Beeldvorming gemeentelijk volksgezondheidsplan 2007

Transcriptie

1 Beeldvorming gemeentelijk volksgezondheidsplan 2007 Inleiding Tussen het college van burgemeester en wethouders en het presidium van de gemeenteraad is afgesproken om zich in de commissievergadering van woensdag 26 september 2007 een beeld te vormen van het kader waarbinnen het gemeentelijk volksgezondheidsplan 2007 (GVP) opgesteld zou moeten worden. Afgesproken is dat wethouder M. de Wit-Greuter en commissievoorzitter K. van Schenk Brill, de vergadering voorbereiden. Aan de afd. Strategie en Advies is gevraagd om in een opstartnotitie het kader te schetsen waarbinnen de beeldvorming over volksgezondheid kan plaatsvinden. Duidelijk is dat deze werkwijze voor iedereen nieuw is en nog een beetje gezocht moet worden naar de wijze waarop de beeldvorming, meningvorming en besluitvorming zal plaatsvinden. De beeldvorming beperkt zich tot het duidelijk krijgen van de vraag, de knelpunten en de wensen en prioriteiten van diverse belanghebbenden op het gebied van volksgezondheid. Tijdens een beeldvormende vergadering vindt geen discussie plaats. Er zijn deskundigen, belanghebbenden en belangstellenden aanwezig die al dan niet gevraagd een bepaald onderwerp toelichten en/of bereid zijn vragen te beantwoorden. De interactie van de commissieleden beperkt zich in deze vergadering tot het stellen van vragen ter verduidelijking en verdieping. Tevens is gevraagd om een aantal items te benoemen die in het GVP aandacht zouden moeten of kunnen krijgen. Als basis voor de beeldvorming worden de volgende documenten gebruikt: kernboodschappen voor lokaal beleid gezondheid telt! In Moerdijk naar aanleiding van gezondheidsenquête (reeds toegezonden een commissieleden) ; beleidsnotitie van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Kiezen voor gezond leven (wordt toegezonden aan leden commissie); evaluatie gemeentelijk volksgezondheidsplan 2007 (wordt toegezonden aan leden commissie). Kader Het kader waarbinnen de beeldvorming kan plaatsvinden, kan onderverdeeld worden in de volgende onderdelen: a. Inhoudelijk kader b. Wettelijk kader c. Financieel kader d. Beoogd effect e. Cultuurverandering a. Inhoudelijke kader De gemeentelijke verantwoordelijkheid beperkt zich tot preventieve gezondheidszorg. In het gemeentelijke volksgezondheidsplan wordt niet gesproken over curatieve (helende) zorg of langdurige zorg. Deze zorg vindt plaats op basis van de Wet Zorgverzekering en de Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten. De gemeente heeft de verantwoordelijkheid om te voorkomen dat mensen ziek worden. De gemeente houdt er bijvoorbeeld toezicht op dat in de kinderdagverblijven en peuterspeelzalen hygiënisch gewerkt wordt om te voorkomen dat kinderen ziek worden of infectieziekten overdragen aan andere kinderen. Zijn kinderen ziek of geïnfecteerd dan zorgt de curatieve zorg (huisarts/ziekenhuis) er voor dat het kind weer beter wordt. Dit laatste is geen verantwoordelijkheid van de gemeente. Dit houdt niet in dat de gemeente niet als intermediair kan optreden wanneer er problemen zijn in de reguliere medische zorg. 1

2 b. Wettelijk kader Het opstellen van een gemeentelijk volksgezondheidsplan is een verplichting in de Wet Collectieve Preventie (WCPV). Daarin staat dat de gemeente iedere jaar een GVP moet opstellen. In de wet staat geen directe sanctie genoemd, maar de inspecteur van de volksgezondheid heeft het toezicht op naleving van de wet. De uitvoering van de wettelijke taken heeft de gemeente opgedragen aan de Gemeentelijke Geneeskundige Dienst West- Brabant (GGD) waarvoor een gemeenschappelijke regeling is getroffen. De gemeenten en de GGD hebben in 2004 het basistakenpakket van de GGD vastgesteld. Het basistakenpakket is gebaseerd op het minimaal wettelijk noodzakelijke en is hierdoor een minimaal pakket geworden. Gesteld kan worden dat alle wettelijke verplichtingen, die door de WCPV aan de gemeente worden opgedragen worden uitgevoerd binnen het basistakenpakket van de GGD. De gemeente kan aanvullend op het basistakenpakket van de GGD en de landelijke of provinciale activiteiten, voorzieningen creëren om de risico s voor haar inwoners te verminderen. Per 1 januari 2007 is de Wet maatschappelijk ondersteuning (Wmo) ingevoerd. In deze wet wordt een aantal prestatievelden genoemd, waaronder enkele die een relatie hebben met volksgezondheid. In het GVP zal aandacht aan deze prestatievelden gegeven moeten worden. c. Financieel kader In de gemeentelijke begroting 2008 is geen budget opgenomen voor nieuw beleid voor gezondheidszorg. Op dit moment zijn er financiële middelen geraamd voor de uitvoering van het maatwerkpakket van de GGD en uitvoering van het project armoede en gezondheid. De post gemeentelijke gezondheidsbeleid kan als volgt gespecificeerd worden: Project armoede en gezondheid ,-- Technische Hygiëne Zorg peuterspeelzalen (13 x 628,32) 8.168,-- Indirecte kosten uitvoering GVP en maatwerk GGD 5.000,-- Indicering aanleunwoningen 15 x 200, ,-- Deelname verpleegkundige GGD aan zorgteam Marklandcollege 1.500,-- Deelname GGD aan buurtnetwerken (4 netwerken) 4.000,-- Totaal ,-- Binnen het takenpakket van de GGD is een bedrag opgenomen voor de invulling van de vrije keuze van de gemeente voor preventieve programma s. Voor 2008 is voor Moerdijk een bedrag beschikbaar van ,--, welk bedrag op dit moment (2007) ingevuld wordt met: programma weerbaarheid 2.010,-- project eten + gymmen = gewicht dimmen ,-- project schoolgruiten 4.020,-- project goede voeding behoeft niet veel te kosten 1.340,-- project gezonde schoolkantine op het Marklandcollege 6.187,-- Totaal ,-- Het verschil tussen beschikbaar 2008 en inzet 2007 ligt in het feit, dat het budget voor 2008 door het vervallen van de desintegratiekosten van de fusie van de GGD lager uitkomt. Zoals gesteld is er (nog) geen budget in de begroting opgenomen voor nieuwe beleid. Wel kan binnen het budget maatwerk GGD keuzepakket preventieve programma s oud beleid ingewisseld worden voor nieuw beleid. 2

3 d. Beoogd effect Preventief gezondheidsbeleid is geen beleid op activiteiten of voorzieningen die wel of niet gedaan worden. Preventief beleid kun je op elk gewenst aspiratieniveau uitvoeren. Om een voorbeeld te noemen. Een gemeente kan er veel belang aan hechten dat vrouwen deelnemen aan preventieve onderzoeken voor baarmoederhalskanker. Een instrument daarvoor is het geven van voorlichting en/of inzet communicatiemiddelen. Je kunt kiezen voor een minimale variant, bijv. het plaatsen van een artikeltje in de plaatselijke krant of voor een maximale variant door alle vrouwen persoonlijk te benaderen. Duidelijk zal zijn dat het effect van laatstgenoemde interventie hoger zal zijn dat de eerstgenoemde. Bij de beeldvorming en vooral de meningsvorming, zal hierover gediscussieerd moeten worden en het beoogde effect bepaald moeten worden. Hoe hoger effect verwacht wordt hoe hoger de inzet en hoe hoger de kosten. Overigens laat het effect zich meestal moeilijk meten. In ons voorbeeld van het preventieve onderzoek naar baarmoederhalskanker is het effect wel duidelijk te meten door de registratie van het aantal deelnemers. Op andere onderdelen laat het beoogd effect zich nauwelijks of niet meten. Bij het project armoede en gezondheid is het bijvoorbeeld zeer moeilijk te meten of de gemeentelijke inzet heeft geleid tot minder armoede en een betere gezondheid. Er zijn ook andere ontwikkelingen die deze problemen beïnvloeden. In de volgende gezondheidsenquêtes 2009 en 2013 kunnen effecten zichtbaar worden. e. Cultuurverandering Preventie volksgezondheid is geen hard beleid. Door een activiteit in te zetten krijg je niet altijd direct het effect dat men zou wensen. Het omgaan met gezondheid is vaak een cultuur. Wil je de beleving van de gezondheid ombuigen dan betekent dit vaak een cultuurverandering. Nemen we roken als voorbeeld dan kunnen we stellen dat in de jaren 70 roken de cultuur was. Overal werd gerookt en als iemand niet rookte dan was hij een uitzondering. Er zijn ongeveer 25 tot 30 jaren nodig geweest om deze cultuur om te buigen in een cultuur dat niet roken de norm is. En we zijn er nog niet. Het ideale beeld is dat niemand in Nederland rookt. Hoe lang zal het duren om dit te bereiken. Preventief gezondheidsbeleid is een beleid van de lange adem, waarbij de cultuur stukje bij beetje veranderd wordt. Aandachtspunt Jeugdgezondheidszorg In de Wet Collectieve Preventie Volksgezondheid is voorgeschreven dat in het gemeentelijk volksgezondheidsplan aandacht besteed moet worden aan de jeugdgezondheidszorg. Bij de opstelling van het GVP in 2004 is er voor gekozen om de JGZ niet op te nemen in het GVP, maar hiervoor een afzonderlijke notitie op te stellen. Op dit moment zijn er op het gebied van de jeugdgezondheidszorg (JGZ) erg veel ontwikkelingen. De belangrijkste daarvan is de ontwikkeling van centra voor jeugd en gezin, waar de jeugdgezondheidszorg een onderdeel van zal zijn. Op dit moment vindt er op West- Brabantse schaal een onderzoek plaats over de haalbaarheid en de inrichting van de centra voor jeugd en gezin in West-Brabant. Landelijk heeft een evaluatie over de integrale jeugdgezondheidszorg plaatsgevonden. De uitkomsten van dit onderzoek zijn nog niet openbaar. Deze uitkomsten zullen besproken worden in de 2 e kamer. Het is nog niet bekend wanneer hierover een besluit genomen zal worden. Het geniet de voorkeur om de jeugdgezondheidszorg niet in de nota GVP op te nemen maar het besluit van de regering over de evaluatie van de JGZ en het onderzoek naar de haalbaarheid en inhoud van de centra voor jeugd en gezin in West-Brabant af te wachten. Dat doet ook meer recht aan de integraliteit van het jeugdbeleid. 3

4 Items voor gemeentelijke Volksgezondheidsplan Gevraagd is om een aantal items te benoemen, die aandacht zouden kunnen krijgen in het gemeentelijk volksgezondheidsplan. De items staan in willekeurige volgorde en vinden hun oorsprong vanuit verschillende documenten. Deze documenten zijn de volgende: Kernboodschap voor Lokaal Beleid Gezondheid Telt! In Moerdijk ; Nota Kiezen voor gezond leven beleidsplan volksgezondheid ministerie van VWS dd. December In de Wet Collectieve Preventie Volksgezondheid is een aantal onderwerpen genoemd, waaraan aandacht besteed moet worden in het GVP; Milieubelevingsonderzoek van het bureau Gezondheid Veiligheid en Milieu van de gezamenlijke GGD s in Noord-Brabant en Zeeland dd. 9 oktober 2006; Overgewicht GGD: Kernboodschap Gezondheid telt in Moerdijk Overgewicht is wereldwijd, maar ook in Nederland en Moerdijk, zowel bij kinderen als volwassenen een explosief groeiend probleem. In Moerdijk heeft 51% van de volwassenen overgewicht en heeft 11% ernstige overgewicht. Overgewicht komt meer voor bij mensen met een lage sociale economische status. Landelijk wordt via de media erg veel aandacht besteed aan dit onderwerp. In Moerdijk worden door de GGD de volgende projecten uitgevoerd: het project eten + gymmen = gewicht dimmen in de groepen 7/8 van de basisscholen; schoolgruiten goede voeding behoeft niet duur te zijn gezonde schoolkantine op vervolgonderwijs Roken GGD: Kernboodschap Gezondheid telt in Moerdijk Roken is nog steeds een belangrijke vermijdbare (onnodige) doodsoorzaak in Nederland. Jaarlijks sterven Nederlanders aan acht ziektes die met roken te maken hebben. In Moerdijk rookt ongeveer 25% van de volwassenen Landelijk wordt veel aandacht besteed aan het stoppen met roken. Gemeentelijk vindt geen inzet plaats. Alcoholgebruik GGD: Kernboodschap Gezondheid Telt in Moerdijk Landelijk onderzoek toont aan dat jongeren in Nederland fors meer alcohol drinken dan de afgelopen jaren. Uit de jeugdmonitor van 2004 blijkt dat 54% van de jongeren regelmatig alcohol gebruikt. 2% van de jongeren zijn zeer excessieve drinkers. Uit de gezondheidsenquête blijkt dat 13% van de volwassenen overmatig alcohol gebruikt. Landelijk wordt via de media erg veel aandacht besteed aan overmatig alcohol gebruik. Gemeentelijk vindt geen inzet plaats. 4

5 Verslavingszorg Een van de prestatievelden van de Wmo is het bevorderen van het verslavingsbeleid. In het kader van de Wmo moet hier aandacht aan besteed worden. Hierbij zou bijv. gedacht kunnen worden aan het terugdringen van het druggebruik. Geen Bewegen GGD: Gezondheid Telt! In Moerdijk Sporten en lichaamsbeweging heeft een goede invloed op gezondheid. Door regelmatig bewegen worden veel gezondheidsklachten voorkomen. Uit de gezondheidsenquête is gebleken dat 42% van volwassenen uit Moerdijk te weinig bewegen. Landelijk is er via de media voldoende aandacht voor een goede lichaamsbeweging. In Moerdijk wordt het programma eten + gymmen = gewicht dimmen in de groepen 7/8 van de basisscholen uitgevoerd. Diabetes In Nederland leiden meer dan mensen aan diabetes en hier komen ieder jaar ruim mensen bij, waaronder veel jeugdigen. Diabetes is een sterk groeiende chronische ziekte. Zonder een passende leefstijl en een goede behandeling krijgen veel patiënten complicaties, waaronder hart en vaatziekten, blindheid, aantasting van de nieren en het zenuwstelsel en soms amputaties. Preventie kan de kan op diabetes verminderen en complicaties voorkomen. Geen gemeentelijke inzet. Binnenmilieu GGD: Gezondheid Telt! In Moerdijk GGD: Milieubelevingsonderzoek In het binnenmilieu zijn radon (afkomstig van bouwmaterialen) tabaksrook en schimmel en vochtplekken de belangrijkste veroorzakers van ongezondheid. In Moerdijk wordt 35% van de inwoners blootgesteld aan sigaretten of sigarenrook in huis en 22% van de inwoners woont in een huis met schimmel en vochtplekken In februari 2006 heeft voorlichting plaatsgevonden dat gericht was op het ventilatiegedrag door particulieren 5

6 Binnenmilieu scholen Niet bekend Uit landelijk onderzoek is gebleken dat het slecht gesteld is met het binnenmilieu in scholen. Tijdens de lessen neemt het Co2 gehalte schrikbarend toe, dat leidt tot concentratieverlies, prestatieverminderen en uitval wegens ziekte Er is een onderzoek uitgevoerd naar dit probleem op alle basisscholen in Moerdijk met uitzondering van de scholen die op korte termijn gesloopt worden. Er vindt op dit moment een onderzoek plaats naar de bouwkundige (om)mogelijkheden om tijdens de lessen goed te kunnen ventileren. Daarnaast zijn er aan de scholen adviezen gegeven over het ventileren en luchten, het schoonmaken en gebruik van materialen. Buitenmilieu GGD: Milieubelevingsonderzoek GGD: Gezondheid telt! In Moerdijk Uit het milieubelevingsonderzoek dat uitgevoerd is in de kernen rond het industrieterrein Moerdijk is gebleken dat: Inwoners zich zorgen maken over de invloed van het milieu (industrie, landbouw, veeteelt en verkeer) op de gezondheid; inwoners behoefte hebben aan een duidelijke risicocommunicatie. Zij willen bij calamiteiten snel en duidelijk op de hoogte gebracht worden van de risico s voor hun gezondheid. Daarnaast is behoefte aan informatiebijeenkomsten over onderwerpen op het gebied van milieu en gezondheid. De klachtenafhandeling verbeterd kan worden; De risicocommunicatie wordt ambtelijk uitgewerkt. Als medium hiervoor zal de website van de gemeente gebruikt worden; De verbetering van de klachtenafhandeling wordt uitgewerkt in een werkgroep, die hierover adviezen verstrekt aan de stuurgroep Duurzaam Havenschap Moerdijk Eenzaamheid GGD: Gezondheid telt! In Moerdijk Het is al langer bekend dat de eenzaamheid onder ouderen groot is. In de gezondheidsenquête voor ouderen die in de 2 e helft van vorig jaar heeft plaatsgevonden zijn hierover vragen gesteld. De uitkomst van de analyse is nog niet bekend. Uit de gezondheidsenquête onder volwassenen (19 64 jaar) is gebleken dat 42% van de volwassen zich eenzaam voelt. Eenzaamheid lijdt op den duur tot psychische problemen en sociale uitsluiting. Ook in het kader zal dit probleem aandacht krijgen, omdat de Wmo uitgaat van deelname van iedere burger aan de gemeenschap. Geen 6

7 Armoede en gezondheid GGD: Gezondheid telt! In Moerdijk Uit landelijke onderzoeken is gebleken dat mensen met een lage sociale economische status en hun kinderen ongezonder leven dan mensen met een hogere sociale status. Om de gezondheid van kinderen in relatie tot armoede aan te pakken is het project Armoede en gezondheid ingezet. Psychische problemen (Geestelijke Gezondheidszorg) Wet Collectieve preventie Volksgezondheid Zowel op basis van de WCPV als de Wmo moet de gemeente aandacht besteden aan de preventieve geestelijke gezondheidszorg. Uit de gezondheidsenquête blijkt dat 13% van de volwassenen zich psychisch ongezond voelt. De stichting GGZ regio Breda is gestart met het ontwikkelen van Maatschappelijke Steunsysteem in onze gemeente. Het casuïstiek (bespreking van dossiers) overleg is inmiddels gestart. Depressie VWS: Kiezen voor gezond leven Uit het beleidsplan van VWS blijkt dat veel mensen leiden aan een depressie. Als lusteloosheid, slaapproblemen, verminderde concentratie, vermoeidheid, piekeren, somberheid en schuldgevoelens langer dan twee weken aanblijven, spreekt men van een depressie. Niets lijkt meer positief: werk niet, hobby's niet en vrienden niet. Personen die leiden aan een depressie worden begeleid door de stichtingen GGZ. Geen gemeentelijk inzet. Openbare Geestelijke Gezondheidszorg (OGGZ) Wet Collectieve Preventie Volksgezondheid Zowel in de WCVP als de Wmo is voorgeschreven dat de gemeente aandacht besteed aan de OGGZ. Bij OGGZ kan gedacht worden aan maatschappelijk opvang, zwervers, daklozen, drugsverslaafden enz. Voor de curatieve zorg zijn de gemeenten Breda en Bergen op Zoom aangewezen als centrum gemeenten. De gemeenten zijn verantwoordelijk voor de preventieve zorg, zoals het voorkomen dat inwoners op straat gezet worden, gaan zwerven of dakloos worden als gevolg van een verslaving, of in een sociaal isolement terecht komen. Daarnaast is de gemeente verantwoordelijk voor de nazorg na maatschappelijk opvang, zoals herhuisvesting, woonbegeleiding e.d. Regionaal is een werkdocument OGGZ West-Brabant opgesteld. Dit werkdocument is vastgesteld door het Platform OGGZ, maar is nog niet toegezonden aan de regio gemeenten. 7

8 Ondersteuning mantelzorg Ingevolge de Wmo moet aandacht besteed worden aan de ondersteuning van mantelzorg, met het doel om de taak van de mantelzorger te verlichten en eventueel voortijdige beëindiging van de mantelzorg te voorkomen. De ondersteuning van de mantelzorger vindt op dit moment plaats door de Stichting Informele Zorg West-Brabant. Coördinatie Vrijwillige thuiszorg Ingevolge de Wmo moet aandacht besteed worden aan de coördinatie van de vrijwillige thuiszorg met het doel om de patiënt en de mantelzorger te ondersteunen. De coördinatie van de vrijwillige thuiszorg vindt op dit moment plaats door de stichting Informele zorg West-Brabant. 8

9 Procesvoorstel 1. voorbereiding t.b.v. beeldvorming; a. opstartnotitie b. onderliggende basisstukken 2. beeldvormende bijeenkomst commissie SI voorzitter nodigt mede namens wethouder uit: a. stakeholders b. burgers c. wethouder d. ambtenaren e. commissieleden Het doel van deze bijeenkomst is om een beeld te krijgen van de problematiek en de taak van de gemeente daarin. Aan het eind van deze bijeenkomst is duidelijk welke punten in het nieuwe beleid aandacht zouden moeten krijgen 3. Interactief proces; Onder verantwoordelijkheid van het college van burgemeester en wethouders wordt dit vormgegeven. De deelnemers zijn: a. professionele instellingen, b. vrijwilligersorganisaties; c. individuele burgers 4. conceptnota De uitkomsten van de beeldvormende bijeenkomst en het interactieve proces worden in de conceptnota met conceptactiepunten opgenomen 5. meningsvormende vergadering Het concept Gemeentelijk Volksgezondheidsplan is een bespreekstuk. De commissie kan de uitkomsten toetsen aan hun beeld en wijzigingen aanbrengen. 6. gemeentelijke volksgezondheidsplan Vervolgens wordt een definitief plan opgesteld 7. besluitvorming door gemeenteraad De gemeenteraad stelt het gemeentelijk volksgezondheidsplan vast. 9