2 3 EventHands: Laat jongeren ervaren waar ze sterk in zijn

Transcriptie

1 JAARGANG 11 MAART 2011 NUMMER 1 ALCOHOL EN DRUGS Digitaal Aanmelden bij Bureau Jeugdzorg Vanaf 1 januari 2011 kunnen verwijzers cliënten online aanmelden bij Bureau Jeugdzorg Agglomeratie Amsterdam. De melder kan bovendien via een beveiligde verbinding eerder gemaakte documenten, zoals rapportages, als bijlage meesturen. Verwijzers kunnen on line reguliere aanmeldingen en zorgmeldingen doen, maar ook concept-indicatiebesluit aanvragen. Beter bij de les geselecteerd voor Onderwijs Bewijs Het Ministerie van Onderwijs selecteerde het onderzoeksvoorstel Beter bij de les van de Bascule en AMC-UvA voor Onderwijs Bewijs, het programma dat evidence-based onderwijs moet stimuleren. Het programma stelt 10 miljoen euro beschikbaar voor negentien projecten. Beter bij de les is er daar een van. Het onderzoeksproject richt zich op interventies ter verbetering van de aandacht en het werkgeheugen bij schoolgaande kinderen met gedrags- en leerproblemen. Meer informatie: Consulent Present: langdurige ondersteuning MEE MEE Amstel en Zaan is gestart met een nieuwe dienst waarbij gezinnen met de problematiek van een licht verstandelijke beperking langere tijd worden begeleid: consulent Present. Door geringe sociale zelfredzaamheid bestaat de kans op langdurige of steeds terugkerende problemen. Een structureel en laagdrempelig contact met het gezin kan helpen terugval te voorkomen of verslechtering van problemen vroegtijdig te signaleren. De consulent Present houdt vinger aan de pols over langere periode, laagfrequent als het kan en intensiever als dat nodig is. Korte enkelvoudige vragen of problemen worden meteen opgepakt. Is meer ondersteuning nodig, dan wordt doorgeschakeld naar de reguliere taken van MEE of andere partijen. Aangemeld kunnen worden: gezinnen waarbij (een van de) kinderen en/of (een van de) ouders een licht verstandelijke beperking hebben (IQ 50-85) en waarbij zich regelmatig problemen voordoen, of sprake is van een wankel evenwicht, bijvoorbeeld op het moment dat de gezinscoach in het kader van MPG stopt. Meer informatie of aanmelding: en vraag naar een consulent Present. Uitbreiding Traumacentrum van de Bascule Zorgverzekeraar Agis kende onlangs extra budget toe aan het Traumacentrum van de Bascule. Deze toekenning viel samen het het vijfjarig bestaan van het Traumacentrum. Het centrum kan met dit extra geld meer kinderen, jongeren en hun ouders behandelen. Het Traumacentrum gaat ook meer systeemtherapeutische en groepsbehandelingen bieden. Het Traumacentrum is ook actief in het vergroten van trauma-expertise van hulpverleners en het doen van wetenschappelijk onderzoek. Meer informatie: Chatten is laagdrempelig Asscher: BureauJeugdzorg weer in controll 2 3 EventHands: Laat jongeren ervaren waar ze sterk in zijn 4 Bezuinigingen op passend onderwijs zetten Transferium onder druk De bezuinigingen op passend onderwijs lijken het Transferium hard te treffen. Altra Jeugdzorg moet op zoek naar andere financieringsbronnen. De hoop is daarbij gevestigd op de besturen voor het voortgezet onderwijs. Het Transferium is namelijk een van de meest succesvolle projecten in de strijd tegen schooluitval. Dat onderschreef ook de Amsterdamse wethouder Jeugd Lodewijk Asscher die 29 januari een werkbezoek bracht aan het Transferium. Je benadert jongeren op een moment dat je ze nog kunt beïnvloeden. et is een tragisch idee dat succesvolle Hinitiatieven het slachtoffer worden van de bezuinigingen. Het maakt me angstig voor de gevolgen die dit heeft voor de kinderen en voor de samenleving. Ze kunnen nu eenmaal niet allemaal op of onder de brug slapen. Dat zei Lodewijk Asscher, wethouder jeugd van Amsterdam, tijdens een werkbezoek aan het Altra College aan de Konijnenstraat. Aanleiding was een forse korting op de subsidie van het Transferium. Het Transferium vangt jongeren op van twaalf tot en met vijftien jaar die niet zijn te handhaven op reguliere scholen voor het voortgezet onderwijs. Ze zijn van school gestuurd of hebben helemaal geen school meer. In een Transferium krijgen zij in een groep van maximaal twaalf leerlingen dagelijks onderwijs. Daarnaast is er aandacht voor het gedrag en de persoonlijke omstandigheden van de leerling. Daar ligt meestal de oorzaak dat de leerling op de eigen school in de problemen is geraakt. Zij blijven twintig weken op het Transferium en het uiteindelijke doel is dat zij weer instromen in het regulier onderwijs. En dat lukt. Het Transferium is een succes. De 180 plekken zijn goed gevuld en de uitval is verwaarloosbaar. Na twintig weken stroomt de helft van de leerlingen door naar het Altra College en de andere helft naar hun oude of een andere school. Speerpunt Het terugdringen van schooluitval is een van de speerpunten van de overheid. Tegen die achtergrond is het vreemd dat juist het Transferium door de bezuinigingen wordt getroffen. Dat 1 heeft deels te maken met de financiering. Het Transferium begon als project en kreeg op grond daarvan een tijdelijke subsidie. Ella Kalsbeek, bestuurder van Altra: Op het moment zitten we met het probleem dat de tijdelijke subsidieregeling stopt en dat tegelijk het kabinet bezuinigt op passend onderwijs. De subsidie is voor het komende schooljaar nog wel verzekerd, maar daarna houdt het op. Kalsbeek heeft haar hoop gevestigd op de scholen voor het voortgezet onderwijs. Het Transferium vangt immers de leerlingen op die bij hen buiten de boot vallen. Kalsbeek: We vangen inderdaad de leerlingen op waar zij niets mee aankunnen. De besturen dragen nu wel wat bij aan het Transferium, maar dat moet meer worden. Op zich krijgen de scholen voor het voortgezet onderwijs hier ook geld voor, maar dat zit in de lumpsum (totaal overheidsbudget dat de schoolbesturen zelf mogen besteden red.). FOTO: ISABEL NABUURS Experimenten met drank en drugs leiden bij de meeste jongeren niet tot problemen, maar bij een significant deel wel. Dat is in elk geval zo bij een belangrijk deel van jongeren met wie de jeugdzorg te maken heeft. Drank en drugs leiden namelijk niet zelden tot gedragsproblemen of zorgen ervoor dat jongeren minder controle over zichzelf hebben. Met alle gevolgen van dien. Sommige jongeren gebruiken drank en drugs vaak onbewust als een vorm van zelfmedicatie bij psychiatrische problemen. Cannabis om rustig te worden, alcohol om je depressie te onderdrukken. Bij hen is op een gegeven moment niet meer duidelijk wat oorzaak en gevolg is. Hebben ze problemen omdat ze drank en drugs gebruiken? Of gebruiken ze drank en drugs om hun problemen te onderdrukken? Lees verder op blz. 5 Sluiten Als de financiering er niet komt, betekent dit dat het Transferium de deuren moet sluiten en haar medewerkers op straat moet zetten, stelt Kalsbeek. En wat erger is, als de financiering er niet komt, komen deze jongeren thuis te zitten want op school zijn ze niet te handhaven. Dit is dom beleid, want het Transferium loopt goed. Asscher is het er mee eens. Het Transferium werkt omdat je jongeren benadert op een moment dat je ze nog kunt beïnvloeden. Het is verontrustend dat de meest kwetsbare kinderen het nog moeilijker krijgen omdat er wordt bezuinigd op jeugdzorg, passend onderwijs en welzijn. Je zou willen dat er voor deze kinderen net zo veel actiebereidheid was als destijds voor het verhogen van de BTW op de kunst. Meer informatie: Lodewijk Asscher spreekt tijdens zijn werkbezoek een van de leerlingen van het Transferium: Het is verontrustend dat de meest kwetsbare kinderen het steeds moeilijker krijgen.

2 DOOR: SUZAN HILHORST Jong aan de Amstel is een gezamenlijke uitgave van dertien instellingen voor de jeugdzorg, de kinder- en jeugdpsychiatrie, speciaal onderwijs en hulp voor licht verstandelijk beperkten in de stadsregio Amsterdam: Altra, Arkin, De Bascule, Bureau Jeugdzorg Agglomeratie Amsterdam, GGZ ingeest, HVO Querido, Leger des Heils, Lijn 5, MEE Amstel en Zaan, MOC t Kabouterhuis, REC BovenAmstel, Spirit en de William Schrikker Groep. Jong aan de Amstel verschijnt vier keer per jaar. De digitale nieuwsbrief Jong Digitaal verschijnt elf keer per jaar. De artikelen in dit blad vertegenwoordigen niet noodzakelijkerwijs het standpunt van de organisaties. Evenmin kunnen aan de inhoud van dit blad rechten worden ontleend. Overname van artikelen uit Jong aan de Amstel is alleen toegestaan na voorafgaande schriftelijke toestemming van de redactie. Hoofdredactie Martin Gerritsen/TekstBeeld.Eu Kernredactie Sanne Bender (Spirit), Maurits de Jong (Bureau Jeugdzorg Agglomeratie Amsterdam), Bertie van der Linden (Altra), Clara Vollaard (De Bascule) Redactie Guus de Beer (De Bascule), Rik van Beijma (Spirit), Hermien Buijse (Altra), Annemarie Burgers (GGZ InGeest/Arkin), Iris Clarkson (MEE Amstel en Zaan), Elvira Draijer (William Schrikker Groep), Tom Pijpers (REC BovenAmstel), Marc Onnen (HVO Querido), Paul Proost (Leger des Heils), Monique van der Velden (Lijn 5), Hans Visser (MOC t Kabouterhuis) Vaste medewerkers Michel van Dijk, Tamara Franke, Anja Geldermans, Suzan Hilhorst, Evelien Hoekstra, Geert Snoeier, Elizabeth Stilma, Florence Tonk, Sake Rijpkema en Wim Stevenhagen. Redactie-adres Jong aan de Amstel, Fred. Roeskestraat 73, 1076 EC Amsterdam info@jongaandeamstel.nl website: Ontwerp en DTP Marjolein Lensink Productie Heijnis & Schipper Drukkerij bv, Zaandijk Contactgegevens Altra Stationsplein 63, 1012 AB Amsterdam tel info@altra.nl Arkin/ PuntP Cluster Kinder- en Jeugdpsychiatrie en Verslavingszorg/ Infant Mental Health Keizersgracht 572, 1017 EM Amsterdam tel.: De Bascule Academisch centrum voor kinder- en jeugdpsychiatrie IJsbaanpad 6, 1076 CV Amsterdam info@debascule.com GGZ ingeest - Jeugd en Jongerenpsychiatrie Overschiestraat 57, 1062 HN Amsterdam Bureau Jeugdzorg Agglomeratie Amsterdam Overschiestraat 57, 1062 HN Amsterdam info@bjaa.nl HVO Querido Wibautstraat 133 d, 1097 DN Amsterdam info@hvoquerido.nl Leger des Heils-Goodwillcentra Amsterdam Rode Kruisstraat 24, 1025 KN Amsterdam gwca@legerdesheils.nl Lijn 5 Postbus 43, 1970 AA IJmuiden info@ln5.nl MEE Amstel en Zaan Derkinderenstraat 10-18, 1062 DB Amsterdam informatie@meeaz.nl MOC t Kabouterhuis Amsteldijk 136, 1079 LK Amsterdam info@kabouterhuis.nl REC BovenAmstel Stationsplein 63, 1012 AB Amsterdam info@recbovenamstel.nl Spirit Fred.Roeskestraat 73, 1076 EC Amsterdam info@spirit.nl William Schrikker Groep Postbus 12685, 1100 AR Amsterdam info@wsg.nu Chatten is laagdrempelig Mailen, googlen, hyves, twitteren vrijwel iedereen doet het. Ook chatten is ongekend populair. De anonimiteit en snelheid van deze communicatievorm spreekt vooral jongeren aan. Een ontwikkeling waarbij de hulpverlening niet achter kan blijven. p Hulpmix.nl kunnen jongeren Oterecht met vragen, vertelt Erwinia Haime. Ze werkt op de afdeling forensische jeugdpsychiatrie van de Bascule. Naast haar werk als sociotherapeut werkt ze wekelijks een paar uur als internethulpverlener. Met fora, mailen en chatten proberen we met de jongeren in contact te komen. De site Hulpmix.nl is een samenwerkingsverband van verschillende instellingen. We werken met roosters: elke instelling heeft zijn eigen dagen waarin mails en chats beantwoord worden. Waar het contact op Hulpmix.nl vrijwel anoniem is, chatten hulpverleners van Spirit alleen met bekende cliënten. Mieke van den Berg is tijdelijk projectleider Online hulpverlening: Wij hebben chatten toegevoegd als extra communicatiemiddel. Naast face-to-face gesprekken en bellen, kunnen we nu dus ook chatten met jongeren en (pleeg)ouders. Het is voor ons een aanvulling op de bestaande relatie tussen hulpverlener en cliënt. Vijf stappen Beide projecten zijn ontstaan vanuit een soortgelijke visie. Haime: Hulpmix is anoniem en dus laagdrempelig. Vaak bereiken we jongeren die niet de weg naar de hulpverlening kunnen vinden. Van den Berg: Een groot deel van de jongeren chat regelmatig. Soms blijkt dat zij het makkelijker vinden problemen te bespreken via het internet. Zowel Hulpmix als Spirit maken tijdens elke chatsessie gebruik van een vijfstappenplan. Haime: We beginnen met een welkom, vervolgens maken we kennis en verzamelen we informatie. In de derde fase komen we tot de kern van het probleem en in de vierde tot een School2Care begon eind vorig jaar op een alternatieve locatie in afwachting van de echte locatie. Koopman: We richten ons op alle leefgebieden van de jongere. School2Care raakt niet alleen school, maar ook de vrije tijd en de leefsituatie van de jongere. De jongeren krijgen onderwijs op maat, daarnaast sporten, koken en eten ze samen. De 2 in School2Care staat voor twee keer zo snel: een integrale aanpak levert sneller resultaat op dan wanneer onderwijs en jeugdhulpverlening ieder voor zich jongeren begeleiden. Ook het leren gaat sneller zodat de jongere eerder opgelopen achterstanden kan inhalen. Wij baseren ons op de huidige kennis over hoe we met deze jongeren moeten omgaan. Onderzoek wijst bijvoorbeeld uit dat jongeren beter leren als ze daarvoor gesport hebben. Eigen coach Aan het begin van het traject krijgt elke jongere een eigen coach toegewezen. Deze maakt een ontwikkelingsplan. We kijken goed naar wat een jongere nodig heeft. We gaan daar ver in. Onze coaches doen allemaal hetzelfde met de 2 oplossing. Tot slot verzekeren we ons ervan dat de jongere zich geholpen voelt en dat hij weer verder kan. Een gemiddelde sessie duurt ongeveer vijfenveertig minuten. Het vijfstappenplan wordt uitgelegd in een specifieke training. Van den Berg: De methodiek dwingt je te focussen op maar één onderwerp. Hulpverleners die de training hebben gedaan, zeggen dat hun face-to-face gesprekken ook beter zijn geworden hierdoor: ze zijn concreter. Niet afstandelijk Bang voor afstandelijkheid zijn de internethulpverleners niet. Haime: De jongeren die DOOR: CORINA DE FEIJTER School2Care combineert onderwijs en jeugdzorg Jongeren tussen de 12 en 18 jaar met complexe gedragsproblemen krijgen bij School2Care een intensieve persoonlijke begeleiding door een coach, twaalf uur per dag en 52 weken lang. Het is een project van Altra, Esprit Scholen, Spirit en het VO Samenwerkingsverband Amsterdam. Het bijzondere aan School2Care is dat onderwijs en jeugdzorg samenwerken, zegt projectmanager Marjan Koopman. jongeren. Ze sporten, koken en begeleiden het onderwijs, benadrukt Koopman. De jongeren moeten wel laten zien dat ze iets van hun leven willen maken. Ze krijgen een totaalprogramma dat hen aanspreekt op hun motivatie en gedrag. De coaches helpen de jongeren bezigheden te vinden die bij hen passen. Ook ontdekken ze waar ze goed in zijn. Daarnaast voert de coach gesprekken met de ouders of andere gezinsleden. De eerste drie maanden brengt een jongere doordeweeks bij School2Care door van acht tot acht. Dan volgt er een periode van zes tot negen maanden waarin de jongere stap voor stap werkt aan een terugkeer naar school of een opleiding, en het oppakken van activiteiten in hun eigen omgeving. Als dat goed lukt, volgt er de derde fase waarin de jongere ambulante hulp krijgt. Aanmelding School2Care is een bovenschoolse voorziening. Koopman: Scholen kunnen bij het Onderwijsschakeltraject iemand aanmelden van wie aantoonbaar is dat ze met deze jongere niet meer verder kunnen. Er moet een dossier wij bereiken, zou je anders niet tegenkomen. Het biedt iets extra s, waardoor jongeren op weg geholpen kunnen worden. Soms verwijzen we door, maar vaak is het al genoeg als ze hun verhaal kwijt kunnen. Voor Van den Berg vervangt chatten nooit het contact, het is alleen een aanvulling: Door de chat kan je ook beter op de hoogte blijven van het reilen en zeilen van een jongere en dat is soms heel praktisch. Meer informatie: en m.v.d.berg@spirit.nl. zijn opgebouwd. Het Onderwijschakeltraject controleert of het dossier in orde is. We hebben een opnameplicht. We zijn er niet voor jongeren met lichte problemen, daar zijn we te duur voor en is ons aanbod te intensief. Het gaat om jongeren met pittige problemen die niet weten wat ze met zichzelf aanmoeten. Ouders hebben de regie niet meer over hun opvoeding, waardoor de jongeren buiten de boot vallen en geen perspectief hebben. Koopman denkt jaarlijks vijftig jongeren op te vangen. Het voelt heel luxe om in deze tijd van bezuinigen dit project twee jaar te mogen opstarten. Het past goed bij passend onderwijs. Scholen dragen hun eigen verantwoordelijkheid en wij kunnen hen helpen door deze jongeren onderwijs en zorg te bieden. Per 1 maart is School2Care gevestigd aan de Van Moerkerkenstraat 89 in Geuzenveld. Meer informatie: documents/10-11/foldertekstschool2care.doc ILLUSTRATIE: WIM STEVENHAGEN

3 DOOR: MICHEL VAN DIJK Direct keihard aan de slag bij crisisplaatsing lvb Regie, dat ontbrak tot nu toe bij de crisisplaatsingen van licht verstandelijk beperkte jongeren (lvb-jongeren) in Amsterdam. Het stedelijk crisisoverleg indiceerde weliswaar voor crisisbedden, maar de zware zorgvraag van deze cliënten matchte niet met de Amsterdamse bedden. Sinds 1 januari 2011 kent Amsterdam een nieuwe crisisregeling voor deze jongeren. Crisisregisseur Astrid Brouwer vormt hierin de spil. Druk op de ketel houden vormt een belangrijk onderdeel van mijn werk. Brouwer krijgt de crisismeldingen binnen, heeft overzicht over alle crisisbedden en kan op basis van haar expertise en uitgebreide netwerk beoordelen welke opvang voor de jongere het beste is. Daarnaast heeft de crisisregisseur de bevoegdheid om een jongere te plaatsen. Aanbieders van crisisbedden moeten van goede huize komen om een jongere in crisis te weigeren. Bovendien financiert zorgverzekeraar Agis acht Amsterdamse crisisbedden. Er zitten nog meer veranderingen vast aan de nieuwe regeling. Want meer dan voorheen kan er druk worden uitgeoefend op de plaatsende en ontvangende instellingen. Vroeger leunde iedereen achterover bij een uitplaatsing, vertelt Brouwer. De jongere was tijdelijk van de afdeling of het huis uit en men hoefde even niets meer te doen. Bovendien was bed, bad en brood lange tijd het voornaamste doel van een crisisplaatsing. Dat gaat veranderen. De jongere is niet voor niets in crisis en er moet daarom iets gebeuren. Druk op de ketel De nieuwe regeling bestaat uit een timeout van twee keer drie weken. In geval van aanvullende diagnostiek of behandeling kan de crisisperiode twee keer zes weken beslaan. De behandelaar moet een verzoek om verlenging na de eerste drie of zes weken indienen bij de crisisregisseur. Zij zal dat verzoek pas honoreren als ze constateert dat er in de eerste crisisperiode vooruitgang is geboekt. Bijvoorbeeld wanneer de situatie thuis is verbeterd of wanneer een jongere is aangemeld voor een behandelplek. We willen in elk geval niet dat interventies pas op het laatste moment tot stand komen. Dan is het veelal te laat. Iedereen moet vanaf dag één keihard aan de slag. Druk op de ketel houden vormt dan ook een belangrijk onderdeel van mijn werk. Dat is ook het voordeel van mijn onafhankelijke positie. Ik ben er voor het belang van de jongere en sta verder buiten alle partijen. In de regio Utrecht wordt al tien jaar met deze crisisregeling gewerkt. En op basis van haar ervaringen aldaar is Brouwer positief. Het bevordert de samenwerking tussen instellingen doordat je elkaars kwaliteiten leert waarderen. Men verdedigt niet langer alleen het eigen bastion maar werkt gebroederlijk samen aan die vorm van opvang die het beste past bij de jongere in crisis. En daar gaat het om. Meer informatie: of crisisregisseur_vgu@kpnmail.nl Asscher: Bureau Jeugdzorg weer in controll De veiligheid van de kinderen is bij Bureau Jeugdzorg Agglomeratie Amsterdam gewaarborgd. Dat stelt Lodewijk Asscher, portefeuillehouder Jeugdzorg van de Stadsregio Amsterdam. Het was voor hem aanleiding om 12 januari de schriftelijke aanwijzing in te trekken. Een gesprek met directeur Uitvoering Claire Vlug. e crisis bij Bureau Jeugdzorg had ook Dpositieve kanten, stelt Claire Vlug. Het dwong ons om onze positie te herdefiniëren. We zetten daarom niet alleen in op de veiligheid van de kinderen, maar pasten onze hele werkwijze aan. We focussen ons nu op de taken waar het om gaat. Niet de protocollen zijn leidend, maar de veiligheid van het kind. Eén medewerker wordt verantwoordelijk voor één kind en het gezin en maakt daarvoor één plan. Vlug: We kijken nu wat we samen met onze partners kunnen bereiken. We moesten af van het idee dat we verantwoordelijk zijn Niet de protocollen zijn leidend, maar de veiligheid van het kind. voor een cliënt tot de rand van de organisatie en dat vervolgens een andere instelling die verantwoordelijkheid overneemt. We stemden de processen niet op elkaar af, met als gevolg dat we kinderen afleverden voor een wachtlijst. Nu stemmen we de hulp wel op elkaar af, onder andere in de pilots waarbij we omschakelen van indicatie naar verwijzing. We leveren geen kind meer af bij Jeugd- en Opvoedhulp, maar kijken samen welke hulp op dat moment het beste is voor het kind. Aanwijzing De uitspraken van Vlug tekenen het nieuwe denken van een organisatie die twee jaar terug nog in zwaar weer verkeerde. Zo zwaar, dat Lodewijk Asscher Bureau Jeugdzorg op 17 september 2008 een schriftelijke aanwijzing gaf omdat in mijn optiek de veiligheid van de kinderen die aan Bureau Jeugdzorg zijn toevertrouwd in het geding is. Bureau Jeugdzorg moest snel orde op zaken stellen en daar elke twee weken rekenschap van afleggen bij Asscher. Vlug: Die aanwijzing richtte zich op de bedrijfsvoering en de wachtlijsten bij het AMK FOTO: DREAMSTIME (Advies- en Meldpunt Kindermishandeling red.) en de Jeugdbescherming. De bedrijfsvoering hadden we al snel op orde. We brachten structuur en ordening aan in de financiën, waardoor we duidelijkheid konden scheppen over onze financiële situatie. Daarmee was het tekort nog niet weggewerkt, maar we wisten nu wel waar we aan toe waren. Wachtlijsten Het wegwerken van de wachtlijsten bij het AMK en de Jeugdbescherming vergde wat meer tijd omdat Bureau Jeugdzorg hiervoor haar werkwijze moest aanpassen. Vlug: Bij het AMK keken we welke processen noodzakelijk waren voor het afronden van een onderzoek van kindermishandeling. Niet elk overleg is immers even noodzakelijk om te komen tot een oordeel over een melding. Verder zorgden we voor een lagere caseload zodat de doorlooptijd van een melding sneller werd. Dat werkte. Bij de Jeugdbescherming hadden we op zich wel genoeg medewerkers, vervolgt Vlug. maar het verzuim was hoog en het verloop groot zodat we relatief veel tijd kwijt waren met inwerken van nieuwe en het vervangen van zieke medewerkers. We zijn daarom beter gaan werken volgens de Deltamethode. We keken welke processen noodzakelijk waren voor het primaire proces en schrapten de processen die overbodig waren. Mensen zien hierdoor waarvoor en voor wie ze werken. Ze merken dat hun werk wordt gewaardeerd en daarmee neemt het werkplezier weer toe. Het gevolg is dat het verzuim daalde en het verloop fors afnam. In controll De brief van Asscher aan Bureau Jeugdzorg laat duidelijk zien welke vorderingen er zijn gemaakt. Zo tonen de grafiekjes van de wachtlijsten een scherpe curve naar beneden. Asscher: Ik wil u complimenteren met de wijze waarop deze gezamenlijke inzet ertoe heeft geleid dat Bureau Jeugdzorg weer in controll is en voldoet aan de wettelijke normering. Natuurlijk gaat nog niet alles goed, zegt Vlug, maar een belangrijk verschil met vroeger is dat we nu open staan voor feedback om onze hulp te verbeteren. Samen met onze partners willen we namelijk komen tot het beste voor het kind. Gezinsmanager is Best Presterende Ambtenaar Gezinsmanager Ganna van Bijleveld van Bureau Jeugdzorg Agglomeratie Amsterdam is door de jury van PM Public Mission gekozen tot de Best Presterende Ambtenaar van Ganna slaagde erin een geheel nieuwe werkwijze op poten te zetten. Ze is een van de drijvende krachten achter een innovatief experiment met gezinsmanagement, stelde de jury. Met de verkiezing van de Top 100 Best Presterende Ambtenaren ging PM Public Mission op zoek naar de succesvolle sleutelfiguren van de overheid. Wie heeft een excellente prestatie geleverd en dient als voorbeeld voor anderen? Lezers van PM nomineerden in tien verschillende categorieën collega s, gaven punten op een aantal criteria en voorzagen de nominatie van een motivatie. Daarop stelde de redactie een shortlist samen die ze voorgelegde aan de jury. Uiteindelijk kwam Ganna van Bijleveld als winnaar tevoorschijn. Erik Gerritsen, bestuursvoorzitter van Bureau Jeugdzorg: Ze is een van de pioniers van het gezinsmanagement, een innovatie in de jeugdzorg die symbool staat voor hoe de overheid zou moeten werken. ( ) Van Bijleveld heeft met veel enthousiasme laten zien welke voordelen er te behalen zijn. Maak je sterk! training voor meiden Op dinsdag 5 april start de weerbaarheidstraining Maak je sterk! voor meiden die moeilijk leren. In de training leren zij om sterker te staan in het dagelijks leven. De meiden leren hun grenzen herkennen én bewaken en kunnen zo beter voor zichzelf opkomen. Ook oefenen zij verschillende vecht- en verdedigingstechnieken. Door de training versterken zij hun eigen mentale en fysieke krachten. De training is voor meiden van 12 tot 17 jaar en wordt gegeven door twee gecertificeerde trainers van MEE. Deze trainers zijn ervaren in het begeleiden van mensen die moeilijk leren en weten welke problemen zij tegen kunnen komen. De training bestaat uit tien wekelijkse bijeenkomsten in de Pijp, Amsterdam. Er zijn geen kosten aan verbonden. Aanmelden en meer informatie: of (Eva Hufener of Jorinde Hunink) Chatten over alcohol en drugs Sinds 1 november 2010 is de pilot chatservice alcohol en drugs actief. Deze pilot is een initiatief van het Trimbos-instituut in samenwerking met instellingen van verslavingszorg. Elke werkdag tussen uur beantwoordt een medeweker van de preventieafdelingen van een instellingen voor verslavingszorg of het Trimbos-instituut alle mogelijke vragen over alcohol en drugs via de chatservice. De chatservice is bereikbaar via het aanklikken van een banner op de website of de website van een instelling voor verslavingszorg. Bureau Jeugdzorg werkt samen met dierenbescherming Bureau Jeugdzorg gaat samenwerken met de Dierenbescherming in Amsterdam. Hulpverleners leren hoe zogenoemde kind- en diersignalen op te vangen en waar ze het bij de andere partij kunnen melden. De Dierenbescherming heeft Jeugdzorg een lijst verstrekt met aspecten waar hulpverleners op moeten letten en vice versa. Op die lijst staan hele concrete dingen zoals voedingstoestand, angstig gedrag of vastgebonden aan verwarming. Er is een duidelijk verband tussen huiselijk geweld en dierenmishandeling. Ongeveer 50 procent van de mensen die familieleden zwaar mishandelen, mishandelen ook dieren. Andersom is dit ongeveer veertig procent. Geweld tegen dier of mens kan wijzen op een gedragsstoornis of psychopathie. Dierenmishandeling voor de ogen van een kind is bovendien een vorm van psychische mishandeling. Kinderen kunnen een ontwikkelingsstoornis oplopen en zelf dieren gaan mishandelen. Ook kan geweld tegen een huisdier fungeren als chantage van een gezinslid. Meer informatie: 3

4 Kinderen en medicatie Soms is het nodig om kinderen met psychische problemen naast therapie ook medicatie voor te schrijven. Er wordt wereldwijd veel onderzoek gedaan naar de effecten van medicatie, ook bij kinderen. Kinderen worden dan gevraagd om mee te werken aan een medicatie trial. Op dit moment worden daarbij vaste leeftijdsgrenzen gehanteerd. De vraag is of dat terecht is, want niet ieder kind van dezelfde leeftijd is in gelijke mate in staat om een weloverwogen beslissing te nemen. Daarom gaat de Bascule hier samen met kinderartsen van het AMC, een ethicus en een jurist onderzoek naar doen. ZonMw heeft de onderzoeksaanvraag met de titel Development and use of a standardized instrument for assessing children s competence to consent in drug trials: are legally established age limits valid? onlangs gehonoreerd. Het betreft een groot onderzoeksproject waarbij de resultaten naar verwachting over vier jaar bekend zullen worden gemaakt. Meer informatie: Disco voor mensen met een beperking Ook mensen met een beperking willen uitgaan en nieuwe mensen leren kennen. Veel uitgaansgelegenheden houden echter geen rekening met hun speciale behoeften. Daarom organiseert een groep ervaren vrijwilligers uit de Zaanstreek elke laatste vrijdag van de maand een feest waarbij iedereen met een lichamelijke of verstandelijke beperking welkom is, natuurlijk ook met een rolstoel. Iedereen vanaf 16 jaar kan komen. De entree bedraagt 2,50 en consumpties zijn voor eigen rekening. De organisatie is in handen van MEE Amstel en Zaan, Odion, Prinsenstichting en stichting Welsaen. Vaste locatie is buurtcentrum de Exter, Sluispad 35 in Zaandam. De avond duurt van tot uur. Meer informatie: Lisanne Hink (MEE Amstel en Zaan): Jong aan de Amstel behandelt elk nummer een thema. Hierin belicht ze het onderwerp vanuit verschillende hoeken en geeft daarbij een overzicht van het hulpaanbod van de jeugdzorg op dit terrein. Tot nu toe kwamen de volgende thema s aan bod: 2004/1 Jeugdpsychiatrie* maart /2 Voortgezet onderwijs juni /3 Crisishulp* november /1 Huiselijk geweld maart /2 Jeugdgezondheidszorg juni /3 Lokaal jeugdbeleid oktober /4 Speciaal onderwijs (primair)* december /1 Armoede maart /2 Meidenhulpverlening juni /3 Lichtverstandelijk gehandicapten oktober /4 Voortgezet speciaal onderwijs december /1 Hulp aan huis maart /2 Veiligheid juni /3 Autisme* oktober /4 Gezondheid en sport december /1 De harde kern* maart /2 Drang en dwang juni /3 Volwassenenpsychiatrie oktober /4 Preventie december /1 Multiprobleemgezinnen maart /2 Pleegzorg juni /3 Jonge moeders oktober /4 Vroegtijdige signalering* december /1 Licht verstandelijk beperkten maart /2 Passend basisonderwijs juni /3 Jeugdzorg in een strafrechtelijk kader oktober /4 Opvoedondersteuning december /1 Alcohol en drugs maart 2011 Oude nummers van Jong aan de Amstel zijn zolang de voorraad strekt op te vragen via het adres van de redactie: info@jongaandeamstel.nl. Alle nummers zijn als pdf te downloaden via * = niet meer voorradig. Boodschappentassen vol ongeopende post Keurig je post openen, je administratie op orde houden, bellen met instanties en zorgen dat je niet in de schulden belandt. Voor de meeste mensen is het al een hels karwei. Maar wat als je een licht verstandelijke beperking hebt en niet over de zogenaamde bureaucratische vaardigheden beschikt? Dan komen de Papermates van MEE en Impuls in actie. nze ingewikkelde bureaucratie is Oondoenlijk voor deze mensen, vindt Liza Daane van MEE Amstel en Zaan. Ze kampen met schulden of in elk geval met een grote achterstand in de postverwerking. Vaak komen ze er überhaupt niet aan toe om de post open te maken of begrijpen ze de brieven niet. De taal is te moeilijk of er staat zoveel informatie in dat het niet te behappen is. Vervolgens komen ze hun afspraken met instanties niet na, lopen achter met betalingen en belanden in de problemen. Tel daar bij op dat ze ook nog extra gevoelig zijn voor de verleiding van postorderbedrijven, drammerige verkopers of aanbiedingen van mobieltjes. Dan kan het heel snel gaan. Vermoedelijk zit een derde van de mensen met een verstandelijk handicap in de schuld. Bij de reguliere schuldhulpverlening komen de cliënten van MEE vaak niet aan. Om hier geholpen te worden is het een vereiste dat je je papieren op orde hebt. Liza Daane lacht zuur om de ironie: 4 DOOR: MAARTJE HAGAR TREEP Dat is juist de kern van het hele probleem: dat hebben ze dus niet. Met dit project willen we dat gat dichten. Eye-opener MEE biedt trainingen aan het personeel van de schuldhulpverlening van Impuls en de maatjes. Ze leren hoe ze een verstandelijke beperking kunnen herkennen en krijgen vaardigheden hoe ze er het beste mee kunnen omgaan. Voor het personeel van de schuldhulpverlening, die ook samenwerkingspartner is, was de training een enorme eye-opener. Eén van de Papermates is Ivo Braakhuis. Een slimme econoom die jarenlang op de beurs werkte waar het naar eigen zeggen vooral draait om egoïsme en zoveel mogelijk geld verdienen. Hij wilde graag iets betekenen voor de maatschappij en besloot Papermate te worden. Elke maandagochtend stipt tien uur bezoekt hij zijn maatje: de alleenstaande 50-jarige Trudy. Tijdens mijn eerste bezoek heb ik vooral DOOR: MAARTJE HAGAR TREEP haar levensverhaal aangehoord. Nadat we een vertrouwensband hadden opgebouwd, kwam de administratie op tafel. Althans, administratie, drie boodschappentassen vol ongeopende post, die ik nu met haar doorneem. Het kost mij maar een uurtje per week en ik help haar er enorm mee. Dat geeft veel voldoening. Altruisme De Papermates komen uit alle lagen van de bevolking, jonge Turkse meiden van achttien, Marokkaanse buurtvaders tot gepensioneerden die bij de sociale dienst hebben gewerkt. Volgens Liza Daane is de inzet van de deze vrijwilligers onmisbaar. Er is een overschot aan altruïsme, mensen zijn echt bereid anderen te helpen, maar je moet het wel organiseren. Papermates is daar een goed voorbeeld van. Meer informatie: Laat jongeren ervaren waar ze sterk in zijn Jongeren van zestien jaar en ouder uit de jeugdhulpverlening laten meedraaien op evenementen door Nederland. Dat is hetgeen EventHands doet. De organisatie richt zich niet op problematiek, maar juist op het talent en de kwaliteit van de jongere. Jongeren komen zo in aanraking met kunst en cultuur en leren belangrijke vaardigheden. Jongeren van EventHands op Festival Mundial l komen deelnemers uit de jeugdhulpverle- dat betekent niet dat zij probleem- Aning, jongeren zijn, zegt Wim Haveman, oprichter van B-Challenged. De organisatie die EeventHands uitvoert. Wij doorbreken dat stigma. We sluiten aan op de ambities van de jongeren, de deelnemer staat centraal. Backstage artiesten begeleiden, publiek wegwijs maken of shirts verkopen van populaire bands: het is een greep uit de taken van de dertien EventHands, afgelopen zomertour. Hierdoor ontdekten de jongeren dat ze dingen kunnen, die ze op voorhand niet voor mogelijk achten. Dat versterkt hun zelfvertrouwen, legt Haveman uit. Haveman heeft jarenlange ervaring als groepswerker en als producent van evenementen. Hij combineerde beide werkvelden. Iedere jongere is wel geïnteresseerd in muziek, film, games of dans. EventHands sluit aan op hun belevingswereld. Zo raken ze gemotiveerd en komen van de bank. Eindevent Nadat ze hebben meegedraaid op evenementen, organiseren de jongeren zelf activiteiten en een eindevent. Daar komt van alles bij kijken: een projectplan schrijven, regelen van programmering, publiciteit & locatie. Ze leren democratisch overleggen, afspraken nakomen, budgetbeheer en plannen. Is dat niet teveel ballast voor 16-plussers die al genoeg problemen aan hun hoofd hebben? Haveman: Het is juist goed jongeren in een andere omgeving te plaatsen dan school of woonplaats. Een van de jongeren van EventHands aan het werk op het Bevrijdingsfestival. Een omgeving die uitdaagt en inspireert. Dat is wat wij doen. Onze doelgroep komt zelf weinig in aanraking met kunst en cultuur, kent de ingangen niet. Festivals kunnen wel extra handjes gebruiken, maar bereiken de jongeren niet. Wij verbinden, dagen uit en bieden een kijkje in de wereld van kunst en cultuur. Maar we gaan verder Westerpark De jongeren hebben nu een eigen honk in Westerpark. Aan de wand prijken medewerkershirts van al hun festivals. Rimka (17 jaar) doet de opleiding secretarieel medewerker en zit geconcentreerd notulen te maken van de vergadering. Hoe ervaart zij het om EventHand te zijn? Wat ik het leukst vind? Je ziet hoe het er achter de schermen aan toegaat. Op Mundial moest ik artiestenbegeleiding doen. In het begin was ik superzenuwachtig, maar zou t zo weer doen! Ook Amina vindt dat ze veel heeft opgestoken: Ik heb beter geleerd hoe ik met mensen moet omgaan. Vroeger kon ik soms agressief reageren, maar dat kun je niet doen bij een dronken festivalganger. Nu tel ik tot tien en heb meer geduld. Amina ontdekte haar organisatietalent en droomt er nu van werken bij een evenementenbureau. Jongeren ervaren waar ze sterk in zijn, legt Haveman uit. Wij scheppen het kader en coachen, zij vullen in. Wij vertellen niet hoe iets moet, maar willen ze het zelf laten ontdekken. Meer informatie op

5 ALCOHOL EN DRUGS Jongeren experimenteren graag FOTO: DREAMSTIME De corebusiness van jongeren is het opzoeken van grenzen, stelt pedagoog Mischa de Winter. Dat geldt ook voor de grenzen van alcohol en drugs. Ongeveer 4,5 procent van de jongeren in Nederland tussen de 15 en 24 jaar heeft wel eens harddrugs gebruikt en 11 procent gebruikt wel eens cannabis. Op achttienjarige leeftijd heeft 95 procent van de jongeren wel eens alcohol gedronken. De experimenten met drank en drugs leiden bij de meeste jongeren niet tot problemen, maar bij een significant deel wel. De middelen beïnvloeden hun gedrag of ze zijn afhankelijk geworden van de middelen. Dat is in elk geval zo bij een belangrijk deel van jongeren met wie de jeugdzorg te maken heeft. Drank en drugs leiden namelijk niet zelden tot gedragsproblemen of zorgen ervoor dat jongeren minder controle over zichzelf hebben. Met alle gevolgen van dien. Sommige jongeren gebruiken drank en drugs vaak onbewust als een vorm van zelfmedicatie bij psychiatrische problemen. Cannabis om rustig te worden, alcohol om je depressie te onderdrukken. Bij hen is op een gegeven moment niet meer duidelijk wat oorzaak en gevolg is. Hebben ze problemen omdat ze drank en drugs gebruiken? Of gebruiken ze drank en drugs om hun problemen te onderdrukken? DOOR: NICOLLINE VAN DER SPEK Hoofd Drug Monitoring Trimbosinstituut Margriet van Laar Relatie druggebruik en gedragsproblemen is uiterst complex Nederlandse jongeren drinken vroeg, veel en vaak. Leidt alcohol en druggebruik tot gedrags- en andere psychische problemen? Of is het juist precies andersom? Vergroot het hebben van bijvoorbeeld adhd de kans dat je meer dan je leeftijdgenoten in drugs en alcohol bent geïnteresseerd? Het werkt twee kanten op. e relatie tussen middelengebruik Den gedrags- en andere psychiatrische stoornissen is uiterst complex, stelt Margriet van Laar, hoofd drugmonitoring Trimbosinstituut. Het werkt twee kanten op. Het is bekend dat gedragsstoornissen op jonge leeftijd, zoals spijbelen, agressie, liegen en delinquent gedrag een voorspeller zijn van alcohol- en druggebruik. Omgekeerd werkt cannabisgebruik op jonge leeftijd schizofrenie in de hand, terwijl alcohol angstig maakt. Vooral de groep jongeren met een licht verstandelijke beperking is kwetsbaar. Niet dat deze jongeren meer gebruiken dan andere jongeren, maar ze zijn zich minder bewust van de risico s van drugs- en alcoholgebruik, en hebben vaak allerlei andere bijkomende psychische en gedragsproblemen. Bovendien zijn ze extra beïnvloedbaar. Krijgen ze een blowtje aangeboden, dan zullen ze niet zo snel durven te weigeren. Scholieren Alcohol- en druggebruik onder jongeren komt in Nederland vaker voor dan algemeen gedacht. In groep acht van het basisonderwijs heeft bijna één op de drie scholieren ooit eens alcohol gedronken. Dit blijkt uit het HBSC-onderzoek (Health Behaviour in School-aged Children) dat het Trimbosinstituut samen met de Universiteit Utrecht in 2009 uitvoerde onder Nederlandse scholieren van 11 tot en met 16 jaar. In het voortgezet onderwijs drinkt een veel grotere groep alcohol. Vier op de tien twaalfjarigen heeft ooit gedronken, voor dertienjarigen is dat al de helft en op zestienjarige leeftijd de overgrote meederheid (85 procent). VMBO-scholieren drinken meer en vaker dan HAVO- en VWO-leerlingen. Verder ligt de startleeftijd van jongeren met een lagere opleiding lager. Hoe jonger je drinkt, des te schadelijker voor de hersenen, zegt Van Laar. Alcohol tast de structuur van de hersenen aan. Dit geldt in het bijzonder voor jongeren, omdat de hersenen tot het 24ste jaar nog in ontwikkeling zijn. Zo blijkt uit internationaal onderzoek dat het drinken van alcohol op jonge leeftijd negatieve effecten heeft op het leervermogen en het geheugen. Cannabis Van alle drugs is cannabis onder Nederlandse scholieren het populairst. Op de basisschool wordt nog nauwelijks geblowd, maar op zestienjarige leeftijd ligt dat anders. Bijna de helft van de jongeren die ooit blowde, ontwikkelt zich tot regelmatige gebruikers. Dat wil zeggen dat ze vaker dan ééns per jaar blowen, maar niet meer dan veertig keer. Wie meer dan veertig keer per jaar blowt, behoort tot de categorie zware gebruikers. Schadelijk voor de hersenen? Daarover bestaat nog twijfel, net als bij XTC. Het wachten is op verder onderzoek. Wel staat alom vast dat het gebruik van cannabis op korte termijn negatieve gevolgen heeft voor het cognitieve functioneren, zoals een lagere reactiesnelheid en verminderd geheugen. Deze functies keren echter weer terug na een bepaalde periode van niet-gebruik. De gevolgen zijn met andere woorden omkeerbaar. Wel kan FOTO: SAKE RIJPKEMA Margriet van Laar: Het is bekend dat gedragsstoornissen op jonge leeftijd een voorspeller zijn van alcohol- en druggebruik. cannabisgebruik op jonge leeftijd schizofrenie in de hand werken. Van Laar: Waarschijnlijk moet je dan al wel een zekere aanleg hebben voor schizofrenie. Dat weet je vaak niet van jezelf, maar komen schizofrenie en psychoses voor in je familie, dan zul je extra alert moeten zijn als je cannabis gebruikt op jonge leeftijd. Zelfmedicatie Omgekeerd zie je vaak dat schizofrenie de interesse in drugs vergroot. Niet omdat mensen met schizofrenie meer de neiging hebben om te experimenteren met drugs, maar omdat ze op zoek zijn naar verlichting. Het gebruik van opiaten, zoals heroïne, en amfetaminen, zoals speed, zouden de symptomen van schizofrenie verlichten, al geldt dat zeker niet voor iedereen. Wie lijdt aan een psychiatrische stoornis zoekt vaker naar een vorm van zelfmedicatie, en vindt die uiteindelijk in alcohol en drugs. Zo zouden mensen met een borderline persoonlijkheidsstoornis baat hebben bij opiaten. Ze zeggen minder last te hebben van wisselende stemmingen. Mensen met ADHD zeggen rustiger te worden van amfetaminen en wie depressief is, drinkt zijn angstgevoelens weg of steekt een jointje op. Kip en ei De vraag is natuurlijk in hoeverre je er slim aandoet om een dip weg te drinken of blowen. De depressie verdwijnt er niet mee. Sterker nog, drank máákt somber, en overmatig cannabisgebruik kan leiden tot paranoïde wanen en angstaanvallen. Het is kortom een vicieuze cirkel, een soort 24-uurs economie. Zeker wat alcohol betreft. Om niet angstig te worden, begint men gelijk s morgens al te drinken. Dit vertroebelt het beeld enorm. Alleen door te stoppen krijg je een eerlijk beeld. In 80 tot 90 procent van de gevallen verdwijnen de gevoelens van depressiviteit na zes tot zeven weken droog staan. De dip was dan puur alcoholgerelateerd. Blijft men angstig of wordt het zelfs erger na te zijn gestopt met drinken, dan was de alcohol al die tijd een vorm van zelfmedicatie. 5

6 ALCOHOL EN DRUGS DOOR: ANJA GELDERMANS Alcohol en drugs kunnen behandeling belemmeren Hoe gaan instellingen voor jeugd- en opvoedhulp om met het gebruik van drugs en alcohol door hun cliënten? Verbieden ze het? Ontmoedigen ze het? Een rondgang langs drie instellingen. Belangrijkste doel is dat de jongere inziet wat het effect van zijn gedrag is op anderen Saskia Mannaert hoofd vakgroep Goodwill Centra Amsterdam van het Leger des Heils Binnen de jeugdafdelingen van het Leger des Heils is middelengebruik binnenshuis verboden. Wij bieden jongeren een behandel- en opvoedingssetting en vanuit dit perspectief ontmoedigen wij alcohol en drugs. Ook omdat deze bij jongeren met een licht verstandelijke beperking sluimerende psychiatrische problematiek kunnen activeren en verslaving op de loer ligt. Harddrugsgebruik is een contra-indicatie voor het starten van de behandeling, softdrugsgebruik wordt beoordeeld volgens een methodiek waarin Jellinek ons traint. Hierbij maken we onderscheid tussen gereguleerd softdrugsgebruik en gebruik dat de behandeling in de weg staat, zoals verzuim van school, agressief gedrag en ontregeling van het dag- en nachtritme. In dat geval schakelen we Jellinek in voor aanvullende behandeling. Het uiteindelijke streven is stoppen. Maar in de praktijk komt het er meestal op neer dat we door het vinden van passende dagbesteding en vrijetijdsbesteding het gebruik van middelen door jongeren kunnen minimaliseren. Lidewij Roes supervisor bij Spirit: Vorig jaar zijn we begonnen met het programma Multidimensionale Familie Therapie (MDFT). MDFT is er specifiek voor gezinnen, met tenminste één jongere tussen twaalf en twintig jaar, die ernstige en meervoudige problematiek heeft op het gebied van gedrag en verslaving, die samenhangt met problematiek van de ouders. Een van de pijlers van het programma, dat ongeveer 6 maanden duurt, is dat de jongere grip krijgt op zijn middelengebruik. We wijzen de jongere in gesprekken constant op de negatieve effecten van zijn gebruik op het contact met anderen en op zijn leven. Hierdoor wordt de jongere zich meer bewust van de gevaren van middelengebruik. We werken aan zelfinzicht en intrinsieke motivatie en wijzen hem erop dat hij verantwoordelijkheid moeten nemen voor zijn eigen leven. Ook zoeken we naar alternatieven voor gebruik. Als deze aanpak onvoldoende werkt, verwijzen we door naar meer specifieke programma s van Jellinek. We hebben inmiddels dertig jongeren behandeld en de meeste jongeren zijn minder gaan gebruiken. Het programma geeft hen en de mensen om hen heen handvatten om samen weer verder te kunnen. FOTO: PATRICK SCHEANDEL O CARROL FOTO: PATRICK SCHEANDEL O CARROL Erik Jongman teamhoofd poli forensische jeugdpsychiatrie van de Bascule: Bij de meeste afdelingen van de Bascule geldt dat cannabis- of alcoholgebruik door de cliënt geen contra-indicatie is voor behandeling. Dat zou betekenen dat we 80 procent van de jongeren van de forensische poli niet zouden kunnen behandelen. Maar als het middelengebruik een deel van de problematiek vormt, zullen we daar eerst aan werken. Onder de 18 jaar is er vaak nog geen sprake van een lichamelijke verslaafdheid. Wel zijn deze jongeren vaak gewend om met alcohol of blowen hun negatieve gevoelens te dempen. De behandeling, die voor het overgrote deel uit gezinstherapie bestaat, bieden we geïntegreerd aan met de behandeling van psychische problemen. Het gaat ook grotendeels om dezelfde problemen: schooluitval, verkeerde vrienden, ruzies thuis. Het idee is dat als het met de jongere op alle fronten in zijn leven beter gaat, de behoefte aan cannabis of alcohol minder wordt. Maar we kunnen hier nog een verbeterslag maken. We krijgen jaarlijks een training van Jellinek om onze kennis over dit onderwerp te vergroten, waardoor we beter kunnen diagnosticeren én behandelen. DOOR: TAMARA FRANKE Brains4Use maakt jongeren weerbaar Brains4Use. Zo heet het programma waarmee forensisch behandelcentrum Amsterbaken sinds een jaar werkt. Het is een gedragsinterventie die het gebruik van alcohol en drugs inzichtelijk maakt om zo terugval te voorkomen op het moment dat de jongeren weer buiten de muren staan. e meeste jongens die hier zitten, Dhebben naast psychische problemen ook een verslavingsproblematiek, zegt Judith Jong, beleidsmedewerker Amsterbaken. Terugval in oud gedrag is een groot risico. Dat geldt zeker als ze hier zitten voor een delict dat is gepleegd onder invloed van alcohol en/ of drugs. Het beste is om het middelengebruik aan te pakken in een integraal behandelplan, maar dat is lastig. Jong: Zolang de jongens niet zelf inzien dat hun gebruik een probleem is, kunnen we niet genoeg bereiken. Hier is het gebruik natuurlijk verboden, maar ze gaan tijdens verlof of na hun straf weer gebruiken. Brains4Use moet dit proces doorbreken. Jongeren volgen deze erkende gedragsinterventie op vrijwillige basis. Het programma duurt drie maanden en we gebruiken het vooral op de afdelingen voor lang verblijf. Doorzettingsvermogen Binnen Amsterbaken begeleiden zes drugsconsulenten de jongeren. Het behandelplan bestaat uit twaalf sessies met een consulent. Daarnaast krijgt de jongere huiswerk en vraagt het hele programma om commitment en doorzettingsvermogen. Waar mogelijk worden ook de ouders en de rest van de omgeving van de jongere bij het programma betrokken. Jong: Zolang je deze jongens als een klein geïsoleerd eilandje behandelt, hebben interventieprogramma s weinig kans van slagen. Hoe groter de betrokkenheid en participatie van ouders en omgeving, des te groter de kans op succes. Maar het begint natuurlijk bij de jongen zelf. Pear education speelt hierbij een belangrijke rol. Dat wil zeggen dat andere jongeren of groepsgenoten die in het verleden hebben gebruikt voorlichting geven over de risico s. Dat helpt bij het inzien dat er een probleem is. Met inzicht en herkenning van gedrag kan uiteindelijk terugval voorkomen worden. Dagboek De jongens hebben elke week een gesprek met de consulent. Ze moeten een dagboek bijhouden en nadenken over hun gebruik. Wanneer gebruiken ze? Hoe voelen ze zich dan? Wat zijn hun gedachten? Wat triggert het gebruik? Wat kunnen ze doen om dat te voorkomen? Daarnaast komt er een perspectiefplan, waarin vooral vrije tijdbesteding belangrijk is. Maar het plan helpt ze ook op weg bij het afmaken van school of het vinden van werk. Wij zien het liefst dat alle jongeren volledig stoppen met middelengebruik, maar dat is niet realistisch, zegt Jong lachend. Ons streven is dat de jongeren inzicht in en controle over hun gebruik krijgen. Dat is al een hele stap. En dat kan alleen wanneer er openheid is over het gebruik. Ze moeten vooral weerbaarder worden, vervolgt Jong. Hier zitten ze in een gesloten setting, maar buiten worden ze geconfronteerd met het oude vrienden en de oude scene. Je moet dus weerbaar zijn om je te kunnen onttrekken aan de groepsdruk. Behalve met Brains4Use werkt Amsterbaken ook met de MultiDimensionele Familie Therapie en Open & Alert. Meer informatie: Judith Jong, beleidsmedewerker Amsterbaken j.jong@spirit.nl 6

7 ALCOHOL EN DRUGS Pictogrammen maken middelengebruik inzichtelijk Roliene Steinbach is trots op de Toolbox die ze samen met het expertisecentrum van de William Schrikker Groep ontwikkelde. Deze toolbox dient de communicatie tussen de licht verstandelijk beperkte jongeren en de jeugdreclasseringswerker visueel te ondersteunen. Onder andere over het gebruik van alcohol en drugs. De toolbox werd 20 januari officieel gepresenteerd en wordt binnenkort in gebruik genomen. e kwamen er achter dat veel Wvan hetgeen we vertelden nogal abstract bleef voor deze jongeren, vertelt Roliene Steinbach die als Joyriding jeugdreclasseerder werkt bij William Schrikker Jeugdreclassering. Jongeren met een licht verstandelijke beperking bleken niet alles even goed te kunnen volgen. Ik moest ze onder andere uitleggen wat een delict betekent, wat de rechtbank had besloten en waarom ze bij de reclassering zaten. Ik probeerde oorzaak en gevolg uit te leggen, maar veel van deze jongeren kunnen dat moeilijk volgen. Visuele ondersteuning is dan een goed middel om een en ander inzichtelijk te maken, maar niet elke jeugdreclasseerder bezit evenveel tekentalent. Steinbach gebruikte om die reden pictogrammen die ze van het internet haalde. Ze liet ze zien bij het William Schrikker Expertisecentrum en zo ontstond het idee van de Toolbox. Het expertisecentrum werkte het idee verder uit en presenteerde de Toolbox uiteindelijk op 20 januari, bij het tienjarig bestaan van William Schrikker Jeugdreclassering. Steinbach: We trainen onze medewerkers nu om met de Toolbox aan de slag te gaan, zodat we deze binnen enkele maanden daadwerkelijk kunnen gebruiken. Vragenlijst Onderdeel van de Toolbox zijn vragenlijsten over alcohol- en druggebruik, waarbij pictogrammen eveneens een belangrijke rol spelen. De vragenlijsten zijn een hulpmiddel om het gesprek in te gaan, vertelt Steinbach. Een gewoon gesprek over gebruik is voor deze groep te abstract. Gebruik je veel? Wat gebruik je? Die vragen zijn veel te algemeen. Met de Toolbox maken we het gebruik inzichtelijk met bijvoorbeeld pilletjes, blaadjes en borrelglazen. Op basis van de informatie die je met de Toolbox krijgt, kun je casuïstiek inzetten, vervolgt Steinbach. Gebruikt de jongeren veel? Is het gebruik zorgelijk? Is het gebruik delictgerelateerd? We kijken hoe de jongere functioneert en of het gebruik van alcohol of drugs dit functioneren belemmert. Het is dus niet zo dat we altijd op pure onthouding inzetten. Wat ik daar persoonlijk over denk, is niet zo belangrijk. Het gaat om het functioneren van de jongeren. Sommige cliënten roken nog heel af en toe een blowtje. Maar in de meeste gevallen zet William Schrikker Jeugdreclassering in op onthouding. Dat kan onder andere door de jongere door te verwijzen naar de verslavingszorg. Boosheid De Toolbox is weliswaar ontwikkeld voor de William Schrikker Jeugdreclassering, maar heel goed te gebruiken door andere professionals die met licht verstandelijk beperkte jongeren werken. Steinbach: Bijvoorbeeld mensen die werken bij bureau jeugdzorg, bij MEE of in het speciaal onderwijs. De Toolbox is namelijk veel breder dan alleen alcohol en druggebruik. Je kunt de box ook gebruiken om te praten over agressie en boosheid. Meer informatie: of Naam:... Leeftijd:... Jongen of meisje: J o M o Geboortedatum:... medewerker:... Datum: Hoe vaak drink je alcohol? o Nooit o Soms o Vaak Je drinkt soms of vaak alcohol. Hoe vaak is dit? Probeer dit aan te geven per maand (30 of 31 dagen) of per week (7 dagen) o 1 keer per maand o 1 keer per week o 2 keer per week o 3 keer per week o 4 keer per week of meer Kijk terug op de afgelopen week. - Op welke dagen heb je alcohol gedronken? - Wat dronk je? - Hoeveel glazen dronk je? Omcirkel de drank en geef een cijfer voor het aantal glazen: Hoeveel drink jij? Op de dagen dat je alcohol drinkt, hoeveel glazen drink je dan per dag? o 1-3 o 4-6 o 7 of meer Maandag Dinsdag Woensdag Donderdag Vrijdag Zaterdag Zondag Halve liter bier Mix drankjes Sterke drank Shooters Bier Glas wijn check it out alcohol 4 Kijk terug op de afgelopen week. - Op welke dagen heb je drugs gebruikt? - Wat nam je? - Hoeveel? Omcirkel het soort drugs en geef een cijfer voor het aantal: Maandag Dinsdag Woensdag Donderdag Vrijdag Zaterdag Zondag Hasj Wiet XTC Speed Paddo s LSD GHB (vloeibare) Heroïne (smack, horse, bruine) Pijnstillers, slaapmiddelen, kalmeringsmiddelen check it out drugs Wat gebruik jij? Cocaïne Jeugdkliniek behandelt verslavings- en psychiatrische problemen Drie jaar bestaat de jeugdkliniek van JellinekMentrum. Het unieke is dat ze zowel verslavingsals psychiatrische problemen behandelen. In het verleden werden deze kinderen heen en weer gepingpongd tussen verschillende afdelingen, vertelt hoofd behandelzaken Ellen van Geffen. Nu bieden we een integraal programma. ier komen kinderen van 12 tot Hen met 23 jaar met een dubbeldiagnose, vertelt Van Geffen. Dat wil zeggen dat ze verslaafd zijn en daarnaast psychiatrische problematiek hebben, zoals ADHD, een trauma of depressie. En bij verslaving gaat het van gokken tot alcohol en cannabis. Driekwart van de jongeren meldt zichzelf aan, al dan niet na aandrang van de ouders. De overigen worden aangemeld door bureau jeugdzorg, de jeugdreclassering of de Raad voor de Kinderbescherming. De jongeren krijgen een intake waarbij ze niet alleen naar de verslavingsproblematiek kijken, maar waarbij een psychiater ook beoordeelt of er sprake is van een comorbide stoornis, een bijkomende psychiatrische stoornis. Aansluiten We kijken bij de intake welke therapie het beste aansluit bij de jongeren, vertelt Van Geffen. Verreweg in de meeste gevallen is dat een poliklinische behandeling. Dat varieert van een lichte behandeling van vier sessies in de drie maanden, een lichte module waarvoor eigenlijk alleen jongeren in aanmerking komen met enkelvoudige problematiek. Maar bij 80 tot 90 procent van de jongeren is er sprake van een comorbide stoornis en volgt een intensiever traject. Van Geffen: We bieden dan therapie om van de verslaving af te komen, maar ook behandeling van de stoornis. Jongeren bezoeken een tot twee maal per week onze poli waar een of meer therapeuten hen behandelen. Het gaat om twee parallelle trajecten, een voor de verslaving en een voor de comorbide stoornis. Tenslotte biedt de jeugdkliniek dagbehandeling aan acht tot dertien jongeren. Dat zijn veelal jongeren die geen dagstructuur meer hebben omdat ze fors gebruiken en mede daardoor geen school meer volgen, vertelt Van Geffen. De jongeren komen hier drie tot vijf dagen per week van half tien tot half vier. We beginnen de dag met een ontbijt, waarna ieder zijn eigen programma heeft. Daarvan maakt in elk geval een schoolmodule deel uit. In de eerste plaats omdat jongeren tot achttien jaar nog leerplichtig zijn. In de tweede plaats omdat het aansluit op het behandelprogramma. Met school brengen we ze namelijk een dagritme bij en bieden we ze een perspectief voor na de behandeling. Abstinentie De meeste jongeren komen hier binnen met de wens om gecontroleerd te gebruiken, maar wij maken ze duidelijk dat abstinentie vaak makkelijker is, vervolgt Van Geffen. Bovendien is abstinentie soms noodzakelijk om de comorbide stoornis te behandelen. Als je wilt dat we je aan een depressie helpen, moet je eerst zes weken droog staan omdat alcohol tot een depressie kan leiden. Pas als je droog staat, kunnen we zinvols aan de depressie werken. Hetzelfde geldt voor de combinatie ADHD en cannabis. Een ADHD-onderzoek heeft pas zin op het moment dat een jongere vier weken niets heeft gebruikt. De behandeling richt zich niet alleen op de jongere zelf, maar ook op het systeem. Veel jongeren wonen nog thuis wat betekent dat de thuissituatie er mede verantwoordelijk voor is of de jongere later al dan niet terugvalt. Want het terugvalpercentage is hoog. Slechts 30 procent van deze jongeren lukt het om clean te blijven. Dat wil overigens niet zeggen dat de overigen terugvallen tot problematisch gebruik. Een belangrijk deel weet het te beperken tot recreatief gebruik. Meer informatie: gecombineerde_problemen/jeugdkliniek of Ellen van Geffen: In het verleden werden deze kinderen heen en weer gepingpongd tussen verschillende afdelingen. FOTO: SAKE RIJPKEMA 7

8 ALCOHOL EN DRUGS Marijke Peet, docente Altra College Ze zijn enorm gemotiveerd Twee uur per dag krijgen ze onderwijs, vertelt Marijke Peet, maar dat groeit naar vier uur per dag. De docente van het Altra College deed de lerarenopleiding en volgt nu een opleiding voor contextuele therapie. Bij JellinekMentrum heeft ze namelijk niet bepaald een gemiddelde leerling in de klas. et is een geweldig leuke groep om mee te werken, zegt HPeet. Hiervoor werkte ik op het Altra College dat is verbonden aan de De Bascule bij het AMC. Daar werkte ik met jongeren met een psychiatrische problematiek. Hier bij Jellinek- Mentrum komt er ook nog eens de verslavingsproblematiek erbij. Dat maakt het werk zo interessant. Deze jongeren zijn namelijk enorm gemotiveerd om er wat van te maken. Ze hebben ervaren wat het is om helemaal niets meer te hebben. Hier kunnen ze weer aan hun toekomst werken. Het is geweldig daar aan bij te dragen. Hans, 16 jaar, leerling Altra College bij jeugdkliniek JellinekMentrum De langste tijd dat ik niet heb gebruikt is nu vijf weken Veertien weken zit ik hier nu. Ik ben hier gekomen omdat ik weer naar school wilde. Van mijn oude school ben ik namelijk afgestuurd. Vanwege mijn druggebruik en mijn gedrag. Ik was nogal brutaal tegen de leraren. En ik zat achter in de klas een beetje rond te kijken of de hele tijd door te praten. Vanwege de wiet. Want ik gebruikte best wel veel. Vijf gram per dag of zo. En toen zat ik thuis, een beetje te niksen, want ik kon niet naar een andere school. Na twee maanden was ik nog steeds schoolloos en toen zei mijn vader dat ik hier maar naar toe moest gaan. Dat vond ik wel een goed idee, eigenlijk. Niet dat ik wilde stoppen met blowen, ik wilde gewoon minder gebruiken. Want dat lukte me niet. Ik kocht wiet met de bedoeling er een hele week mee te doen, maar aan het einde van de avond was het alweer op. Ik baalde, maar kon er met niemand over praten. Als ik tegen mijn vrienden zou zeggen dat ik minder wilde blowen, zouden ze zeggen dat ik op moest rotten. Ze zouden het niet begrijpen. Ik heb hier eerst een paar gesprekken gehad en toen begon ik met de dagbehandeling. Ik had elke dag gesprekken, volgde modules en ik moest stoppen. Ik had bijvoorbeeld een module cognitieve gedragstherapie. Verder werd er ook gekeken naar mijn ADD, want ik kan me moeilijk concentreren. Daarom had ik ook gesprekken over hoe ik rustig kan worden en hoe ik me kan leren concentreren. Het stoppen was moeilijk. Het lukte met moeite. De langste tijd dat ik niet heb gebruikt is nu vijf weken. Op dit moment heb ik vier weken niet gebruikt. Ze helpen me er hier ook mee. Door met me te praten. Ze vertellen dat ik situaties moet vermijden waarin ik gebruik, dat ik niet langer dan 10 minuten bij m n vrienden moet blijven, dat ik m n dag meer moet plannen. En ik heb me in elk geval voorgenomen om zelf geen wiet meer te kopen. Ik krijg nu ook weer wat meer zin in m n oude hobby s, zoals film kijken. Vroeger trapte ik ook wel tegen een balletje of deed ik hardlopen. Dat zou ik wel weer willen, maar dat is nu nog te zwaar. Misschien ga ik binnenkort naar de sportschool. Het leuke van de school hier is dat je veel meer aandacht krijgt, want er zijn veel minder leerlingen. Dat is wel relaxed. Ik krijg nu ook individuele begeleiding bij Nederlands, Engels en wiskunde. Ik ben nu bezig met deelexamens zodat ik straks kan instromen in het Altra College. Want uiteindelijk wil ik nog steeds piloot worden. Dat wil ik al eeuwig. Eerlijk gezegd, betwijfel ik of dat wel lukt, maar ik kan het in elk geval proberen. Om redenen van privacy is de naam van Hans gefingeerd. FOTO: SAKE RIJPKEMA Structuur Peet begeleidt jongeren tijdens de behandeling in de jeugdkliniek van JellinekMentrum (zie ook blz. 7). Ik begeleid ze bij het weer oppakken of het voortzetten van hun opleiding, vertelt ze. Uiteindelijk doel is dat ze na behandeling van hun verslavingsen psychiatrische problematiek een vervolgplek krijgen in de vorm van een opleiding, een stage of een baan. Die vervolgplek is niet alleen van belang met het oog op de toekomst van de jongere, maar biedt hen na de behandeling tevens structuur in het leven. Dat maakt het risico op terugval kleiner. Door het bieden van een structuur, dragen we natuurlijk bij aan de behandeling, vervolgt Peet. Maar behandelen is niet mijn taak. Dat moet ik voortdurend in de gaten houden. De jongeren willen me wel eens in vertrouwen nemen, maar ik verwijs ze altijd door naar de mensen van JellinekMentrum. Ik vertel ze ook dat ik informatie uitwissel met hun therapeuten. Als jongeren mij bijvoorbeeld in vertrouwen melden dat ze nog stiekem gebruiken, weten ze dat ik dit meld. Klem Peet begeleidt acht tot dertien leerlingen, afhankelijk van het aantal dat een dagbehandeling krijgt. Soms begeleidt ze ook een poliklinische cliënt die even klem zit met de opleiding. De leerlingen worden hier over het algemeen tijdelijk ingeschreven omdat ze geen school hebben of daar niet terecht kunnen. Toch is dat niet altijd het geval. Zo heb ik nu een leerlinge die een Mbo-opleiding volgt waarvoor ze stage moet lopen. Dat kan alleen als ze bij haar oorspronkelijke opleiding ingeschreven blijft staan. Ze volgt hier nu wel lessen Nederlands en wiskunde, maar de stage loopt gewoon vanuit haar reguliere opleiding. Deze leerlinge heeft nog een redelijke structuur. Voor veel jongeren die Peet in haar klas krijgt, geldt dat niet. Vaak volgen ze al een tijdje geen lessen meer omdat ze vanwege hun druggebruik of gedrag van school zijn gestuurd. Ik moet bij hen vaak heel basaal beginnen, zoals leren op tijd te komen of een agenda bij te houden. Verder pluis ik hun achtergrond uit en kijk ik welke hiaten er zijn in hun opleiding om vervolgens die hiaten op te vullen. Bijvoorbeeld met behulp van proefexamens Nederlands, Engels of wiskunde. Op die manier probeer ik ze klaar te maken voor een vervolgopleiding. Met succes. Zojuist zijn twee leerlingen uitgestroomd naar HBO-SPW en HBO-Chemie. De uitstroom is heel divers, variërend van speciaal onderwijs tot de universiteit. 8