hun rol als gesprekspartner voor ouders en pubers. Hij heeft de landelijk gebruikte Flashback methodiek ontwikkeld waarmee Haltmedewerkers erin slagen om pubers aan de hand van filmfragmenten zó aan het denken te zetten dat het in hun vriendengroep niet opnieuw uit de hand loopt. In januari 2014 is Wim met een trainingsprogramma gestart voor ouders die worstelen met problemen met hun puber. Hij zei hierover: Dit is een programma waarin alles wat ik voorheen heb gedaan van pas komt bij het begeleiden van ouders die weer een soepel lopend pubergezin willen. Voor informatie over opleidingen en werkervaring van Wim Vanhees kan je op zijn professionele profiel bekijken. PUBERS OPVOEDEN Wim Vanhees

Leven in een groep. Hoe gaat dat en wat vinden jongeren?

Leven in een groep. Hoe gaat dat en wat vinden jongeren? Leven in een groep bij DHG Hoe gaat dat en wat vinden jongeren? Jij bent belangrijk! Als je thuis woont, is je opvoeding een taak van je ouders. Woon je bij De Hoenderloo Groep, dan zorgen de groepsleiders

Nadere informatie

3/12/2013. Mijn broer heeft ADHD. Mijn broer heeft ADHD. Mijn grote broer heeft ADHD. Het zal je broer maar wezen. Ouders opgepast

3/12/2013. Mijn broer heeft ADHD. Mijn broer heeft ADHD. Mijn grote broer heeft ADHD. Het zal je broer maar wezen. Ouders opgepast Mijn broer heeft ADHD Mijn broer heeft ADHD Ouders hebben twee of meer kinderen Waarvan één (soms ook meerdere) stoorzender(s) Hoe houden we dit gezin in evenwicht? Waar moeten we op letten? Het zal je

Nadere informatie

Waar gaan we het over hebben?

Waar gaan we het over hebben? Waar gaan we het over hebben? Onderwerp: Als je verliefd op iemand bent is dat vaak een fijn gevoel. Als de ander dan ook verliefd op jou is, wordt dit gevoel alleen maar sterker. Het is echter niet altijd

Nadere informatie

6.2.1 Dealen met afleiding onderweg

6.2.1 Dealen met afleiding onderweg Stap 6: Deel 2 6.2.1 Dealen met afleiding onderweg In het tweede deel van jullie experiment ga je verder met het ondernemen van ACTies die je met de anderen hebt afgesproken te doen. Daarnaast krijg je

Nadere informatie

Ik-Wijzer Ik ben wie ik ben

Ik-Wijzer Ik ben wie ik ben Ik ben wie ik ben Naam: Johan Vosbergen Inhoudsopgave Inleiding... 3 De uitslag van Johan Vosbergen... 7 Toelichting aandachtspunten en leerdoelen... 8 Tot slot... 9 Pagina 2 van 9 Inleiding Hallo Johan,

Nadere informatie

DO'S EN DON'TS VOOR OUDERS

DO'S EN DON'TS VOOR OUDERS WWW.PESTWEB.NL DO'S EN DON'TS VOOR OUDERS Kinderen en jongeren willen je hulp, als je maar (niet)... Wat kinderen zeggen over pesten Kinderen gaan over het algemeen het liefst met hun probleem naar hun

Nadere informatie

Wat je voelt is wat je denkt! De theorie van het rationeel denken

Wat je voelt is wat je denkt! De theorie van het rationeel denken Wat je voelt is wat je denkt! De theorie van het rationeel denken Mensen zoeken hulp omdat ze overhoop liggen met zichzelf of met anderen. Dit kan zich op verschillende manieren uiten. Sommige mensen worden

Nadere informatie

MEE Nederland. Raad en daad voor iedereen met een beperking. Moeilijk lerend. Uitleg over het leven van een moeilijk lerend kind

MEE Nederland. Raad en daad voor iedereen met een beperking. Moeilijk lerend. Uitleg over het leven van een moeilijk lerend kind MEE Nederland Raad en daad voor iedereen met een beperking Moeilijk lerend Uitleg over het leven van een moeilijk lerend kind Moeilijk lerend Uitleg over het leven van een moeilijk lerend kind Inhoudsopgave

Nadere informatie

Laat de jongeren de test conflictstijlen maken (zie bijlage 1). Naar aanleiding van de uitslag ga je in gesprek.

Laat de jongeren de test conflictstijlen maken (zie bijlage 1). Naar aanleiding van de uitslag ga je in gesprek. Conflicten hanteren Tijd: verdelen over twee bijeenkomsten. Bijeenkomst 1 Laat de jongeren de test conflictstijlen maken (zie bijlage 1). Naar aanleiding van de uitslag ga je in gesprek. De uitkomst van

Nadere informatie

Pubers opvoeden. Veranderingen in de puberteit

Pubers opvoeden. Veranderingen in de puberteit Pubers opvoeden Pubers opvoeden De puberteit is de ontwikkelingsfase tussen 10 en 18 jaar. Maar die puberteit is er natuurlijk niet opeens. Vanaf ongeveer 9 jaar kan je al merken dat kinderen beginnen

Nadere informatie

Doelstellingen van PAD

Doelstellingen van PAD Beste ouders, We kozen er samen voor om voor onze school een aantal afspraken te maken rond weerbaarheid. Aan de hand van 5 pictogrammen willen we de sociaal-emotionele ontwikkeling van onze leerlingen

Nadere informatie

[PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster

[PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster [PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster! Hoofdzaken Ster Copyright EffectenSter BV 2014 Hoofdzaken Ster SOCIALE VAARDIGHEDEN VERSLAVING DOELEN EN MOTIVATIE 10 9 8 10 9 8 7 6 4 3 2 1 7 6 4 3 2 1 10 9

Nadere informatie

Nieuwsbrief 3 De Vreedzame School

Nieuwsbrief 3 De Vreedzame School Nieuwsbrief 3 De Vreedzame School Blok 3 Blok 3: We hebben oor voor elkaar Blok 3: Algemeen: In dit blok stimuleren we de kinderen om oor voor elkaar te hebben. De lessen gaan over communicatie, over praten

Nadere informatie

WORD GROTER DAN DAT WAT JOU KLEIN HOUDT. Ann Weiser Cornell en Egbert Monsuur

WORD GROTER DAN DAT WAT JOU KLEIN HOUDT. Ann Weiser Cornell en Egbert Monsuur WORD GROTER DAN DAT WAT JOU KLEIN HOUDT Ann Weiser Cornell en Egbert Monsuur 1 Les één Welkom bij deze e-cursus waarin we je zullen laten zien hoe jij groter kunt worden en je problemen kleiner! Zijn er

Nadere informatie

Is iemand in jouw omgeving verslaafd?

Is iemand in jouw omgeving verslaafd? Is iemand in jouw omgeving verslaafd? Verslaafd aan Jou ondersteunt en informeert de omgeving van verslaafden. Vaak gaat alle aandacht uit naar de verslaafde en daardoor wordt soms niet gezien dat familie

Nadere informatie

FOUT VRIENDJE? PAS OP! Hulp. Internet. Heb je vragen? Bel dan naar Meldpunt Jeugdprostitutie, tel.: 0900 044 33 22.

FOUT VRIENDJE? PAS OP! Hulp. Internet. Heb je vragen? Bel dan naar Meldpunt Jeugdprostitutie, tel.: 0900 044 33 22. PAS OP! Hulp Heb je vragen? Bel dan naar Meldpunt Jeugdprostitutie, tel.: 0900 044 33 22. Internet Wil je meer lezen? Kijk op www.jipdenhaag.nl/loverboys En test jezelf op www.loverboytest.nl Dit is een

Nadere informatie

Checklist samenwonen voor partners waarvan alleen de man kinderen heeft

Checklist samenwonen voor partners waarvan alleen de man kinderen heeft Checklist samenwonen voor partners waarvan alleen de man kinderen heeft Vul afzonderlijk van elkaar allebei de vragen in. Bij elke vraag moet je een antwoord kiezen. Als je niet kunt kiezen, kies dan het

Nadere informatie

Online Titel Competentie Groepsfase Lesdoel Kwink van de Week

Online Titel Competentie Groepsfase Lesdoel Kwink van de Week onderbouw Les 1 Online Dit ben ik! Besef van jezelf Forming Ik kan mezelf voorstellen aan een ander. Ken je iemand nog niet? Vertel hoe je heet. Les 2 Online Hoe spreken we dit af? Keuzes maken Norming

Nadere informatie

KINDEREN LEKKER IN HUN VEL

KINDEREN LEKKER IN HUN VEL KINDEREN LEKKER IN HUN VEL 1. Welkom wij zijn Karin Hallegraeff en Noelle van Delden van Praktijk IKKE Karin stelt zich voor en er komt een foto van Karin in beeld. Noelle stelt zich voor en er komt een

Nadere informatie

Wat is PDD-nos? VOORBEELDPAGINA S. Wat heb je dan? PDD-nos is net als Tourette een neurologische stoornis. Een stoornis in je hersenen.

Wat is PDD-nos? VOORBEELDPAGINA S. Wat heb je dan? PDD-nos is net als Tourette een neurologische stoornis. Een stoornis in je hersenen. Wat is PDD-nos? 4 PDD-nos is net als Tourette een neurologische stoornis. Een stoornis in je hersenen. Eigenlijk vind ik stoornis een heel naar woord. Want zo lijkt het net of er iets niet goed aan me

Nadere informatie

Wil jij minderen met social media?

Wil jij minderen met social media? Wil jij minderen met social media? Uitgave van Stichting Be Aware Januari 2016 Hulpboekje social media 1 Hoe sociaal zijn social media eigenlijk? Je vindt dat je teveel tijd doorbrengt op social media.

Nadere informatie

Hoe je je voelt. hoofdstuk 10. Het zal je wel opgevallen zijn dat je op een dag een heleboel verschillende gevoelens hebt. Je kunt bijvoorbeeld:

Hoe je je voelt. hoofdstuk 10. Het zal je wel opgevallen zijn dat je op een dag een heleboel verschillende gevoelens hebt. Je kunt bijvoorbeeld: hoofdstuk 10 Hoe je je voelt Het zal je wel opgevallen zijn dat je op een dag een heleboel verschillende gevoelens hebt. Je kunt bijvoorbeeld: zenuwachtig wakker worden omdat je naar school moet, vrolijk

Nadere informatie

De Budget Ster: omgaan met je schulden

De Budget Ster: omgaan met je schulden De Budget Ster: omgaan met je schulden Budget Ster Copyright EffectenSter BV 2014 Budget Ster MOTIVATIE EN VERANTWOORDELIJKHEID STRESS DOOR SCHULDEN BASISVAARDIGHEDEN STABILITEIT FINANCIEEL ADMINISTRATIEVE

Nadere informatie

Deel 12/12. Ontdek die ene aanpak waarmee je al je problemen oplost

Deel 12/12. Ontdek die ene aanpak waarmee je al je problemen oplost Beantwoord eerst de volgende vragen: 1. Welke inzichten heb je gekregen n.a.v. het vorige deel en de oefeningen die je hebt gedaan? 2. Wat heb je er in de praktijk mee gedaan? 3. Wat was het effect op

Nadere informatie

Ervaringen Voorbeeld jouw ervaring delen? formulier

Ervaringen Voorbeeld jouw ervaring delen? formulier Ervaringen Voorbeeld jouw ervaring delen? formulier Vraag 1 Hoe heb je zielsliefde ontdekt, en ontdekte je zielsliefde het ook op dat moment? Ik ontmoette haar op mijn werk in de rookruimte. We konden

Nadere informatie

Als opvoeden even lastig is

Als opvoeden even lastig is Als opvoeden even lastig is Hoe pak je dat dan aan? Soms weet ik niet meer wat ik moet doen om hem stil te krijgen. Schattig? Je moest eens weten. Hoezo roze wolk? Mijn dochter kan af en toe het bloed

Nadere informatie

13 Jij en pesten. Ervaring

13 Jij en pesten. Ervaring 82 13 Jij en pesten Wat doe ik hier vandaag? P Ik word me ervan bewust hoe erg het is om iemand te pesten en gepest te worden. P Ik leer dat ik met anderen steeds weer respectvol moet omgaan. P Ik ken

Nadere informatie

LUPUS: HOE GA JE ER MEE OM? Workshop voor de Lupus Patiënten Groep op zaterdag 7 november 2009 door Ditta van Dijk, MSc.

LUPUS: HOE GA JE ER MEE OM? Workshop voor de Lupus Patiënten Groep op zaterdag 7 november 2009 door Ditta van Dijk, MSc. LUPUS: HOE GA JE ER MEE OM? Workshop voor de Lupus Patiënten Groep op zaterdag 7 november 2009 door Ditta van Dijk, MSc. Twee thema s Ik, mijn ziekte en de buitenwereld Piekeren De oplossingsgerichte methode

Nadere informatie

2 Ik en autisme VOORBEELDPAGINA S

2 Ik en autisme VOORBEELDPAGINA S 2 Ik en autisme In het vorige hoofdstuk is verteld over sterke kanten die mensen met autisme vaak hebben. In dit hoofdstuk vertellen we over autisme in het algemeen. We beginnen met een stelling. In de

Nadere informatie

Stap 6. Stap 6: Deel 1. Changes only take place through action Dalai Lama. Wat ga je doen?

Stap 6. Stap 6: Deel 1. Changes only take place through action Dalai Lama. Wat ga je doen? Stap 6. Changes only take place through action Dalai Lama Wat ga je doen? Jullie hebben een ACTiePlan voor het experiment gemaakt. Dat betekent dat je een nieuwe rol en andere ACTies gaat uitproberen dan

Nadere informatie

O, antwoordde ik. Verder zei ik niets. Ik ging vlug de keuken weer uit en zonder eten naar school.

O, antwoordde ik. Verder zei ik niets. Ik ging vlug de keuken weer uit en zonder eten naar school. Voorwoord Susan schrijft elke dag in haar dagboek. Dat dagboek is geen echt boek. En ook geen schrift. Susans dagboek zit in haar tablet, een tablet van school. In een map die Moeilijke Vragen heet. Susan

Nadere informatie

Ben jij een kind van gescheiden ouders? Dit werkboekje is speciaal voor jou!

Ben jij een kind van gescheiden ouders? Dit werkboekje is speciaal voor jou! Hallo Ben jij een kind van gescheiden ouders? Dit werkboekje is speciaal voor jou Als je ouders uit elkaar zijn kan dat lastig en verdrietig zijn. Misschien ben je er boos over of denk je dat het jouw

Nadere informatie

Eerste nummer. Op kamers Eerst durfde ik de woonkamer niet naar binnen. Eetfobie. Het was moeilijk om te zien dat mijn nichtje van 5 meer at dan ik.

Eerste nummer. Op kamers Eerst durfde ik de woonkamer niet naar binnen. Eetfobie. Het was moeilijk om te zien dat mijn nichtje van 5 meer at dan ik. juni 2014 Op kamers Eerst durfde ik de woonkamer niet naar binnen. Eetfobie Eerste nummer Het was moeilijk om te zien dat mijn nichtje van 5 meer at dan ik. INHOUD juni 2014 Eten als een kind Op kamers

Nadere informatie

Nieuwsbrief. Ouderpraat! Pedagogische begeleiding ondersteuning en training December 2015

Nieuwsbrief. Ouderpraat! Pedagogische begeleiding ondersteuning en training December 2015 Nieuwsbrief www.intenzcoaching.nl / info@intenzcoaching.nl / T:0623552198 Wilma Versteegen Pedagogische begeleiding ondersteuning en training December 2015 In deze nieuwsbrief: Avond ouderpraat in Januari.

Nadere informatie

In 5 stappen naar meer vrijheid én verbinding in je relatie

In 5 stappen naar meer vrijheid én verbinding in je relatie In 5 stappen naar meer vrijheid én verbinding in je relatie Hallo! Je houdt van je partner. Jullie zijn al geruime tijd samen en hebben misschien samen kinderen. Jullie leiden een druk bestaan en tijd

Nadere informatie

Deze folder legt uit hoe je SNAP kan gebruiken voor een blijvende verandering.

Deze folder legt uit hoe je SNAP kan gebruiken voor een blijvende verandering. Bij SNAP leren we ouders en kinderen vaardigheden om problemen op te lossen en meer zelfcontrole te ontwikkelen. Deze folder legt uit hoe je SNAP kan gebruiken voor een blijvende verandering. SNAP (STOP

Nadere informatie

Waarde-volle zorg is ook nog JONG!

Waarde-volle zorg is ook nog JONG! Waarde-volle zorg is ook nog JONG! LOC maakte een nieuwe visie op de zorg. Die heet Waarde-volle zorg. Allerlei mensen herkennen zich daar in. Dat komt doordat die gaat over dingen die voor ons allemaal

Nadere informatie

Aan de slag met de Werk Ster!

Aan de slag met de Werk Ster! Aan de slag met de Werk Ster! Werk Ster Copyright EgberinkDeWinter 2013-2014 Werk Ster Stappen naar werk De Werk Ster helpt je duidelijk te krijgen waar jij op dit moment staat op weg naar werk. Je krijgt

Nadere informatie

Eenzaam. De les. Inhoud. Doel. Materiaal. Belangrijk. les

Eenzaam. De les. Inhoud. Doel. Materiaal. Belangrijk. les 8 Inhoud 1 Eenzaam De Soms ben je alleen en vind je dat fijn. Als alleen zijn niet prettig aanvoelt, als je niet in je eentje wilt zijn, dan voel je je eenzaam. In deze leren de leerlingen het verschil

Nadere informatie

Ik-Wijzer Ik ben wie ik ben

Ik-Wijzer Ik ben wie ik ben Ik ben wie ik ben Naam: Lisa Westerman Inhoudsopgave Inleiding... 3 De uitslag van Lisa Westerman... 7 Toelichting aandachtspunten en leerdoelen... 8 Tot slot... 9 Pagina 2 van 9 Inleiding Hallo Lisa,

Nadere informatie

Werkboek Het is mijn leven

Werkboek Het is mijn leven Werkboek Het is mijn leven Het is mijn leven Een werkboek voor jongeren die zelf willen kiezen in hun leven. Vul dit werkboek in met mensen die je vertrouwt, bespreek het met mensen die om je geven. Er

Nadere informatie

Soms ben ik eens boos, en soms wel eens verdrietig, af en toe eens bang, en heel vaak ook wel blij.

Soms ben ik eens boos, en soms wel eens verdrietig, af en toe eens bang, en heel vaak ook wel blij. Lied: Ik ben ik (bij thema 1: ik ben mezelf) (nr. 1 en 2 op de CD) : Weet ik wie ik ben? Ja, ik weet wie ik ben. Weet ik wie ik ben? Ja, ik weet wie ik ben. Ik heb een mooie naam, van achter en vooraan.

Nadere informatie

Instructie 1. Heb jij je voelsprieten uitstaan? De relatie met je cliënt

Instructie 1. Heb jij je voelsprieten uitstaan? De relatie met je cliënt Instructie 1 De relatie met je cliënt Heb jij je voelsprieten uitstaan? Met behulp van dit werkblad onderzoek je of je je voelsprieten hebt uitstaan naar de cliënt. Kies een cliënt en vul met die cliënt

Nadere informatie

Jouw Belang Jouw ouders bespreken gezamenlijk over én met jou wat jouw belang is. Zodat jouw ouders

Jouw Belang Jouw ouders bespreken gezamenlijk over én met jou wat jouw belang is. Zodat jouw ouders - Dit basis Kindplan kan als onderdeel worden ingevoegd in het ouderschapsplan of los worden gebruikt door ouders al dan niet met hulp van een professional - Ouders ga na de eerste afspraak met een professional

Nadere informatie

Verbindingsactietraining

Verbindingsactietraining Verbindingsactietraining Vaardigheden Open vragen stellen Luisteren Samenvatten Doorvragen Herformuleren Lichaamstaal laten zien Afkoelen Stappen Werkafspraken Vertellen Voelen Willen Samen Oplossen Afspraken

Nadere informatie

Inhoud. Hallo!...5. Wie is wie? Even voorstellen...7. Wat is mijn PrOP? PrOP opstellen Doelen voor mijn PrOP...19

Inhoud. Hallo!...5. Wie is wie? Even voorstellen...7. Wat is mijn PrOP? PrOP opstellen Doelen voor mijn PrOP...19 Inhoud Hallo!...5 Wie is wie? Even voorstellen...7 Wat is mijn PrOP?...9 1 PrOP opstellen...11 2 Doelen voor mijn PrOP...19 Ik verander mijn P!...23 3 Leren van anderen: het sociogram...25 4 Omgaan met

Nadere informatie

Beertje Bruin zegt dan: Ik heb van moeder Beer gehoord dat je erg verdrietig

Beertje Bruin zegt dan: Ik heb van moeder Beer gehoord dat je erg verdrietig Beertje Anders zit stil in een hoekje als Beertje Bruin langskomt. Beertje Bruin zegt dan: Ik heb van moeder Beer gehoord dat je erg verdrietig bent. Kan ik je helpen, want ik ben je vriend en vrienden

Nadere informatie

Lees Zoek op Om over na te denken

Lees Zoek op Om over na te denken Welkom bij de Online Bijbelcursus van Praise De bijbelcursus is wat voor jou als je: 1. Als je wilt weten wat christenen geloven. 2. Als je meer wilt begrijpen van de bijbel. 3. Als je wilt groeien in

Nadere informatie

Vertel aan je kind dat het nodig is de school in te lichten om het pesten te laten stoppen;

Vertel aan je kind dat het nodig is de school in te lichten om het pesten te laten stoppen; Pesten op school Veel gestelde vragen Wat doe je als je kind gepest wordt? Maak voldoende tijd voor een gesprek; laat je kind vertellen wat er zich afspeelt en hoe het zich voelt; Neem het verhaal van

Nadere informatie

Geweld in huis raakt kinderen. Informatie en advies voor ouders. huiselijkgeweldwb.nl 0900 126 26 26. 5 cent per minuut

Geweld in huis raakt kinderen. Informatie en advies voor ouders. huiselijkgeweldwb.nl 0900 126 26 26. 5 cent per minuut Geweld in huis raakt kinderen Informatie en advies voor ouders Grafisch ontwerp: Ontwerpstudio 2 MAAL EE Bij huiselijk geweld tussen (ex-)partners worden kinderen vaak over het hoofd gezien. Toch hebben

Nadere informatie

Theorieboek. leeftijd, dezelfde hobby, of ze houden van hetzelfde. Een vriend heeft iets voor je over,

Theorieboek. leeftijd, dezelfde hobby, of ze houden van hetzelfde. Een vriend heeft iets voor je over, 3F Wat is vriendschap? 1 Iedereen heeft vrienden, iedereen vindt het hebben van vrienden van groot belang. Maar als we proberen uit te leggen wat vriendschap precies is staan we al snel met de mond vol

Nadere informatie

Vragenkaartjes voor kinderen van 4 t/m 6 jaar

Vragenkaartjes voor kinderen van 4 t/m 6 jaar 4 t/m 6 jaar 4 t/m 6 jaar 4 t/m 6 jaar Hoe vraag je aan iemand om met je te spelen? Wat speel je graag op het schoolplein? Jij kan al goed helpen hè. Wie help jij graag? Wat doe je dan? van 4 t/m 6 jaar

Nadere informatie

Dialogen website Motiveren tot rookstop

Dialogen website Motiveren tot rookstop Dialogen website Motiveren tot rookstop Dialoog verandertaal uitlokken en versterken Goedemorgen. Heeft u problemen gehad sinds uw vorige controle? Ja, eigenlijk wel. Mijn tanden zijn sterk verkleurd.

Nadere informatie

Mediaopvoeding: in gesprek over media. Justine Pardoen

Mediaopvoeding: in gesprek over media. Justine Pardoen Mediaopvoeding: in gesprek over media Justine Pardoen JUSTINE@OUDERS.NL Ouders Online Mijn Kind Online Mediaopvoeding.nl Bureau Jeugd en Media MEDIA EN ONZE AANDACHT STEEDS JONGER... WAAR GAAT HET HEEN?

Nadere informatie

Nummer 1 December 2011. Cursusaanbod 2012 Gedeeld verdriet Mindfulness Laat je zelf zien

Nummer 1 December 2011. Cursusaanbod 2012 Gedeeld verdriet Mindfulness Laat je zelf zien Nummer 1 December 2011 Cursusaanbod 2012 Gedeeld verdriet Mindfulness Laat je zelf zien LANDELIJK HEEFT 16% VAN DE JONGEREN PSYCHOSOCIALE PROBLEMEN. Scoop richt zich bij coaching, counseling en training

Nadere informatie

Activiteit 01: Je gedachten en gevoelens 7. Activiteit 02: De scheiding van je ouders overleven 11. Activiteit 03: Acting out 16

Activiteit 01: Je gedachten en gevoelens 7. Activiteit 02: De scheiding van je ouders overleven 11. Activiteit 03: Acting out 16 Inhoud Activiteit 01: Je gedachten en gevoelens 7 Activiteit 02: De scheiding van je ouders overleven 11 Activiteit 03: Acting out 16 Activiteit 04: Schuld 22 Activiteit 05: Angst 26 Activiteit 06: Verdriet

Nadere informatie

Advies en steun voor uw kind en uzelf

Advies en steun voor uw kind en uzelf Advies en steun voor uw kind en uzelf Voor advies en steun aan ouders en hun kinderen Informatie advies cursussen Als u of uw kind psychische klachten heeft of problemen ervaart met alcohol of drugs, heeft

Nadere informatie

Mijn ouders zijn gescheiden en nu? Een folder voor jongeren met gescheiden ouders over de OTS en de gezinsvoogd

Mijn ouders zijn gescheiden en nu? Een folder voor jongeren met gescheiden ouders over de OTS en de gezinsvoogd Mijn ouders zijn gescheiden en nu? Een folder voor jongeren met gescheiden ouders over de OTS en de gezinsvoogd 1 Joppe (13): Mijn ouders vertelden alle twee verschillende verhalen over waarom ze gingen

Nadere informatie

Les 3. Familie, vrienden en buurtgenoten

Les 3. Familie, vrienden en buurtgenoten www.edusom.nl Opstartlessen Les 3. Familie, vrienden en buurtgenoten Wat leert u in deze les? Een gesprek voeren over familie, vrienden en buurtgenoten. Antwoord geven op vragen. Veel succes! Deze les

Nadere informatie

INLEIDING. Inleiding

INLEIDING. Inleiding INLEIDING 13 Inleiding Je hebt besloten dit boek te lezen. Waarschijnlijk heb je op dit moment een relatie. En waarschijnlijk ben je benieuwd hoe je je relatie kunt verbeteren: je begrijpt je partner niet

Nadere informatie

Bijlage Stoere Schildpadden

Bijlage Stoere Schildpadden Bijlage Stoere Schildpadden Deze bijlage hoort bij de beschrijving van de interventie Stoere Schildpadden, zoals die is opgenomen in de databank Effectieve Jeugdinterventies. Meer informatie: www.nji.nl/jeugdinterventies

Nadere informatie

JEUGDIGEN. Hulp na seksueel misbruik. vooruitkomen +

JEUGDIGEN. Hulp na seksueel misbruik. vooruitkomen + > vooruitkomen + Hulp na seksueel misbruik JEUGDIGEN Heb jij seksueel misbruik meegemaakt of iemand in jouw gezin, dan kan daarover praten helpen. Het kan voor jou erg verwarrend zijn hierover te praten,

Nadere informatie

Feedback. in hapklare brokken

Feedback. in hapklare brokken Feedback in hapklare brokken Jan van Baardewijk Zorgteamtrainer Op zorgteamtraining.nl is de meest recente versie van feedback gratis beschikbaar. Mocht je willen weten of je de meest recente versie hebt,

Nadere informatie

Soms gebeurt er wel eens iets wat jij niet wilt. Dit noemen wij onvrijwillige zorg. Onvrijwillige zorg mag alleen als jij in gevaar bent, of als jouw

Soms gebeurt er wel eens iets wat jij niet wilt. Dit noemen wij onvrijwillige zorg. Onvrijwillige zorg mag alleen als jij in gevaar bent, of als jouw Soms gebeurt er wel eens iets wat jij niet wilt. Dit noemen wij onvrijwillige zorg. Onvrijwillige zorg mag alleen als jij in gevaar bent, of als jouw gedrag gevaarlijk is voor andere mensen. Dit mag nooit

Nadere informatie

Lesdoelen: Werkvormen: Benodigdheden: Prentenboeken: Les 10: Hoe zeg ik nee. Lesoverzicht. Basis

Lesdoelen: Werkvormen: Benodigdheden: Prentenboeken: Les 10: Hoe zeg ik nee. Lesoverzicht. Basis Les 10: Hoe zeg ik nee Lesoverzicht Lesdoelen: Kinderen weten het verschil tussen prettige en onprettige situaties en kunnen deze herkennen. Kinderen weten dat ze onprettige aanrakingen mogen weigeren.

Nadere informatie

Brief voor ouder over thema 1

Brief voor ouder over thema 1 Brief voor ouder over thema 1 Steeds meer scholen besteden aandacht aan sociaal-emotionele vaardigheden en gezondheidsvaardigheden. Niet alleen om probleemgedrag te bestrijden en om ongewenst gedrag te

Nadere informatie

Lesbrief verslaving aan games of sociale media

Lesbrief verslaving aan games of sociale media Lesbrief verslaving aan games of sociale media Tijd: 45 55 minuten Leerjaar 1-Profiel1,2,3 Introduceer het onderwerp kort: gamen en actief zijn op sociale media zijn superleuk. Hoe komt dat eigenlijk?

Nadere informatie

PeerEducatie Handboek voor Peers

PeerEducatie Handboek voor Peers PeerEducatie Handboek voor Peers Handboek voor Peers 1 Colofon PeerEducatie Handboek voor Peers december 2007 Work-Wise Dit is een uitgave van: Work-Wise info@work-wise.nl www.work-wise.nl Contactpersoon:

Nadere informatie

Autisme NetwerkCafé Krimpen. Willeke van den Hoek

Autisme NetwerkCafé Krimpen. Willeke van den Hoek Autisme NetwerkCafé Krimpen Willeke van den Hoek Breng hem maar een weekje bij m Waarin verschilt opvoeden van een kind met autisme met gewoon opvoeden? duurt langer 8% geen verschil 2% 0% veel intensiever

Nadere informatie

KOPPen bij elkaar en schouders eronder. Informatie voor kinderen van ouders met psychiatrische problemen

KOPPen bij elkaar en schouders eronder. Informatie voor kinderen van ouders met psychiatrische problemen KOPPen bij elkaar en schouders eronder Informatie voor kinderen van ouders met psychiatrische problemen Mama, waarom huil je? Mama, ben je nu weer verdrietig? Papa, gaan we naar het zwembad? Waarom niet?

Nadere informatie

Gezinsinterventie Gezinsgesprekken voor gezinnen waarbij de ouder psychische problemen heeft

Gezinsinterventie Gezinsgesprekken voor gezinnen waarbij de ouder psychische problemen heeft Gezinsinterventie Gezinsgesprekken voor gezinnen waarbij de ouder psychische problemen heeft Inhoudsopgave Klik op het onderwerp om verder te lezen. Zorgen en vragen 1 Gezinsinterventie 2 Tien praktische

Nadere informatie

Centrum voor Psychotherapie

Centrum voor Psychotherapie Centrum voor Psychotherapie Je zit al een langere tijd niet goed in je vel. Op steeds dezelfde punten in je leven loop je vast. Je hebt al geprobeerd te veranderen. Waarschijnlijk heb je ook al behandelingen

Nadere informatie

Training - Begeleiding - Coaching BALANS DE BAAS VOOR VROUWEN DIE MAMA ZIJN OF WORDEN

Training - Begeleiding - Coaching BALANS DE BAAS VOOR VROUWEN DIE MAMA ZIJN OF WORDEN Training - Begeleiding - Coaching BALANS DE BAAS VOOR VROUWEN DIE MAMA ZIJN OF WORDEN HERKEN JE DIT? Heb je steeds het gevoel het net niet goed genoeg te doen voor iedereen? Zijn de dagen te kort voor

Nadere informatie

Wanneer vertel je het de kinderen? Kies een moment uit waarop je zelf en de kinderen niet gestoord kunnen worden.

Wanneer vertel je het de kinderen? Kies een moment uit waarop je zelf en de kinderen niet gestoord kunnen worden. Hoe vertel je het de kinderen? Op een gegeven moment moet je de kinderen vertellen dat jullie gaan scheiden. Belangrijk is hoe en wat je hen vertelt. Houd rekening daarbij rekening met de leeftijd van

Nadere informatie

HANDIG ALS EEN HOND DREIGT

HANDIG ALS EEN HOND DREIGT l a n d e l i j k i n f o r m a t i e c e n t r u m g e z e l s c h a p s d i e r e n HANDIG ALS EEN HOND DREIGT OVER HOUDEN VAN HUISDIEREN HIER LEES JE HANDIGE INFORMATIE OVER HONDEN DIE DREIGEN. JE KUNT

Nadere informatie

DEEL 1. WERKBOEK 4 Eigenwaarde Monique van Dam YOU: De keuze is aan jou!

DEEL 1. WERKBOEK 4 Eigenwaarde Monique van Dam YOU: De keuze is aan jou! DEEL 1 1 WERKBOEK 4 Eigenwaarde Inhoud 2 1. Hoe zit het met je gevoel van eigenwaarde? 3 2. Welke talenten van jezelf ken je al? 4 3. Verborgen talenten & bewondering 6 4. Verborgen talenten & feedback

Nadere informatie

ecourse Moeiteloos leren leidinggeven

ecourse Moeiteloos leren leidinggeven ecourse Moeiteloos leren leidinggeven Leer hoe je met minder moeite en tijd uitmuntende prestaties met je team bereikt 2012 Marjan Haselhoff Ik zou het waarderen als je niets van de inhoud overneemt zonder

Nadere informatie

Ik ben BANG. oefenboekje om te leren omgaan met angst. Steef Oskarsson. Copyright Steef Oskarsson

Ik ben BANG. oefenboekje om te leren omgaan met angst. Steef Oskarsson. Copyright Steef Oskarsson Ik ben BANG oefenboekje om te leren omgaan met angst Steef Oskarsson Bang Bang is een emotie. Net als blij, bedroefd en boos. Iedereen is wel eens bang. Sommige mensen zijn vaak bang, sommigen niet. Iedereen

Nadere informatie

Thema. Kernelementen. Emoties Puber- en kinderemotie Eenduidige communicatie

Thema. Kernelementen. Emoties Puber- en kinderemotie Eenduidige communicatie Thema Kernelementen Emoties Puber- en kinderemotie Eenduidige communicatie Tips voor de trainer: Werken met mensen is werken met emotie. Leer emoties als signaal te herkennen, maar niet als leidraad te

Nadere informatie

Relaties. HDYO heeft meer informatie beschikbaar over de Ziekte van Huntington voor jongeren, ouders en professionals op onze website: www.hdyo.

Relaties. HDYO heeft meer informatie beschikbaar over de Ziekte van Huntington voor jongeren, ouders en professionals op onze website: www.hdyo. Relaties HDYO heeft meer informatie beschikbaar over de Ziekte van Huntington voor jongeren, ouders en professionals op onze website: www.hdyo.org Relaties kunnen een belangrijke rol spelen bij het omgaan

Nadere informatie

LEEFREGELS EN IK-BEN OPVATTINGEN HERKENNEN

LEEFREGELS EN IK-BEN OPVATTINGEN HERKENNEN In deze huiswerkopdracht wordt uitgelegd wat leefregels en ik-ben-opvattingen zijn en het belang ervan bij het doorbreken van gewoontepatronen. Een voorbeeld van Marjolijn illustreert hoe leefregels en

Nadere informatie

Wat wil jij? Wat wil ik?

Wat wil jij? Wat wil ik? Alle formulieren bij het boek Wat wil jij? Wat wil ik? ALLE PAGINACIJFERS KOMEN OVEREEN MET DE PAGINANUMMERS IN HET BOEK UITGEVERIJ BOEKENCENTRUM ZOETERMEER eens oneens 1 Ik vind mijzelf aantrekkelijk

Nadere informatie

Communiceren is teamwork

Communiceren is teamwork Communiceren is teamwork Je werkt vaak zelfstandig, maar blijft altijd onderdeel van je team. Samen met je collega s zorg je zo goed mogelijk voor jullie cliënten. Samenwerken vereist veel communicatie.

Nadere informatie

Slachtoffers van mensenhandel en geestelijke gezondheidszorg

Slachtoffers van mensenhandel en geestelijke gezondheidszorg Slachtoffers van mensenhandel en geestelijke gezondheidszorg Informatie voor cliënten Cliënten en geestelijke gezondheidszorg Slachtoffers van mensenhandel hebben vaak nare dingen meegemaakt. Ze zijn geschokt

Nadere informatie

ADHD: je kunt t niet zien

ADHD: je kunt t niet zien ➂ ADHD: je kunt t niet zien Je ziet het niet aan de buitenkant. Je kunt niet gelijk naar iemand kijken en zeggen: die heeft ADHD. Dat kan een voordeel zijn. Als iemand niet weet dat jij het hebt, dan kunnen

Nadere informatie

Inhoud. 1 Wil je wel leren? 2 Kun je wel leren? 3 Gebruik je hersenen! 4 Maak een plan! 5 Gebruik trucjes! 6 Maak fouten en stel vragen!

Inhoud. 1 Wil je wel leren? 2 Kun je wel leren? 3 Gebruik je hersenen! 4 Maak een plan! 5 Gebruik trucjes! 6 Maak fouten en stel vragen! 1 Wil je wel leren? Opdracht 1a Wat heb jij vanzelf geleerd? 7 Opdracht 1b Van externe naar interne motivatie 7 Opdracht 1c Wat willen jullie graag leren? 8 2 Kun je wel leren? Opdracht 2a Op wie lijk

Nadere informatie

Uitleg boekverslag en boekbespreking

Uitleg boekverslag en boekbespreking Uitleg boekverslag en boekbespreking groep 7 schooljaar 2014-2015 Inhoudsopgave: Blz. 3 Blz. 3 Blz. 3 Blz. 4 Blz. 6 Blz. 7 Blz. 7 Stap 1: Het lezen van je boek Stap 2: Titelpagina Stap 3: Inhoudsopgave

Nadere informatie

DEEL 1. WERKBOEK 5 Eigen keuze. 2015 Monique van Dam YOU: De keuze is aan jou!

DEEL 1. WERKBOEK 5 Eigen keuze. 2015 Monique van Dam YOU: De keuze is aan jou! DEEL 1 1 WERKBOEK 5 Eigen keuze Inhoud 2 1. Hoe zit het met je keuzes? 3 2. Hoe stap je uit je automatische piloot? 7 3. Juiste keuzes maken doe je met 3 vragen 9 4. Vervolg & afronding 11 1. Hoe zit het

Nadere informatie

Zonder dieet lekkerder in je vel!

Zonder dieet lekkerder in je vel! Zonder dieet lekkerder in je vel! Vijf vragen en vijf stappen om te ontdekken hoe je jouw eetpatroon kunt veranderen en succesvol kunt afvallen. Overgewicht neemt ernstige vormen aan, veel volwassenen

Nadere informatie

Februari 2012 Workshop Eviont

Februari 2012 Workshop Eviont Het Brein heeft een doel nodig! Februari 2012 Workshop Eviont Het Brein heeft een doel nodig! Inhoudsopgave INHOUDSOPGAVE...2 LEESWIJZER...3 INLEIDING...4 STAP 1: HET KADER...5 STAP 2: STATE, GEDRAG EN

Nadere informatie

Veens trainingen. opkomen voor jezelf. samen leren. meer zelfvertrouwen. lotgenoten ontmoeten. durven vragen. een groter netwerk

Veens trainingen. opkomen voor jezelf. samen leren. meer zelfvertrouwen. lotgenoten ontmoeten. durven vragen. een groter netwerk Veens trainingen opkomen voor jezelf een groter netwerk samen leren lotgenoten ontmoeten 1 meer zelfvertrouwen durven vragen Wil je jezelf ontwikkelen? Omdat je meer uit jezelf wilt halen? Of omdat je

Nadere informatie

Voorwoord. 15 miljoen mensen Op dat hele kleine stukje aarde Die moeten niet t keurslijf in Die laat je in hun waarde

Voorwoord. 15 miljoen mensen Op dat hele kleine stukje aarde Die moeten niet t keurslijf in Die laat je in hun waarde Voorwoord 15 miljoen mensen Op dat hele kleine stukje aarde Die moeten niet t keurslijf in Die laat je in hun waarde Fluitsma & Van Tijn, 2007 Het zijn er inmiddels 16 miljoen en het zullen er ook nog

Nadere informatie

Caroline Penninga-de Lange Je kind in balans

Caroline Penninga-de Lange Je kind in balans Je kind in balans Caroline Penninga-de Lange Je kind in balans Op weg naar emotionele stabiliteit UITGEVERIJ BOEKENCENTRUM ZOETERMEER Van Caroline Penninga-de Lange verschenen eerder bij Uitgeverij Boekencentrum:

Nadere informatie

Hoe word je succesvol in sales

Hoe word je succesvol in sales Hoe word je succesvol in sales Verkopen gaat niet vanzelf. Zeker niet in deze tijd. Toch zijn nog steeds veel verkopers erg succesvol. Dat komt niet door het product of de dienst die ze aanbieden, maar

Nadere informatie

4 Denken. in het park een keer gebeten door een hond. Als Kim een hond ziet wil ze hem graag aaien. Als

4 Denken. in het park een keer gebeten door een hond. Als Kim een hond ziet wil ze hem graag aaien. Als 4 Denken In dit hoofdstuk vertellen we hoe jij om kan gaan met je gedachten. Veel gedachten maak je zelf. Ze bepalen hoe jij je voelt. We geven tips hoe jij jouw gedachten en gevoelens zelf kunt sturen.

Nadere informatie

EEN DIERBARE VERLIEZEN

EEN DIERBARE VERLIEZEN EEN DIERBARE VERLIEZEN 994 Inleiding Deze folder is bedoeld voor nabestaanden. U leest hierin over de gevoelens die u kunt ervaren en hoe u in deze moeilijke tijd goed voor uzelf kunt zorgen. U heeft kort

Nadere informatie

voorwoord VOORBEELDPAGINA S Bestelnr De ander en ik

voorwoord VOORBEELDPAGINA S Bestelnr De ander en ik voorwoord Dit werkboek gaat over de omgang met andere mensen. We bespreken hoe jij met anderen kunt omgaan. Bijvoorbeeld hoe je problemen oplost, omgaat met pesten, gevoelens en vriendschappen en hoe je

Nadere informatie

TITEL ACTIVITEIT + beschrijving: filosofisch gesprek over geloven.

TITEL ACTIVITEIT + beschrijving: filosofisch gesprek over geloven. TITEL ACTIVITEIT + beschrijving: filosofisch gesprek over geloven. Beginsituatie: De lln doen als inleiding op het project rond geloven en de kerkwandeling, een filosofisch gesprek. Er komen verschillende

Nadere informatie

Welkom bij. Mijn puber en de sociale media hoe ga ik daar mee om? Gaby Herweijer

Welkom bij. Mijn puber en de sociale media hoe ga ik daar mee om? Gaby Herweijer Welkom bij Mijn puber en de sociale media hoe ga ik daar mee om? Gaby Herweijer Welkom in de Puberteit Pubers ondergaan veel veranderingen Vrienden School Lichamelijk Seksualiteit Hersenen Pubers vragen

Nadere informatie