Amerikaanse eiken: een vloek of een zegen voor vleermuizen?

Maat: px

Weergave met pagina beginnen:

Download "Amerikaanse eiken: een vloek of een zegen voor vleermuizen?"

Andrea Vos
7 jaren geleden
Aantal bezoeken:

1 Amerikaanse eiken: een vloek of een zegen voor vleermuizen? meer en meer komen natuurverenigingen onder vuur te liggen Alex Lefevre Vleermuizenwerkgroep Natuurpunt Welkom op de website van vzw Unie Vlaamse Bosbouw. En hoe is de situatie in Nederland? Amerikaanse eik: Quercus rubra L. Werd voor het eerst ingevoerd in Nederland in De Amerikaanse eik groeit zowel op rijke als arme en droge zandgronden, maar groeit niet of slecht op kleigronden en op gronden met een hoge zuurtegraad. De eikels zijn een belangrijke voedingsbron voor verschillende soorten spechten, de gaai, mezen, fazanten, kraaien en eekhoorns. Uitlopende jonge twijgen en bladeren worden graag gegeten door reëen, edelherten en diverse soorten muizen. Franse naam: Le chêne rouge Duitse naam: amerikanischen Roteiche Engelse naam: Northern Red Oak

2 Zijn Amerikaanse eiken enkel van belang voor vleermuizen? Hoe kan een vleermuis een onderscheid zien tussen een holte in een zomereik en in een Amerikaanse eik?

3 Helmer, 1987 En verder boomsoort aantal door kolonies bewoond totaal aantal bomen door vleermuizen bewoond % dat boomsoort uitmaakt van totaal aantal vleermuisbomen % dat boomsoort uitmaakt van totale opp van bomen ouder dan 65jaar in het onderzoeksgebied grove den douglasspar thuja 1 1 beuk zomereik amerikaanse eik es berk 7 schietwilg 1 1 treurwilg 1 ratelpopulier 2 2 paardekastanje 3 2 acacia 4 3 overige loofbomen 6 "Bij het streven om uitheemse boomsoorten zoveel mogelijk te vervangen door bomen die van nature wel in ons land thuishoren, dient men wel te beseffen dat in sommige gebieden alleen bepaalde 'exotische' boomsoorten oud genoeg zijn om onderdak te bieden aan vleermuizenkolonies. In die gebieden zou men moeten wachten met het kappen van deze exoten totdat inheemse bomen hun rol voor vleermuizen kunnen overnemen." Fuchs, 1986: Vervolgonderzoek naar boombewonende vleermuizen in het westen van het Gooi: 3 ae bezet door vleermuizen. Twisk, 1991: Vleermuizen in 'De Leyen', Midden-Brabant: verschillende kolonies watervl in ae + idem dito voor de rosse vleren. Limpens, Bongers & Kopinga, Het voorkomen van holten in bomen wordt volgens Limpens et al. (1991) en Fan et al. (2003) vooral beïnvloedt door de diameter (relatieve maat voor de leeftijd), de standplaats en de boomsoort (duurzaamheid van het hout).

4 En recenter: Paarplaats rosse vleermuis in Amerikaanse eik in Langenboom (Noord- Brabant) Van der Wijden, 1999 Holten inventarisatie in het Zoerselbos (Prov Antwerpen). De specht is de belangrijkste oorzaak van holtevorming in eikenbossen. 187 holle loofbomen met 269 holten (1,4/boom) 177 ze, 9 ae en 1 B 36 koloniebomen (33 ze en 3 ae): watervleermuis, franjestaarten, baardvleermuizen, grootoren en rosse vleermuis Een holle boom dode boom! Sparen van levende holle bomen. Grotenhoutbos 300 ha Een vleermuisrijk gebied: 8 soorten met zekerheid

5 Voorkomen boomholten Boomholten onderzoek 403 bomen onderzocht 6,7% (n=27) met holten 2,3% naaldbomen 10% loofbomen grove den 14% lork 0% zomereik 33% beuk 53% Strypstein, Holsbeek & Lefevre, 2004 Boomholtenonderzoek in de dreven Procentuele verdeling van de boomholten volgens de ontstaanswijze Parameter Totaal bomen Totaal holle bomen Totaal boomholten Gemiddeld aantal holten per boom Totaal spechtengaten Zomereik (Quercus robur) ,3 3 Amerikaanse eik (Quercus rubra) ,4 19 Totaal / 22 % Totaal rottingsgaten Gemiddelde DBH bomen (cm) ± Stdev 41 ± 8 60 ± 9 / 20 Gemiddelde DBH holle bomen (cm) ± Stdev 38 ± 5 59 ± 8 / 10 0 bosbestand dreef spechtenholen rottingsholen

6 Overzicht van de gestandaardiseerde aantallen De Amerikaanse eiken vertoonden 79% van alle waargenomen holten Parameter Zomereik (Querc us robur) Amerikaanse eik (Quercus rubra) Totaal Gestandaardiseerde aantallen spechtengaten en rottingsgaten in de onderzochte zomereikendreef (n=100) en Amerikaanse eikendreef (n=100) Totaal bomen Totaal holtebomen 5, ,9 Totaal boomholten 7, ,9 Totaal spechtengaten 2, ,9 Totaal rottingsgaten 4, ,9 # holtebomen 87% van de spechtengaten werden ontdekt in de Amerikaanse eiken! Procentuele verdeling van de spechtengaten (links) en rottingsgaten (rechts) naar de verschillende boomsoorten, na standaardisatie Spechten vertonen een significante voorkeur voor Amerikaanse eiken en een significante afkeur voor lorken. Ten einde te achterhalen of spechten een significante voorkeur geven aan bepaalde boomsoorten, werden de waargenomen aantallen spechtengaten onderworpen aan een X 2 -toets. Voor deze analyse werden alle geïnventariseerde boomsoorten samen genomen (zowel bosbestanden als de dreven). Dit levert in totaal vijf verschillende boomsoorten op. Zomereik & Zomereiken dreef Beuk Amerikaanse eikendreef Grove den Lork spechtengaten Spechten gaten -1,29 0,83 3,78-1,15-2,44 rottingsgaten Voorkeur van spechten voor specifieke boomsoorten, geajusteerde residu s van de 2x5-kruistabel

7 Beuken en Amerikaanse eiken vertonen significant meer rottingsgaten. Beuken en Amerikaanse eiken vertoonden significant meer rottingsgaten dan zou worden verwacht uit het aantal onderzochte bomen van die soorten. Grove dennen en lorken vertoonden daarentegen een significant kleinere vatbaarheid voor rottingsprocessen in het domeinbos Grotenhout. In het Grotenhout behoren > 50% van de holle bomen tot de Amerikaanse eik % verdeling van de holle bomen over de boomsoorten in geval van gelijke percentages van elke boomsoort. Zomereik & Zomereik endreef Beuk Amerikaanse eikendreef Grove den Lork Spechten gaten -0,80 2,52 2,59-2,68-1,96 Vatbaarheid van de boomsoorten voor rottingsgaten, geajusteerde residu s van de 2x5-kruistabel % Verdeling van het loofbos in het domeinbos Grotenhout vóór het kappen t.o.v. de % verdeling van de holle bomen binnen dat loofbos. Conclusie Grotenhoutbos Turnhouts Vennengebied Voor een meer realistische bossamenstelling, t.t.z. met minder exoten, zoals in het geval van het Grotenhoutbos verdwijnen ca 22% van de holten of 5,5% van de geschikte holten.

8 Turnhouts Vennengebied Turnhouts Vennengebied Turnhouts Vennengebied Anderzijds is er de massale uitzaai, vermoedelijk problematisch voor jagende vleermuizen? Amerikaanse vogelkers

9 Zijn vleermuiskasten dan een alternatief? Toekomst visie naar vleermuizen toe NIET OP LANGERE TERMIJN Geleidelijk verwijderen van uitheemse soorten zoals de Amerikaanse eik en acacia, via een proces van tientallen jaren en uiteraard zonder er nieuwe bij te planten. Indien men toch deze uitheemse bomen moet verwijderen dan moeten vleermuisdeskundigen deze bomen inspecteren op de aanwezigheid van vleermuizen(kolonies). En wat met de wetgeving? Habitatrichtlijn(soorten)? Klacht neerleggen? Kan ringen een oplossing bieden? Veiligheid? Hoe met vallende takken?

10 Waarom moeten we zeker Amerikaanse eiken behouden? Met dank aan: Herman Limpens Frank Van Gorp Luc Swerts Ben Van der Wijden Rollin Verlinde Yves Adams Wout Willems + vele andere medewerkers die deze visie ondersteunen

Vergelijkbare documenten

Vleermuizen ge dreven door het landschap

Vleermuizen ge dreven door het landschap Alex Lefevre, Brussel 15/12/16 Natuurpunt Studie vzw vleermuizenwerkgroep Scheuren, spleten, boomscors Hoe onderzoeken? Belang voor andere zoogdieren Beheer van dreven Holle bomen Vleermuizen ge dreven