Gevolgen van slaaptekort: studies bij volwassenen
|
|
- Ludo de Croon
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Gevolgen van slaaptekort: studies bij volwassenen slaperigheid overdag - microslaapjes concentratiemoeilijkheden, geheugenproblemen Professioneel: verminderde prestaties ongevallen (werk, verkeer, thuis, ) Secundair: emotionele problemen
2 Gevolgen van slaaptekort: studies bij ouderen Gevaar van misperceptie Veranderingen in het hypnogram/slaaparchitectuur meer slaapfragmentatie en afname van de SWS Institutionalisering: afhankelijkheid van derden voor S/W-ritme Vroegtijdig naar bed: doorslaapproblematiek of vroegtijdig ontwaken Niet zelden behandeling met benzodiazepines: sedatie met vallen en fracturen tot gevolg verslaving (fysische en psychische afhankelijkheid) verminderen van de slaapkwaliteit ( SWS)
3 Overzicht van de belangrijkste stoornissen international Classification of Sleep Disorders (ICSD-3): > 70 slaapstoornissen Insomnia (10-20%, toename ) Slaapgerelateerde ademhalingsstoornissen (4-10%, toename) Hypersomnie van centrale aard, o.m. narcolepsie Stoornissen van het circadiaans ritme Parasomnieën, o.m. slaapwandelen Slaapgerelateerde bewegingsstoornissen (5-10%)
4 Functie van de slaap Slaapbehoefte bij de volwassenen Kortslapers: max. 6 uur (+/- 19%) Langslapers: min. 9uur (+/- 19%) Normale slapers: tuss 6 uur en 9 uur (+/- 62%)
5 Insomnie of slapeloosheid Aanhoudende klachten i.v.m. moeilijkheden met het inslapen (> 30 min) doorslaapproblemen (in totaal > 30 min) vroegochtend ontwaken (< 6.5u slaap) onderbroken niet recuperatieve slaap Ondanks voldoende tijd en kans om te slapen Vergezeld van klinisch significante problemen met het functioneren overdag Vermoeidheid, negatieve gemoedstoestand en irriteerbaarheid, cognitieve problemen chronisch: mogelijk problemen met sociaal functioneren of functioneren op het werk, verminderde levenskwaliteit, fysieke symptomen, zoals spierpijn, gastro- intestinale problemen, hoofdpijn, risico op ongevallen en psychiatrische stoornissen Bij kinderen: vaak gerapporteerd door ouders/andere verzorgers, gekenmerkt door weerstand bij het naar bed gaan en niet zelfstandig kunnen slapen Impact op schoolprestatie
6 Insomnie of slapeloosheid 45-50% insomnie comorbied aan psychiatrische stoornis 20-25% comorbied aan somatische stoornis Chronische pijn (RA, lumboischialgie) Schildklierlijden Asthma, COPD Huidaandoeningen Neurologische stoornissen (epilepsie, dementie, hoofdpijn, CVA, tumoren, Ziekte van Parkinson) 10-30% primaire insomnie Adjustment insomnie (acute insomnie) Psychofysiologische insomnie Paradoxale insomnie
7 Insomnie of slapeloosheid Comorbied met psychiatrische aandoeningen Stemmingsstoornissen Majeure depressie, bipolaire stoornis Angststoornissen PTSD, OCD, Paniekstoornis, GAD Psychotische stoornissen schizofrenie Geheugenstoornissen Ziekte van Alzheimer en andere dementies Ontwikkelingsstoornissen ADHD, autisme spectrum stoornissen
8 Insomnie of slapeloosheid Comorbied met majeure depressie In- en doorslaapstoornissen : slaaplatentie, arousals Vroeg ochtend-ontwaken, slaapefficiëntie Veranderingen in SWS (Slow wave Sleep): van SWS Minder deltagolven REM-slaapveranderingen: REM latentie, hoeveelheid REM oogbewegingen tijdens REM
9 Insomnie of slapeloosheid Frequent gebruikte farmaca/middelen die insomnie kunnen veroorzaken Alcohol en drugs Caffeine/chocolade Nicotine/nicotine patch Beta blokkers Calcium-antagonisten Bronchodilatoren Corticosteroiden Decongestiva Antidepressiva Tranquilizers Schildklierhormonen Anticonvulsiva Antihypertensiva
10 Insomnie: subtypes Acute insomnie of adjustment insomnie associatie met identificeerbare stressor dagen tot weken, max. 3 maanden Slaapproblemen evolueren met stressor of aanpassing er aan
11 Insomnie: subtypes Psychofysiologische insomnie > 1 maand Geconditioneerde slaapmoeilijkheden en/of verhoogde activatie in bed Excessieve focus of angst omtrent slapen Problemen om gepland in te slapen, niet om ongepland in te slapen Beter slapen indien niet thuis Piekeren of spierspanning belemmert inslapen Exclusie andere slaapstoornis, medische, mentale stoornis, medicatie- of druggebruik dat slaapprobleem beter verklaart.
12 Insomnie: subtypes Paradoxale insomnie (voordien: slaapmisperceptie) Min. duur van 1 maand chronisch nachten met zeer weinig tot geen slaap slechts af en toe een nacht met een normale hoeveelheid slaap typisch geen dutjes na slapeloze nacht Consistente, uitgesproken discrepantie tussen objectieve PSG of actigrafie metingen en subjectieve inschatting van de slaap Min. 1 van beide: (bijna) constant bewustzijn van omgevingsstimuli tijdens de nacht Bewuste gedachten gedurende de nacht terwijl men neerligt Gevolgen overdag veel minder ernstig dan op basis van de klachten kan verwacht worden Vaak grote bezorgdheid over de gevolgen van hun slaapprobleem voor hun gezondheid en levensverwachting
13 Restless Legs Syndrom (RLS) Onbedwingbare drang tot bewegen o.l.m., soms b.l.m. Voornamelijk in rust Neemt vrijwel direct af bij bewegen s Nachts + overdag, maar s avonds en s nachts erger Moeite met lang stilzitten Herhaald onderbreken van de slaap
14 Prevalentie: Restless Legs Syndrom (RLS) 6% van de volwassenen 1,5 maal vaker vrouwen kans neemt toe met leeftijd >50% familiaal; Risico x 3 à 6 bij directe verwanten met die aandoening
15 Periodic Limb Movement Disorder (PLMD) Enkel s nachts onvrijwillige en ongecontroleerde bewegingen vaak ritmische bewegingen voet, enkel, been last voor partner Prevalentie: 4% van de bevolking frequenter bij vrouwen kans neemt toe met leeftijd
16 Bruxisme met kracht over elkaar heen schuren van tanden en kiezen of het met kracht op elkaar klemmen van tanden en kiezen Meest s nachts, soms overdag Bij 20% van de bevolking
17 Hypersomnie van centrale aard Hypersomnie primaire klacht: ongewenste episodes van extreme slaperigheid of slaap overdag, aanwezig gedurende tenminste 3 maanden Oorzaak: niet een verstoorde slaap s nachts of een verstoord circadiaans ritme (indien wel aanwezig, eerst behandelen)
18 Hypersomnie van centrale aard Narcolepsie: Overmatige slaperigheid tijdens de dag Kataplexie Onbedwingbare slaapaanvallen Frequente korte dutjes tijdens de dag, met verkwikkend effect Plotse spierzwakte uitgelokt door emoties; partieel of volledig; duurt enkele seconden tot minuten; bewustzijn blijft bewaard. Hypnagoge hallucinaties Slaapparalyse zeer levendige droombeelden bij het inslapen verlamming bij het inslapen of ontwaken Verstoorde nachtelijke slaap, nachtelijke slaaponderbreking (50%) REM slaap gedragsstoornis
19 Hypersomnie van centrale aard Narcolepsie: Nachtelijk polysomnografie en Multiple Sleep Latency Test: slaaplatentie < of = 8 min 2 of meer SOREMP s Uitsluiting andere slaapstoornis, medische of mentale stoornis, medicatie- of middelengebruik
20 Stoornissen van het circadiaans ritme Terugkerende of chronische mismatch tussen het circadiaans slaap- waak ritme van een individu en het ritme van de sociale en fysieke omgeving Leidt tot insomnie, excessieve slaperigheid overdag of beide Belemmert het sociaal en/of werkgerelateerd functioneren
21 Stoornissen van het circadiaans ritme Uitgestelde slaapfase Slaapperiode is uitgesteld in relatie tot de gewenste (vanuit de omgeving) slaapperiode en tijdstip van opstaan: problemen met inslapen op gewenste, conventionele tijdstip (tss 1 en 6u s ochtends), problemen met opstaan (late ochtend tot namiddag) Indien de mogelijkheid wordt gegeven, vertoont men een normale slaapkwaliteit en duur en een uitgesteld, maar stabiel 24u slaap-waakpatroon Vaak slaapdronken s ochtends, soms mentale problemen (vooral bij adolescenten) 7-16 % van adolescenten en jongvolwassenen, 10% van insomniepatiënten
22 Stoornissen van het circadiaans ritme Vervroegde slaapfase Stabiel vervroegde slaapfase, gekenmerkt door bedtijden (18-21u) en tijdstippen van opstaan (2-5u) die meerdere uren vroeger gesitueerd zijn dan de conventionele, gewenste tijdstippen Klachten van slaperigheid in de late namiddag/vroege avond, vroeg gaan slapen, te vroeg wakker Mogelijkheid geboden: slaap normaal volgens leeftijd Pogingen om s morgens langer te slapen, kunnen leiden tot secundaire, geconditioneerde insomnie
23 Stoornissen van het circadiaans ritme Onregelmatig slaap-waaktype Chronische klacht van insomnie en/of excessieve slaperigheid O.b.v. actigrafie/slaapdagboek: min. 3 periodes van slaap over 24u Totale slaaptijd over 24u normaal volgens leeftijd Vaak bij gebrek aan blootstelling aan externe synchroniserende factoren
24 Stoornissen van het circadiaans ritme Free-running type of non-24u slaap-waak syndroom actigrafie/slaapdagboek: patroon van slaap-waakperioden die per dag iets verder verschoven worden, met een cyclus van meer dan 24u. Vooral personen die blind zijn
25 Stoornissen van het circadiaans ritme Jet lag Tijdelijke mismatch tussen timing van slaap-waak cyclus endogeen gegenereerd en het slaap-waakpatroon vereist bij een verandering van tijdzone Verstoorde slaap, verminderde alertheid, belemmerd functioneren, gastro- intestinale symptomen Symptomen ernstiger naarmate het uurverschil groter is en men oostwaarts i.p.v. westwaarts reist (vereist een vervroeging van het circadiaan ritme) +/- 1 dag per uur verschil in tijdszone om het circadiaan ritme aan te passen
26 Stoornissen van het circadiaans ritme Ploegenwerk Klachten van insomnie of excessieve slaperigheid die optreden in relatie tot werktijden die gepland zijn tijdens de normale slaapperiode Nachtwerk, vroege ochtend ploegen, roterende ploegen: slaapduur typisch verkort met 1 tot 4u, slaapkwaliteit onvoldoende Veiligheids- en gezondheidsrisico s! Gerelateerd aan medische conditie Vb. dementie
27 Parasomnieën Ongewenste fysieke gebeurtenissen, gedragingen of ervaringen bij het inslapen, tijdens de slaap of bij ontwakingen uit de slaap, zonder bewuste controle Klinische stoornissen omwille van de mogelijke gevolgen: verwondingen, de onderbreking van de slaap, negatieve effecten op de gezondheid en psychosociale effecten
28 Parasomnieën Stoornissen in relatie tot ontwakingen (vanuit NREM slaap) Verwarde ontwakingen Slaapwandelen Nachtangst Parasomnieën geassocieerd met REM slaap REM slaap gedragsstoornis Terugkerende, geïsoleerde slaapparalyse Nachtmerries Andere parasomnieën Slaapgerelateerde bewegingsstoornissen: aparte categorie
29 Parasomnieën Stoornissen in relatie tot ontwakingen (vanuit NREM slaap) Verwarde ontwakingen Geestelijke verwarring of verward gedrag bij het ontwaken, vooral uit diepe slaap Desoriëntatie in tijd en ruimte, vertraagde spraak, verstoorde respons op externe stimuli, verstoring van het geheugen, zeer ongepast gedrag (eenvoudig tot zeer complex gedrag) Duur: 5-15 min Kinderen van 3-13j: 17%; volwassenen: 2-4%
30 Parasomnieën Stoornissen in relatie tot ontwakingen (vanuit NREM slaap) Slaapwandelen Verstoord bewustzijn zoals duidelijk uit de moeilijkheid om de persoon te wekken, mentale verwarring indien gewekt, amnesie (volledig of gedeeltelijk) voor de periode van slaapwandelen, routinegedragingen op ongepaste momenten, ongepast/gevaarlijk gedrag Ogen meestal open, vaak keert men zelf terug naar bed Prevalentie: 17% bij kinderen; piek rond leeftijd van 12j; 4% bij volwassenen
31 Parasomnieën Stoornissen in relatie tot ontwakingen (vanuit NREM slaap) Nachtangst ( sleep terror, pavor nocturnus) Ontwaking uit diepe slaap die gepaard gaat met luide schreeuw en duidelijke tekenen van angst (eerste deel van de nacht) Rechtop zittend, niet-responsief op externe stimuli, verward indien gewekt, meestal amnesie omtrent de episode, soms korte flarden van droombeelden bij volwassenen Kinderen: 1-6.5%, volwassenen: %
32 Parasomnieën Parasomnieën geassocieerd met REM slaap REM slaap gedragsstoornis Aanwezigheid van REM slaap zonder atonie: excessieve EMG activiteit submentaal of t.h.v. de ledematen Geschiedenis van (bijna-) verwondingen of verstorend gedrag OF abnormaal REM slaapgedrag gedurende PSG metingen Afwezigheid van epileptiforme activiteit gedurende de REM slaap (of duidelijk ervan te onderscheiden) Ontwaken verloopt vlotter, rapportage van droominhoud vormt een coherent verhaal waarbij de gedragingen in de droom duidelijke gelijkenissen vertonen met de geobserveerde gedragingen Ogen blijven meestal gesloten, zelden gepaard met wandelen
33 Parasomnieën Parasomnieën geassocieerd met REM slaap REM slaap gedragsstoornis Doet zich typisch ongeveer 1x/week voor Zeer frequent ook periodieke beenbewegingen Vooral mannelijke 50-plussers, vaak een onderliggende neurologische stoornis, algemene prevalentie: 0.38%
34 Parasomnieën Parasomnieën geassocieerd met REM slaap Terugkerende, geïsoleerde slaapparalyse Onmogelijkheid te bewegen bij het inslapen of bij het ontwaken, zonder dat er sprake is van narcolepsie, en terwijl men bij bewustzijn is Nachtmerries Tijdens REM slaap, resulteert meestal in ontwaking, coherente droominhoud Prevalentie van 10-50% van kinderen van 3-5j
35 Behandeling slapeloosheid: Medicamenteus Farmacologische mogelijkheden: Benzodiazepines Antidepressiva Antipsychotica Andere psychotropen
36 Behandeling slapeloosheid: Medicamenteus Benzodiazepines/hypnotica: Frequent voorgeschreven Niet voor lange termijn gebruik Groter risico op: Verminderde alertheid door hangover Verkeersongevallen Vallen en fracturen Gevaar op misbruik, afhankelijkheid en verslaving Slaaponderzoek bij langdurig gebruik: Minder diepe slaap aantal kortstondige ontwaak-momenten Meer oppervlakkige slaap
37 Behandeling slapeloosheid: Medicamenteus Antidepressiva: Sederende AD kunnen overwogen worden in het bijzonder bij patiënten met comorbiede stemmings- of angststoornis Tricyclische antidepressiva zoals amitryptyline, trimipramine, doxepine zijn effectief als analgeticum en als slaapregulatoren SWS REM sleep awakenings Mianserine en mirtazapine hebben gelijkaardige effecten op insomnia Trazodone heeft slaap regulerende effecten
38 Behandeling slapeloosheid: Medicamenteus Antipsychotica: Sommige sederende neuroleptica hebben een positieve impact op SWS Quetipine, amisulpiride, Cave : bijwerkingen als dyskinesiën
39 Behandeling slapeloosheid: Medicamenteus Andere psychotropen: Chloraalhydraat en barbituraten: Groter gevaar voor ademhalingsdepressie minder effectief Grotere kans abusus Nauwe therapeutische marge Antihistaminica: Effictiviteit voor insomnia niet echt duidelijk, vnl. gebruikt owv sedatieve bijwerkingen Melatonine: Slaapregulerend bij Delayed Sleep Phase Syndrome, Jet Lag Cave : lange-termijn gebruik?
40 Behandeling slapeloosheid Slaap/waak hygiëne: Schijnbaar simpele richtlijnen en maatregelen Vaak niet ernstig (genoeg) genomen door patiënt Consistente toepassing geeft vaak goede resultaten Reeds adviezen bij eerste consultatie formuleren
41 Behandeling slapeloosheid: Niet- medicamenteus Slaapomgeving: Licht: zorg voor een donkere omgeving: Sluiten van gordijnen/blinden/rolluiken Omgevingslicht kan voor verstoring zorgen ( lichtvervuiling ) Lichtgevende wekker, lichtgevende elektronica kan interfereren met een goeie nachtslaap Temperatuur: C Lagere temperatuur geeft een vastere en rustiger slaap Experimenteer met bedbedekking Beter lagere dan hogere T Cave te laag: meer positiewisselingen Cave te hoog: onrustiger nacht met meer droomactiviteit
42 Behandeling slapeloosheid: Niet- medicamenteus Slaapomgeving: Lawaai : zorg voor een rustige omgeving: Zorg voor een geluidsarme slaapruimte Bij veel omgevingsgeluiden (station, vliegveld, straatverkeer, buren, snurkende partner ): Gebruik oordopjes
43 Behandeling slapeloosheid: Niet- medicamenteus Slaap- waakschema Vast uur van naar bed gaan Vast uur van opstaan (nog belangrijker) Regelmatig slaap/waakschema helpt om een regelmatig en gezond voedingspatroon te installeren Onderzoek: optimaal schema voor fysieke en psychische recuperatie en waakzaamheid overdag: Bedtijd 22u Opstaan 06u
44 Behandeling slapeloosheid: Niet- medicamenteus Middelen : Caffeïne: Effecten: Toename van catecholamines (CNS stimulantie), geven bloeddrukverhoging, vasoconstrictie, endurance (uithoudingsvermogen), diuretisch, verandering maagsecretie Richtlijnen: Verschillende uren voor bedtijd Niet meer dan 3-4 kopjes koffie per dag Geen caffeine of softdrinks 4-5 uur voor slapen gaan
45 Behandeling slapeloosheid: Niet- medicamenteus Middelen : Alcohol: vermijd veelvuldig gebruik Maximum 2 E dag Alcohol vrije dagen inbouwen Niet meer dan: 14 E in één week voor een man 9 E in één week voor een vrouw Voeding: Geen lege maag maar ook geen zware maaltijden voor het slapen gaan Geen chocolade in de avonduren
46 Behandeling slapeloosheid: Niet- medicamenteus Middelen : Nicotine vermijden: Roken reduceert slaap met 30 minuten Craving tijdens de nacht Verhoogt neus en keelcongestie snurken Vermindert de 02-opname
47 Behandeling slapeloosheid: Niet- medicamenteus Unplug : Afzetten van alle electronica 1 à 1 ½ u voor bedtijd Wegname van stimulatie door: TV, luide muziek, computerschermen, ipad, Vermijden van licht door deze divices geproduceerd Ontspannen: relaxatieoefeningen Progressieve spierrelaxatie Autogene training Mindfullness Bewust de dag afronden: Piekerschrift Agenda (vermijden van planning maken in bed)
48 Behandeling slapeloosheid: Niet- medicamenteus Dagelijkse lichamelijke activiteit! Actief leven Neem de trap ipv de lift Wandel ipv de wagen te nemen Liefst niet tijdens de avonduren
49 Behandeling slapeloosheid: Niet- medicamenteus Cognitieve gedragstherapie: Cognitieve therapie Doel: Het doorbreken van de gedachten die de vicieuze cirkel van slapeloosheid in stand houden, waarbij niet-helpende gedachten en emoties leiden tot een verdere verstoring van de slaap Stimuluscontrole therapie Doel: Het doorbreken van de verkeerde stimulus waarbij het bed en de bedomgeving de factoren geworden zijn om wakker te liggen Slaaprestrictie therapie Doel: De slaap terug beter aaneengesloten laten worden
50 Behandeling slapeloosheid: Niet- medicamenteus Stimulus controle therapie: procedure: Ga enkel naar bed als je slaperig bent Gebruik het bed en de slaapkamer enkel voor slaap en vrijen (dus: geen lezen, TV kijken, eten, of werken overdag of s nachts) Kom uit bed en ga naar een andere kamer als je de slaap niet kunt vatten gedurende 20 en keer slechts terug als je je weer slaperig voelt Herhaal het vermelde indien nodig en zoveel als nodig Sta steeds op dezelfde tijd op onafgezien van de hoeveelheid slaap die je de vorige nacht hebt gehad Doe geen dutjes overdag.
51 Behandeling slapeloosheid: Niet- medicamenteus Slaap restrictie therapie: procedure: Beperk de tijd in bed tot de hoeveelheid dat je effectief slaapt, maar niet minder dan 4 uur per nacht Bijkomende slaap buiten deze uren is niet toegestaan Bereken de slaapefficiëntie (SE = totale slaaptijd gedeeld door de totale tijd in bed) Gebaseerd op de gemiddelde SE van 5 nachten, wordt de slaaptijd met 15 minuten op voorwaarde dat de SE >85% is Bij ouderen wordt de slaaptijd wanneer de SE >80% is en wordt een dutje van 30 minuten toegestaan
52 Behandeling slapeloosheid: Niet- medicamenteus Evidentie voor CBT-i: Meer dan 100 gecontroleerde trials en 9 systematic reviews/meta-analyses Treatment of first choice voor insomnie (AASM) Even effectief als farmacotherapie op korte termijn en in contrast met farmacotherapie werkzaam tot 2 jaar post-treatment De CBT-i effectiviteit wordt niet beïnvloed door majeur demografische factoren, ernst van de aandoening, of co-morbiditeit Verbetering na CBT-i objectiveerbaar door PSG slaaplatentie, TST, SE, aantal arousals, duur arousals
Slaap en slaapstoornissen
Slaap en slaapstoornissen Prof. dr. An Mariman Dienst Algemene inwendige ziekten Entiteit voor Somatisch Onvoldoende verklaarde Lichamelijke Klachten (SOLK) Centrum voor Neurofysiologische Monitoring (CNM)
Nadere informatieTo sleep or not to Sleep. over slaap bij psychiatrische ziektebeelden door B.M. Klop- de Vries, psychiater
To sleep or not to Sleep over slaap bij psychiatrische ziektebeelden door B.M. Klop- de Vries, psychiater To sleep or not to sleep Een goede slaapkwaliteit is belangrijk voor ons psychisch welbevinden,
Nadere informatieMw. E. Redlich, psycholoog SEIN Mw. A. Hamoen, psycholoog SEIN
Slapen is geen geringe kunst: je moet er de hele dag voor wakker blijven Friedrich Nietzsche, Duits dichter en filosoof (1844-1900) Mw. E. Redlich, psycholoog SEIN Mw. A. Hamoen, psycholoog SEIN SEIN en
Nadere informatieSlapeloosheid (Insomnia)
Slaap Waak Centrum Slapeloosheid (Insomnia) Afspraak op het Slaap Waak Centrum Een slaapprobleem of een slaapgerelateerd probleem heeft vaak een brede aanpak nodig. In het Slaap Waak Centrum werken wij
Nadere informatieSlaapproblemen en het ouder wordende brein. Julia van den Berg Onderzoeker Parnassia, divisie 55+ Den Haag
Slaapproblemen en het ouder wordende brein Julia van den Berg Onderzoeker Parnassia, divisie 55+ Den Haag 4 oktober 2012, Current Biology Oktober 2012: Archives of General Psychiatry 28 september 2012:
Nadere informatiePeriodieke beenbewegingen van de slaap periodic limb movement disorder (PLMD)
Periodieke beenbewegingen van de slaap periodic limb movement disorder (PLMD) Albert Schweitzer ziekenhuis januari 2015 pavo 1160 Wat zijn periodieke beenbewegingen van de slaap? Bij periodic limb movement
Nadere informatiePijn en slaap. Een vicieuze cirkel doorbreken. Wake 2/3 of life. ~80% of night 4/13/2010. ~20% of night.
Pijn en slaap Een vicieuze cirkel doorbreken Wake 2/3 of life NREM Sleep REM Sleep ~20% of night ~80% of night 1 Slaap stadia Slaap stadia 4/13/2010 Hypnogram Awake REM 1 2 3 4 volwassene 1 2 3 4 5 6 7
Nadere informatieSlaapstoornissen in de psychiatrie: het belang van behandeling
Slaapstoornissen in de psychiatrie: het belang van behandeling - Dr. Marike Lancel - Divisie Forensische Psychiatrie Slaapcentrum voor Psychiatrie Assen Het interactieve brein in slaap 12-10-2012 Slaapstoornissen
Nadere informatieRusteloze benen restless legs syndrome (RLS)
Rusteloze benen restless legs syndrome (RLS) Albert Schweitzer ziekenhuis januari 2015 pavo 1159 Wat zijn rusteloze benen? Het rusteloze benen syndroom (ofwel restless legs syndrome, afgekort RLS) is een
Nadere informatiePeriodieke beenbewegingen van de slaap
Periodieke beenbewegingen van de slaap periodic limb movement disorder (PLMD) Naar het ziekenhuis? Lees eerst de informatie op www.asz.nl/brmo. Wat zijn periodieke beenbewegingen van de slaap? Bij periodic
Nadere informatieOuderen en slaap(problemen)
Ouderen en slaap(problemen) Dr. Winni Hofman Somnio, Personal Health Institute Int. Psychologie, Universiteit van Amsterdam 1 Waar gaan we het over hebben Invloed van veroudering op de slaap De biologische
Nadere informatieDr. E. J. de Bruin. Postdoc researcher, somnoloog Research Institute of Child Development and Education University of Amsterdam
Dr. E. J. de Bruin Postdoc researcher, somnoloog Research Institute of Child Development and Education University of Amsterdam E.J.deBruin@UvA.nl Doelen Enig inzicht in slaapregulatie Hoe insomnia en verlate
Nadere informatieRusteloze benen. restless legs syndrome (RLS) Naar het ziekenhuis? Lees eerst de informatie op
Rusteloze benen restless legs syndrome (RLS) Naar het ziekenhuis? Lees eerst de informatie op www.asz.nl/brmo. Wat zijn rusteloze benen? Het rusteloze benen syndroom (ofwel restless legs syndrome, afgekort
Nadere informatieregio Gooi en Vechtstreek Niet uitgeslapen? Jongeren en slapeloosheid www.cjggooienvechtstreek.nl
regio Gooi en Vechtstreek Niet uitgeslapen? Jongeren en slapeloosheid www.cjggooienvechtstreek.nl n Niet uitgeslapen? Jongeren en slapeloosheid We slapen gemiddeld zo n zeven tot acht uur per nacht. Dat
Nadere informatieSlaapproblemen bij neurologische aandoeningen
Slaapproblemen bij neurologische aandoeningen Definitie slaap Terugkerende toestand Van verminderd bewustzijn En tot rust komen van het lichaam Waaruit men vlot gewekt kan worden Representation of consciousness
Nadere informatieCentrum voor Slaapen Waakstoornissen (CSW)
= Centrum voor Slaapen Waakstoornissen (CSW) Inhoudsopgave Inleiding 3 Het Centrum voor Slaap- en Waakstoornissen 3 De slaap 5 Wat is slaap? 5 Het verloop van de slaap 5 Hoe wordt de slaap geregeld? 6
Nadere informatieTE VEEL SLAPEN OF NIET SLAPEN HET ZIT VOORAL IN JE BREIN
TE VEEL SLAPEN OF NIET SLAPEN HET ZIT VOORAL IN JE BREIN DR. STEPHANIE HÖDL Centrum voor Neurofysiologische Monitoring Universitair Ziekenhuis Gent SLAAPSTADIA POLYSOMNOGRAFISCHE - REGISTRATIE Monitoring
Nadere informatieHet belang van goede slaap voor het psychisch welzijn: oorzaken en gevolgen van slaapstoornissen in de psychiatrie
Het belang van goede slaap voor het psychisch welzijn: oorzaken en gevolgen van slaapstoornissen in de psychiatrie Prof. dr. Marike Lancel / psycholoog & somnoloog / GGZ Drenthe & RuG Onderwerpen slaaponderzoek,
Nadere informatieAZ Colloquia 2 april 2019
Een praktische aanpak van hypersomnie AZ Colloquia 2 april 2019 Dr. Kristof Verhoeven, Neuroloog-Somnoloog Hypersomnie vs Vermoeidheid Hypersomnie (of EDS) o = onmogelijkheid om zich wakker te houden tijdens
Nadere informatieSlaapstoornissen bij ouderen
Slaapstoornissen bij ouderen Een goede nachtrust is belangrijk. Tijdens de slaap krijgt het lichaam de tijd om te herstellen. Daarnaast lijkt slaap ook invloed te hebben op het geheugen. Met het ouder
Nadere informatieSlaapstoornissen bij ouderen
Slaapstoornissen bij ouderen Een goede nachtrust is belangrijk. Tijdens de slaap krijgt het lichaam de tijd om te herstellen. Daarnaast lijkt slaap ook invloed te hebben op het geheugen. Met het ouder
Nadere informatieLeren beheersen van je slaapprobleem. Bart De Saeger" 19/03/2012
Leren beheersen van je slaapprobleem Bart De Saeger" 19/03/2012 Bart De Saeger" Klinisch psycholoog - Gedragstherapeut Theorie + Technieken Inzicht krijgen" Leren hoe je het probleem stap voor stap kan
Nadere informatieSlaap. - Je zal er maar wakker van liggen. SPV regiobijeenkomst Noord Holland West. Nynke Storm, psychiater
Slaap - Je zal er maar wakker van liggen Nynke Storm, psychiater SPV regiobijeenkomst Noord Holland West 1 Welkom 2 Opbouw Belang van aandacht voor slaap Welke slaapstoornissen zijn er? Dynamiek tussen
Nadere informatieNog steeds moe, wat nu? M. Klaaver longarts
Nog steeds moe, wat nu? M. Klaaver longarts wat komt allemaal aan bod? 1. wat is vermoeidheid 2. wat is slaperigheid 3. oorzaken blijvende slaperigheid bij behandeld OSAS 4. wat heb je nog meer (ritme,
Nadere informatiePatiënteninformatie. Slaap bevorderende adviezen Slaap bevorderende adviezen.indd 1
Patiënteninformatie Slaap bevorderende adviezen 20170044 Slaap bevorderende adviezen.indd 1 01-09-17 13:41 Slaap bevorderende adviezen Slaapcentrum, route 1.5 Telefoon (050) 524 5930 Medische Psychologie,
Nadere informatieSlapeloosheid (Insomnia)
Slaap Waak Centrum Slapeloosheid (Insomnia) Afspraak op het Slaap Waak Centrum Een slaapprobleem of een slaapgerelateerd probleem heeft vaak een brede aanpak nodig. In het Slaap Waak Centrum werken wij
Nadere informatieSlapeloosheid: de Do s and Don ts van een waakprobleem
Slapeloosheid: de Do s and Don ts van een waakprobleem Aisha Cortoos Klinisch Psycholoog - Psychotherapeut Doctor in de Psychologie Dept. Pneumologie - Slaapeenheid inhoudstafel 1. Let s talk about sleep
Nadere informatieSLAAP BIJ OUDEREN. - Tips voor een goede nachtrust-
SLAAP BIJ OUDEREN - Tips voor een goede nachtrust- Aandacht voor het slapen is belangrijk. Tijdens de slaap kan je lichamelijk en geestelijk herstellen. Er worden bovendien reserves opgebouwd om de volgende
Nadere informatieEpilepsie en verstandelijke beperking: van alle kanten bekeken
Epilepsie en verstandelijke beperking: van alle kanten bekeken. 20.03.2018 Workshop 5 Verstandelijke beperking, epilepsie en slaap: de kip of het ei? Inhoudsopgave Deel I Achtergrond van slaap en slaapproblemen
Nadere informatieAdviezen om beter te slapen
Adviezen om beter te slapen U heeft last van slapeloosheid. Dit is een veel voorkomende klacht, waarvoor vaak geen duidelijke oorzaak te vinden is. In deze folder leest u tips om beter te kunnen slapen.
Nadere informatieLangdurige slapeloosheid. Diagnose en behandeling van insomnie
Langdurige slapeloosheid Diagnose en behandeling van insomnie We spreken van langdurige slapeloosheid ofwel chronische insomnie als het niet in slaap vallen, het niet kunnen doorslapen en/of veel te vroeg
Nadere informatieRichtlijn Gezonde slaap en slaapproblemen bij kinderen (2017)
Richtlijn Gezonde slaap en slaapproblemen bij kinderen (2017) 2. Introductie slaapproblemen Deze introductie beschrijft de definitie van slaapproblemen en slaapstoornissen, de prevalentie en de gevolgen
Nadere informatieGestructureerd Slaapklachten Interview 1. Demografische informatie. Geslacht: M / V. Burgerlijke staat: Telefoon: 1. Aard van de slaapklacht
Gestructureerd Slaapklachten Interview 1. Demografische informatie Naam: Adres: Geslacht: M / V Leeftijd: Burgerlijke staat: Telefoon: Beroep: Opleiding: 1. Aard van de slaapklacht Heeft u problemen met
Nadere informatieSlaapstoornissen bij Parkinson. Dr. C. Gerlach neuroloog
Slaapstoornissen bij Parkinson Dr. C. Gerlach neuroloog 07-11-2015 Inhoud: De normale slaap Voorkomen van slaapstoornissen Overzicht van slaapstoornissen bij Parkinson REM slaap gedragsstoornissen slaapadviezen
Nadere informatieAdviezen om beter te slapen
Slaapcentrum Slingeland Medische psychologie en Maatschappelijk werk Adviezen om beter te slapen i Patiënteninformatie Slingeland Ziekenhuis Algemeen U heeft last van slapeloosheid. Dit kan invloed hebben
Nadere informatieOmgaan met slapeloosheid
Omgaan met slapeloosheid Van A tot ggz De boeken in de reeks Van A tot ggz beschrijven niet alleen oorzaak, verloop en behandeling van de onderhavige problemen, maar geven ook antwoord op de vraag hoe
Nadere informatieDe invloed van psychofarmaca op de slaap. Dr. Marike Lancel Onderzoeker, slaapdeskundige GGZ Drenthe
De invloed van psychofarmaca op de slaap Dr. Marike Lancel Onderzoeker, slaapdeskundige GGZ Drenthe Relaties met een farmaceutisch bedrijf of sponsor Geen De invloed van psychofarmaca op de slaap Onderwerpen:
Nadere informatiePatiënteninformatie. Slaap bevorderende adviezen bij het Slaapapneu Syndroom
Patiënteninformatie Slaap bevorderende adviezen bij het Slaapapneu Syndroom Slaap bevorderende adviezen bij het Slaapapneu Syndroom Slaapcentrum, route 1.5 Telefoon (050) 524 5930 Medische Psychologie,
Nadere informatieSlaapapneu in de praktijk. Jeffrey Benistant, MCs.
Slaapapneu in de praktijk Jeffrey Benistant, MCs. Over mij Technische Geneeskunde 2008-2016 Afgestudeerd MST, Longgeneeskunde, Sleep Apnoea Detection Using Small & Cheap Sensors Medeoprichter & werkzaam
Nadere informatieSlaapproblemen bij kinderen. Wim Avis/ Tom van Mierlo Ziekenhuis Gelderse Vallei Ede (disclosure: geen belangen)
Slaapproblemen bij kinderen Wim Avis/ Tom van Mierlo Ziekenhuis Gelderse Vallei Ede (disclosure: geen belangen) W Programma (leerdoelen) - Slaapfysiologie - Slaapproblemen parasomnieën inslaapproblemen
Nadere informatieWat kan er fout gaan tijdens onze slaap? Neurologie van de slaap. Maarten Dewil, MD, PhD Neuroloog Imeldaziekenhuis Bonheiden
Wat kan er fout gaan tijdens onze slaap? Neurologie van de slaap Maarten Dewil, MD, PhD Neuroloog Imeldaziekenhuis Bonheiden 1 Overzicht Inleiding Waarom slapen we? Wat kan er fout gaan in de slaap? Dokter,
Nadere informatieInsomnia van peuter tot adolescent
Insomnia van peuter tot adolescent Eline Van Hoecke UZ Gent Slaapcentrum Medische Psychologie Kinderen en Jongeren 18 maart 2013 - NVKVV Slaapstoornissen bij kinderen Insomnia s Slechte slaaphygiëne Psychofysiologische
Nadere informatieSLAAPMAKEND. Workshop Slaap en Persoonlijke effectiviteit NVAB
Workshop Slaap en Persoonlijke effectiviteit NVAB 11-06-2018 Slaapquiz: 1) Je hersenen rusten tijdens je slaap 2) Sommige mensen dromen nooit tijdens hun slaap
Nadere informatieSlaap is opgebouwd uit verschillende fases. Samenwerking proces S en proces C
Slaap is opgebouwd uit verschillende fases Behandeling van slapeloosheid met cognitieve gedragstherapie voor insomnie (CGT-i) Slaapcycli gedurende de nacht 30 mei 2018 Saskia van Liempt, ouderenpsychiater
Nadere informatieDe invloed van slapeloosheid op psychiatrische stoornissen en agressie
De invloed van slapeloosheid op psychiatrische stoornissen en agressie - Dr. Marike Lancel - Divisie Forensische Psychiatrie Slaapcentrum voor Psychiatrie Assen Agressie en dwangtoepassing leren van elkaar
Nadere informatieRefereerbijeenkomst Slaapproblemen HD. 4 april 2017
Refereerbijeenkomst Slaapproblemen HD 4 april 2017 Indeling bijeenkomst Presentatie Gerrit de Niet & Tom Stor Casus bespreking in subgroepen Plenaire nabespreking casuïstiek Slaap; een hele zorg Wat is
Nadere informatieSlaap: een korte introductie
Slaap: een korte introductie weetje De eerste minuten na het ontwaken functioneren ons hersenen minder dan bij mensen die stomdronken zijn, bij sommige mensen duurt dit tot 4 uur Tassi & Muzet, 2000; Tassi
Nadere informatieSlaapstoornissen: anamnese, kenmerken en diagnosen. Nicole Neerings Physician Assistant, somnoloog Amsterdam Slaap Centrum
Slaapstoornissen: anamnese, kenmerken en diagnosen Regiobijeenkomst NH-W V&VN-SPV 19 okt 2017 Nicole Neerings Physician Assistant, somnoloog Amsterdam Slaap Centrum Gevolgen van slecht of te kort slaap.
Nadere informatieSlaapproblemen? patiënteninformatie. campus Sint-Vincentius Sint-Vincentiusstraat 20 2018 Antwerpen tel. 03 285 20 00 fax 03 239 23 23
0000 2026 - SV - oktober 2012 Slaapproblemen? campus Sint-Vincentius Sint-Vincentiusstraat 20 2018 Antwerpen tel. 03 285 20 00 fax 03 239 23 23 www.st-vincentius.be GasthuisZusters Antwerpen patiënteninformatie
Nadere informatieSlaapproblemen. na kanker. Jessa Ziekenhuis vzw. Dienst kwaliteit. versie juli 2015 (object-id 16038)
Slaapproblemen Heeft u opmerkingen of suggesties i.v.m. deze brochure? Geef ons gerust een seintje! na kanker Dienst kwaliteit E-mail: info@jessazh.be Tel: 011 33 55 11 Jessa Ziekenhuis vzw Maatschappelijke
Nadere informatieSlapeloosheid. Ysbrand D. Van Der Werf. Afd. Anatomie & Neurowetenschappen VU medisch centrum
Slapeloosheid Ysbrand D. Van Der Werf Afd. Anatomie & Neurowetenschappen VU medisch centrum Yd.vanderwerf@vumc.nl - Specifieke houding - Verminderde reactie - Inactiviteit - Omkeerbaar - Comfort Wat is
Nadere informatieSlaapproblemen bij jongeren. Informatie voor ouders
Slaapproblemen bij jongeren Informatie voor ouders Jongeren hebben een goede nachtrust nodig zodat ze voldoende energie hebben en zich lichamelijk en geestelijk goed voelen. Het verschilt per jongere hoeveel
Nadere informatieInsomnie. Een praktische aanpak. Boone Eva & Van Hevele Delphine Klinisch Psychologen Gedragstherapeuten - Slaappsychologen
Insomnie Een praktische aanpak Boone Eva & Van Hevele Delphine Klinisch Psychologen Gedragstherapeuten - Slaappsychologen Aanpak van slaapklachten en insomnie bij volwassenen in de eerste lijn. Domus Medica
Nadere informatieOmgaan met slapeloosheid
Omgaan met slapeloosheid Beste patiënt Vrijwel iedereen heeft wel eens een slapeloze nacht. Sommigen daarentegen genieten zelden of nooit van een heerlijke nachtrust. Dat is vervelend. Samen kunnen we
Nadere informatieJana Maes klinisch psycholoog en slaapexpert verbonden aan UZ Antwerpen en zelfstandige praktijk Mortsel www.slaapcoaching.be Aantal uitspraken Waar of niet waar Overzicht Onderbouwd door wetenschap Overzicht
Nadere informatieSlaaphygiene tips voor een gezonde slaap
Slaaphygiene tips voor een gezonde slaap Inleiding Deze folder geeft u informatie over slapeloosheid. Slapeloosheid is een veelvoorkomende klacht. Er zijn mensen die moeite hebben om in slaap te vallen,
Nadere informatieSlaap en de ziekte van Parkinson vijanden èn bondgenoten
Slaap en de ziekte van Parkinson vijanden èn bondgenoten Dr. Sebastiaan Overeem, arts-somnoloog Afd. Neurologie, Donders Instituut, UMC St Radboud, Nijmegen Centrum voor Slaapgeneeskunde Kempenhaeghe,
Nadere informatieVRAGENLIJST SLAAPGEDRAG OUDER
VRAGENLIJST SLAAPGEDRAG OUDER Vertaling en aanpassing van de Albany Sleep Problems Scale van V. M. Durand (1996) Vertaling van de Epworth Sleepiness Scale van Johns (1991) door A.P.H.M. Maas & M.P.J. Vervloed
Nadere informatieGIDS. voor een. rustige nacht
GIDS voor een rustige nacht Lekker geslapen? Lekker slapen en uitgerust wakker worden. Voor veel mensen is het een verre droom. Naar schatting één op de vijf mensen in ons land kampt geregeld met slaapproblemen.
Nadere informatieOmgaan met slaapproblemen
Leven met Multipele Sclerose uitgave 12 Omgaan met slaapproblemen EEN UITGAVE VAN HET NATIONAAL MS FONDS Tekst: drs. Bep Franke-Barendse Uitgever: Nationaal MS Fonds 2 Inleiding We besteden ongeveer eenderde
Nadere informatieSlaapproblemen en vermoeidheid bij een neurologische aandoening
Slaapproblemen en vermoeidheid bij een neurologische aandoening Annelies Dalman, neuroloog Jaarvergadering CVA, MS en Parkinson 4 april 2016 Slaap en vermoeidheid Inleiding Slaap Vermoeidheid MS en slaap
Nadere informatieVrouw, 75 jaar, blanco voorgeschiedenis. Uit bed gevallen, hoofd tegen nachtkastje. Fors bloedende hoofdwond. Werd wakker van de val.
Vrouw, 75 jaar, blanco voorgeschiedenis. Uit bed gevallen, hoofd tegen nachtkastje. Fors bloedende hoofdwond. Werd wakker van de val. Amnesie-, misselijkheid-, braken-, hoofdpijn thv hoofdwond. Sinds
Nadere informatieEindelijk ben ik behandeld voor OSAS, maar ik blijf moe en slaperig. Andere oorzaken van slaperigheid overdag.
Eindelijk ben ik behandeld voor OSAS, maar ik blijf moe en slaperig. Andere oorzaken van slaperigheid overdag. Thom Timmerhuis, neuroloog Jeroen Bosch Ziekenhuis 's-hertogenbosch 26-11-2018 Hoe verloopt
Nadere informatieWat is de oorzaak van een REM sleep behaviour disorder? Niet precies bekend De oorzaak van een REM sleep behaviour disorder is niet precies bekend.
REM sleep behaviour disorder Wat is een REM sleep behaviour disorder? Een REM sleep behaviour disorder is een slaapstoornis waarbij de spieren van kinderen en volwassen tijdens het dromen in de REM-slaap
Nadere informatieKinderneurologie.eu. Nachtmerrie. www.kinderneurologie.eu
Nachtmerrie Wat is een nachtmerrie? Een nachtmerrie is een slaapprobleem waarbij kinderen of volwassenen plotseling wakker worden nadat ze heel eng gedroomd hebben en deze droom nog heel goed kunnen herinneren.
Nadere informatieslaapproblemen en autisme Inservice Autisme 2018
Dia 1 slaapproblemen en autisme Inservice Autisme 2018 Bert van de Meeberg, Arts VG Dia 2 slaapproblemen en autisme Wat is slaap? Wat is gezonde slaap? Wanneer spreken we van een slaapprobleem? Waarom
Nadere informatie1 Slaapstoornissen. Dr. S. Overeem, R. Hauzer en dr. T.W. Rentmeester. 1.1 Inleiding
1 Slaapstoornissen Dr. S. Overeem, R. Hauzer en dr. T.W. Rentmeester 1.1 Inleiding Hoewel de precieze functie van slaap nog steeds een mysterie blijft, is het wel duidelijk dat het een proces van levensbelang
Nadere informatieGezonde slaap bij jongeren, hoe krijgen we dat voor elkaar in deze 24-uursmaatschappij?
Gezonde slaap bij jongeren, hoe krijgen we dat voor elkaar in deze 24-uursmaatschappij? Drs. Daniëlle Hendriks, orthopedagoog & somnoloog Centrum voor slaap en waakstoornissen HMC Westeinde d.hendriks@haaglandenmc.nl
Nadere informatieSlaapstoornissen bij Parkinson
Slaapstoornissen bij Parkinson Inhoudsopgave Klik op het onderwerp om verder te lezen. 1. Parkinsonverschijnselen 2 2. REM-slaapstoornis (REM Sleep Behavior Disorder - RSBD) 2 3. Slaap-apneu syndroom 3
Nadere informatieSLAAP/WAAK STOORNISSEN ACHTERGRONDEN BIJ DE CASUSSCHETSEN INCLUSIEF LEERDOELEN EN STELLINGEN
INTERLINE SLAAP/WAAK STOORNISSEN Concept dd 22 mei 2007 ACHTERGRONDEN BIJ DE CASUSSCHETSEN INCLUSIEF LEERDOELEN EN STELLINGEN Inleiding De werkgroep slaap / waakstoornissen bestaat uit: Namens slaapteam
Nadere informatieAppendices COGNITIEVE GEDRAGSTHERAPIE (CGT)
Appendices COGNITIEVE GEDRAGSTHERAPIE (CGT) De belangrijkste ingrediënten van de cognitieve gedragstherapie (CGT) zijn voorlichting over slaap, slaaphygienische adviezen, verandering van slaapgedrag, leren
Nadere informatieBASIS GGZ: DOEN WAT WERKT BEHANDELING VAN SLAAPSTOORNISSEN IN DE BASIS GGZ
BASIS GGZ: DOEN WAT WERKT BEHANDELING VAN SLAAPSTOORNISSEN IN DE BASIS GGZ PROF. DR. ANNEMIEKE VAN STRATEN & DR. ELS DOZEMAN WORKSHOP 45 MINUTEN Introductie Definitie, omvang en gevolgen slaapproblemen
Nadere informatieRestless Legs Syndrome, Rusteloze benen,
Restless Legs Syndrome, Rusteloze benen, Als u van onrustige benen (RLS) last heeft dan staat u niet alleen. Geschat wordt dat zo n 5 tot 10 procent van de volwassen bevolking lijdt aan deze neurologische
Nadere informatieSlaaphygiëne. Tips om beter te slapen. Hoofdpijn polikliniek
Slaaphygiëne Tips om beter te slapen Hoofdpijn polikliniek Soms is het moeilijk om in slaap te vallen of om door te slapen. Hier geven wij u enkele tips die misschien kunnen helpen om tot een gezonde slaap
Nadere informatieKinderneurologie.eu. Hoofdbonken.
Hoofdbonken Wat is hoofdbonken? Hoofdbonken is een bewegingsstoornis tijdens de slaap waarbij voornamelijk kinderen tijdens het inslapen of midden in de nacht met hun hoofd tegen de bedrand aanbonken.
Nadere informatieSlaapadviezen. Havenziekenhuis. Bij slapeloosheid
Slaapadviezen Bij slapeloosheid Heeft u moeite met inslapen en/of doorslapen? In deze folder leest u een aantal tips voor een goede nachtrust. Ga voor uzelf na of u deze slaapadviezen echt toepast en neem
Nadere informatieSLAAPSTOORNIS PATIËNTENINFORMATIE
SLAAPSTOORNIS PATIËNTENINFORMATIE ALGEMEEN Slapen lijkt zo normaal. Toch zijn er heel wat mensen bij wie slapen niet vanzelf gaat. 20 tot 30% van de mensen heeft wel eens een paar slechte nachten achter
Nadere informatieI n f o r m a t i e v o o r p a t i ë n t e n
I n f o r m a t i e v o o r p a t i ë n t e n Omgaan met slapeloosheid 3 INHOUD Een vicieuze cirkel...4 Slaap en slapeloosheid...5 Nooit meer slecht slapen...7 Sl a a p hy g i ë n e...8 Re l a x a t i
Nadere informatieOnderwerpen. Slaapstoornissen. ICSD-2 hoofdcategorieën. De rol van slaapdiagnostiek in de slaapgeneeskunde. Slaap & Slaapgeneeskunde
Onderwerpen Basiscursus slaapgeneeskunde 24 maart 2011 De rol van slaapdiagnostiek in de slaapgeneeskunde Slaap & Slaapgeneeskunde Slaapdiagnostiek Do s en don ts. Nanny Duis, Physician Assistant Centrum
Nadere informatieSlaaptherapie: Cognitieve gedragstherapie bij langdurige slapeloosheid. Dr. Ingrid Verbeek & drs. Merijn van de Laar
UGent CSG Slaaptherapie: Cognitieve gedragstherapie bij langdurige slapeloosheid Dr. Ingrid Verbeek & drs. Merijn van de Laar 08-11-2012 CENTRUM VOOR SLAAPGENEESKUNDE 1 Centrum voor Slaapgeneeskunde Kempenhaeghe
Nadere informatieSlaap en recuperatie
Slaap en recuperatie An Mariman, MD, PhD Dienst Algemene Inwendige Ziekten Centrum voor Neurofysiologische Monitoring Universitair Ziekenhuis Gent 28/11/2015 1 Overzicht Fysiologie van de slaap Gevolgen
Nadere informatieInleiding. 1.1 Theoretische achtergrond 2. 1.2 Vicieuze cirkel 4. 1.3 Kortdurende CGT-I 4
1 1 Inleiding Samenvatting Voor u ligt het therapeutenboek Behandeling van langdurige slapeloosheid. Dit boek is bedoeld voor getrainde psychologen die langdurige slapeloosheid bij hun cliënten willen
Nadere informatieSessie 1 Informatie en slaaphygiëne
Sessie 1 Informatie en slaaphygiëne Bespreken ingevulde lijsten De lijsten die u voor deze sessie heeft ingevuld, worden kort besproken. Ze zijn vooral bedoeld als meting vooraf. In latere sessies zullen
Nadere informatieSlaapdienst Verstoorde nachtrust
Slaapdienst Verstoorde nachtrust Tips voor een goede slaap. Ik kan niet slapen! Woelen, draaien, het maalt maar door in uw gedachten. Steeds bent u bezig met wat er die dag allemaal gebeurd is of wat u
Nadere informatieSlapen in de context van trauma en verslaving
Slapen in de context van trauma en verslaving, Joost Kerkhoff, psychiater & verslavingsarts Disclosures Belangenverstrengeling: Geen belangenverstrengeling door relaties met farmaceutische bedrijven Andere
Nadere informatiehuisartsennascholing 10 sept 2013
huisartsennascholing 10 sept 2013 -polyneuropathie -restless legs syndrome Joost van Oostrom Afdeling Neurologie Rijnstate Programma (2x) WAAROM moeten we hier iets over weten WAT moeten we hierover weten
Nadere informatieHet slaapcentrum voor kinderen
Het slaapcentrum voor kinderen Informatie voor patiënten F0749-4310 mei 2012 Medisch Centrum Haaglanden www.mchaaglanden.nl MCH Antoniushove, Burgemeester Banninglaan 1 Postbus 411, 2260 AK Leidschendam
Nadere informatieChronische slapeloosheid
Chronische slapeloosheid In de praktijk Boone Eva & Van Hevele Delphine Klinisch Psychologen Gedragstherapeuten - Slaappsychologen Getuigenis Slapeloosheid Prevalentie: - Occasioneel: 1/3 van de bevolking
Nadere informatieSlaap zacht! Hulp voor ouders van moeilijke slapers. Prof. dr. Inge Glazemakers
Slaap zacht! Hulp voor ouders van moeilijke slapers Prof. dr. Inge Glazemakers Situering Tot 35% van de kinderen tot 5 jaar ervaren moeilijkheden bij het inslapen of doorslapen (Lavigne et al, 1999; PeEt
Nadere informatieLawaai en slaap. Winni Hofman. Universiteit van Amsterdam Somnio Online Slaaptherapie
Lawaai en slaap Winni Hofman Universiteit van Amsterdam Somnio Online Slaaptherapie Omgevingsraad Schiphol 3 juli 2017 1 Slaap belangrijk voor functioneren overdag alertheid omgaan met stress voldoende
Nadere informatieCognitieve gedragstherapie insomnie (CGT-I) bij volwassenen
Cognitieve gedragstherapie insomnie (CGT-I) bij volwassenen Drs Merijn van de Laar & Dr. Ingrid Verbeek Centrum voor Slaapgeneeskunde Kempenhaeghe, Heeze 8 november 2012 CENTRUM VOOR SLAAPGENEESKUNDE 1
Nadere informatieSLAAPSTOORNISSEN: Hoe pakken wij dat aan? Prof. Dr. J. Verbraecken Dienst Longziekten en Slaapcentrum Universitair Ziekenhuis Antwerpen
SLAAPSTOORNISSEN: Hoe pakken wij dat aan? Prof. Dr. J. Verbraecken Dienst Longziekten en Slaapcentrum Universitair Ziekenhuis Antwerpen Slaapstoornissen Psychofysiol. insomie Paradoxale insomnie Inadequate
Nadere informatieAHI OK Patiënt niet Wat nu?
AHI OK Patiënt niet Wat nu Mw. dr. Hennie Janssen, longarts & somnoloog Kempenhaeghe Centrum voor Slaapgeneeskunde Waar komen onze Apneu patiënten vandaan AHI OK Patiënt niet Wat nu normaal 1 Hersenactiviteit
Nadere informatieSLAAP- EN KALMEERMIDDELEN, DENK EERST AAN ANDERE OPLOSSINGEN. BEWEGING, VOEDING, RELAXATIE,...
SLAAP- EN KALMEERMIDDELEN, DENK EERST AAN ANDERE OPLOSSINGEN. BEWEGING, VOEDING, RELAXATIE,... SLAAP- EN KALMEERMIDDELEN MOETEN DE LAATSTE OPTIE ZIJN. 1.260.034 ELKE DAG WORDEN ER EENHEIDSDOSISSEN SLAAP-
Nadere informatieRusteloze benen. Slaap Waak Centrum
Slaap Waak Centrum Rusteloze benen Afspraak op het Slaap Waak Centrum Een slaapprobleem of een slaapgerelateerd probleem heeft vaak een brede aanpak nodig. In het Slaap Waak Centrum werken wij daarom met
Nadere informatieSlaapstoornissen 18 > BijZijn-XL nr ZIEKTEBEELDEN
18 > Slaapstoornissen Een chronische slaapstoornis draagt bij aan het ontstaan of voortbestaan van vele ziekten, zoals stemmings- en angststoornissen, hart- en vaatziekten en aandoeningen van het immuunsysteem.
Nadere informatieCentrum voor slaap- en waakstoornissen
Centrum voor slaap- en waakstoornissen U heeft zich bij het Slaapcentrum van het HMC (Haaglanden Medisch Centrum) aangemeld met slaap- en/of waakproblemen. In deze folder vindt u algemene informatie over
Nadere informatieSlaapproblemen? Een aantal feiten. Gezonde slaap. Soorten Slecht Slapen
Niet waar Soms waar Wel waar Slaapproblemen? Een aantal feiten Uit onderzoek blijkt dat èèn op de 10 jongeren zo nu en dan last heeft van slaapproblemen. Dit kan iedereen overkomen en eigenlijk is het
Nadere informatieInformatie over de somnologie modules
Informatie over de somnologie modules Somnologie module A Scoren slaapstadia / MSLT / MWT Theorie (90 min.) - Uitleg van de slaapstoornissen Insomnie, Hypersomnie, Parasomnieen en Circadiane ritme stoornissen.
Nadere informatieVerstoorde slaap bij het jonge kind
Verstoorde slaap bij het jonge kind Somatiek en IMH Vincent Roelfsema, kinderarts- kinderneuroloog MZH Nynke Kuindersma, kinderarts, fellow sociale pediatrie UMCG/ OCRN Disclosure (potentiële) belangenverstrengeling
Nadere informatie