Jules Moretuslei Antwerpen-Wilrijk info@ivca.be

Transcriptie

1 INTERCOMMUNALE VERENIGING VOOR CREMATORIUMBEHEER IN DE PROVINCIE ANTWERPEN Jules Moretuslei Antwerpen-Wilrijk info@ivca.be EVALUATIENOTA BESTUURSPERIODE

2 INTERGEMEENTELIJKE VERENIGING I.V.C.A. BESTUURSPERIODE DEEL 1 OVERZICHT CREMATIELANDSCHAP IN VLAANDEREN De werking van de intergemeentelijke vereniging I.V.C.A. is niet los te denken van het ruimere kader van de lijkbezorging en de uitvaartsector. Die sector is de laatste jaren sterk veranderd, geprofessionaliseerd en vooral gecommercialiseerd. In deze evaluatienota belichten we daarom niet alleen de werking van de I.V.C.A. tijdens de afgelopen bestuursperiode, maar gaan we ook in op de tendensen en evoluties binnen de uitvaartsector. Regionale spreiding van crematoria: heden en toekomst Vlaanderen telt 8 crematoria Vooraf dient herinnerd te worden aan het feit dat in Vlaanderen de Vlaamse overheid er voor gekozen heeft om de oprichting en het beheer van crematoria toe te vertrouwen aan de gemeenten of aan intergemeentelijke samenwerkingsverbanden (artikel 2 van het Vlaams decreet van 16 januari 2004 betreffende de begraafplaatsen en de lijkbezorging). De Vlaamse regering heeft deze keuze verantwoord aan de hand van verschillende argumenten. In de eerste plaats is de lijkbezorging een zaak van openbare orde en een kerntaak voor de gemeenten. Verder moet ook een volledige neutraliteit en gelijkheid gewaarborgd kunnen worden en kan er geen onderscheid gemaakt worden op grond van geloofsovertuiging, nationaliteit, afkomst, enz De Vlaamse overheid is van oordeel dat alleen publieke organisaties deze waarborgen kunnen verstrekken. Verder heeft de overheid de keuze bevestigd om te streven naar eigentijdse crematoria waar met eerbied voor traditie in een eigentijdse omgeving afscheid kan genomen worden van de overledene. De oprichting van dergelijke gebouwen wordt aangemoedigd door het verlenen van een subsidie. Zoals kan afgeleid worden uit de statistische gegevens kennen we vandaag in Vlaanderen acht verschillende vestigingen van crematoria. Bij het begin van de bestuursperiode waren dit er nog zes. Iedere provincie telde één crematorium (Brugge, Lochristi, Vilvoorde en Hasselt) en in de provincie Antwerpen zijn er twee crematoria (Antwerpen en Turnhout). Dit was onvoldoende om de toekomstige vraag naar crematies op te vangen. Om die reden openden twee nieuwe crematoria hun deuren, met name in West-Vlaanderen (Kortrijk) en Oost- Vlaanderen (Sint-Niklaas). Daarnaast zullen er in de nabije toekomst nog een aantal bijkomende crematoria geopend en gebouwd worden (cfr. supra). Vlaanderen heeft in tegenstelling tot Nederland bijvoorbeeld bewust gekozen om regionale crematoria te bouwen. De meeste projecten gaan uit van een crematorium per 300 à

3 inwoners en men streeft er naar om de afstand tot een crematorium niet veel groter dan 25 km te maken. Crematoria vereisen echter grote investeringen, o.a. op milieutechnisch vlak. Om de prijs voor een crematie te kunnen beperken is een zorgvuldige inplanting van crematoria noodzakelijk. Door de reeds vermelde blijvende stijging van het percentage crematies (+60% in Vlaanderen) zijn nieuwe crematoria noodzakelijk. Hierbij komt nog de te verwachten stijging van het sterftecijfer in de nabije toekomst. Recent geopende crematoria Crematorium Uitzicht (Kortrijk West-Vlaanderen) 21 gemeenten uit Zuid-West Vlaanderen hebben zich verenigd in de Intergemeentelijke Vereniging voor Crematoriumbeheer in Zuid-West-Vlaanderen (Psilon). Zij kozen de begraafplaats van Hoog-Kortrijk als vestigingsplaats. Via de Vlaamse Bouwmeester werd het project van de Portugese architect Souto De Moura geselecteerd. Het crematorium was operationeel in het najaar van 2011 en werd officieel in gebruik genomen in Crematorium Uitzicht - Kortrijk Crematorium Heimolen (Sint-Niklaas Oost-Vlaanderen)

4 Dit crematorium opende de deuren in 2010 en wordt beheerd door de Intercommunale Vereniging voor Crematoriumbeheer in de Provincie Oost-Vlaanderen (Westlede) die tevens het crematorium van Lochristi nabij Gent beheert. Via de Open Oproep van de Vlaamse Bouwmeester werd de architectuuropdracht toevertrouwd aan het Nederlandse architectenbureau Claus en Kaan. Crematorium Heimolen Sint-Niklaas De toekomstige crematoria Crematorium Hofheide (Holsbeek Vlaams-Brabant) De Opdrachthoudende Vereniging voor Crematoriumbeheer in het arrondissement Leuven telt 19 aangesloten gemeenten. Zij koos het domein Hofheide te Holsbeek (nabij Aarschot) als vestigingsplaats.

5 Via de Vlaamse Bouwmeester werd gekozen voor een ontwerp van de Gentse architecten Coussée & Goris. De opening van dit crematorium, dat volop in aanbouw is, wordt in 2013 verwacht. Crematorium Hofheide (impressies) Holsbeek Andere geplande crematoria Naast het concrete bouwproject in Holsbeek worden er nog vier andere concrete projecten voorbereid. De intergemeentelijke vereniging Havicrem zal een nieuw crematorium bouwen en beheren in Zemst (Vlaams-Brabant) dat vermoedelijk vanaf het verouderde privaat geëxploiteerde crematorium van Vilvoorde zal vervangen. In Oost-Vlaanderen (Aalst) zal een derde crematorium gebouwd worden door de intergemeentelijke vereniging Westlede. Hetzelfde architectenteam, dat tekende voor het crematorium in Sint-Niklaas, zal ook het project in Aalst begeleiden. In Oostende werd een intergemeentelijke vereniging opgericht tussen vier Westvlaamse gemeenten met de bedoeling om in de kuststreek een crematorium te openen. Onze vereniging heeft in 2012 een samenwerkingsovereenkomst met de stad Lommel gesloten om naast de begraafplaats Centrum een crematorium op te richten voor Noord-Limburg. Tot slot kan nog vermeld worden dat twee projecten in onderzoek zijn. De Westvlaamse intergemeentelijke vereniging zal in de toekomst nog bestuderen of er op de as Brugge-Kortrijk nog nood is aan een bijkomende vestiging. Onze vereniging kon in het nabije verleden de plannen voor een crematorium in Brasschaat niet realiseren, maar de vraag blijft of het in functie van mobiliteit en regionale spreiding nodig is om in het noorden van de provincie Antwerpen nog een crematorium op te richten. Deze vraag wordt verder onderzocht in functie van de reële behoeften van de uitvaartsector. Brussel en Wallonië In de hoofdstad is de organisatie en het beheer van crematoria in belangrijke mate identiek aan de Vlaamse situatie. Brussel kent vandaag één crematorium, het oudste in België, dat sedert

6 1930 in gebruik is. Naast deze vestiging in Ukkel zijn er zeer concrete plannen om tegen een nieuw crematorium te openen in het noorden van Brussel (Evere). Zeer gelijklopend met Vlaanderen is dat ook Wallonië voor regionale crematoria heeft geopteerd. Henegouwen kent drie crematoria (Bergen, Charleroi en Frasnes) en de provincie Luik telt twee vestigingen (Luik en Welkenraedt). Daarnaast is er een crematorium in Court- Saint-Etienne (Waals-Brabant) en Ciney (provincie Namen). In het zuiden van het land zijn er geen concrete projecten meer gepland. Een eerder plan om in de Borinage-streek (La Louvière) nog een crematorium te openen is tot op heden niet concreet uitgewerkt. Statistische gegevens over crematies Hieronder vindt men een evolutie van het aantal crematies in ons land tijdens de periode 1988 tot Op basis van deze gegevens kan men vaststellen dat het aantal crematies in een regio stijgt indien er zich daar een crematorium bevindt. Court-Saint-Etienne Kortrijk Frasnes Sint-Niklaas Hasselt Vilvoorde Turnhout Bergen Charleroi Lochristi Brugge Antwerpen Luik Ukkel Crematie zit in de lift Crematie en begraving bestaan in alle Europese landen naast elkaar. Crematie als vorm van lijkbezorging werd in de 2 de helft van de 19 e eeuw terug in Europa geïntroduceerd. Vanaf het begin van de 20 ste eeuw steeg het aantal crematies in de meeste landen. De stijging in de meer katholiek geïnspireerde landen begon pas na het opheffen van het verbod op crematie door de katholieke kerk.

7 In ons land werd crematie toegelaten bij de wet van 21 maart 1932 maar het was pas vanaf de jaren zeventig van vorige eeuw dat het geleidelijk aan tot de brede lagen van de bevolking doordrong. Vandaag wordt ruim 50% van de overledenen in ons land gecremeerd. De Vlaamse uitvaartsector De begrafenisondernemer In Vlaanderen hebben we de afgelopen jaren een belangrijke wijziging zien ontstaan bij de begrafenisondernemer zelf. Waar vroeger elke gemeente wel over één of meerdere lokale uitvaartondernemers beschikte, is dat vandaag toch wel even anders. We kunnen twee groepen van begrafenisondernemers onderscheiden, namelijk de onafhankelijke uitvaartondernemer enerzijds en de aan een uitvaartverzekeraar gebonden ondernemingen anderzijds. Vele familiale bedrijven werden immers overgenomen door de grootste uitvaartverzekeraar in ons land, waardoor er sprake is van een aanzienlijke schaalvergroting. De onafhankelijke vooral grotere begrafenisaannemers zijn echter niet stil blijven zitten en zijn zelf ook gaan investeren in eigen infrastructuur om plechtigheden en uitvaartmaaltijden in te organiseren. De crematoria worden door deze groep wel eens oneerlijke concurrentie verweten omdat dezelfde vormen van dienstverlening worden aangeboden. Uiteraard mag niet vergeten worden dat de crematoria hierin destijds een voorbeeldfunctie hebben vervuld en dat er toch nog altijd een belangrijke groep van kleine uitvaartondernemers bestaat, die zelf niet de middelen hebben om te investeren in eigen infrastructuur en bijgevolg dankbaar gebruik maken van de openbare voorzieningen, die de crematoria bieden. Daarnaast zien we ook een sterke professionalisering en commercialisering in de uitvaartsector. De begrafenisondernemer heeft zich ontwikkeld tot een all-round dienstverlener. Vroeger deed een uitvaartondernemer veel beroep op andere dienstverleners en onderaannemers, bijvoorbeeld voor de bloemen, het drukwerk, het vervoer, enz De moderne uitvaartondernemer zal die diensten nu vaak zelf organiseren en aanbieden aan de nabestaanden. Tradities Het verloop van een uitvaartplechtigheid kent vele tradities en de uitvaartondernemer speelt een belangrijke rol in het verzorgen van die tradities. De doorbraak van de crematie heeft ongetwijfeld voor een belangrijke omwenteling gezorgd. Meer en meer plechtigheden worden uitgevoerd met een urne in plaats van de kist, terwijl ook het aantal mogelijke asbestemmingen werd uitgebreid. Nieuwe tendensen, zoals de begrafenis van de asurne in het urnenbos of het thuis bewaren van de asurne, kennen heel wat succes. De verstrooiing van de as op de strooiweide blijft de meest verkozen asbestemming.

8 De afscheidsplechtigheden hebben eveneens een hele evolutie gekend. Het traditionele afscheid in de kerk heeft plaats gemaakt voor plechtigheden in aula s of besloten afscheidsruimten bij de begrafenisondernemer. De audio-visuele middelen hebben hun intrede gedaan en afscheidsmomenten worden meer en meer opgenomen of met een webcam en een internetverbinding uitgezonden. Zo biedt het afscheid een blijvende herinnering of kunnen nabestaanden, die niet aanwezig kunnen zijn tijdens de plechtigheid, toch het afscheid volgen. De kostprijs van een begrafenis Op de vraag naar de kostprijs van een begrafenis kan men onmogelijk een juist of exact antwoord geven. Veel hangt immers af van de keuzes die de nabestaanden maken bij het organiseren van de uitvaart. Men mag er van uitgaan dat een gemiddelde uitvaart à euro zal kosten, hoewel facturen van 7 of euro ook niet uitzonderlijk zijn. Zeker als men opteert voor een uitgebreide koffietafel, een mooie kist en een grote grafzerk, dan zullen de kosten al snel oplopen. Het cliché wil dat een crematie duurder zou zijn als een gewone begrafenis. Dit klopt doorgaans niet omdat de kosten van een dure kist en een grafzerk kunnen vermeden worden. Uiteraard is er de kostprijs van de crematie en de prijs van een sierurne, indien daarvoor gekozen wordt. Het lijkt dan ook correcter te zijn dat beide vormen van uitvaart een gelijkwaardige kostprijs kennen. De omvang van de factuur van een uitvaart versterkt wel twee andere tendensen die overgewaaid zijn vanuit Nederland. Uitvaartverzorgers hebben het concept van de budgetuitvaart uitgevonden waarbij uitvaarten worden aangeboden volgens een vaste formule en tegen een vaste prijs. Meestal zijn er nog wel enkele varianten mogelijk, maar de nabestaanden weten op voorhand wat ze zullen moeten betalen. Daarnaast zien we ook de toename van het aantal uitvaartverzekeringen, die mensen onderschrijven om de kosten van de uitvaart niet ten laste te leggen van hun nabestaanden. De uitvaartverzekering Aanvankelijk was de uitvaartverzekering een middel om minder begoede mensen toch een deftige uitvaart te kunnen bezorgen. Tegenwoordig kan iedereen een dergelijke verzekering afsluiten en hebben de verzekeringsmaatschappijen, banken en ziekenfondsen verschillende produkten in aanbieding. Een uitvaartverzekering dekt ondertussen ook alle kosten van een uitvaart, waar dit oorspronkelijk alleen maar over de kist en de uitvaartdienst. In vele landen van Europa, zoals bijvoorbeeld in Nederland en Spanje (+70%), zijn uitvaartverzekeringen even gebruikelijk als een auto- of hospitalisatieverzekering. In België daarentegen blijft men sceptischer (10%), hoewel de jongste jaren meer mensen een uitvaartverzekering hebben onderschreven. De uitvaartverzekering kan verschillende vormen aannemen. De meest eenvoudige vorm is de uitvaartspaarrekening. Het is een spaarrekening op eigen naam, waarop periodiek spaargelden worden gestort en die uitsluitend mag gebruikt worden om de factuur van de begrafenisondernemer te betalen. De kapitaalverzekering is een tweede vorm. In de overeenkomst wordt een vast bedrag vooropgesteld, dat met intresten zal uitgekeerd worden bij het overlijden aan de begunstigde die

9 in de uitvaart zal voorzien. Het vooropgestelde kapitaal en de te betalen premies kan door de verzekerde bepaald worden in functie van de formules die de verzekeraars aanbieden. Ten slotte is er de natura uitvaartverzekering, die een pakket aan uitvaartdiensten omvat en die een bepaalde waarde vertegenwoordigen. De verzekerde betaalt de premies en de uitvaartondernemer garandeert een correcte uitvoering van het dienstpakket op het ogenblik dat de verzekerde overlijdt. Het is vooral dit type van natura verzekeringen dat de uitvaartverzekeraars proberen te verkopen omdat ze zelf begrafenisondernemingen hebben die dan de uitvaart zullen verzorgen. Zoals reeds eerder vermeld gaat het om begrafenisondernemingen die in het verleden door de uitvaartverzekeraar werden opgekocht, maar die nog steeds onder hun oude vertrouwde naam opereren. De consument weet dus niet altijd dat hij geen keuzevrijheid heeft of dat hij niet bij een onafhankelijke uitvaartondernemen terecht kan. Tevens is het belangrijk om na te gaan wat precies de inhoud is van het dienstenpakket dat in de natura verzekering is opgenomen (bijvoorbeeld het aantal rouwbrieven, crematie of niet, transport, opbaring, enz ) omdat mensen daar niet altijd bij stil staan bij het afsluiten van de polis. Op het ogenblik van de uitvaart durven dan nog wel eens verrassingen opduiken en moeten de nabestaanden nog extra kosten betalen. Nederlands onderzoek leert dat vele verzekerden onderverzekerd zijn en dat een opleg van tot euro niet uitzonderlijk zijn. Ondanks alle mogelijkheden en varianten blijft de uitvaartverzekering een dure aangelegenheid, zelfs wanneer het eventuele fiscale voordeel mee in overweging wordt genomen. De consument kan het geld beter zelf beleggen en voorzien in de kosten van zijn eigen uitvaart. Heeft men echter weinig middelen om te beleggen dan kan een kapitaalverzekering uitkomst bieden. De natura verzekering zal altijd duurder zijn en biedt minder keuzemogelijkheden voor de nabestaanden. Samenwerking tussen de Vlaamse openbare crematoria De directeurs van de verschillende Vlaamse openbare crematoria vergaderen op regelmatige basis om kennis en ervaringen te delen, alsook om de samenwerking tussen de crematoria onderling te bevorderen. Die samenwerking is mogelijk in diverse domeinen en betekent een meerwaarde voor de werking van ieder crematorium afzonderlijk. Tot op heden bleef deze samenwerking eerder op een informeel niveau. In 2012 keurden de verschillende intergemeentelijke verenigingen het voorstel goed om deze samenwerking te intensifiëren en te formaliseren. Opzet De Vlaamse intergemeentelijke verenigingen voor crematoriumbeheer, namelijk: - IGS Westlede (provincie Oost-Vlaanderen): crematoria te Lochristi, St.-Niklaas, project Aalst; - I.V.C.A. (provincie Antwerpen): crematoria Wilrijk en Turnhout, project Lommel; - IGS Psilon (regio Zuid-West-Vlaanderen): crematorium te Kortrijk; - IGS Havicrem (regio Halle-Vilvoorde): crematorium te Vilvoorde, project Zemst; - IGS Hofheide (regio Leuven): crematorium te Holsbeek; - I.C.V.C. (Brussels Gewest): crematorium Ukkel, project Evere; hebben daarom een samenwerkingsplatform opgericht om een aantal diensten en faciliteiten samen te ontwikkelen en op te volgen.

10 Zo zal er ondermeer samengewerkt worden op het vlak van: - studie en ontwikkeling betreffende positionering en operationele werking van de crematoria; - belangenverdediging/gesprekspartner t.a.v. Vlaamse overheid; - belangenverdediging/gesprekspartner t.a.v. federaties van uitvaartondernemingen; - ombudsdienst/bemiddeling t.a.v. klanten en families; - gemeenschappelijke bestellingen en groepsaanbestedingen; - ontwikkeling gemeenschappelijke beheersinformatica; - communicatie en informatieverstrekking: website, gemeenschappelijke persinitiatieven, kunstevenement; - uitwisseling gespecialiseerd personeel; - organisatie gemeenschappelijke opleidingen; - technisch advies; - benchmarking; - enz. Structuur en rapportering Dit samenwerkingsplatform zal een lichte, flexibele structuur blijven die a priori operationeel moet werken, zonder een zwaar beheersapparaat. Er wordt geopteerd voor een feitelijke vereniging, waarvan de werking wordt opgevolgd en gestuurd vanuit een maandelijks directeursoverleg. De grote beleidslijnen en het budget worden vastgelegd op een jaarlijks gemeenschappelijke Conferentie van Voorzitters en Directeurs. Personeelsinzet Het platform werkt met een minimale eigen personeelsbezetting. De verschillende opdrachten van het platform worden projectmatig opgevolgd door medewerkers vanuit de intergemeentelijke verenigingen, volgens een onderling af te spreken billijke verdeling van tijdsinzet. De beleidsondersteuning en het secretariaat van het platform wordt opgevolgd door een aan te stellen medewerker. Deze medewerker wordt bij voorkeur gedetacheerd vanuit en gehuisvest binnen één van de crematoriumverenigingen. Budget Bij de opstart wordt een jaarbudget van euro voorzien. Dit budget wordt proportioneel ingebracht door de partners-intergemeentelijke verenigingen, à rato van 2 euro per uitgevoerde crematie. In het laatste kwartaal van het lopende werkjaar wordt telkens een nieuwe begroting opgesteld voor het komende werkjaar. Duur engagement De samenwerking loopt in eerste instantie voor een periode van drie jaar ( ). Vóór eind 2015 volgt een evaluatie van de werking en de structuur van het partnerschap, in het perspectief van een verdere samenwerking op langere termijn.

11 DEEL 2 EVOLUTIE WERKING I.V.C.A. Verlenging vereniging De I.V.C.A. werd in 1978 opgericht voor een periode van 30 jaar. Die mogelijkheid veranderde met het decreet van 6 juli 2001 houdende de intergemeentelijke samenwerking (zie artikelen 35 en 36). Voortaan kunnen intergemeentelijke verenigingen maar voor 18 jaar opgericht worden. Tegen het einde van die periode van 18 jaar kan evenwel besloten worden om de werking van de intergemeentelijke vereniging te verlengen, telkens voor een nieuwe periode van 18 jaar. Die verlenging kwam in 2008 ook ter sprake voor de I.V.C.A.. De algemene vergadering heeft daarom op 28 februari 2008 besloten de opdrachthoudende vereniging I.V.C.A. te verlengen voor een nieuwe periode van 18 jaar welke zal eindigen in Wijziging statuten Op dezelfde algemene vergadering van 28 februari 2008 werd een statutenwijziging goedgekeurd. In artikel 13 werd een 4 e paragraaf toegevoegd, waarbij een mandaat van bestuurder wordt toegekend aan de gemeente waar zich een vestiging van de I.V.C.A. bevindt. In de praktijk betekende dit een bijkomend mandaat van bestuurder voor de stad Antwerpen en de stad Turnhout. Aangesloten gemeenten Naast de provincie Antwerpen zijn er nog 52 gemeenten aangesloten als aandeelhouder van de intergemeentelijke vereniging I.V.C.A.. Tijdens de afgelopen bestuursperiode kwam hier geen verandering in. De aangesloten besturen zijn: Stichtende leden: De provincie Antwerpen De steden Antwerpen, Mechelen en Turnhout Later aangesloten leden: Uit het arrondissement Antwerpen: De gemeenten Aartselaar, Boechout, Boom, Borsbeek, Brasschaat, Edegem, Hemiksem, Hove, Kalmthout, Kapellen, Kontich, Mortsel, Niel, Rumst, Schoten, Stabroek, Wijnegem, Wommelgem, Zandhoven, Zoersel en Zwijndrecht. Uit het arrondissement Mechelen: Bonheiden, Heist-op-den-Berg, Lier, Willebroek.

12 Uit het arrondissement Turnhout: Arendonk, Baarle-Hertog, Balen, Beerse, Dessel, Geel, Grobbendonk, Herentals, Hoogstraten, Hulshout, Kasterlee, Laakdal, Lille, Meerhout, Merksplas, Mol, Olen, Oud-Turnhout, Ravels, Retie, Rijkevorsel, Vorselaar, Vosselaar, Westerlo. Samenstelling Raad van Bestuur op 31 december 2012 De raad van bestuur was op 31 december 2012 als volgt samengesteld: - Luc Bungeneers, voorzitter, Antwerpen - Lydia Gorrebeeck, ondervoorzitter, Antwerpen - Luc Debondt, tweede ondervoorzitter, Turnhout - Frank Geudens, secretaris, provincie Antwerpen - Rita Janssens, lid directiecomité, Mechelen - Paul Valkeniers, lid directiecomité, Schoten - Hugo Vanderbecken, lid directiecomité, Brasschaat - Luc Vloemans, lid directiecomité, Lille - Simone Van Brussel, Antwerpen - Gerda Van Langendonck, provincie Antwerpen - Rina Van de Weyer, provincie Antwerpen - Livia Moreau, provincie Antwerpen - Gilbert Van Nuffel, Antwerpen - Leo D heu, Antwerpen - Nancy Vanroy, Aartselaar - Annemie Hendrickx, Herentals - Herman De Bleser, Antwerpen - Brigitte Van De Heyning, Heist-op-den-Berg - Greet Van Gool, Antwerpen - Andy Janssens, Boom - Tom Daniels, Turnhout - Rony Van Hemelen, Geel - Patrick Geuens, Retie - Tatjana Scheck, Antwerpen - Roger Van Loon, Vosselaar - Michel Meeus, Dessel - Frans De Bondt, Baarle-Hertog - Mia Moortgat, Aartselaar - Wilfried Van Vlem, Boechout Evolutie dienstverlening In de crematoria van Antwerpen en Turnhout bieden we drie vormen van dienstverlening aan, namelijk (1) het uitvoeren van crematies, (2) het organiseren van afscheidsplechtigheden en (3) het verzorgen van uitvaartmaaltijden. De belangrijkste activiteit blijft onveranderd het uitvoeren van de crematies. Het aandeel van de afscheidsplechtigheden en de uitvaartmaaltijden ligt op respectievelijk 26% en 15%. Het aantal crematies en afscheidsplechtigheden blijft toenemen, terwijl de vraag naar uitvaartmaaltijden daalt. De economische en financiële crisis, maar ook de concurrentie in deze sector zijn hier niet vreemd aan.

13 Dienstverlening I.V.C.A. Uitvaartkamers Plechtigheden Crematies Uitgevoerde projecten & investeringen In de voorbije jaren heeft de I.V.C.A. vooral geïnvesteerd in de renovatie van het crematorium van Antwerpen. Zo werd het dak volledig vernieuwd (ca ,-). Daarnaast werden de beide aula s en wachtkamers van een luchtkoeling voorzien en werd de administratie geheel gerenoveerd (ca ,-). De luchtkoeling van de foyer in Turnhout werd eveneens vernieuwd. Verder werd in 2009 de oude technische ruimte in Antwerpen ontmanteld (ca ,-). Ook werd de omheining van het domein in Antwerpen vernieuwd (ca ). In 2010 besloot de raad van bestuur tot de uitbreiding van de Antwerpse technische ruimte met een 6 e crematieoven. Deze investering bedroeg ca In 2011 werd de uitbreiding van de aula chrysant in Antwerpen en de vervanging van de oude technische ruimte door een cafetaria door de raad van bestuur goedgekeurd. Deze werken werden voltooid in oktober Daarbij werden tevens het meubilair in de wachtkamers en aula s vervangen, een nieuwe centrale keuken geïnstalleerd en een bijkomende ruimte voor uitvaartmaaltijden gecreëerd ( ,-). Open deur De crematoria van Antwerpen en Turnhout namen in de jaren 2009, 2010 en 2012 deel aan de Open Bedrijven Dag. Verschillende duizenden mensen bezochten telkens één van de crematoria en kregen tijdens een rondleiding de nodige deskundige uitleg over de werking van een crematorium. Ook werden er regelmatig rondleidingen verzorgd voor scholen en verenigingen.

14 Gelieve de familie te volgen In 2012 publiceerde het Davidsfonds en het Vlaams Steunpunt voor Cultureel Erfgoed (FARO) een boek met als titel Gelieve de familie te volgen koffietafels in Vlaanderen. In het boek komen de gebruiken en gewoonten aan bod die in Vlaanderen bestaan als het gaat over de organisatie van koffietafels. Naast een portret van uitvaartmaaltijden in de diverse etnische en culturele gemeenschappen wordt er ook stil gestaan bij de verschillen in koffietafels tussen de Vlaamse provincies onderling. De I.V.C.A. verleende haar medewerking en tekende mee voor de input over de provincie Antwerpen (zie pag ). Het gebruikte beeldmateriaal werd gemaakt in het crematorium van Wilrijk. Overleg met de begrafenissector De uitvaartondernemers zijn en blijven de belangrijkste klanten van elk crematorium. Zij treden op als vertrouwenspersoon voor de families die met een overlijden geconfronteerd worden en zijn het aanspreekpunt voor het crematorium. De band met de klanten, t.t.z. tussen begrafenisondernemers en crematorium, is dus belangrijk en verdient aandacht. In 2012 werd daarom gestart met een structureel overleg, waarbij alle uitvaartondernemers minstens twee maal per jaar uitgenodigd worden. Daarbij wordt de dienstverlening van het crematorium en andere aandachtspunten die belangrijk zijn voor het functioneren van de uitvaartdiensten, besproken. In datzelfde kader werd in 2012 een tevredenheidsonderzoek georganiseerd en alle uitvaartondernemers bevraagd naar hun mening over de dienstverlening van I.V.C.A.. De aandachtspunten, die dit onderzoek opleverde, zullen opgenomen worden in een kwaliteitsproject ter optimalisatie van onze werking. Financiële resultaten Overzicht resultatenrekeningen periode Jaar Resultaat boekjaar Gecum. resultaat , , , , , , , , , , , ,94

15 Evolutie leningslast periode Jaar Leninglast 31/12/ ,48 31/12/ ,08 31/12/ ,61 31/12/ ,69 31/12/ ,24 31/12/ ,69 Geldende tarieven De tariefstructuur van de I.V.C.A. werd in 2008 grondig gewijzigd. Aanvankelijk gold een afzonderlijk tarief voor crematies ( 439,-) en het gebruik van de aula voor afscheidsplechtigheden ( 106,-). Dit werd herzien zodat vanaf de zomer 2008 een eenheidstarief werd ingevoerd van 500,- per crematie. In de prijs van de crematie was het gebruik van de aula voortaan inbegrepen. Voor het overige besloot het directiecomité om de wijzigingen van de tarieven zo veel mogelijk te beperken, zeker wat betreft de prijsverhogingen. Bijgevolg zouden de tarieven hoogstens nog geïndexeerd worden. In 2012 bedroeg het tarief voor een crematie daardoor 530,-. De invoering van de eenheidsprijs stootte echter op heel wat kritiek vanuit de uitvaartsector, omdat het gevoel bestond dat er betaald moest worden voor dienstverlening waarvan men niet altijd gebruik maakte. Dit was meteen de aanleiding voor een nieuw debat over de prijszetting in het najaar van De raad van bestuur besliste daarom om met ingang vanaf 1 maart 2013 terug een gedifferentieerd tarief in te voeren, evenals een onderscheiden prijs voor al dan nietinwoners van de bij de I.V.C.A. aangesloten gemeenten. Pensioenvoorzieningen De raad van bestuur van de I.V.C.A. heeft op 14 oktober 2010 en op 9 december 2010 beslist om met ingang van 1 januari 2012 de bestaande pensioenverzekering van haar statutair personeel, ondergebracht bij Ethias, stop te zetten en toe te treden tot de RSZPPO (Rijksdienst voor Sociale Zekerheid van de Provinciale en Plaatselijke Overheidsdiensten). Als gevolg hiervan vielen de opgebouwde reserves bij Ethias zonder voorwerp en deze werden dan ook teruggestort aan de I.V.C.A.. Evolutie personeel Het personeelsbestand van de I.V.C.A. onderging verschillende wijzigingen, die vooral het gevolg waren van een toenemend werkvolume (zie stijging aantal crematies, plechtigheden en uitvaartmaaltijden) en de leeftijdsstructuur van het personeel.

16 Het personeelskader Op het einde van 2012 telt het personeelskader van de I.V.C.A. 45 arbeidsplaatsen: 4 kaderfuncties, 25 medewerkers in het crematorium van Antwerpen en 16 medewerkers in het crematorium van Turnhout. Hierdoor werd de personeelsbezetting in de afgelopen zes jaren uitgebreid met 5 functies. In elke vestiging kunnen we drie categorieën van medewerkers onderscheiden: a) administratieve medewerkers, die instaan voor het onthaal, de administratie en de begeleiding van plechtigheden; b) technische medewerkers: zij verzorgen de crematies, maar verzorgen mee de afscheidsplechtigheden; c) medewerkers catering en onderhoud: het volledige interne onderhoud van de gebouwen en de uitvaartmaaltijden worden in eigen beheer verzorgd. Leeftijden en pensioneringen Het personeel van de I.V.C.A. kent een gemiddeld hoge leeftijdsstructuur, zodat recent maar ook in de nabije toekomst verschillende medewerkers uit dienst zijn getreden/zullen treden. Milieu Emissiemetingen Zoals het Vlaams Reglement betreffende de milieuvergunning voorschrijft laat de I.V.C.A. jaarlijkse alle verplichte emissiemetingen uitvoeren. Daarbij worden verschillende componenten, zoals dioxines, fijn stof, zwavel, kwik en stikstofoxide, gemeten en gecontroleerd. Uit alle metingen die tijdens de afgelopen bestuursperiode zijn uitgevoerd blijkt telkens opnieuw de technische installaties voldoen aan de voorgeschreven milieunormen en dat wij met de emissies ruim onder de opgelegde minimumwaarden blijven. De aandacht voor de milieunormen en het respecteren van die normen is voor de I.V.C.A. een belangrijke prioriteit. De I.V.C.A. investeert daarom voortdurend in de best beschikbare technieken voor de oven- en filterinstallaties, maar zet daarnaast ook sterk in op proactief onderhoud. Deze werkwijze laat ons toe om elk jaar opnieuw de normen te respecteren. In het crematorium van Antwerpen werd een volledig nieuwe technische installatie in gebruik genomen in In de loop van 2013 worden twee nieuwe crematieovens in het crematorium van Turnhout in gebruik genomen en de filterinstallatie aangepast. Hiermee zal de I.V.C.A. opnieuw geruime tijd bedrijfszeker en duurzaam kunnen werken. In 2012 werd voor het crematorium van Turnhout een nieuwe milieuvergunning afgeleverd, die 20 jaar geldig is. Recuperatie energie Nadat de nieuwe installatie in Turnhout in gebruik genomen zal worden, wordt in onze beide crematoria de vrijgekomen energie gerecupereerd. Elke crematie resulteert immers in de vrijgave van een hoeveelheid warmte, die voor twee doeleinden opnieuw aangewend wordt:

17 enerzijds kunnen wij de gebouwen op deze manier verwarmen en anderzijds kan die warmte ook omgezet worden naar koele lucht voor de afkoeling van de aula s tijdens warme zomerdagen.

18 DEEL 3 TOEKOMSTIGE ONTWIKKELINGEN In tegenstelling tot wat de lezer op het eerste gezicht zou denken is de sector van de Vlaamse openbare crematoria volop in beweging (zie het hoofdstuk over de toekomstige crematoria)! Dit is op zich ook niet vreemd. Als beheerder van een crematorium moeten wij voortdurend alert zijn voor de evoluties in de uitvaartsector, de toenemende of wijzigende behoeften van klanten en de (concurrentiële) omgeving waarin we werken. Om die dienstverlening zo goed mogelijk te blijven verzekeren, moet de I.V.C.A. er zorg voor dragen dat zij nu en in de toekomst steeds een actueel en eigentijds aanbod kan blijven verzorgen. Voor de toekomstige beleidsvisie moet dit steeds het uitgangspunt blijven, uiteraard door eveneens rekening te houden met de budgettaire mogelijkheden en de zorg voor een financieel evenwicht. Deze uitdagingen en bewegingen maken dan ook dat de I.V.C.A. in de komende jaren met een aantal boeiende projecten en vraagstukken zal geconfronteerd worden. Basisdoelstelling De I.V.C.A. heeft zich er steeds toe geëngageerd om voor iedereen een vrije keuze van lijkbezorging te garanderen en zal zich daarvoor in de toekomst ook blijven inzetten. De crematieopdracht werd bovendien altijd gerealiseerd binnen een gezond financieel evenwicht, dat ook voor de toekomst moet gewaarborgd blijven. In Vlaanderen hebben overledenen en nabestaanden anno 2013 de keuze voor hetzij een klassieke begrafenis, hetzij voor een crematie. Wie de evoluties in de wereld volgt, zal ontdekken dat er naast begraven en cremeren nieuwe technologieën bestaan en onderzocht worden. Hoewel resomatie en cryomatie nog maar in de kinderschoenen staan, valt het niet uit te sluiten dat deze technieken in de toekomst aan belang zullen winnen. Als deze nieuwe vormen op punt staan en de wetgeving in Vlaanderen zou hiervoor aangepast worden, dan zal de vraag rijzen of de intergemeentelijke verenigingen, die vandaag de crematie verzorgen, ook op dit vlak een passend aanbod gaan formuleren. Echter, de invoering van deze technieken is niet voor morgen. Het past alleen ze hier te vermelden omwille van de volledigheid. Klantenzorg en dienstverlening In het eerder vermelde tevredenheidsonderzoek drukken de klanten van I.V.C.A. een algehele tevredenheid uit over de aangeboden dienstverlening. Uiteraard zijn er ook leer- en werkpunten en zal de I.V.C.A. zich blijven inzetten voor een verdere optimalisering van de dienstverlening. De motivatie en deskundigheid van de medewerkers is daarbij belangrijk. Omdat onze medewerkers cruciaal zijn en zij in belangrijke mate het gezicht vormen van onze organisatie, zullen zij maximaal ondersteund worden om de dienstverlening zo klantgericht mogelijk aan te bieden. Hat past ook te vermelden dat de verschillende medewerkers, waarvan er meerderen al decennia in dienst zijn, de I.V.C.A. hebben helpen uit te bouwen tot de organisatie die ze vandaag is en die een belangrijke plaats inneemt in de uitvaartsector.

19 Een belangrijke dynamiek zal ontstaan door de invoering van het nieuwe reservatiesysteem dat ter beschikking zal gesteld worden van de begrafenisondernemers. Zij zullen in de nabije toekomst online, mobiel en 24/7 reservaties kunnen maken voor crematies, afscheidsplechtigheden en uitvaartmaaltijden. Dit systeem werd reeds jaren geleden ontwikkeld door de intergemeentelijke vereniging Westlede en is in gebruik in de meeste Vlaamse openbare crematoria. Op digitaal vlak wordt ook werk gemaakt van een project voor de digitale aangifte van een overlijden en de digitale verzending van de wettelijk vereiste documenten. Vandaag moeten uitvaartondernemers nog heel wat administratieve stappen ondernemen om een overlijden aan te geven en een crematie te boeken. Naar het voorbeeld van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest gaan de Vlaamse openbare crematoria werk maken van een digitale oplossing, die een meerwaarde zal betekenen voor de gemeentebesturen, de begrafenisondernemers en de crematoria. De dienstverlening zal gevoelig kunnen uitgebreid worden in het oosten van de provincie en in Noord-Limburg wanneer het crematorium in Lommel wordt ontwikkeld en zijn deuren opent. De samenwerking met de stad Lommel, die in 2012 tot stand kwam, is recent en er moet nog veel gebeuren vooraleer het crematorium een feit zal zijn. Desalniettemin is het crematorium van Lommel een belangrijk project voor de volgende bestuursperiode. Ter voorbereiding daarvan zullen alleszins de statuten in de loop van 2013 moeten gewijzigd worden om het verzorgingsgebied van de I.V.C.A. uit te breiden naar de provincie Limburg. In Turnhout is de I.V.C.A. 20 jaar actief. Het crematorium opende in 1992 de deuren en is sedertdien steeds gegroeid. Vandaag worden er ongeveer crematies uitgevoerd en worden er ook een belangrijk aantal afscheidsplechtigheden en uitvaartmaaltijden verzorgd. Op korte termijn zijn er twee belangrijke projecten, die op stapel staan voor het crematorium van Turnhout. De technische installaties worden na 20 jaar intensief gebruik vernieuwd zodat wij in de toekomst opnieuw volgens de best beschikbare technieken zullen kunnen werken.

20 Duurzaamheid en aandacht voor het milieu is voor de I.V.C.A. steeds een prioriteit geweest zodat deze belangrijke investering vanzelfsprekend is. Tijdens afscheidsplechtigheden met grote bezoekersaantallen bleek herhaaldelijk dat de capaciteit van de bestaande parking onvoldoende was. Dit gaf ook meermaals aanleiding tot wild parkeren en klachten van de nabijgelegen handelszaak. Na de zomer van 2013 zal de parking uitgebreid worden met ongeveer 120 parkeerplaatsen. Voor de toekomst zal het nog te bouwen crematorium van Lommel een belangrijke impact hebben op de werking van het crematorium van Turnhout. Dit neemt niet weg dat het crematorium van Turnhout nog steeds een belangrijke rol zal te vervullen hebben en dat een aantal moderniseringswerken zich nog zullen aankondigen. In het bijzonder moet er werk gemaakt worden van de cateringfunctie. De huidige ruimte en capaciteit van de keuken is manifest ontoereikend. Om een optimale dienstverlening te kunnen blijven verzekeren, zal werk worden gemaakt van een renovatieplan. Tien jaar voordien, in 1983, werd het crematorium van Antwerpen in gebruik genomen en het bestaat dus ondertussen 30 jaar. In het voorbije decennium werd de technische installatie volledig vernieuwd en uitgebreid en de oude technische ruimte werd omgevormd en voorzien van hedendaagse ruimten voor uitvaartmaaltijden. Voor het verzorgen van de maaltijden werd een nieuwe moderne keuken ingericht en het publiek kan terecht in de nieuwe cafetaria. Ondanks deze belangrijke vernieuwingen mag niet uit het oog verloren worden dat het hoofdgebouw dertig jaar oud is, niet meer voldoet aan de hedendaagse normen inzake duurzaamheid en energiebeheer en tal van praktische moeilijkheden vertoont die storend zijn voor een vlotte en klantgerichte exploitatie. Renovatie en herinrichting zijn de komende jaren dan ook zeker aan de orde. Daarnaast heeft de stad Antwerpen de vraag opnieuw geformuleerd naar de mogelijke belangstelling van de I.V.C.A. voor de overname van het kasteel Schoonselhof. Het kasteel wordt thans nog gebruikt door een aantal stedelijke diensten, maar zal op termijn leeg komen te staan. In samenwerking met de stad zal daarom de haalbaarheid van een exploitatie in het kasteel Schoonselhof onderzocht worden. Deze vraag is uiteraard onlosmakelijk verbonden met de renovatie- en exploitatievragen die leven in verband met het huidige hoofdgebouw. I.V.C.A. zal daarom werk maken van een haalbaarheidsstudie en grondig laten onderzoeken welke toekomstige exploitatievormen mogelijk, wenselijk en financieel haalbaar zijn. Indien dit positief kan beoordeeld worden, zal er een masterplan uitgewerkt worden voor het crematorium van Antwerpen.