Bouwvereniging Woningzorg Maastricht Rapport 24 juni 2013

Transcriptie

1 Bouwvereniging Woningzorg Maastricht Rapport 24 juni 2013

2 VOORWOORD De 1 e fase bestaat uit het verrichten van conditiemetingen in 24 woningen, te weten 16 woningen van 66 monumentale woningen en 8 woningen van de 40 woningen. In het vervolg van deze rapportage wordt onderscheid gemaakt tussen de 66 woningen en 40 woningen. De 66 woningen worden aangegeven als groep 1 en de 40 woningen als groep 2. Door het verrichten van conditiemetingen wordt inzicht verkregen naar de huidige staat van de diverse elementaire bouwdelen in en aan de woning die een bijdrage leveren aan de instandhouding (exploitatie) van de woningen. Vervolgens zullen de constateringen van de 24 bezochte woningen op basis van een theoretische benadering over het totaal aantal woningen (106) worden gelegd, waardoor inzicht wordt verkregen met welke verplichtingen in relatie met de investeringen in de toekomst mogelijk rekening gehouden dient te worden. Hiervoor is een meerjarenonderhoudsbegroting opgesteld voor de periode van 2013 t/m Het aantal te bezoeken woningen van 24 stuks zijn in overleg met het Bestuur van Bouwvereniging Woningzorg tot stand gekomen en gebaseerd op het aantal typen woningen van het gehele complex van 106 woningen. Het complex bestaat uit 20 verschillende type woningen en nagenoeg ieder type woning is bezocht. Van ieder bezochte woning is een rapportage opgesteld en ter informatie volgt onderstaand een korte toelichting over de leesbaarheid van de rapportages. Het elementenoverzicht van de rapportage geeft de conditiescore van het visueel geïnspecteerde onderdeel aan. Deze kan variëren van uitstekende conditie (score 1) tot en met een niet te inspecteren onderdeel (score 9). De bevindingen geven de urgentie/prioriteit aan van de geïnspecteerde onderdelen op basis van de bevindingen vanuit het elementenoverzicht. Het beleid van de woningvereniging zal hierin mede bepalend zijn voor de prioritering van de diverse onderdelen. In het onderdeel bevindingen worden de desbetreffende onderdelen met behulp van foto s (indien voorhanden) verder toegelicht en in kaart gebracht. Vervolgens een gedetailleerd jaarplan en een overzicht meerjarenplan tot en met Daarnaast heeft in een vijftal woningen - 3 woningen van groep 1 (66 woningen) en 2 woningen van de groep 2 (40 woningen) een onderzoek plaatsgevonden naar de vochthuishouding, ventilatie en isolatie. Dit onderzoek is verricht door AFL Lemmens. De rapportage is als bijlage toegevoegd aan deze rapportage. 1

3 Inhoudsopgave Blz. Voorwoord 1 Inhoudsopgave 2 1. Conditiemetingen Kozijnen Vocht 1.3 Ventilatie kruipruimte 5 2. Onderzoek vocht, ventilatie en isolatie Vochtdoorslag kopgevels 3. Advies veiligheid algemeen Legionella 3.2 Hang- en sluitwerk 3.3 CV-ketel/combiketel/overige voorzieningen 3.4 Electrotechnische installatie WBDBO (Weerstand Brand Doorslag Brand Overslag) 3.6 Metselwerk/lateien woningen groep Hoekwoningen algemeen woningen groep Doorvalbeveiliging raamkozijnen woningen groep Asbestverdacht materiaal 4. Bijlagen 12 - Rapportage onderzoek vocht, ventilatie, isolatie 5 woningen inclusief kostenraming per woning 2

4 1. CONDITIEMETINGEN (BOUWKUNDIG) BSU heeft - conform opdracht 24 woningen in een tijdsbestek van ca. 4 weken bezocht en heeft na een inspectie in de woning de gegevens verwerkt volgens de conditiemeting NEN norm Grofweg mag men concluderen dat de woningen mede gezien de leeftijd van de woningen, bouwjaar 1920/1921 in redelijke staat verkeren. Voor zowel groep 1 en groep 2 zijn de onderdelen samengevat in een aparte meerjarenonderhoudsbegroting (hierna te noemen MJOB) en inzichtelijk gemaakt welke onderdelen wanneer onderhevig zijn aan vernieuwing dan wel onderhoud. Een raming van kosten (prijspeil 2013) wordt per onderdeel eveneens aangegeven. In het rapport per woning staat een jaarplan aangegeven welke acties in 2013 uitgevoerd dienen te worden. Vervolgens worden de elementaire bouwdelen op basis van theoretische, technische levensduur vermeld in de prognose tot en met jaar Voor het jaar 2013 geldt dat aan de navolgende onderdelen in de woningen van groep 1 aandacht besteedt dient te worden: - hang- en sluitwerk buitenramen; - voegwerk tuinmuren (ezelsruggen); - hang- en sluitwerk binnendeuren; - wandafwerking stucwerk; Voor groep 2 gelden de navolgende onderdelen: - hang- en sluitwerk buitenramen; - voegwerk tuinmuren achtergevel; - voegwerk kopgevels weerbelaste gevels; - hang- en sluitwerk binnendeuren; - lateien raamopeningen (doorzakken); - wandafwerking stucwerk; De rapportages conditiemetingen van de 24 woningen geven een beeld van de woningen groep 1 en groep 2. 3

5 Uitdrukkelijk hierbij vermeld dient te worden dat sommige onderdelen die geïnspecteerd zijn in de 24 woningen en onderhevig zijn aan vernieuwing c.q. onderhoud niet in alle woningen van toepassing kunnen/hoeven te zijn. Echter om een theoretisch beeld te vormen, zijn de bevindingen van de geïnspecteerde woningen uitgerold over 106 woningen behoudens op de vorige pagina specifiek benoemde zaken. Zaken die betrekking hebben op de onderdelen vocht, ventilatie en isolatie worden omschreven in de rapportage van AFL Lemmens inclusief raming van de kosten per onderdeel van de te nemen maatregelen. 1.1 KOZIJNEN In de post kozijnvervanging van de opgestelde MJOB van de woningen groep 1 en 2 is het aanbrengen van nieuwe kozijnen inclusief dubbel glas opgenomen (uitgangspunt type/soort Berliner Sproße inclusief houten afdeklat dagkanten interieur). Deze post valt volgens de prognose MJOB in het jaar Rekening gehouden dient te worden met de monumentale status van de woningen groep 1 en wellicht in de toekomst met betrekking tot de nog te nemen besluit (wel of geen monumentale status) van de woningen groep 2. In het kostenoverzicht van AFL Lemmens is vervanging van draaiende delen inclusief dubbel glas opgenomen en blijven de kaders van de houten kozijnen gehandhaafd. 1.2 VOCHT Verder hebben we geconstateerd dat bij een 3-tal woningen in groep 1 en 3 woningen groep 2 optrekkend vocht aanwezig is aan de voor- en achtergevel. Door endoscopisch onderzoek in de gevels is vast komen te staan dat de onderste 5 metsellagen steens is aangebracht (geen spouw) en de daarboven liggende constructie is voorzien van een spouw van ca. 8 cm. Als onderbreking is een teerachtig materiaal aanwezig, dat zou moeten dienen als vochtkerende laag. In het verleden hebben ze in 1 woning van groep 1 het probleem van vochtdoorslag behandeld (stucwerk aan binnenzijde afgekapt en nieuw stucwerk voorzien van een vochtkerend materiaal). Op moment van inspectie waren geen zichtbare vochtplekken aanwezig, echter om toekomstig zeker te zijn dat het probleem zich niet nogmaals voordoet, wordt geadviseerd de constructie aan de binnenzijde gefaseerd open te kappen en een fysieke laag (vb. DPC-folie) aan te brengen als onderbreking van het buitenmetselwerk en binnenmetselwerk van de gevels. Deze kan tevens dienen als onderbreking tussen de fundering bestaande uit mergel en gemetselde harde klinkers en het opgaand werk (binnenwanden). In de kostenopgave van AFL Lemmens zijn het nemen van maatregelen opgenomen. 4

6 1.3 VENTILATIE KRUIPRUIMTE Voorts hebben we geconstateerd dat zowel in groep 1 als groep 2 behoorlijke ventilatiegaten in de voor- en achtergevel geboord zijn ten behoeve van ventilatie kruipruimte. Door de grote temperatuurverschillen in de winterperiode ontstaan grote verschillen qua temperatuur tussen de onderlinge ruimten (woonkamer kruipruimte) en is niet bevorderlijk voor de behaaglijkheid. Tevens kan condensvorming ontstaan en is niet bevorderlijk voor de constructie en heeft een negatieve invloed op de woonkwaliteit. Een oplossing is de bodem van de kruipruimte af te sluiten met een folie (functie bodemafsluiting) en de kruipruimte zwak te ventileren (2 stuks ventilatiegaten aan de voorgevel en 2 stuks aan de achtergevel, diameter openingen ca. 8 cm). Voorts tegen de onderzijde van de begane grond een isolatiemateriaal aan te brengen. In de kostenopgave van AFL Lemmens zijn het nemen van maatregelen opgenomen. Folie kruipruimte Bovengenoemde maatregelen gelden voor alle woningen van groep 1 en groep 2. 5

7 2. ONDERZOEK VOCHT,VENTILATIE EN ISOLATIE (BOUWFYSISCH) Tijdens de periode van het verrichten van conditiemetingen heeft tevens in een vijftal woningen een onderzoek plaatsgevonden naar de onderdelen die betrekking hebben op vocht, ventilatie en isolatie. AFL Lemmens gespecialiseerd in het onderzoek met betrekking tot de onderdelen vocht, ventilatie en isolatie heeft samen met BSU de woningen bezocht. De rapportage van de bevindingen van de 5 woningen is als bijlage toegevoegd aan deze rapportage. Tevens heeft een extern kostendeskundige in opdracht van AFL Lemmens per adres een kostenraming opgesteld voor de te nemen maatregelen die inzichtelijk gemaakt zijn door AFL Lemmens. 2.1 VOCHTDOORSLAG KOPGEVELS In groep 2 zijn bij twee woningen tegen de kopgevels gemetselde bergingen geplaatst. Doordat de gevels op de weersbelaste zijde gesitueerd zijn en het voegwerk in mindere staat verkeert, vindt regendoorslag plaats en het zogenaamde zakwater dient normaliter door zwak ventileren van de spouw in droge perioden te verdwijnen (verdampen). Door het aanbrengen van de bergingen zijn de aanwezige spouwopeningen verdwenen waardoor zwak ventileren niet mogelijk is. 6

8 Tevens wordt geadviseerd de gevel bij de aansluiting van de daken van de bergingen met de kopgevel gefaseerd open te kappen en een indekking tegen de buitenzijde van het binnenblad aan te brengen. Vervolgens boven de indekking open stootvoegen aan te brengen waardoor zakwater adequaat afgevoerd kan worden en de spouw boven de aansluiting zwak geventileerd wordt (minimaal 1 stootvoeg per m1). Daarnaast dient het bestaande voegwerk van de kopgevels van beide woningen verwijderd te worden en opnieuw aangebracht te worden. Daarna de gevel te impregneren, zodat regenwater niet kan doordringen in het metselwerk. De kosten met betrekking tot bovenstaand advies zijn in de MJOB opgenomen. 7

9 3. ADVIES VEILIGHEID ALGEMEEN 3.1 LEGIONELLA In het kader van legionella beheersing dient in individuele woningen nagekeken te worden of zich nergens aftakkingen in het bestaande leidingnet bevinden waar legionella vorming mogelijk is. Te denken hierbij aan situatie waar de wastafels verwijderd zijn uit de slaapkamers, het verplaatsen van de badkamer naar een slaapkamer. 3.2 HANG- EN SLUITWERK Het hang- en sluitwerk van de draaiende buitenopeningen dienen te worden voorzien van deugdelijk inbraakwerend hang- en sluitwerk. Te denken hierbij aan minimaal 2 sterren SKG. Tijdens de conditiemetingen in de 24 woningen is vast komen te staan dat verschillende adressen nog voorzien zijn van sloten met baardsleutels (geen profielcilinders met verhoogde deurschilden). De gegevens zijn terug te vinden in de rapportages conditiemetingen en de kosten van het wijzigen zijn opgenomen in de MJOB CV-KETEL/COMBIKETEL/OVERIGE VOORZIENINGEN Het grootste gedeelte van de woningen zijn voorzien van recent vervangen combiketels en worden periodiek middels een onderhoudscontract onderhouden. In groep 1 zijn we een woning tegengekomen die niet voorzien was van een verwarmingssysteem. Daarnaast hebben we in 2 woningen een geiser en boiler aangetroffen. In de MJOB zijn bedragen opgenomen ten behoeve van het onderhoudscontract CV- ketels/combiketels. 8

10 3.4 ELECTROTECHNISCHE INSTALLATIE In het kader van onderzoek kunnen wij geen oordeel geven of de aanwezige installatie in de woningen die bezocht zijn voldoet aan de normering veiligheid. Rekening gehouden dient te worden dat ingeval toekomstig de hoofdleiding watervoorziening in kunststof uitgevoerd gaat worden per woning een nieuwe aarding gemonteerd dient te worden (aardelektrode). De meterkasten van groep 1 en 2 zijn voorzien van automaten en 2 aardlekschakelaars van 30 ma. In de MJOB zijn geen bedragen opgenomen voor het aanbrengen van een nieuwe aarding WBDBO (Weerstand Brand Doorslag en Brand Overslag) Tijdens de inspecties hebben we geconstateerd dat de dakconstructies (gordingen en dakbeschot) van de onderlinge woningen (groep 1 en 2) niet onderbroken is, waardoor het mogelijk is dat tijdens een eventuele brandhaard overslag en doorslag van de ene naar de andere woning mogelijk is. Het aanbrengen van voorzieningen ter voorkoming van doorslag en overslag zijn niet opgenomen in de MJOB. Verbinding gordingen 9

11 3.6 METSELWERK/LATEIEN WONINGEN THORBECKEPLATSOEN EN PROF. SCHOLSSTRAAT ( groep 2) Bij deze woningen (aantal 8 woningen) zijn diverse lateien van de bovenverdieping aan het verzakken, met als gevolg dat een druk ontstaat op de aanwezige kozijnen. De oorzaak zal wellicht te wijten zijn aan de grote overspanning zonder verdere ondersteunende voorzieningen en het geringe metselwerk boven de rollaag van het metselwerk. Geadviseerd wordt hiervoor maatregelen te nemen om het doorzakken te voorkomen (vb. aanbrengen stalen latei). De kosten hiervoor zijn opgenomen in de MJOB (post 21). Achteraanzicht woningen Prof. Scholstraat (lateien) 3.7. HOEKWONINGEN ALGEMEEN (groep 1) Geconstateerd is dat de hoekwoningen voorzien zijn van een binnenplaats en geen vluchtmogelijkheden voorhanden zijn. Wellicht zou het aanbevelingswaard zijn in de betreffende woningen rookmelders aan te brengen, zodat de bewoners in een vroeg stadium bij een eventuele brand gewaarschuwd worden. Het aanbrengen van rookmelders in de hoekwoningen zijn niet opgenomen in de MJOB. 10

12 3.8 DOORVALBEVEILIGING RAAMKOZIJNEN (groep 2) In de woningen aan de Noormannensingel blijken de borstweringen van de raamkozijnen aan de voorgevel vrij laag te zijn (ca. 35 cm bovenzijde vensterbank tot aan vloer). Volgens de huidige regelgeving dienen deze minimaal 85 cm te zijn. Het eventueel aanbrengen van een valbeveiliging per woning is niet opgenomen in de MJOB. 3.9 ASBESTVERDACHT MATERIAAL (groep 1) In een woning is op basis van visuele inspectie asbestverdacht materiaal aangetroffen tegen het dakbeschot. Ingeval toekomstig verwijdering plaatsvindt, zal rekening gehouden dienen te worden met de huidige regelgeving met betrekking tot asbestverwijdering. Het verwijderen van het asbestverdacht materiaal is niet opgenomen in de MJOB. Asbestverdacht materiaal 11

13 4. BIJLAGE(N) - Rapportage onderzoek vocht, ventilatie, isolatie 5 woningen inclusief kostenraming per woning 12

14 / NOTITIE Verbetering 106 woningen Wyckerpoort Maastricht, isolatie, ventilatie en vochtbeheersing Inleiding Naar aanleiding van de opdracht BSU ten aanzien van de problematiek voor wat betreft vocht, ventilatie en isolatie, heeft een onderzoek plaatsgevonden in een vijftal woningen van de 106 woningen Wyckerpoort Maastricht. In het onderzoek is onder andere gekeken naar de energiezuinigheid en de eventuele mogelijkheden tot na-isolatie inclusief de relatie met ventilatie, isolatie en vochtbeheersing. Op basis van de verzamelde informatie is een beoordeling en advies gegeven. Bij de beoordeling is ook gebruik gemaakt van de bouwkundige tekeningen Nieuwe Toestand met projectnummer en bladnummer 02 d.d. 18 april 1991 van Architectengroep Mertens te Heerlen. Deze notitie behandeld uitsluitend de thermisch-hygrische aspecten. Akoestische en brandveiligheidaspecten vallen buiten het kader van onze opdracht. Deze notitie betreft een advies, als basis voor verdere verwerking op tekening en bestek. De notitie kan niet als bestek worden gehanteerd. Alle omschreven voorzieningen dienen in overleg met en conform voorschrift van leverancier/fabrikant te worden aangebracht. Situatie Voor de woningen in Wyckerpoort is onderzocht wat de mogelijkheden zijn voor opwaardering, met name wat betreft de energiezuinigheid. In dit kader worden onder meer de volgende voorzieningen in overweging genomen voor realisatie: thermische isolatie in gevel-, dak- en vloerconstructies inclusief thermisch isolerend glas in bestaande kozijnen ventilatieroosters in gevel/ramen en mechanische afzuiging in badruimte/toilet en keuken De bestaande verwarmingsinstallaties worden gehandhaafd (combiketel met radiatoren zoals aangetroffen in de bezochte woningen). Bij de thermische na-isolatie dienen condensatierisico s beperkt te blijven. Tevens mag de (na-)isolatie niet leiden tot vochtdoorslag in de spouwmuur. In de bestaande situatie doen zich met name vochtklachten voor vanuit de kelder en kruipruimte (optrekkend vocht via houten vloerconstructie en funderingsvoet van mergel/baksteen). Deze vochtindringing dient te worden weggenomen. Van de 106 woningen hebben 66 woningen een monumentale status (bouwjaren 1922/23, woningen aan de zuidzijde). Voor de overige 40 woningen wordt binnen afzienbare termijn een eventuele toekenning van de monumentale status verwacht. Hiermee is rekening gehouden bij het voorstel voor aanvullende maatregelen. AFL/Adviesbureau F. Lemmens Adviesbureau voor bouwfysica, akoestiek en Loverpad 1 duurzaam bouwen DA Heerlen tel ; fax: Kamer van Koophandel Zuid-Limburg nr

15 / Uit de inspecties en de hieruit voortkomende adviezen is gebleken dat er een grote gemeenschappelijke deler is voor beide woninggroepen. Ingeval dit niet aan de orde is, wordt in deze notitie onderscheid gemaakt tussen de twee woninggroepen en wordt als zodanig aangegeven. AFL/Adviesbureau F. Lemmens Adviesbureau voor bouwfysica, akoestiek en Loverpad 1 duurzaam bouwen DA Heerlen tel ; fax: Kamer van Koophandel Zuid-Limburg nr

16 / Inspectie De inspectie is uitgevoerd in een 5-tal woningen, te weten: Bouwplan zuidzijde 66 woningen (3 stuks) Bouwplan noordzijde 40 woningen (2 stuks) Twee woningen aan de Scharnerweg en Prof. Roerschstraat waren op het moment van inspectie leegstaand. De woningen werden matig verwarmd ter voorkoming van vorstschade. De andere woningen waren op moment van inspectie bewoond. Thermische na-isolatie Gevels De voor- en achtergevels zijn opgebouwd als metselwerk spouwconstructie, totale dikte circa 29 cm, spouwbreedte circa 8 cm. Uit endoscopisch onderzoek bij de woningen blijkt dat de gevelspouw ter plaatse van de funderingsvoet opgebouwd is uit steens metselwerk. Boven de bitumineuze voorziening in de gevels (ca. 0,5 mtr. boven maaiveld) is een spouw aanwezig van ca. 8 cm. In het verleden is bij een woning aan de Prof. Scholsstraat een proef uitgevoerd m.b.t. reiniging van de funderingsvoet. Dit heeft niet het gewenste resultaat opgeleverd. Het is noodzakelijk dat een zeer grondige inspectie plaatsvindt voordat tot voorbereiding van de uitvoering van (na-)isolatie van de spouw wordt overgegaan, ter verantwoording voor het inspecterend bedrijf. Bij twijfel is binnenisolatie een optie, mede vanwege de monumentale status. Uit de inspectieresultaten blijkt verder als volgt: Er is een spouwdoorbreking van de metselwerklateien boven de puien aan voor- en achtergevel. De woningvloeren bestaan uit houten balklagen met houten vloerdelen. Hierdoor blijft koudebrugwerking hiervan achterwege. Alleen ter plaatse van woningentree/toilet/keuken is op de begane grond een betonvloer aanwezig. Naar verwachting is deze vloer aan de voorgevel alleen op het binnenblad opgelegd en daarmee vrij van koudebrugwerking (tevens uitgangspunt). Mogelijk vindt koppeling van spouwbladen plaats ter hoogte van de dakvoet middels metselwerk. Een nadere inspectie ter controle, bijvoorbeeld bij aanvang van de werkzaamheden, is noodzakelijk. AFL/Adviesbureau F. Lemmens Adviesbureau voor bouwfysica, akoestiek en Loverpad 1 duurzaam bouwen DA Heerlen tel ; fax: Kamer van Koophandel Zuid-Limburg nr

17 / Daken De woningen hebben een hellend dak met houten gordingen en dakbeschot van houten delen inclusief keramische dakpannen. Aan de voorgevel van de 66 woningen is een dakkapel aanwezig. De kapelwangen zijn tussentijds voorzien van een nieuwe beplating. Aan de achtergevel zijn een 2-tal dakramen (4-pans) aanwezig. Er is nergens thermische isolatie aanwezig in de geinspecteerde woningen. Begane grondvloeren De begane grondvloeren (houten balklaag met houten delen) bevinden zich boven een kruipruimte (onder keuken geen kruipruimte), hoogte circa cm. De funderingsvoet bestaat uit baksteen en mergelsteen metselwerk. De vloeren en kruipruimten zijn ongeïsoleerd. In de kruipruimte zijn cv-leidingen en afvoerleidingen aan de houten balklaag, de voor- en achtergevel en op de bodem aangebracht. Cv-leidingen zijn voorzien van een isolerende mantelbuis. De woningen aan de zuidzijde (66 stuks) hebben een kelder, die zich uitsluitend onder het entree-gedeelte op de begane grond bevindt. De woningen aan de noordzijde (40 stuks) hebben alleen een trapkast met verlaagde vloer. Het vloerdeel van het entreegebied van alle woningen is van in het werk gestort beton. In voor- en achtergevel zijn 2 of 3 renovatiekokers aangebracht voor beluchting van de kruipruimte. Hierdoor ontstaat s winters in de woonkamer veel koudehinder dat optreedt door deze kokers. In een woning is op de bodem van de kruipruimte met PU-kunststofsnippers een thermische naisolatie aangebracht, dikte circa 20 cm. Vochtwering Kelder(kast)wanden Via de kelder(kast)wanden (baksteen metselwerk) vindt vochtindringing plaats. Via de kelder(kast)vloer (beton inclusief kimrand bij kelderruimten, van recenter bouwjaar) vindt geen vochtindringing plaats. WONINGGROEP ZUIDZIJDE 66 WONINGEN Meetresultaten kelder/kruipruimte Scharnerweg/ Prof. Roerschstraat: T i (temperatuur interieur) = C φ i (relatieve vochtigheid interieur) = 55% T e (temperatuur exterieur) = 2 C φ e (relatieve vochtigheid exterieur) = 42-49% Vochtgehalte baksteen 10-30% plaatselijk 51-64% Vochtgehalte balkhout 9-15% Meetresultaten kelder/kruipruimte Prof. Pieter Willemsstraat: T i = 16 C φ i = 62% T e = 12 C φ e = 85% WONINGGROEP NOORDZIJDE 40 WONINGEN Meetresultaten kruipruimte Prof. Thomassenstraat: T i = 17 C φ i = 77-81% T e = 12 C φ e = 83%. Vochtgehalte balkhout 22-24% AFL/Adviesbureau F. Lemmens Adviesbureau voor bouwfysica, akoestiek en Loverpad 1 duurzaam bouwen DA Heerlen tel ; fax: Kamer van Koophandel Zuid-Limburg nr

18 / Meetresultaten kruipruimte Prof. Scholsstraat: T i = 18 C φ i = 71%. T e = 12 C φ e = 83%. Vochtgehalte balkhout 17-20% Begane grond-vloer Op maaiveldhoogte is een trasraam aanwezig, dat deels met zeer beperkt verband is gemetseld (met name binnenwanden). Tevens zijn hier sporen zichtbaar van een bitumineuze scheidingslaag, waarschijnlijk bij de oorspronkelijke bouw aangebracht, met het doel om een vochtscherm te realiseren. De technische staat van deze laag is slecht. In de winterperioden is sprake van een vochtfront tot een hoogte van maximaal circa 60 cm boven de vloer in het omringende metselwerk, zowel in voor- en achtergevel als in binnenwanden. In de zomerperiode is er geen vochthinder. WONINGGROEP ZUIDZIJDE 66 WONINGEN In een woning Prof. P. Willemsstraat is op de bodem van de kruipruimte een dampremmende folie aangebracht, omgezet tot onderkant begane grondvloer. Aan de onderzijde van de begane grondvloer is een aluminiumfolie aangebracht. In het toegangsluik tussen kelder en kruipruimte is een ventilatierooster aangebracht. Boven de begane grondvloer is aan de binnenzijde van de gevel van de woonkamer over een hoogte van circa 1.50 mtr. een vochtremmende laag aangebracht (circa 2002, informatie bewoners). Deze is na nieuwe vochtklachten deels opnieuw aangebracht/hersteld (2012, een strook met hoogte circa 10 cm en lengte circa 5.00 mtr. op plinthoogte). Hierna hebben zich geen nieuwe klachten voorgedaan. Meetresultaten woonkamer begane grond Scharnerweg: T i = C φ i = 37-47%. Houtvochtigheid plinten 5-14% T e = 2 C φ e = 49%. WONINGGROEP NOORDZIJDE 40 WONINGEN Meetresultaten woonkamer begane grond Prof. Thomassen/ Prof. Scholsstraat: T i = 19 C φ i = 55%. Houtvochtigheid vloerhout 17-24% T e = 12 C φ e = 83%. Daken In de dakvlakken vindt geen vochtindringing plaats die structureel tot hinder leidt. Voor de volledigheid wordt vermeld dat in de woningen 2 schoorsteenkanalen aanwezig zijn. Deze kanalen zijn buiten gebruik. De luchttoevoer en rookgasafvoer voor de combiketel vindt middels afzonderlijke kanalen plaats (kunststof). Daarnaast zijn er 2 bouwkundige kanalen (metselwerk) met bovendakse uitmonding aanwezig ten behoeve van de luchtafvoer uit keuken en badkamer. Eventuele Incidenteel voorkomende lekkages in de dakconstructie zijn hier verder buiten beschouwing gelaten. AFL/Adviesbureau F. Lemmens Adviesbureau voor bouwfysica, akoestiek en Loverpad 1 duurzaam bouwen DA Heerlen tel ; fax: Kamer van Koophandel Zuid-Limburg nr

19 / Meetresultaten zolderverdieping Scharnerweg: T i = C φ i = 37-47%. Houtvochtigheid 5-14% T i = 2 C φ e = 49%. Ventilatie De luchttoe- en afvoer vindt in de bestaande situatie op volledig natuurlijke wijze plaats. De luchttoevoer in de 2 verblijfsruimten aan de voorgevel (woonkamer begane grond, slaapkamer verdieping) vindt plaats via een muurdemper (geluiddempend puntrooster, vanwege een verhoogde geluidbelasting door wegverkeer op de Scharnerweg). In de overige ruimten vindt de luchttoevoer plaats middels valramen. De luchtafvoer vindt plaats in keuken en badkamer middels bouwkundige kanalen met bovendakse uitmonding. In een woning aan de Prof Pieter Willemsstraat is na klachten een extra bouwkundig ventilatiekanaal met bovendakse uitmonding aangebracht in de badkamer op de eerste verdieping. De afstand tussen raam en afvoerrozet bedraagt circa 60 cm. De klachten blijven zich echter voordoen. AFL/Adviesbureau F. Lemmens Adviesbureau voor bouwfysica, akoestiek en Loverpad 1 duurzaam bouwen DA Heerlen tel ; fax: Kamer van Koophandel Zuid-Limburg nr

20 / Beoordeling en advies (Na-)isolatie Gevels Bij een spouwbreedte van circa 8 cm en gebruik van minerale wol, bijvoorbeeld Rockwool Inblaaswol 002 o.g., is een warmteweerstand haalbaar van R c = circa 2 m 2.W/K. Uit een nadere spouwinspectie door uitvoerend bedrijf moet blijken of thermische (na-)isolatie mogelijk is, in verband met spouwvervuiling. Uitgangspunt voor deze notitie is dat (na-)isolatie mogelijk is eventueel na schoonmaak van de gevelspouw. Ter plaatse van de lateien is aan de binnenzijde een vochtbestendig isolatiemateriaal nodig, bijvoorbeeld schuimglas, dikte circa 2 cm (Foamglas). Eventuele verbindingen ter plaatse van de dakvoet met metselwerk dienen te worden weggenomen. Met betrekking tot de veronderstelde koppeling tussen spouwbladen ter hoogte van de lateien en in de dakvoet is een nadere inspectie aan te raden, bijvoorbeeld bij aanvang van de werkzaamheden. In overweging genomen, dat de ventilatie/infiltratie in de woningen substantieel verbeterd wordt (mechanische afzuiging en gevelroosters), zijn aanvullende voorzieningen bij spouwisolatie niet nodig. Mocht een nadere inspectie van de spouw en het metselwerk inclusief voegwerk (geen scheurvorming, goede kwaliteit voegwerk en waterkeringen) toch aanleiding vormen om tot binnenisolatie over te gaan, dan is de optie van binnenisolatie te overwegen. De principe-opbouw van een dergelijk systeem wordt dan als volgt: (van buiten naar binnen) Bestaande gevel (inclusief spouwonderbrekeningen met lateien/afval) Luchtspouw waarin isolatiemateriaal, bijvoorbeeld XPS 8 cm Dampremmende laag, bijvoorbeeld PE-folie 0,2mm, in een gesloten vlak, naden overlappend en afgedicht Beplating op stijl- en regelwerk, bijvoorbeeld gipskarton of houtachtig circa 1 cm Ter plaatse van koudebruggen, zoals aansluiting van buitengevelmetselwerk op metselwerk van woning/ruimtescheidende binnenwanden, zijn dan extra maatregelen benodigd, bijvoorbeeld plaatselijke reiniging van de gevelspouw. Het alternatief van buitenisolatie is vanwege esthetische overwegingen buiten beschouwing gelaten. In de bestaande kaders met vernieuwen van draaiende delen van de puien kan een nieuwe thermisch isolerende beglazing worden toegepast, bijvoorbeeld HR++-glas met U = 1,1 W/m 2.K. Optioneel kan spouwloos isolatieglas worden toegepast, bijvoorbeeld fabrikant Dörr of Van Ruysdael. De bestaande glasvlakverdeling wordt teruggebracht middels roeden in de luchtspouw. Het vaste glas wordt in de bestaande vaste delen van de kozijnen aangebracht. De draaiende delen worden vernieuwd in verband met beperkte profielafmetingen en toename van gewicht. Hang- en sluitwerk tevens te vernieuwen. Gesloten panelen in voor- en achterdeuren worden uitgevoerd met thermisch isolerende panelen, U = maximaal 2 W/m 2.K. AFL/Adviesbureau F. Lemmens Adviesbureau voor bouwfysica, akoestiek en Loverpad 1 duurzaam bouwen DA Heerlen tel ; fax: Kamer van Koophandel Zuid-Limburg nr

21 / Overwogen kan worden om het aantal draaiende delen te beperken, met name in de achtergevel, onder behoud van het aanzicht. Met uitsluitend draaiende en openslaande deuren wordt voldaan aan eisen voor doorspuibaarheid. Bij behoud van een enkel uitzet- of valraam per verblijfsruimte kan in de keuken het draairaam vervallen en in de woonkamer een valraam. Rekening dient wel gehouden te worden met de monumentale status van de 66 woningen en de nog te nemen besluit wel/geen monumentale status van de 40 woningen. Daken De hellend dakconstructie inclusief dakkapellen kan aan de binnenzijde worden voorzien van een isolatielaag, bijvoorbeeld minerale wol 8 cm, R c = 2 m 2.K/W. Aan de warme zijde is een dampremmende laag benodigd, bijvoorbeeld PE-folie 0,2mm, in een gesloten vlak, naden overlappend en afgedicht. De bestaande dakramen aan de achterzijde kunnen worden vervangen door dakramen met thermisch isolerende beglazing. Rondom de bestaande schoorstenen dient de minerale wol omgezet te worden over een breedte van circa 0,5 mtr. (minerale wol dikte circa 4 cm). Het alternatief van buitenisolatie is onder meer vanwege esthetische overwegingen buiten beschouwing gelaten. Begane grondvloeren Onder de houten en betonvloeren op de begane grond kan thermische isolatie worden aangebracht, bijvoorbeeld minerale wol dik 8 cm, bijvoorbeeld Rockwool SpijkerflensDeken 118/123 o.g. De thermische isolatie dient in een gesloten vlak te worden doorgezet tegen de onderkant van de verdiepingtrap, de aansluitende binnenwand tussen kelder(kast)trap en entree/keuken. De kelderdeur dient te worden vervangen door een isolerende deur, R c = minimaal 1 m 2.K/W in het kader van thermische isolatie. Vocht Kelder(kast) De wanden worden rondom voorzien van een waterdichte specielaag, bijvoorbeeld van leverancier Remmers Bouwchemie. Kruipruimte Op de bodem van de kruipruimte wordt een dampdichte folie aangebracht, bijvoorbeeld PEfolie 0,2 mm, in een aaneengesloten vlak, naden overlappend circa 1.00 mtr. en luchtdicht aangesloten. De folie dient rondom te worden omgezet tot onderkant begane grondvloer (bevestiging met knellat). Opgaand metselwerk In het opgaand metselwerk dient ter hoogte van de begane grondvloer rondom een mechanische onderbreking te worden aangebracht, in voor- en achtergevel alleen in het binnenblad. Optioneel kunnen de wanden geïnjecteerd rondom worden. Een alternatieve oplossing bestaat in de toepassing van vochtonttrekkers op basis van actieve elektro-osmose (elektromagnetische veld). De praktijkervaring met deze systemen is beperkt. AFL/Adviesbureau F. Lemmens Adviesbureau voor bouwfysica, akoestiek en Loverpad 1 duurzaam bouwen DA Heerlen tel ; fax: Kamer van Koophandel Zuid-Limburg nr

22 / Ventilatie De bestaande muurdempers op de Scharnerweg voor luchttoevoer in de voorgevels van woonkamer en slaapkamer worden gehandhaafd. De luchttoevoer van het toilet op de begane grond via het valraam blijft ook gehandhaafd. Optioneel kan hier een ventilatierooster in het draaiend deel worden aangebracht. De luchttoevoer van de badkamer vindt plaats via de binnendeur vanuit andere ruimten (slaapkamers). De badkamerdeur dient hiertoe ingekort te worden (vrije spleethoogte 1,5 cm). Voor de luchttoevoer via de achtergevel (woonkamer/keuken/slaapkamers) zijn ventilatieroosters benodigd, bijvoorbeeld in de nieuwe draaiende delen, ramen en deuren of in het vaste glas. Op de bestaande bouwkundige schoorsteenkanalen met bovendakse uitmondig wordt een centrale ventilator geplaatst. De optie van mechanische ventilatie is verder buiten beschouwing gelaten, onder meer vanwege de verhouding tussen meerkosten en kwaliteitsverbetering. Bij mechanische ventilatie is het nodig om een kanalensysteem voor zowel luchttoe- als -afvoer naar iedere afzonderlijke ruimte aan te brengen inclusief ventilatoren. De toevoerkanalen dienen daarbij uit te monden nabij de gevel van elke ruimte om een deugdelijke doorspoeling te waarborgen. Voor een optimaal resultaat is een warmteterugwin-eenheid aan te bevelen (energiebesparing). Ook dient extra aandacht te worden besteed aan de luchtdichtheid van gevel en dak. AFL/Adviesbureau F. Lemmens Adviesbureau voor bouwfysica, akoestiek en Loverpad 1 duurzaam bouwen DA Heerlen tel ; fax: Kamer van Koophandel Zuid-Limburg nr

23 / Een samenvatting van alle voorgestelde maatregelen is gegeven in onderstaand overzicht inclusief raming kosten (bedragen excl. BTW en excl. staartkosten, bron: externe bouwkostendeskundige). Bouwdeel Maatregel Kosten [Euro] Woninggroep zuidzijde (66 stuks) Woninggroep noordzijde (40 stuks) Thermische (na-)isolatie Hellend dak Binnenisolatie Gevel Spouwisolatie Isolerend glas (zie note) Vloer Isolatie onderzijde Kelderwand/deur Vochtscherm Kruipruimte Bodemfolie Kelder(kast) Waterdichte laag Opgaand werk Onderbreking Ventilatie Toevoer Toevoerroosters Afvoer Mechanische afzuiging Totaal * hoekwoningen Euro incl. BTW excl BTW incl. BTW* excl. BTW incl. BTW Optie s Gevel Binnenisolatie Vochtscherm Actieve electro-osmose Totaal excl BTW incl. BTW excl. BTW incl. BTW Note: In de opgestelde MJOB is het vervangen van kozijnen opgenomen (2032). De overige hierboven vermelde onderdelen zijn niet opgenomen in de MJOB. AFL/Adviesbureau F. Lemmens Adviesbureau voor bouwfysica, akoestiek en Loverpad 1 duurzaam bouwen DA Heerlen tel ; fax: Kamer van Koophandel Zuid-Limburg nr