Hulpverlening op één lijn

Transcriptie

1 Netwerk tegen Armoede Vooruitgangstraat 323 bus Brussel / tel / fax : info@netwerktegenarmoede.be / Hulpverlening op één lijn Vooraf Hulpverlening is een thema dat leeft bij alle mensen in armoede. Heel wat verenigingen waar armen het woord nemen werkten op een of andere manier al rond dit thema. Het Netwerk tegen Armoede formuleerde reeds standpunten met betrekking tot dit thema, bijvoorbeeld in de publicatie Oog voor elkaar, ook met elkaar. Over armoede en geestelijke gezondheid. Het Netwerk tegen Armoede ging met haar verenigingen op volgende momenten aan de slag op basis van de conceptnota geïntegreerd breed onthaal: - 10 september 2015: overlegdag toegankelijke eerstelijnshulpverlening; - Najaar 2015: individueel contact met 30 verenigingen die momenteel of recent inzetten op het thema dienstverlening; - December 2015: op basis van het verzamelde materiaal krijgen verenigingen vragen ter voorbereiding van de startdag op 23 februari; - 28 januari 2016: kick-off nieuw meerjarenplan Netwerk tegen Armoede; - 23 februari 2016: startdag lokaal beleid met 9 verenigingen. Dit resulteerde in onderstaande feedback en vragen bij de conceptnota. Het is niet gelukt om onderstaande te bespreken op een VPAO voor de lancering van de projectoproep. (Dit moment werd meerdere keren verzet oa door vertrek kabinetsmedewerker en de aanslagen in Brussel.) Inhoudelijke reactie bij de conceptnota breed onthaal - Doel is een menswaardig bestaan Hulpverlening moet inzetten op het realiseren van een menswaardig bestaan; via inkomen ( door waardig werk als mensen kunnen werken), huisvesting, gezondheid (sterke ziekteverzekering, dringende medische hulp, ), Inzetten op wat echt het verschil maakt dus /hulp- en dienstverlening op één lijn/gb Pagina 1

2 Jammer genoeg zien we dat armoede dikwijls wordt herleid tot een veelheid van leefstijlproblemen; mensen moeten hun kinderen anders opvoeden, soep maken, hun centen anders uitgeven, stoppen met roken, hun woning verluchten, naar de tandarts gaan, Bij elk probleem hoort een andere hulpverlener. Het Netwerk, onze verenigingen, mensen in armoede worden overspoeld met informatie en met aanbod over leefstijl. Mensen geven aan dat ze zich niet geholpen voelen. - Rechten toekennen Een vrouw zit reeds jaren in budgetbegeleiding bij het OCMW. Ze heeft recht op Verhoogde Tegemoetkoming maar weet dit niet. Niemand maakt dit in orde. Het OCMW zegt geen tijd te hebben om na te kijken of mensen ergens recht op hebben. Je moet bij Nathalie zijn. Ik kwam er een keer terecht en ze regelde alles dat er te regelen viel! Een jaar later belde ze me op omdat mijn situatie financieel ging veranderen. Een moeder krijgt leefloon als gezinshoofd. Enkele maanden nadat haar kind 18 is geworden valt een rekening in de bus; het OCMW vordert het teveel aan uitbetaald leefloon terug. Pas na een telefoontje en verschillende overleggen met de vereniging krijgt de vrouw uitgelegd dat haar dochter nu ook een leefloon als samenwonende kan aanvragen. Het OCMW gaf geen referentieadres omdat er nog een inkomen (ziekteuitkering) was. Het toekennen van rechten is de cruciale rol van hulpverlening. Voor elk grondrecht zijn er zaken die minimaal in orde zouden moeten zijn. Voor gezondheid is dit onder andere; aansluiting bij ziekteverzekering en zorgkas, Verhoogde Tegemoetkoming nagekeken, tegemoetkoming zorgverzekering en THAB nagekeken, rond inkomen: verhoogde kinderbijslag nagekeken, voor mensen zonder wettig verblijf Dringende Medische Hulp, Hoe wilt de minister ervoor dat hulpverleners/organisaties zich meer getriggerd voelen om meer in te zetten op rechtentoekenning? - De actoren; enorme lokale verschillen. Waar ligt de ondergrens? Er is een wereld van verschil in de manier waarop OCMW s het sociaal tarief bij kinderopvang toepassen. Het inloopcentrum is drie weken gesloten in de zomervakantie. Op vrijdagnamiddag kan je nergens terecht. We zien enorme verschillen tussen wat mensen kunnen verwachten van een hulpverlener, van een OCMW/CAW/mutualiteit, We botsen op het terrein op vele misverstanden en onduidelijkheden over in hoeverre hulpverlening er dient te zijn voor mensen in armoede. Wij moeten er zijn voor /hulp- en dienstverlening op één lijn/gb Pagina 2

3 kwetsbare mensen, dat is een andere doelgroep. Wij hebben niet de tijd/middelen om meer mensen in armoede te bereiken. Meer en meer zien we dat vrijwilligers worden ingeschakeld voor taken die naar ons aanvoelen eerder onderdeel zouden moeten zijn van hulpverlening; het sorteren van rekeningen zodat het contact met de budgetbegeleider korter kan, screenen of mensen recht hebben op THAB, Verenigingen dienen een autonome positie te kunnen innemen en van daar vanuit mensen in armoede spelers op de eerste lijn signalen en verbetervoorstellen overmaken. Van zodra verenigingen toeleider worden of plaatsen waar hulpverlening gebeurt, verliezen verenigingen hun laagdrempelige werking en meerwaarde. Wat niet wil zeggen dat verenigingen geen mensen toeleiden, ze doen dit regelmatig, maar dit is een niet de prioritaire doelstelling. Het wil ook niet zeggen dat sommige verenigingen geen eigen dienstverlening opnemen, ze doen dit wel, maar tijdelijk en onder protest, en met de bedoeling dat via dialoog met hulp- en dienstverleners deze hun aanbod en toegang voor mensen in armoede verbeteren. Dit standpunt werd met kabinet Vandeurzen besproken en uitgeklaard op een kerntakenoverleg van 27 februari We vragen de minister om de autonome positie van onze verenigingen duidelijk weer te geven in de beleidsdocumenten. We vragen de minister om voldoende te meten wat hulpverlening realiseert en voor wie. We vragen om voldoende stil te staan bij welke taken door vrijwilligers worden opgenomen en waarom. We vragen een meer duidelijke lat die aangeeft hoeveel aandacht er dient te zijn voor mensen in armoede. (percentage mensen in armoede? Tijdsinvestering? Middelen?) - Concrete uitwerking van regierol en samenwerking Ons OCMW doet enkel nog budgetbeheer en geen budgetbegeleiding meer. Het CAW is enkel toegankelijk zonder afspraak op woensdagnamiddag. Tijdens de schoolvakanties is het OCMW nooit open in de namiddag. Heel dikwijls zien we dat gedeelde verantwoordelijkheid onduidelijke verantwoordelijkheid is. Er is nood aan een toetssteen voor de samenwerkingsverbanden; waarover moet een samenwerkingsverband minimaal handelen/ afspraken maken. Uitgewerkt op basis van bijvoorbeeld de 7B s of de principes van maatschappelijk verantwoorde zorg uit de nota van de SAR WGG hierover /hulp- en dienstverlening op één lijn/gb Pagina 3

4 - Mensen informeren krijgt teveel gewicht Een vrouw komt voor haar gehandicapte zoon met allerhande vragen regelmatig bij de mutualiteit over de vloer. Pas na vele jaren, op het moment dat ze hem probeert in te schrijven in een MPI, zeggen de opvoeders daar dat ze recht heeft op verhoogde kinderbijslag. Het onthaal van het CAW zit tegenover dat van het Sociaal Huis. Je kan hier terecht met eender welke vraag, maar je moet naar andere locaties in de stad om antwoorden te krijgen. Websites, brochures, infosessies, infopunten, Het probleem is niet zozeer dat mensen nergens terecht kunnen of een gebrek aan informatie, maar wel dat mensen onvoldoende geholpen worden op de plek waar ze naartoe stappen. - Wat verstaan we onder termen als generalistisch, outreachend,? Een werker gaat mee met een vrouw naar een CAW omwille van partnergeweld. Omdat de medewerker intra familiaal geweld op dat ogenblik niet aanwezig is, diende men 2 weken later terug te komen op afspraak. De vrouw haakte af. Een man stapt omwille van een krap budget naar het OCMW. Hij krijgt 3 hulpverleners toegewezen; een voor wat betreft een mogelijke tussenkomst in tandzorg, een voor wat betreft een mogelijke tussenkomst of afbetaling van een fiets, een voor een mogelijke aanvullende steun. Heel veel mensen worden bereikt, maar worden (of voelen zich) onvoldoende geholpen. We lezen in de nota dat outreachend handelen zal ingezet worden voor doelgroepen die nog niet bereikt worden. Mogen we dit begrijpen als mensen die onbekend zijn bij minstens alle kernactoren? We denken immers dat het belangrijk is dat elke actor vooraf zelf bekijkt wie er al bereikt wordt en of ze voor elke mens die ze bereiken voldoende het verschil maken. Daarna is de vraag welke doelgroep men waarom via outreachend werken wilt bereiken. Voor ons moet dit dan gaan over het toekennen van rechten zoals hierboven aan bod kwam bij mensen die nog niet bereikt werden. Hoe wilt de minister ervoor zorgen dat hulpverlening op de eerstelijn zich minder versnipperd aanbiedt (ook in één organisatie)? - Gegevensdeling en digitalisering? Ja, maar Het delen van gegevens kan bijdragen tot een meer automatische toekenning van rechten. We missen echter goede spelregels over wie, wat, wanneer, waarom deelt. Het gaat niet om meer, meer, meer delen, maar om waarom /hulp- en dienstverlening op één lijn/gb Pagina 4

5 Zie de voorbeelden over Verhoogde tegemoetkoming in deze nota. Hulpverleners in OCMW en mutualiteit zien wie in aanmerking kan komen, maar wat ze ondernemen met deze informatie is erg verschillend. Het delen van beslissingen maakt dat hulpverlening soms nauwelijks een kans krijgt. Zie bijvoorbeeld het doorgeven van de beslissingen in het sociaal elektronisch dossier. Hierdoor worden mensen direct in een hokje gestopt en lijkt dialoog niet nodig. We vragen duidelijke spelregels met betrekking tot gegevensdeling. Meer en meer zet hulpverlening (ook) in op een digitaal aanbod. voldoende aanbod aan contactdienstverlening garanderen? Hoe wilt de minister een - Geen fan van het kader proactief handelen Het kader lokaal proactief handelen draagt onvoldoende bij tot de noden van mensen in armoede. Elementen als gedeelde verantwoordelijkheid, informeren van mensen, inzetten op basisvoorzieningen, enzovoort bieden immers geen antwoord op de knelpunten die mensen in armoede formuleren. Zelfs indien men dit kader gebruikt om in te zetten op de rechten die we hierboven formuleerden, geeft het niet de handvaten om dit op de meest relevante manier te doen. Zie bijvoorbeeld het project in Halle over toekenning van Verhoogde Tegemoetkoming. Extra personeelsinzet van een halftijdse kracht gedurende 1 jaar zorgde ervoor dat 47 gezinnen VT kregen. Op allerhande manieren werden hulpverleners en potentiële rechthebbenden geïnformeerd; flyers, vormingen, zitdagen op scholen enz. Uiteindelijk werd slechts 1 persoon door een huisarts toegeleid en 2 door de mutualiteit. Er gebeurde een uitgebreide screening van het OCMW-cliënteel op VT (mensen in budgetbegeleiding, thuiszorg enz). Een maatschappelijk assistenten bij een OCMW kan echter voor zijn/haar cliënten op basis van de gegevensstromen zien of deze in aanmerking zou komen. Dit is voor ons een kerntaak. Net zoals we het een kerntaak vinden van een mutualiteit om meer te doen dan mensen die mogelijk VT hebben een brief te sturen. We vragen om werk te maken van een kader dat hulpverlening slimme handvaten geeft om in te zetten op rechtentoekenning. - Andere actoren? Bijvoorbeeld juridische eerstelijn hulpverlening Hoe moeten we de plaats van breed onthaal zien ten opzichte van de Huizen van het Kind, eerstelijnsgezondheidszorg, loketfunctie VSB,.. We zien meerdere keren de eerstelijns juridische actoren verschijnen in de teksten. Wat is hun rol in dit concept? /hulp- en dienstverlening op één lijn/gb Pagina 5

6 We vragen om werk te maken van een concept eerstelijns juridische hulpverlening samen met alle actoren en gebruikers. Selectie en opvolging pilootprojecten Het Netwerk tegen Armoede zetelt in de stuurgroep geïntegreerd breed onthaal en keek op basis van bovenstaande inhoud naar de projectvoorstellen die daar binnenkwamen. Het Netwerk vond dat geen enkel projectvoorstel geselecteerd kon worden zonder de nodige feedback/kanttekeningen bij de projectplannen. Elk projectvoorstel bevat immers vele ideeën; goed en minder goed. We vinden de feedback die de geselecteerde projecten kregen erg beperkt. We hopen dat de ondersteuning zal maken dat de geselecteerde projecten voldoende gaan inzetten op die zaken die het verschil kunnen maken voor mensen in armoede. Enkele algemene indrukken bij de geselecteerde pilootprojecten: -Men slaagt er moeilijk in om de omslag van aanbodgericht naar vraaggericht denken te maken (men zal mekaars aanbod leren kennen, mensen informeren, ) - Er gaat veel aandacht naar doorverwijzen en toeleiden, minder naar afgestemd samenwerken (wie doet wat en waarom?) of zich anders aanbieden naar de cliënt (bijvoorbeeld door eigen modulering of specialisatie in vraag stellen). - Er duiken heel wat loketfuncties op (Huis vd Zorg in Zoersel, één plaats voor welzijnsvragen in Turnhout, virtueel loket in de rupelstreek, midoffice in Genk, welzijnshuis en geïntegreerde basisvoorziening in Roeselare, frontoffice in Diksmuide); - Er blijft veel energie gaan naar het informeren van de burger; communicatieplan Dendermonde, onthaalmap in Asse, externe informatie in Diksmuide, communicatieplan Genk, -Het inzetten op rechtentoekenning komt nauwelijks aan bod Het aspect onthaal is telkens ver uitgewerkt, maar meestal te aanbodgestuurd. Het aspect rechtentoekenning is meestal nauwelijks uitgewerkt. Hierin zal dus sterke ondersteuning nodig zijn /hulp- en dienstverlening op één lijn/gb Pagina 6

7 Bijvoorbeeld in de projectdossiers nu; Zoersel?, OCMW kent rechten toe Turnhout, midoffice voor bepaalde rechten proactieve rechtendetectie in Genk, Sint-Niklaas?, screening van elke burger in GBO in Wetteren, Gent?, Dendermonde?, Diest?, rechtendetectie bij W13, toeleiding naar grondrechten in Oostende, pijler van proactieve dienstverlening in Roeselare, automatische infoverstrekking en automatische toekenning van bepaalde rechten in Diksmuide. -we denken dat debat en spelregels nodig zijn over gegevensdeling We denken dat het niet zinvol is om elk project hier apart rond aan de slag te laten gaan. Niet alleen in dit dossier, maar ook elders (bv electronisch zwangerschaps- en kindboekje) is er nood aan een kader en duidelijke spelregels. Bijvoorbeeld in de projectdossiers nu; Dendermonde: electronische infodeling tussen de kernactoren, checklists ifv doorverwijzing. Oostende: digitaal verwijsboek W13: delen van informatie en wegwerken van knelpunten Diest: protocol ivm informatie-uitwisseling Sint-Niklaas: doorverwijzingsfiche Oudenaarde: registratiesysteem Dikdsmuide: softwarematige bruggen bouwen -Participatie moet beter De manier waarop men de doelgroep zal betrekken is eerder weinig uitgewerkt en komt soms pas na de inhoudelijke afbakening. Ook hier zal voldoende ondersteuning nodig zijn. We denken dat het belangrijk is om te bekijken hoe hier inhoudelijk de link kan gemaakt worden met bestaand materiaal van mensen in armoede. Als Netwerk hebben we bijvoorbeeld een dossier over referentieadres, toegankelijkheid van geestelijke gezondheidszorg, Vele verenigingen die in de geselecteerde piloten vallen kennen ook heel wat drempels en ervaringen met betrekking tot hulpverlening of hebben aanbevelingen hierover. Uit contact met onze verenigingen weten we ondertussen dat ze meestal niet weten dat ze in een geselecteerde regio vallen en nog minder wat de inhoud van het projectvoorstel is /hulp- en dienstverlening op één lijn/gb Pagina 7

8 -Hoe effecten in kaart brengen? Op welke manier zal men de effecten van de projecten meten? Hoe wilt men vermijden dat hulpverlening hier domineert (in inhoudelijke keuzes, projectuitwerking, evaluatie, )? De wetenschappelijke opvolging zou voor ons klaarheid moeten kunnen brengen over ; Welke mensen werden bereikt in breed onthaal? (mensen die reeds bereikt werden, nieuwe mensen,?) Welke meerwaarde had welk aanbod in het leven van mensen in armoede? Het traject geïntegreerd breed onthaal naast andere trajecten Naast de pilootprojecten breed onthaal komen er mogelijk ook pilootprojecten na de conferentie van het Jonge Kind, komt er een gezondheidsconferentie, komt er een conferentie eerstelijnsgezondheidszorg, Naar ons aanvoelen zouden de voorstellen die in deze verschillende trajecten worden geformuleerd inhoudelijk meer op elkaar afgestemd kunnen worden. Bovendien denken we dat het zinvol kan zijn om de stem van mensen in armoede eens te brengen als een soort helikopterperspectief hierover; waar zit nu meerwaarde, waar minder? Deze tekst of elementen hieruit mogen gebruikt worden mits bronvermelding /hulp- en dienstverlening op één lijn/gb Pagina 8