Versus Tijdschrift voor Fysiotherapie,17e jrg 1999, no.6 (pp )

Transcriptie

1 Auteur(s): F.B. van de Beld Titel: Het meten van de bekkenrotatie tijdens het gaan op een tapis roulant Jaargang: 17 Jaartal: 1999 Nummer: 6 Oorspronkelijke paginanummers: Deze online uitgave mag, onder duidelijke bronvermelding, vrij gebruikt worden voor (para) medische, informatieve en educatieve doeleinden en ander niet commercieel gebruik. Zonder kosten te downloaden van:

2 HET METEN VAN DE BEKKENROTATIE TIJDENS HET GAAN OP EEN TAPIS ROULANT F.B. van de Beld F.B. van de Beld, fysiotherapeut Particuliere Praktijk, zoetermeer Inleiding In Versus no 3, 1999 is een methode beschreven om de bekkenrotatie in het horizontale vlak tijdens het gaan te bepalen. Hoewel het principe van de daartoe uitgevoerde metingen juist is, kan als bezwaar aangevoerd worden dat de meetprocedure uitgevoerd is door vanuit een (statische) schredestand slechts één pas te maken. Hieraan gekoppeld kleeft het bezwaar dat in deze schredestand het bekken in een meer of minder geroteerde positie gebracht kan worden dan de positie die tijdens het dynamische gaan in de schredestandfase ingenomen wordt. Deze bezwaren kunnen de bekkenrotatie in hoge mate beïnvloeden. Om deze bezwaren te elimineren werd besloten de bekkenrotatie te bepalen tijdens het gaan op een tapis roulant. Hiervoor is gebruik gemaakt van een digitale videocamera. Meetprincipe In de vorige meetprocedure werd de voorwaartse verplaatsing van beide trochanters bepaald ten opzichte van een referentiepunt dat buiten het lichaam lag, en wel ter hoogte van de trochanter in de uitgangspositie. De voorwaartse verplaatsing van de trochanter van het standbeen werd vervolgens afgetrokken van de voorwaartse verplaatsing van de trochanter van het zwaaibeen. Tijdens het gaan op de tapis roulant is de voorwaartse verplaatsing van linker- en rechter trochanter bepaald ten opzichte van een referentiepunt dat op het lichaam zelf ligt. Hiervoor is de hiel gekozen. In figuur 1 wordt de bipedale fase tijdens het gaan vanaf een linker zijaanzicht weergegeven. Figuur 1. = linker trochanter major. o = rechter trochanter major. Verdere verklaring in de tekst. Het linker been staat vóór, het rechter been achter. Er is sprake van linker hielcontact. In de figuur zijn zowel de linker- als rechter trochanter weergegeven. In werkelijkheid is vanaf een linker zijaanzicht de rechter trochanter vanzelfsprekend niet zichtbaar. Zodra het rechter been naar voren zwaait, verplaatsen linker- en rechter trochanter naar voren. Als de linker trochanter zich vanaf zijaanzicht boven de linker hiel bevindt, heeft het linker been de helft van de standfase afgelegd. In figuur 1 is dat afstand a. Het rechter been heeft dan de helft van de zwaaifase afgelegd, in figuur 1 afstand b. De benen bevinden zich dan naast elkaar. Linker- en rechter trochanter liggen dan op één lijn, die loodrecht op het vlak van tekening staat. Beiden hebben op dat moment de helft van de voorwaartse verplaatsing afgelegd. Het bekken heeft dan de helft van de rotatie in het horizontale vlak afgelegd. Het verschil tussen de verplaatsing van rechter- en linker trochanter is

3 dan b-a. Afstand a wordt bepaald op het moment van linker hielcontact. Daartoe is de linker hiel en de linker trochanter gemarkeerd. Een probleem is nu om afstand b te bepalen. De rechter trochanter is immers vanaf linker zijaanzicht niet zichtbaar. Dit probleem is als volgt opgelost. In figuur 2 staat het rechter been voor en het linker been achter. De linker trochanter is vanaf linker zijaanzicht nog steeds zichtbaar. Afstand b in figuur 1, namelijk de horizontale afstand tussen de rechter trochanter en de linker hiel, is precies even groot als in figuur 2 de horizontale afstand tussen de linker trochanter en de rechter hiel. Afstand b wordt daarom gemeten als het rechter been vóór staat, en wel tijdens rechter hielcontact. De rechter hiel wordt daarom ook gemarkeerd. We laten het hier beschreven principe van het bepalen van de bekkenrotatie in het horizontale vlak met behulp van laterale aanzichten, nog eens schematisch "van boven af" zien in figuur 3. Figuur 2. = linker trochanter major. o = rechter trochanter major. Verdere verklaring in de tekst. Figuur 3. Het verschil in de gemeten afstand van hielcontact (H) van linker (a) en rechter (b) been tot de linker trochanter major (T), wordt veroorzaakt door de optredende bekkenrotatie. C is de camerapositie (lateraal aanzicht). Voor de duidelijkheid is de mate waarin het bekken roteert hier overdreven weergegeven. Werkwijze De bekkenrotatie is bij drie proefpersonen bepaald. De bandsnelheid van de tapis roulant bedroeg 5 km/u en 7 km/u. Om afstand a en b te kunnen meten zijn uit de video-opnames drie momenten geselecteerd waarbij er sprake was van linker hielcontact (figuur 4a) en drie waarbij er sprake was van rechter hielcontact (figuur 4b). (In figuur 4 wordt slechts één hielcontact links en rechts getoond). Figuur 4a. Linker hielcontact

4 Figuur 4b. Rechter hielcontact.de afstand H-T is groter dan in figuur 4a. De camera nam 25 beeldjes per seconde op. Bij een dergelijke, vrij lage opnamesnelheid is het niet mogelijk om zes op elkaar volgende passen te selecteren, aangezien niet tijdens iedere pas precies het moment van hielcontact vastgelegd wordt. Bij proefpersoon 1 konden om die reden geen betrouwbare hielcontacten geselecteerd worden bij een bandsnelheid van 7 km/u. De metingen werden uitgevoerd met behulp van het tekenprogramma CorelDraw 8.0 De op het beeldscherm gemeten afstanden werden omgerekend naar de afstanden in werkelijkheid. Voor het meetkundig bepalen van de bekkenrotatiehoek wordt verwezen naar het eerder verschenen artikel. De aldaar bepaalde bekkenrotatie vond rechtsom plaats, omdat het rechter been standbeen was en het linker zwaaibeen. In het hier beschreven experiment is de rotatie linksom: het linker been is standbeen en het rechter zwaaibeen. De bij dit artikel behorende, maar niet getoonde meetkundige figuren zijn daarom het spiegelbeeld van die in het vorige artikel. De aldaar aangegeven afstand LFK 1 - LFK 3 komt overeen met 2x (b-a). Resultaten In tabel 1 worden de gemiddelden van a en b, het verschil b-a, de grootte van de volledige bekkenrotatiehoek en de paslengte weergegeven bij een bandsnelheid van 5 km/u. In tabel 2 staan de waarden vermeld bij een snelheid van 7 km/u. No. b a b-a volledige bekkenrotatiehoek paslengte 1 20,7 16,6 4, ,5 22,9 1, ,8 18,0 3, Tabel 1 No. b a b-a (c-m) volledige bekkenrotatiehoek paslengte 2 32,5 29,0 3, ,8 21,0 2, Tabel 2 Discussie Het in dit artikel beschreven experiment mag niet opgevat worden als een wetenschappelijk onderzoek. Slechts van drie proefpersonen is de bekkenrotatie tijdens het gaan bepaald. Er is dan ook van niet meer dan een meetmethode sprake. Het trekken van conclusies is daarom niet toegestaan. Hooguit kan geprobeerd worden te verklaren waarom de bekkenrotatie bij proefpersoon 2 veel geringer is

5 dan die bij de proefpersonen 1 en 3. Een ander opmerkelijk verschijnsel is de afname van de bekkenrotatie bij proefpersoon 3 bij een hogere bandsnelheid. U wordt uitgenodigd uw visie op deze zaken de redactie te doen toekomen!. Uit het experiment komt wel duidelijk naar voren dat de grootte van bekkenrotaties sterk kan afwijken van de in de literatuur genoemde waarden (8 ). Proefpersoon 1 in dit experiment is overigens dezelfde bij wie in het vorige experiment de metingen zijn uitgevoerd. De rotatie bleek toen 24 bij een vermeende (te grote) bekkenbreedte van 24 cm. Uit röntgenopnamen blijkt dat een bekkenbreedte van 18 cm een aanzienlijk reëlere maat is. Indien de breedte op 18 cm wordt gesteld zou de rotatie in het vorige experiment 30 zijn geweest, tegenover 26 nu. De meting waarbij het referentiepunt buiten het lichaam lag, blijkt dus redelijk betrouwbaar te zijn geweest. LITERATUUR 1. Beld F.B. van de Meting van de endorotatie in het heupgewricht tijdens het gaan. Versus, Tijdschrift voor Fysiotherapie, 17e jrg. (1999), no.3, pp.115 t/m Inman V.T. et al. Human Walking. Williams en Wilkins (1981) Baltimore, USA 3. Perry J. Gait Analysis. SLACK Incorporated, Thorefare, USA